Jelles Bode mist de file-informatie
Gesprek van de Dag
Tweederangs cabaret
Amerikaanse runderen verhuizen
Brekebeentje schie
tekort voor stewarde
M
DINSDAG 14 NOVEMBER 2000
Sommentaar
Zelden eerder was het debat in de Tweede Kamer over
de verdeling van cultuurgelden zo potsierlijk als giste
ren. Een onzekere staatssecretaris en een ernstig ver
deelde Kamer voerden een discussie volksvertegen
woordigers onwaardig. Dit was geen politiek bedrijven,
dit was tweederangs cabaret.
Een keer in de vier jaar praat de Tweede Kamer uitvoe
rig over kunst en cultuur. In beginsel een belangrijk de
bat, omdat het gaat over de verdeling van cultuurgel
den. De vraag is dan aan de orde. wie geld krijgt en
hoeveel. Op basis van eerder door de Raad voor Cul
tuur uitgebrachte adviezen beslist de Kamer welke
groepen en ensembles de komende vier jaar blijven be
staan en welke geen subsidie meer krijgen. Er staat dus
nogal wat op het spel.
Het systeem van adviseren en beoordelen is al jaren
omstreden. Thorbecke heeft al aangegeven dat mensen
die het geld verdelen zich vooral niet inhoudelijk met
cultuur moeten bezighouden. Om te voorkomen dat
politici hun favoriete speeltje gaan bevoordelen. Daar
om is een systeem in het leven geroepen waarin des
kundigen beoordelen of een groep wel of niet goed
speelt, voldoende creatief is, de juiste doelgroepen be
reikt en vul maar in. Zo'n soort advisering is per defini
tie subjectief en dus omstreden.
De gang van zaken dit jaar slaat echter alles. Verant
woordelijk staatssecretaris Rick van der Ploeg heeft de
adviserende Raad voor Cultuur een aantal politieke
'wensen' meegegeven. Daardoor begaven de adviseurs
zich op glad ijs. Zij oordeelden niet alleen over kwali
teit. maar koppelden hun oordeel ook aan politieke
wenselijkheid. Met als resultaat een advies, dat zonder
voldoende onderbouwing het mes zette in een groot
aantal culturele verworvenheden. Hetgeen, niet ver
wonderlijk. leidde tot een luid cultureel protest.
Van der Ploeg hield echter vast aan zijn politieke uit
gangspunten. Tot gisteren. Onder druk van een boze
Kamer speelde de staatssecretaris onverwacht voor
Sinterklaas. Op grond van vage motieven ('Nee, dit is
geen heroverweging') toverde Van der Ploeg geld te
voorschijn en deelde dat kwistig uit. Vooral aan groe
pen. die genoemd werden in een motie van zijn eigen
PvdA. Waar het extra geld vandaan kwam, was nogal
onduidelijk. Van der Ploeg: Vraag niet hoe het kan,
maar profiteer ervan'.
De geloofwaardigheid van de staatssecretaris voor cul
tuur is definitief weg. Zijn beleid heeft geen pijlers
meer. Het is verworden tot een tweederangs cabaret.
De kunstwereld kan haar wonden gaan likken.
televisie
Sterk materiaal
Het gebeurt me toch zelden dat mijn teevee bijna de hele
avond op maar één en hetzelfde kanaal staat. En zeker
niet op maandag, doorgaans toch de minst interessante
tv-avond van dezeven. Nota bene België 2. waardege
middelde Nederlander volgens de statistieken niet meer
dan 1,5 procent van zijn tijd op afstemt, hield mij tus
sen 20.55 uur tot 23.30 uur vier programma's lang aan
de buis gekluisterd. Dat was nog eens een uitgebalan
ceerd kijkmenu.
Het eerste wat mijn oog trok, was de documentaire
Spots die handelde over de scheepvciartpolitie in de ha
ven van Oostende. Het werk varieert van het opvissen
van een partijtje gedumpte koelkasten tot het opsporen
van verstekelingen. Met het drama in Dover met de Chi
nese vluchtelingen nog vers in het geheugen, gaf Spots
een onthullende en soms hartverscheurende kijk op de
omgangen onmacht van de havenpolitie met betrek
king tot vluchtelingen.
Spots werd gevolgd door De mannen van de Macht. Een
humoristisch programma waarbij intelligente Vlamin
gen, vermomd als politici, het tegen elkaar in een debat
opnemen en het publiek de verkiezingsuitslag bepaalt.
Een soort Belgische variant op Het Lagerhuis van de
Vara en zeker zo origineel.
Daarna kwam zappen nog niet in me op want Smack
the Pony is een aanrader voor wie van typisch Engelse
humor houdt. De sketches zijn bijna zonder uitzonde
ringdoor vrouwen geschreven en gespeeld, en dus komt
de man' er niet altijd ongeschonden vanaf.
De tranen van het lachen zijn nog niet opgedroogd, of
met An Evil Streak begint de eerste aflevering van een
licht erotische Engelse serie over een relatie tussen twee
vrouwen die stiekem door de man van een van de da
mes wordt gefilmd. Degelijk drama uit de Britse hoge
school.
Vier gangen duurde de onverwacht goede en gevarieerde
tv-maaltijd en hij smaakte naar meer. Canvas is hoe ze
in België tegenwoordig het tweede staatsnet noemen. In
derdaad, sterk materiaal.
Kot, kotter,
Een kudde 'longhorns', Amerikaanse runderen, loopt door de besneeuwde straten van het dorpje Valentine in het midwesten van de Verenigde
Staten. De runderen leven in beschermde gebieden en worden deze week naar een ander Nationaal Park gebracht. foto »ap* sandy geib
Een Britse leerlinge (16) had
er alles voor over om stewar
dess te worden. Ze wilde er
zelfs haar benen voor breken
om de vereiste lengte te be
halen. Zes maanden later is
Emma Richards nog steeds te
klein en heeft ze bovendien
broze botten, waardoor haar
benen al twee keer spontaan
zijn gebroken.
Emma stopte met groeien
toen ze krap 1 meter en 22
centimeter was. Om stewar
dess te mogen worden moest
ze echter minstens anderhal
ve meter lang zijn.
Emma besloot daarop een
jaartje vrij van school te ne
men en zich op te laten rek
ken in het ziekenhuis. In ja
nuari dit jaar onderging ze
een ingrijpende operatie
waarbij elk been op twee
plaatsen werd gebroken. Ver
volgens kreeg ze zes pinnen
van elk een centimeter dik in
haar botten geschroefd die
weer verbonden werden aan
een metalen frame.
In de maanden na de opera
tie moest Emma op bed blij
ven liggen, terwijl vier keer op
een dag aan de pinnen
gedraaid om de gebrol
stukken bot van elkaar
ten groeien. Haar licha
reageerde er natuurlijk
door nieuw bot aan ter
op de plaatsen waar ht
verdwenen.
Het was dan ook een gi
domper toen Emma er
langs achter kwam dat
weliswaar was 'gegroei
maar niet hard genoeg
ma kwam een dikke twi
centimeter tekort voori
droombaan.
Bovendien heeft ze gro:
zondheidsproblemen a
volg van de oprekproce
Zo kampt ze met een ei
infectie en tijdens hetn
deren heeft ze twee kef
been gebroken.
British Airways heeft la
weten dat elke vliegtuig
schappij een minimuir
van de medewerkers vt
schrijft omdat iedere st
dess bij de veiligheidsag
tuur moet kunnen kon
De 'vader van de verkeersinformatiegaat met de vut
Aan het eind van het gesprek komt het hoge woord eruit. Jelles Bode mag graag hard rijden in zijn auto. De 58-jarige voor
malige Porsche-surveillant op de snelwegen, die bekend werd als 'vader van de verkeersinformatie', heeft een innige rela
tie met het gaspedaal.
Vanaf deze week heeft de oud
politieman volop tijd om die
hobby uit te oefenen, want Jel
les Bode gaat met vut. Dat kon
hem dus nog wel eens handen
vol geld kosten. Of genieten po
litiemensen onder elkaar privi
leges waar de gewone automo
bilist alleen maar van kan dro
men? Niets van dat al, zegt
Bode.
„Vroeger was dat anders. Vroe
ger hadden we als politieman
nen toch wel een soort herenaf
spraak. Als je betrapt werd, dan
sprak je collega je desnoods
streng toe, maar een bon schrij
ven, nee, dat deden we niet.
Nou was zo'n preek van een
collega ook niet altijd even leuk
hoor. Moet je je voorstellen: zit
je met het hele gezin in de auto
onderweg voor een dagje uit en
dan word je even de les gelezen.
Je snapt wel dat de auto dan te
klein was."
Maar de tijden zijn veranderd.
Ook voor hardrijdende politie
mannen valt er weinig meer te
ritselen. „Als je kenteken een
maal op de foto staat, zit je in
het geautomatiseerde circuit.
Daar kun je niet in inbreken. En
natuurlijk weet ik wel waar
overal de flitspalen staan, maar
ik weet ook niet of er een came
ra in zit", aldus Bode. Dus ook
voor hem wordt de lol van
hardrijden voor een groot deel
getemd, geeft hij toe.
De Nederlandse automobilisten
die vaste luisteraars zijn van de
fileberichten, zijn Jelles Bode al
een tijdje kwijt in de ether. Dat
komt omdat het Korps Landelij
ke Politiediensten (KLPD) en
Rijkswaterstaat samen het Traf
fic Information Centre (TIC) in
Utrecht hebben opgezet. Dat
informatiecentrum stelt de ver
keersinformatie weliswaar sa
men, maar vertelt het niet meer
op de radio. Bode is dus sinds
drie jaar geen brenger meer van
het nieuws, maar alleen nog de
haler ervan. Het voorlezen van
de files is nu in handen van de
Jelles Bode zegt de verkeersinformatie gedag.
ANWB. Bovendien worden de
gegevens van het TIC gretig ge
bruikt door producenten van
actuele routeplanners die auto
mobilisten 'computergestuurd'
de weg wijzen.
Jelles Bode mist het lezen voor
de radio, geeft hij volmondig
toe. „Ik was toch toegetreden
tot het gilde der Bekende Ne
derlanders en dat was best
leuk", zegt hij. „Maar ik merk
wel dat mijn naam nog steeds
impact heeft op mensen. Al is
het maar als je je op vakantie
voorstelt aan nieuwe kennissen.
Dan zie je ze vaak even raar kij
ken."
Maar Bode mist niet alleen de
glamour, de grappen en grollen
op de radio, waardoor hijzelf en
zijn collega's Theo Gerritsen,
Jan Dellebeke, Klaas Hofman en
Lucia Mering vertrouwde reis
genoten werden in de auto.
„Het is ook de spanning die ik
mis. Tot drie jaar geleden ver
gaarden wij als KLPD'ers niet
alleen de file-informatie, we
stelden ook zelf de lijsten op en
moesten dan elk half uur direct
de uitzending in. Nu voegen we
via een computerprogramma
een file toe aan de lijst, die dan
luttele seconden later bij onze
afnemers ligt. Maar op de ma
nier waarop die file in het
nieuws komt hebben wij geen
invloed meer."
De hele politiecarrière van Jelles
Bode stond in het teken van
modernisering en de verzakelij-
foto cpd marco hofste
king. Als surveillant van de
toenmalige Algemene Verkeers
dienst van de Rijkspolitie kende
hij nog de met klinkers bestrate
vluchtstroken van het verkeers
plein Oudenrijn. Hij reed nog
rond in zijn Porsche, waarin hij
met zijn leren jas achter het
stuur zat. Een imposante ver
schijning, waarvoor automobi
listen in die tijd respect hadden.
Maar het Porsche-werk vond hij
onaantrekkelijker worden toen
hij opdracht kreeg steeds stren
ger te bekeuren. Uiteii
kwam Bode 'binnen' ti
bij de verkeersinforma
het begin jaren tachtig
drukker kregen.
Oudenrijn werd g
politieloopbaan tweel
bouwd, het respect voi
litieman verdween voo
groot deel en de auton
veroverde Neerlandsdi
En er onstonden files.!
paar en toen steeds me
In de laatste driejaren
politieloopbaan werkte
Bode daarom curieusg
aan de terugkeer van d
keerstoren die op Oud
verdwenen is. Het Trai
mation Centre is de vi
van de grote Nationale
keerscentrale die r
het verkeersplein Oud<
aanbouw is. Politie en
terstaat werken daarin
om met de modernste
nica het verkeer op de
gen in heel Nederland
ten te houden.
Op grote videoscherm
tientallen kleinere con
schermen houden de"
het verkeer 24 uur per
gaten. De aanwijzinga
automobilisten worde
gegeven via de inform
len langs de wegen én
de autoradio. In de toe
gaat dat echter via del
computer van de auto
Echt afstand doen van
keer kan Jelles Bodem
Zijn naam is voorlopig
bonden aan de Verkee
matiedienst, die net al
ANWB file-informatie
land verspreidt. En va
Bode natuurlijk gewoo
met zijn auto op de wt
doet hij het liefst metc
van er achter. Zijn favo
weg? „De A2 naar het:
de weg naar de zon, rii
Zuid-Frankrijk."
JOS STEEHOUDER
onsolijk
een bedriegelijke drietrap. En passant bleek zo dat
er ook minstens één bedriegelijke drietrap is die in
de verleden tijd gezet kan worden, lees-lezer-leest
namelijk. Toen ik bij 'moest' belandde, ontdekte ik
een bedriegelijke drietrap die ik al een ergens ge
hoord of gelezen had.
Moe-moeder-moest. Ja. ergens had ik ooiteen zin
netje gelezen waarin moeder moest hoewel ze moe
was, en prompt herinnerde ik mij een Haarlem
mermeerder bovenmeester in het werk van Hugo
Battus. Moest ik mijn onderzoek nu staken, of vie
len er toch nog diamantjes te ontdekken? Van las-
lasser-last kwam ik met een kleine sprong in het
alfabet op pas-passer-past. Helaas bestaat onder
timmerlieden de uitdrukking 'pas', voor iets dat
exact op maat is. En al heb ik van 'pas' nooit een
drietrapsvervoeging gehoord, strikt genomen is
pas-passer-past een bestaande drietrap. Valt af.
Maar nieuwe moed putte ik uit het vinden van het
woord bitter. De reeks wordt bit-bitter-bitst, en het
is een fraaie. Een zelfstandig naamwoord, een bij
voegelijk naamwoord dat vergrotend lijkt maar in
werkelijkheid stellend is, en een werkwoordsver
voeging. Van bitter naar boter, het was een kleine
stap, en opnieuw een lonende. Boot-boter-bootst
was het resultaat, ook een reeks die drie verschil
lende woordsoorten in een onzinnig nieuw gareel
dwingt.
Heerlijk. Hetzelfde geldt voor kies-kiezer-kiest,
maar toch is die reeks minder mooi omdat 'kies' en
'kiest'als werkwoord al familie van elkaar zijn.
Dat doet hun bedriegelijke drietrap iets te gemak
kelijk lijken. Vind ik tenminste, het is een kwestie
van smaak, maar hoe dan ook, mijn favoriet is de
reeks kot-kotter-kotst. Drie woorden met drie beel
dende betekenissen, ongemakkelijke buren in een
gestroomlijnd ogende valse drietrap. Heerlijk.
Jammer van bot-botter-botst, trouwens. Weliswaar
hebben al die drie woorden een tweede betekenis,
maar ze leveren ongewild ook een bestaande
drietrap op, indien we bot begrijpen als niet-
-scherp. Een probleemgeval is mis-misser-mist.
Kunnen we van bijvoorbeeld drie penalties van
Oranje inderdaad aangeven welke het meest mis
was. en dat in één woord?
Ook met rij-rijder-rijst is iets mis, zo lijkt het. De
vergrotende trap zou misschien 'rijer' moeten zijn,
aan de andere kant, er is een bestaande en verge
lijkbare drietrap blij-blijder-blijst. De mooiste heb
ik voor het eind bewaard, hoewel in mijn hoofd
knaagt dat Hugo Battus hem al verzonnen heeft.
Goed, laten we daarvan uitgaan, en kom-kom-
mer-komst ten tweede male inhuldigen als de
overtreffende bedriegelijk drietrap die ook als één
woord begrepen kan worden.
Het Amerikaanse Filminstituut
heeft zangeres, actrice en regis
seur BARBRA STREISAND on
derscheiden voor haar creatieve
prestaties. Volgens het instituut
is Streisand een 'levende legen
de', die een
wezenlijke bij
drage aan de
ontwikkeling
van de Ameri
kaanse film
heeft geleverd.
Streisand is de
eerste vrouwe
lijke regisseur
die de onder
scheiding in
onvangst mag
nemen. Zij
wordt haar op
22 februari in
Los Angeles
overhandigd.
Het instituut
heeft in de
loop der jaren nog geen dertig
personen onderscheiden. Onder
hen zijn de regisseurs Billy Wil
der, Orson Welles, Alfred Hitch
cock en de acteurs Harrison
Ford, Dustin Hoffman en Bette
Davis.
In het Nederlands bestaat een stellende trap. Het
woord 'groot', de vaststelling van de bovengemid
delde omvang van iets, is een bijvoegelijk naam
woord in de stellende trap. De vergrotende trap is
'groter' en 'grootst' de overtreffende trap. In het Ne
derlands kunnen we aan de uitgangen van een bij
voegelijk naamwoord zien in welke trap wij ons
bevinden. Er bestaan ook talen waar er een
woordje vóór moet worden gezet. Zoals in het
Frans, met'grand', 'plus grand' en 'le plus
grand'. Daar hebben de Fransen dan pech
mee. want het spel dat wij deze week gaan
spelen werkt in hun taal helaas niet. Wel
in de onze. Neem nu lees-lezer-leest.
Hoewel dat reeksje het uiterlijk heeft
van een oplopende drietrap. is er
iets anders aan de hand.
Drie woorden die in het Nederlands
voorkomen, nemen eenmaal op een
rijtje gezet de gedaante van een oplo
pende drietrap aan, alsof 'lees' een bij
voegelijk naamwoord zou zijn. Hoeveel
van dat soort reeksjes zijn er in onze taal
voorhanden, vroeg ik mij af, en ging op
zoek. Het handigst leek mij te beginnen
bij een woord dat op 'st' eindigt, en ik
kwam, hoe weet verder niemand, terecht
bij 'last'. Inderdaad, ook las-lasser-last is
