'Vroeger liep menig meisje liever een straatje om'
Rehabilitatie van de VOC-koopman
Leiden Regio
auwere samenwerking
alpverlening ouderen
[[onderzoek
nh30zh3cin0
uit de Leidsch DagbladAHCIlI Jï\ liiV
HORA EST
Vogel voor LUMC
fNSDAG 15 NOVEMBER 2000 972
JjlpAUL DE MOOU
Slichting Dienstverlening
fen (SDL) en de Stichting
itschappelijk Werk Leiden
jVL) gaan nauwer samen-
ten. Het welzijn van oude-
heeft invloed op de hoe
heid zorg die ze nodig
hen, en andersom. De bei
lichtingen willen daar met
hun samenwerking beter
spelen.
werkgroep Ouderen, be
nde uit mensen van beide
itingen, heeft gisteren een
lie aan de twee instellin-
aangeboden. Er is de afge-
n maanden onderzocht
de samenwerking tot
d moet komen. Er is voor
deken naar ouderen in de
omdat hier werknemers
beide instellingen mee te
en hebben.
Verlaan, directeur van de
vertelt waarom die sa-
Iwerking zo nodig is: Als
oudere wel Tafeltje-Dek-
of een andere vorm van
lische hulp krijgt, dan ko-
i de medewerkers van de
er wel eens achter dat zo
ind ook psychische pro-
ien heeft. In dat geval kan
Stichting Dienstverlening
maatschappelijk werk in
delen.'' Hetzelfde kan vol-
l Verlaan ook andersom
uren voor iemand die al
hosociale hulp krijgt,
r eigenlijk ook praktische
i nodig heeft.
tt is de bedoeling dat de
inties elkaar in het vervolg
»s weten te vinden. Ver-
„De instellingen waren
el verleden te weinig op
loogte van eikaars moge-
eden. Er werd wel eens
[verwezen, maar dat was
Jenteel. Dat kwam dan
lat hulpverleners elkaar
kenden." De praktische hulp
van de SDL is bijvoorbeeld
boodschappen halen en het
doen van kleine klusjes. Ook is
er hulp bij het invullen van
formulieren en is er een pedi-
curedienst. De SMWL richt
zich meer op de geestelijke
problemen zoals rouwverwer
king, relatieproblemen, een
zaamheid en depressiviteit.
A. Stappers-Rojer, teamma
nager van de stichting vertelt
dat problemen van ouderen te
vaak toegeschreven worden
aan gezondheidsklachten.
„Terwijl iemand van 84 ook fi
nanciële of relatieproblemen
kan hebben. Ze kunnen vaak
steeds minder beroep doen op
hun omgeving en daarvoor
zijn wij er."
De samenwerking houdt
onder andere in dat er gere
geld overleg is tussen de in
stanties over het bieden van
hulp op maat voor een oude
re. Daarnaast is het doorver
wijzen naar de andere stich
ting erg belangrijk. Als derde
punt van samenwerking is er
de zogeheten co-hulpverle
ning. Werkers van beide in
stellingen zijn dan betrokken
bij dezelfde cliënt en hebben
hierover veel contact.
De oudere kan dan profite
ren van de kennis van beide
stichtingen. Verlaan wil dat ie
dere hulpverlener zich ook
echt inzet voor de samenwer
king: „Alle medewerkers moe
ten de notitie lezen en daarna
ook toepassen. Het moet als
het ware een tweede natuur
worden voor alle medewer
kers om ouderen naar de an
dere instantie door te verwij
zen."
In de toekomst willen de in
stellingen ook nog kijken naar
samenwerking met Thuiszorg
en de Leidse Welzijnsorgani
satie (LWO).
Radiodocumentaire over de teloorgang van Leidens grootste studentenhuis
Els Jacobs en de achttiende-eeuwse handel in Azië
ANNO 1900
Donderdag 15 November
GEMENGD NIEUWS - In de omgeving der Ko
ningin is men vervuld van vreugde over haar
geluk, dat voorbeeldeloos is. Men verzekert,
dat de koningin, in haar omgeving met haar
verloofde meer het 'ewig Weibliche' dan het
'ewig Fürstliche' den vrijen teugel latende,
eenvoudig weg zich 'dol verliefd' toont - om het
nu maar eens alledaags uit te drukken. De Ko
ningin-Moeder is niet minder gelukkig, als zij
haar 'kinderen' - zooals zij het paartje noemt,
ziet minnekoozen als het eerste het beste bur
gerlijk paar-, iets wat bij enkelen in de hofkrin
gen nu juist niet zoveel sympathie wekt.
LEIDEN - De LeidscheTooneelvereniging 'Ja
cob Cats', welke den vorigen winter met zoo
veel waardigheid haar zilveren feest vierde,
had gisteren weer een mooien avond: een op
alle rangen geheel bezetten schouwburg en
een publiek, dat in de meest tevreden stem
ming de zaal bij herhaling deed daveren van
het lachen, zóó zelfs, dat enkele keeren de op
tredenden moesten wachten tot de hilariteit
minder luidruchtig was geworden.
ANNO 1975
ZOETERWOUDE - Zoeterwoudenaren die nieuwsgierig waren naar de resultaten van de huisvlijt konden
gisteravond die nieuwsgierigheid bevredigen en een goede daad verrichten: iets kopen tijdens de bazaar
die werd gehouden in Ons Huis. Op de foto de drukte bij één van de stands.
FOTO ARCHIEF LEIDSCH DAGBLAD
Zaterdag 15 november
LEIDEN - De Leidse schouwburgdirecteur mag
buiten de dagelijkse routinezaken om geen vra
gen van de pers beantwoorden. Hem blijkt al
geruime tijd het zwijgen te zijn opgelegd door
de schouwburgcommissie. Dit verbazingwek
kende verbod om in het openbaar mededelin
gen over de schouwburg te doen kwam tot ui
ting, toen wij Hans van Dam gisteren een reeks
op schrift gestelde vragen over de restauratie
van het theater aan de Oude Vest en het te vol
gen artistieke beleid na de heropening van dit
gebouw voorlegden.
De schouwburgdirecteur heeft de antwoor
den op deze vragen buiten onze aanwezigheid
ingesproken op een band, maar hij kreeg van
de secretaris van de schouwburgcommissie, de
heer J.M. Spaans, geen toestemming om ze
ons te doen toekomen. Vorig jaar augustus al,
zo is bij navraag gebleken, heeft de schouw
burgcommissie met betrekking tot de schouw
burgdirectie een instructie vastgelegd. Artikel
achttien van deze instructie zegt, dat de
schouwburgdirecteur bij routineaangelegenhe
den zelfstandig de contacten met de persmedia
onderhoudt, maar dat in buitengewone gevallen
vooroverleg met de voorzitter, secretaris of pen
ningmeester van de schouwburgcommissie is
vereist. De schouwburgcommissie is in 1969 bij
de overneming van de schouwburg door de ge
meenteraad ingesteld. De commissie heeft tot
taak het beheren van de schouwburg en het or
ganiseren van voorstellingen. Formeel berust
het artistieke beleid bij de commissie maar in
de praktijk wordt dat door de schouwburgdirec
teur ingevuld.
Informatie elders heeft geleerd, dat de meeste
schouwburgen in ons land gemiddeld twintig
man vast personeel in dienst hebben. De Leidse
schouwburg moet het straks met zes mensen
zien te klaren.
In de commissie die Hans van Dam als het
ware onder curatele heeft gesteld, hebben zit
ting Bob Hageman (voorzitter), J.M. Spaans (se
cretaris), mr. H. Weiland (penningmeester), Jan
Bakker, Coby Bordewijk en wethouder Bert Oos
terman.
Nieuwsgierigheid is de belangrijkste drijfveer voor de
lenschap. De rubriek In Onderzoek doet een willekeurige
ipuit de vele onderwerpen waar Leidse onderzoekers zich
d hebben verdiept. Vandaag: historica Els Jacobs en de
onbekende kanten van de VOC.
pe Verenigde Oost-Indi-
Compagnie twee eeuwen
marktleider was in de
lel tussen Europa en Azië,
iedere Nederlander. Veel
Ier bekend is dat de VOC
en Azië een handelsnet-
opbouwde dat nog lucra-
nvas dan de overzeese
lel. Els Jacobs doet sinds
onderzoek naar de com-
déle activiteiten binnen
door de VOC en dat resul-
le onlangs in het proef-
ft Koopman in Azië, dat
neen luxe handelseditie is
dienen. In het proefschrift
en verschillende VOC-cli-
omvergeworpen.
OCwerd groot door Azia-
tproducten in Europa op
arkt te brengen. Vooral
hillende specerijen, maar
koffie en textiel uit Azië
n populaire importpro-
en in de Republiek der
nigde Nederlanden. Maar
ndememing had moeite
Üegoederen te bekostigen:
ipese producten waren in
met gewild als ruilmiddel,
tdoor ieder VOC-schip
bakken vol kostbaar edel-
'al op reis moest om de ge
le producten te kunnen
n. De enorme hoeveelhe-
alver die nodig waren,
'en voor een negatieve
lelsbalans.
om koos de VOC al snel
een alternatieve koers,
rlandse kooplieden
*den diverse Aziatische
lelscontacten op, waarmee
tn omslachtige maar inge-
ie manier grotere winsten
en worden gemaakt. Zo
lenmet het Nederlandse
bijvoorbeeld grote hoe
eden ruwe zijde gekocht
"na. waarna dat materiaal
>an weer werd geruild te
lend en koper. Daarmee
'en de Nederlanders ver-
katoenen stoffen in In-
weer populair was in
donesische archipel en
mee dan ook grote hoe
eden specerijen konden
en veriaegen. Deze koers
lucratief: door verschil-
taiatische goederen
"top binnen te halen en
^°lgens elders in Azië
0rse winst te verkopen,
ende in Europa populaire
e'en voor veel minder
letaal ingekocht dan eer-
tot geval was. De
■'^nsten stegen door de
le) binnen Azië dan ook
fors. Els Jacobs beschrijft in
Koopman in Azië onder meer
hoe dit enorme Nederlandse
handelsnetwerk, dat zich uit
strekte van Jemen tot Japan, tot
volle bloei kwam en hoe het
150 jaar standhield.
Volgens Jacobs was het respect
voor de Aziatische handels
partners een belangrijke sleutel
tot dit succes. „De kooplieden
van de VOC behandelden de
Aziaten als gelijkwaardige han
delspartners", zegt zij. „In de
zeventiende eeuw heeft de
VOC inderdaad met veel wa
pengekletter een positie ver
overd in het bestaande Aziati
sche handelssysteem, maar in
de 'lange' achttiende eeuw,
waarin de VOC leunde op het
Aziatische handelsnetwerk,
was grootschalig geweld tussen
Nederlanders en Aziaten zel
den aan de orde." De succes
volle handel in Azië was juist
gebaat bij goede relaties met
de inheemse bevolking, aldus
Jacobs. „Alleen door samen
werking met inheemse part
ners kon de handel op lange
termijn succesvol blijven: daar
door hadden ook de Aziaten
zelf profijt van de handel en
waren zij bereid om producten
af te staan tegen lage prijzen.
De Nederlanders hadden die
medewerking ook wel met ge
weld kunnen afdwingen, maar
dat zou kostbaarder zijn ge
weest en bovendien op de lan
ge termijn voor grote tegen
werking hebben gezorgd."
Deze visie van Jacobs is in
strijd met de gangbare opvat
tingen, volgens welke de VOC
in Azië een verwoestende rol
speelde en zij inheemse han
delaren op gewelddadige wijze
verdrukte. „Dat beeld geldt
slechts voor de zeventiende
eeuw", stelt Jacobs. „Daarin
moest een positie worden ver
overd. Maar daarna waren de
Nederlanders afhankelijk van
medewerking van de Aziati
sche bevolking. De inheemse
bewoners waren in de acht
tiende eeuw niet zozeer slacht
offers van de VOC, maar han
delspartners. Van die relatie
profiteerden de Aziaten zelf
even goed als de Nederlan
ders."
Van de VOC-kooplieden die in
de achttiende eeuw in Azië
werkten, bestaat het beeld van
onhandige en gewelddadige
handelslui, die in den vreemde
op te grote voet leefden en
zorgden voor de ondergang
leiden
ONNO HAVERMANS
Alexander Witte komt hospite-
ren. Een kamer in het roem
ruchte Höpital Wallon lijkt hem
wel cool. Maar zo eenvoudig
gaat dat niet. Al kampt het
grootste studentenhuis van Lei
den met chronische leegstand,
dat wil nog niet zeggen dat de
bewoners uit armoede elke
lullo zomaar instemmen. Ze
zien in Witte met zijn mooi
krulletjes meer een boy voor
Rap 7, het softere studenten
huis aan de overkant van het
Rapenburg.
Het is trouwens de vraag of
Witte wel echt tot de elitaire
club der Walloniërs wil toetre
den. Zijn bezoek aan het huis
vormt de rode draad in de ra
diodocumentaire Einde van een
tijdperk? van Caroline Dijk, die
de NPS morgenmiddag uit
zendt op Radio 5. Witte heeft in
elk geval wel het juiste stemge
luid: geaffecteerd en al behoor
lijk schor geschreeuwd tijdens
de kenningsmakingstijd van
Minerva. Als Ed Nijpels in zijn
jonge jaren.
Een van de charmes van de
documentaire is dat vrijwel ie
dereen zo praat. De huidige be
woners, maar ook de oude he
ren van Stichting Wallon, sinds
elf jaar eigenaar van het huis.
Alleen schoonmaakster Truus
spreekt onvervalst Leids wan
neer ze de luie 'sjaarzen' (eer
stejaars, die de meeste huis
houdelijke klusjes moeten ver
richten) opdraagt thee en koffie
te zetten, want 'dan doen we
straks een bakkie'.
Het lijkt nog altijd een vrolij
ke boel in de koffiekamer (het
kloppend hart van het huis) en
op de binnenplaats met zwem
bad, waar de heren studenten
hun feesten plegen te houden.
Maar schijn bedriegt. Höpital
Wallon loopt langzaam leeg.
Van de vijftig heeren die in 1945
het voormalige ziekenhuis be
trokken, is het aantal bewoners
teruggelopen naar 32. Eenen-
twintigste-eeuwse studenten
kiezen liever voor een kleiner,
intiemer huis. Bovendien heb
ben tempobeurs en studiepun
tensysteem het verenigingsle
ven onder druk gezet. De stu
denten hebben domweg geen
tijd meer.
De oud-bewoners die in 1989
de helpende hand toestaken
door een stichting te vormen
die het huis kocht en beheert,
maken zich zorgen om de toe
komst. „Die jongens moeten
niet alleen op een kamertje zit
ten. Juist op die leeftijd moet je
ergens bijhoren." Voor de mi
crofoon halen ze herinneringen
op aan betere tijden, toen ze sa
men hockeyden en Wallon te
boek stond als 'een groot huis
vol wilde mannen'. Een oud
studente die hier een vriendje
had, bekent dat haar vriendin
nen haar met afschuw en ont
zag bekeken: 'menig meisje liep
liever een straatje om'.
Eenmaal binnen viel het alle
maal best mee, maar de 'jon
gens' hielden de mythe graag in
stand. Nog steeds, zo blijkt als
Witte in een kamertje moet
wachten of de bewoners hem
wel zullen 'instemmen'. De
deur gaat dicht, want hij hoeft
niet te horen wat ze over hem
zeggen en of die wilde verhalen
wel kloppen. ,,Als je hier niet
gaat wonen, hoef je niet te we
ten welke verhalen waar zijn."
Einde van een tijdperk?, don
derdag 16 november, 13.00-
13.45, Radio 5.
De uitdrukking 'de natuur is in de war' zegt
meer over de optiek van de waarnemer dan
over de natuur.
Stelling 11 bij het proefschrift Volgendenuijs.
Een theologische studie over 'navolging' als ec-
clesiologiscli motief, waarop dominee T.G. van
der Linden uit Rijnsaterwoude morgen promo
veert.
„Met onze technische middelen denken we dat
we alles in de hand hebben, maar als het twee
dagen te lang regent of wanneer de zon even
niet schijnt hoor je dat 'de natuur in de war' is.
Dat zegt meer over wat wij met onze ratio van
de natuur hebben gemaakt, dan over de natuur
zelf. De hoogmoed van de westerse geest. Wij
zijn zelf natuurlijk ook een deel van de natuur.
Je denkt dat je het allemaal kunt voorzien en
meestal kloppen de weersvoorpellingen ook,
maar als het dan een keer spookt, moet je je
beeldvorming toch bijstellen.
Need, met mijn proefschrift heeft deze stelling
niks te maken. Ik volg de Leidse methode: vier
stellingen over het boek, vier verwant aan het
onderwerp en de laatste drie zijn vrij. Mijn
proefschrift gaat over het begrip navolging, in
de evangelische betekenis. Navolging is iets
persoonlijks, maar mijn vraagstelling is of dat
ook een kerkelijk richtinggevend begrip is. Ik
houd vol dat dat zo is, daar kunnen de oppo
nenten morgen mooi tegenin gaan."
leiden Kinderfond
sen LUMC kreeg gis
teren een bronzen
beeld in de vorm van
een kogelrond vogel
tje aangeboden van
softwarebedrijf Sy
mantec dat nu tien
jaar in Leiden zit.
Links staat Gerard de
Bruijne te kijken hoe
Robert Holl van kin
derfondsen LUMC en
Guiseppe Verrini van
Symantec het beeld
aaien. Daar is het ook
voor bedoeld, de
sokkel is precies op
'kinderbedhoogte'
gemaakt, zodat pas
serende kinderen in
het ziekenhuis ook
even kunnen aaien.
Van het vogeltje zijn
ook driehonderd klei
nere 'jaszak-exem
plaren' gemaakt die
worden verkocht. De
opbrengst daarvan is
voor Kinderfondsen
LUMC.
FOTO HENK
BOUWMAN
Afdeling Burgerzaken
maandagochtend gesloten
Vanaf 20 november a.s. is de afdeling Burgerzaken maandag
ochtend tot 12.30 uur gesloten met uitzondering van de informatie
balie en de Burgerlijke Stand voor het doen van aangifte van
geboorte en overlijden.
Voor algemene vragen over de afdeling Burgerzaken
kunt u bellen met de servicelijn Burgerzaken, tel.: 516 54 44
Bestuursdienst Leiden
den was, schaadde lang niet al
tijd de handel van de Compag
nie." De personeelskosten van
de VOC stegen in de achttiende
eeuw fors. „Die stijging is op
vallend", geeft Jacobs toe.
„Maar vergeet niet dat de VOC
in die periode ook enorm
groeide. Het bedrijf nam in vo
lume toe en daardoor stegen
de personeelskosten."
Net als een andere Leidse his
toricus, Piet Emmer, die vorig
jaar opzien baarde met zijn uit
latingen over de actieve rol van
Afrikanen in de Nederlandse
slavenhandel, roept Jacobs met
haar uitlatingen nogal wat re
acties op. „Ik heb al menig
maal moeten aanhoren dat
mijn beeld niet klopt. De men
sen die dat zeggen hebben
meestal geen onderzoek ge
daan, maar zij zijn nu eenmaal
gewend aan het beeld dat de
Aziaten slachtoffers waren van
de VOC! Het is voor sommigen
blijkbaar moeilijk om dat beeld
aan te passen."
Haar proefschrift is afgerond,
maar Jacobs is nog niet klaar
met de VOC. Zij coördineert de
Nationale Jubileumexpositie
VOC 1602-2002, een dubbel
tentoonstelling in het Neder
lands Scheepvaartmuseum in
Amsterdam en het Maritiem
Museum in Rotterdam, die
over twee jaar te zien zal zijn.
De nieuwe inzichten die Jacobs
in haar boek Koopman in Azië
toelicht, zullen ook hun in
vloed hebben op de tentoon
stelling. „We willen de bezoe
kers straks onder meer kennis
laten maken met het leven van
de VOC-dienaren overzee",
zegt zij. „Hun samenwerking
met de inheemse bevolking,
maar ook de concurrentie met
andere Europesé handelaren
komen daarin tot uitdrukking.
Misschien kan ook dat leiden
tot een nuancering van het
beeld dat velen van de VOC-
koopman in Azië hebben."
van de VOC. Van Jacobs krijgen
ze echter lof toegezwaaid. „Zij
verdienen onze bewondering",
zegt zij. „In gebieden die hun
vreemd waren, moesten zij op
eigen houtje belangrijke beslis
singen nemen. Zij toonden res
pect voor de inheemse bewo
ners en gingen samenwer
kingsverbanden met ze aan."
De idee dat de VOC in de late
achttiende eeuw is 'Vergaan
Onder Corruptie', zoals het in
sommige geschiedenisboekjes
heet, verwerpt Jacobs. „Ik heb
daar geen aanwijzingen voor
gevonden. Privéhandel van de
dienaren, die officieel verbo-
FOTO HENK BOUWMAN
