Overbodige muziek opent Museumfestival WesPenfabnek k"
Grote drukte tijdens eerste Museumnacht
Cultuur Kunst
Cultuurspecialisten ontnemen kunst hoop op 175 miljc
Residentie Kamerkoor
zingt overtuigend mooi
maar met aangrijp
Helse zielepijn en stille berusti
MAANDAG 13 NOVEMBER 2000
MUZIEK RECENSIE
LIDY VAN DER SPEK
Concert Residentie Kamerkoor o I v. Jos
Vermunt, m m v. Bert Mooiman. orgel,
Thomas Pitt, cello, en Maarten 't Hart
Gehoord 12/11Groene Kerkje, Oegst-
geest.
Beginnen met de 'Kunst der
Fuge. contrapunctus nr 1' in
een bewerking voor stemmen,
dat hadden ze helemaal niet
moeten doen. Het Residentie
Kamerkoor onder leiding van
los Vermunt moet zoiets over
laten aan professionele close-
-harmony groepen, zoals bij
voorbeeld de King Singers.
Aan het einde van het concert
is Vermunt iets verstandiger
geworden. Hij stelt z'n hoofd
zakelijk amateurzangers niet
op als losse zandkorreltjes her
en der in de kerkruimte, maar
in een halve boog in het koor.
Dan nóg blijkt het koor het
moeiteloos overnemen, zuiver
opvangen, homogeen ver
mengen van stemmen niet de
baas te zijn. Begin en slot
haalt de zeer aangename
combinatie van toelichting en
motet-zang naar beneden.
Het had voorkomen kunnen
worden door deze twee pro-
grammadelen te schrappen.
Het middagconcert duurt lang
genoeg. En dat heeft alles te
maken met Maarten 't Hart.
Niet omdat z'n humoristische,
informatieve, originele toe
lichtingen te lang zijn. Maar
vanwege de enorme 'berg'
mensen die zich in de pauze
om de boekentafel schaart,
om één van zijn boeken te be
machtigen en te laten signe
ren. Jawel, zo n kritische hei
den als 't Hart doet zelfs op
zondag in de kerk nog aan
commercie!
Het Residentie Kamerkoor 'te
rug bij zijn leest' zingt overtui
gend mooi. Jos Vermunt heeft
hard gewerkt aan betekenis
volle accenten, subtiele rust
punten, en opvlammende dy
namiek toegepast op één toon
in het omvangrijke motet 'Jesu
meine Freude' van Johan Se
bastian Bach. Kernachtig wor
den woorden als 'kracht und
blitzt', 'Spott und Hohn' uit
gesproken. Fraai ontluikt of
versluiert de klankkleur in de
zes koraalbewerkingen.
Het verschil tussen vader en
zoon Bach is éclatant bij het
horen van J.Chr. Bachs motet
'Ich lieg und schlafe ganz mit
Frieden'. De struktuur is veel
minder complex. De melodie
wordt dramatischer. De stem
men gaan dan langzaam over
van een heel zacht pianissimo
naar een luid fortissimo in één
lange muzikale frase. Het koor
gaat perfect op die sfeerveran
dering in, zingt met een mooi
gedoseerd diminuendo (het
zachter worden van de klank)
naar een broos uitgesponnen
slot 'So gehst du zu deiner
Ruh'.
AMSTERDAM CPD
Aan de vooravond van het
Tweede Kamerdebat over de
Cultuurnota 2001-2004 ontna
men de cultuurspecialisten van
de regeringspartijen de kunst
sector zaterdagavond in Am
sterdam elke hoop, dat de eis
om 175 miljoen gulden extra
vandaag wordt ingewilligd. „We
gaan proberen de ergste fouten
te repareren, maar meer dan 40
miljoen gulden zit er niet in,
hoe graag ik dat ook zou wil
len", stelde WD'er Atzo Nicolaï
namens zijn collega's van D66
en PvdA tijdens de landelijke
bijeenkomst die de maanden
lange protestacties van kunste
naars afsloot.
De slotmanifestatie in de
Theaterschool in de hoofdstad
was georganiseerd door FNV
Kiem, Kunsten '92, de Federatie
van Kunstenaarsverenigingen
en andere kunstkoepels. Onder
het motto '175 seconden voor
175 miljoen' vestigden orkes
ten, theater - en dansgezel
schappen voorafgaand aan de
voorstellingen het afgelopen
weekeinde overal in het land
nogmaals de aandacht op de
eis met toespraken en andere
actievormen.
Lucia van Westerlaak van
FNV Kiem overhandigde het
Tweede Kamerlid Judith Belin-
fante (PvdA) in haar functie van
vice-voorzitter van de Kamer
commissie cultuur zaterdag de
60.000 handtekeningen, die de
afgelopen maanden werden
verzameld om de eis voor 175
Een manifestatie van kunstenaars in de Theaterschool in Amsterdam in het kader van de actie '175 seconden voor 175 miljoen'.
miljoen kracht bij te zetten. In
zijn rol van presentator zette
acteur Victor Löw de cultuur
specialisten in de bomvolle
Theaterschool daarna het mes
op de keel met een vraag, die
alleen met ja of nee mocht wor
den beantwoord. Waren zij ook
niet van mening dat de kunst
sector er nu onmiddellijk 175
miljoen bij moet krijgen?
Belinfante, als eerste aan de
beurt, haalde voor haar colle
ga's de kolen uit het vuur en
stelde in niet mis te verstane
FOTO ANP/PAUL VREEKER
bewoordingen: „Ja, maar ik kan
dat niet beloven, omdat ik het
toch niet kan realiseren." Ze
wees wel op het PvdA-stand-
punt dat de begroting voor
kunst en cultuur op ti
procent netto van
rijksbegroting moet
dragen: „Dat komt n
miljoen extra."
Ook D66-woordv(x
Dittrich onderschreef
de kunstsector om i
maar vroeg om realis
gen zit ik weer erge
waar ook meer geld
vraagd, zoals voor zo
ligheid." Dittrich bel
dat D66 in de gaten 2
of bovenop de 40 m
den extra voor de
incidenteel extra geli
den gevonden uit
noemde 'onderuitpui
dat jaarlijks overblijft
grotingen van alle rnii
De WD-er NicolaJ
eerder vorige week
hij namens de coalitj
een motie indient om
meerde gezelschappe
cultuurstaatssecretaii
der Ploeg in zijn Ci
worden opgeheven
voorlopig een jaar g
te betalen. Een ona
commissie moet int
oordelen of de subsit
kingen van Van der I
Cultuurnota verantv
De staatssecretaris
zich daarbij overige
advies van de Raad
tuur. De raad kwam
maanden zwaar ond
staan en voorzitti
Sorgdrager erkende
dat de procedure va
jaarlijkse subsidien
licht moet worden a
Stampvol is het in het Museum Boerhaave als Fay Lov-
sky en La Bande Dessinée het Leids Museumfestival
2000 opluisteren. De theremin, het instrument waarbij
de zangeres enkel haar hand hoeft de bewegen om volu
me en toonhoogte te laten variëren, trekt veel aandacht.
Na afloop willen vooral kinderen dat geheimzinnige in
strument ook wel eens proberen.
LEIDEN MAARTEN BAANDERS
Fay Lovsky sloot gisteren de
eerste aflevering af van het Mu
seumfestival, waarin dit jaar
muziek de rode draad is. In het
Koninklijk Penningkabinet ging
het festival eerder in de middag
van start met het muziekstuk
'Het Slijk der Aarde', dat de
Stichting Componisten van
Overbodige Muziek heeft ge
componeerd als prelude op de
tentoonstelling 'Het is gebeurd
met de gulden'.
Geld was het thema van deze
muziek en voordat de drie mu
sici dit verschijnsel van alle
kanten belichtten, riepen ze
een gewijde sfeer op door in ge
bedshouding te zitten en magi
sche gebaren te maken. De mu
ziek werd hoofdzakelijk ge
maakt met computergestuurde
geluiden, synthesizers en zang.
Afgezien van een stuk waarin
het geluid van geld en het slaan
van munten werd nagebootst,
gaven de lange ijle tonen een
kosmisch gevoel. Geld kreeg
iets van een bovenmenselijke
macht met diep daaronder de
kleine menselijke obsessies met
geld. Die laatste werden niet al
leen met muzikale klanken
weergegeven, maar ook in rela
tiverende verhaaltjes en sket
ches.
Een toiletdame klaagde, want
wat moest ze na het verdwijnen
van de gulden op haar schotel
tje laten leggen in plaats van
het kwartje? 0,11 euro? De fabel
van de mier en de krekel kreeg
een vervolg waaruit bleek dat
een maatschappij niet econo
misch productief kan zijn zon
der muziek en dat het dus niet
verstandig is te bezuigen op
kunst. De gulden werd plechtig
begraven, de beursberichten
werden in muziek omgezet en
Fay Lovsky zingt in Boerhaave haar spitse, geestige liedjes.
FOTO HENK BOUWMAN
een muntenverzamelaar zag in
hoe futiel zijn collectie. Dit laat
ste sloot mooi aan op de ten
toonstelling in het Penningka
binet, waarin niet alleen de ge
schiedenis van de gulden wordt andere voorwerpen waar met
getoond, maar ook oude huis- weemoed aan wordt terugge-
houdboekjes, prijslijsten (rijles dacht.
voor f 2,-!), cheques, loon- Tijdens het optreden van Fay
strookjes, spaarbankboekjes en Lovsky en La Bande Dessinée
AMSTERDAM
FRANCOISE LEDEBOER
Onder toeziend oog van Rem-
brandts 'Nachtwacht' zweepte
persmedewerker Frans van der
Avert in de bomvolle Eregalerij
van het Rijksmusem zaterdag
avond de enthousiaste stem
ming tot grote hoogte op voor
de lessen 'Tappen met Trees',
'Steps voor stewardesses' en
ballroomdansen op muziek van
de Woodside Big Band. Maar
hij kreeg in zijn perfect gespeel
de rol van spreekstalmeester
het publiek in de tropische hitte
ook weer muisstil toen leden
van Het Nationale Ballet een
stuk van Hans van Manen op
voerden. Het Rijksmuseum was
een van de vele druk bezochte
locaties tijdens de succesvolle
eerste Nederlandse editie van
de Museumnacht, die volgens
een voorlopige schatting zeker
20.000 bezoekers trok.
In navolging van Berlijn en
München openden meer dan
dertig Amsterdamse musea en
andere culturele instellingen in
de hoofdstad tussen zeven uur
's avonds en een uur 's nachts
voor het eerst hun deuren. De
werkgroep van initiatiefnemers,
werkzaam bij Rijksmuseum,
Amsterdams Historisch en
Joods Historisch Museum aan
gevuld met studenten van de
Hogeschool van Amsterdam,
durfde vooraf geen uitspraak te
doen over het aanslaan van een
soortgelijk evenement in de
hoofdstad. Al direct na aanvang
bleek deze slag om de arm on
nodig: op de meeste locaties
was het meteen druk tot zeer
druk en dat bleef het de hele
avond. De resultaten van het
publieksonderzoek moeten nog
worden verwerkt, maar op het
eerste gezicht was de 'Muse
umnacht' een evenement dat
hing in het volle Museum Boer
haave een huiskamerachtige
sfeer. Ruim een uur liet Fay Lo
vsky haar spitse, geestige liedjes
horen. Wat niet veel mensen
herkenden was de theremin,
waarop Fay Lovsky zichzelf be
geleidde. Dit in 1920 uitgevon
den instrument heeft de mu
ziekwereld nooit veroverd en
doet daardoor curieus aan. Er
komt een geluid uit dat te ver
gelijken is met de pieptonen die
bij oude radio's aan het eind
van de lange golf te horen wa
ren en 'De Mexicaanse Hond'
genoemd werden, omdat ze
aan hondengehuil deden den
ken.
De hand dichterbij of verder
van het instrument te brengen
is voldoende om volume en
toonhoogte te laten variëren.
Het leek dan ook op een goo-
chelaarsact, zoals Fay Lovsky
met haar handen rondom dat
ding bewoog en er smeuiige
melodieën uit haalde. Het liedje
waarin ze met een handpop
een Mexicaanse Hond liet hui
len en zingen had groot succes.
Na afloop klonken de there-
minklanken nog lang, terwijl
het publiek een glaasje dronk
en kinderen het geheimzinnige
instrument uitprobeerden.
HET KONINKLIJK
PENNINGKABINET
THEATER RECENSIE
Rapenburg 28 Leiden
DICK VAN TEYLINCEN
Voorstelling; 'De wespenfabnek' van het
RO Theater, naar het boek van lain
Banks. Bewerking: Gerardjan Rijnders en
Guy Cassiers. Met Steven Van Water-
meulen, 'Joop Keesmaat en Peter Paul
Muller Gezien in het LAKtheater op 11
november.
Tweehonderd jaar heeft de fa
milie op het eiland gewoond, in
een huis 'als de schedel van een
begraven reus'. Alleen de vader
en de zoon zijn nog over. Ze
hebben zich er ingegraven en
lijden een schemerachtig be
staan. De vader was chemicus
en hoogleraar. Sinds zijn ex-
vrouw op de motor langskwam
om een kind te baren en over
zijn been reed is hij kreupel.
Zijn zoon Tom bestaat niet offi
cieel en mag zich daarom niet
aan anderen vertonen. In ruil
daarvoor mag hij ongeveer zijn
eigen gang gaan.
Om die zoon gaat het in de ro
man 'The Wasp Factory' (1984)
van Iain Banks, die goed past in
de golf van heftige Schotse boe
ken van de laatse decennia.
Banks en collega's als Irvine
Welsh ('Trainspotting') schre
ven boeken waarin geweld en
literaire kwaliteit samengaan.
Gerardjan Rijnders en Guy Cas
siers (die ook regisseert) be
werkten 'The Wasp Factory', als
bijdrage van het Ro theater aan
het laatste Holland Festival.
De wespenfabriek geeft een blik
in de geest van Tom (Steven
Van Watermeulen). Als zijn va
der (Joop Keesmaat) uit beeld is
(die doet nogal vaak bood
schappen), brengt hij dagboek
achtige verslagen u
het type van de geva
geniaal maar irrati
knipt. Zijn domein is
vol technisch verni
centrum een ingeni
raat waarin hij wesp
Afhankelijk van hun
ze op een van de ti
vuldig georganiseer!
ren dood.
Gaandeweg blijkt dai
lijke experimenten w
op mensen heeft 1
niet zonder trots 1
vernuftig hij drie
heeft gepleegd. Zijnl
botst met de
broer (Peter Paul Mi
deo), die uit de
kliniek is ontsnapt e:
belt. Tom probeert
zijn gewoonte af te b
honden te verbrande
Zo samengevat klinl
miliegeschiedenis
bizar, maar ook no
zocht. Ook de voors
daaronder: voor mij
veelgeprezen
kwaliteit van het bi
Van Watermeulen sp
dig, met superieur sl
naïef en dreigend,
schuldig in de
uitleg van zijn rituele
digheid, maar 1
wordt het niet. En a!
niet in zijn wereld te
vermindert de al e\i
schijnlijke verklaren
ping de betrokkenhe
der. Ook de overkill
en geluidstechniek
averechts. Maar heti
stukje werk, dat zeke
Gedenkwaardig concert in Pieterskerk
MUZIEK RECENSIE
opvallend veel bezoekers trok
die zelden of nooit in een mu
seum komen.
De variatie aan deelnemende
musea en instellingen bood
voor elk wat wils. In Museum
Amstelkring/Ons' Lieve Heer
op Solder, een rooms-katholie-
ke schuilkerk op de Wallen, was
het stikdruk met jongeren die
afkwamen op de optredens van
undergroundbands. In het Ver
zetsmuseum gaf een grijs gelok
te dame intussen toelichting op
het Zweedse wittebrood dat di
rect na de Duitse capitulatie
voor de hongerende Neder
landse bevolking letterlijk als
manna uit de hemel kwam.
'Dat was net zo lekker als een
gebakje', vertelde Miep haar
aandachtige gehoor, dat
nieuwsgierig de proef op de
som nam met een hapje van
een als fabrieksbroodogend
product van Nederlandse ma
kelij. Marjorie vergezelde haar
ouders naar de Hortus met als
doel een lezing over 'hallucino-
gene planten', vader en moeder
hadden voor een rondleiding
door de prachtig verlichte kas
sen gekozen.
De collectie van het Geolo
gisch Museum van Artis heeft
voor een breed publiek bij
voorbaat geen opwindende uit
straling. Maar zelfs de miljoe
nen jaren oude schedels van
een fossiele walrus en zeekoe
kregen zaterdagavond meer be
kijkt dan op 'gewone' dagen.
Op het pleintje voor het Joods
Historisch Museum deed het
opvallend grote aantal fietsen
buiten ook een veel grotere
drukte dan gewoonlijk vermoe
den. Vooral het nog niet lang
geleden geopende joodse kin
dermuseum met de expositie
'In Mokum staat een huis' werd
bezocht door veel ouders en
kinderen die ijverig matses bak
ten of Hebreeuwse letters over
trokken.
Ook het Anne Frankhuis deed
mee en kreeg een groot aantal
Nederlanders binnen dat ver
moedde dat er tijdens de Muse
umnacht nu eens géén rijen
buitenlanders zouden staan
wachten. Dat klopte, het was
een verademing dit keer in alle
rust eens door het Achterhuis te
kunnen lopen. Voor de gele
genheid was het kantoortje van
Anne' s vader opengesteld, dat
anders om logistieke redenen
gesloten blijft, en kon een be
zoek worden gebracht aan de
tuin met de boom die Anne in
haar dagboek zo liefdevol heeft
beschreven (zo nam zij tenmin
ste nog iets waar van de wisse
ling der seizoenen).
LIDY VAN DER SPEK
'Ein deutsches Requiem' en Kindertoten-
lieder, door Bachkoor Holland o l.v Daniel
Reuss, m.m.v Julia Neumann, sopraan,
Margriet van Reisen, alt-mezzo, Geert
Smits, banton en het Concertgebouw Ka
merorkest. Gehoord 11/11, Pieterskerk,
Leiden
Bij het zoeken naar een ant
woord op de vraag hoe Daniel
Reuss zaterdagavond overwel
digend imponeerde, lijkt het
onmogelijk voorbij te gaan aan
de nauwe samenhang van leven
en werk bij Mahler en Brahms.
Friedrich Rückert schreef zijn
'Kindertotenlieder' nadat twee
van zijn kinderen aan roodvonk
waren bezweken. Mahler zette
tussen 1901 en 1904 de meest
gave gedichten uit Rückerts
bundel op muziek. Hij rang
schikte deze vijf tot een metafy-
siche cyclus van rouw, herden
king, storm en berusting. Alsof
Mahler de dood van zijn eigen
dochtertje, enkele jaren later,
reeds voorvoelde.
De sfeer die Reuss oproept tus
sen orkest en vrouwenstem is
aangrijpend. De alt-mezzo van
Margriet van Reisen geeft alle
emoties zeldzaam weer van
diepe vertwijfeling, helse ziele
pijn tot stille berusting. Dat
doet ze niet met een flamboy
ante operastem, met groot pa
thos inclusief gesticulatie. Nee,
Van Reisen zingt stil, iets voor
overgebogen naar de luisteraar
toe. Met zoveel intentie en zo
veel innerlijke diepgang dat
geen woord Verloren gaat. Haar
klankkleur heeft de integerheid
van Aafje Heynis, maar is iets
meer omfloerst. En het Con
certgebouw Kamerorkest zucht
en zingt mee als één natuurlijk
organisme.
Aan elk detail schenkt Van Rei
sen aandacht in een volmaakte
overgave: haar ademende
'Heildynamisch geladen
'Oder des Vaters Zelle', haar te
re zilveren toonhoogte in 'Wir
holen sie ein auf jenen Höh'n',
haar tomeloze smart in 'In die-
sem Wetter, in diesem Braus'
met de huiveringwekkende
schreeuw van het orkest gaan
door merg en been. De desolate
berusting in klank en gebaar in
'Von Gottes Hand bedecket, sie
ruh'n als wie in der Mutter
Haus' wordt verdiept door een
dodelijke verstilling van het or
kest, naar één tragische uitster
vende hoornklank.
Johannes Brahms schreef het
vijfde deel van zijn 'deutsches
Requiem' na de dood van zijn
moeder, 'Ihr habt nun Trau-
rigkeit; aber ich will euch wie-
dersehen'. En ook in dit Requi
em, dat Brahms het liefst 'een
Requiem voor de Mens' had
willen noemen, is een van de
hoogtepunten juist dit vijfde
deel met één vrouwenstem. De
sopraan Julia Neumann is een
jonge ster zonder 0
lure, maar stralend
Net als Margriet
heeft zij dat grotf
door woorden tot op
te laten meebelevi
genheid, droefenis,
een doorslaande vi
zij al zingend aan d(
stem, hoe licht en
een bergbeek, draaj
grootste gemak naar
streken.
Daniel Reuss laat ko
en orkest intiem enr
met elkaar comi
doet recht aan elke
instrumentklank, el
tende koorpartij, e
van de zanger. Timii
riet is zo adembenei
dat alleen Rembran
van licht en donker 1
vangen. Reuss trol
avond de 'mee'lijdei
Pieterskerk in.
Wellicht zijn deze tv
punten uit de muzk
een imposantere kfl
jaarlijks weerkeren
dan Monteverdi's
pers.
°BOERI
Lange Si AgnicM
17*5 seconden
J voor
