De pompoen
Rijp en Groen
Geïmpregneerd stro
vervangt steenwol
Bijna perfecte vogelgids
Meer kans op voedselvergiftiging
door pesticiden
Kuipplanten overwinteren
VRIJDAG 27 OKTOBER 2000
Het woord alleen al. Als je
het langzaam uitspreekt
doet de klankje denken aan
dik en rond. Zo ziet de
vrucht die deze naam draagt
er doorgaans ook uit, al be
staan er ook andersoortige
vruchten van de Cucurbita
Maxima, zoals ze in het La
tijn heet. Maar de meest fa
voriete is en blijft de bolron
de, soms enorm grote oran
je pompoen.
Rond deze tijd van het jaar
zijn de meeste
pompoenen
geoogst en
worden ze op
een veilige,
want vorst-
vrije, plaats be
waard. Ze blij
ven maanden
bruikbaar en
indien we zaad
willen winnen
om het vol
gend jaar zelf
te zaaien, dan
halen we dat
pas na januari
uit de vrucht.
Zo kan het nog
narijpen in de
pompoen zelf.
Het zaad moet
heel goed Bnêvër
schoonge- postb
maakt worden. 2003 PA
We wrijven het
tussen de vingers schoon
om zodoende het vliesje te
verwijderen dat kiemrem-
mende stoffen bevat. Daar
na laten we het goed drogen
om pas in maart of april te
gaan zaaien. Het is niet he
lemaal zeker dat we precies
dezelfde soort terugwinnen.
Lang niet alle zaad is wat je
noemt: zaadvast. Wie het
zekere voor het onzekere
kiest, koopt in het voorjaar
zaad of planten. De avontu
rier houdt het op zelfge-
wonnen zaad.
Maar nu zijn we nog lang
niet toe aan zaaien. Nu wil
len we zoveel mogelijk ge
nieten van onze zelfgewon-
nen pompoen en als er jon
geren in huis zijn dan willen
die ongetwijfeld rond Hallo-
ween op 31 oktober pron
ken met een helverlichte
pompoen. 31 Oktober is de
dag voor het christelijk feest
van Allerheiligen, een feest
dat zoals veel christelijke
feesten geënt is op een oer
oud heidens feest waaraan
in Engelssprekende gebie
den -en dus later in de Ver
enigde Staten - veel gebrui
ken met betrekking tot de
zielen van afgestorvenen en
ook spoken zijn verbonden.
Het vele licht wordt geacht
deze op de vlucht te doen
slaan. Willen we een licht-
van een waxi-
nepitje in de
pompoen zet
ten moet im
mers royaal
vragerT zichtbaar blij-
naar ven-
is 507 Willen we de le-
aarlem vensduur van
deze uitgeholde
pompoen iets verlengen
dan kunnen we de binnen
kant insmeren met een flin
terdun laagje olie. Scheelt
een paar dagen eer alles
naar de compost gaat.
Wat doen we met het
vruchtvlees? We kunnen het
koken en fijnmaken. Zo kan
het gemakkelijk in de diep
vries worden bewaard om
tezijnertijd te worden toege
voegd aan gebonden soe
pen en sausen. Vooral to
matensoep en saus winnen
aan smaak en consistentie
met wat puree van de ge
zonde pompoen. Gezond
omdat deze vrucht rijk is
aan het mineraal kali dat de
strijd aanbindt met natrium
(in zout) waarvan we ge
makkelijk teveel binnen krij
gen.
Met een zelfde gewichthoe-
veelheid suiker en een flinke
schep geconfijte stukjes
gember of met gemalen
gemberwortel kunnen we er
ook een heerlijke oranje
kleurige jam van maken.
Kortom mogelijkheden te
over om te genieten van de
ze vrucht die in Mexico al
7000 jaar geleden bekend
was.
drager maken van onze
pompoen, dan beginnen we
met het afsnijden van een
flink stuk van de bovenkant.
Nu kunnen we deze gemak
kelijk uithollen. De pitten
bewaren we om ze later
schoon te maken, licht te
roosteren en in of op ge
rechten te verwerken. Men
zegt dat ze een werking la
Viagra hebben. In elk gevalt
moet de schil van de pom
poen voor de stevigheid
minstens nog
twee tot drie
centimeter dik
blijven. Nu snij
den we met een
vlijmscherp
mes de gewen
ste figuurtjes in,
die we dan van
binnen uit naar
buiten duwen,
zodat er rechte
uitsparingen
ontstaan. Het
licht dat we la
ter in de vorm
vooral gunstige resultaten
potplanten als viooltjes, get
urns en fuchsia. Veenturfw
wereldwijd schaars en daar
steeds vaker vervangen dor
bijvoorbeeld kokosvezels ei
vermalen boomschors. Stn
in werking veel op kokosvt
Voordeel is dat het plaatse
kan worden verbouwd, wa
door hoge vervoerskosten
terwege kunnen blijven.
Een andere toepassing van
is in de watercultuur. Snijh
men en bladgroenten als sl
worden al twintig jaar veel
kweekt op steenwol. Dit su
straat is echter niet afbreeï
en levert na gebruik bergei
val op. De markt voor biolo
gisch afbreekbare alternati
zoals strosubstraat, is daai
groot.
Tarwestro is goedkoop ent
net zo goed als steenwollei
matten, aldus Whiteley. Sti
groeimedium geeft stikstof
goed door aan de plant, ge
de wortels veel lucht en zo
voor een goede waterafvoj
het stro voor de sla-teler ni
meer voldoet, kan het volg
de onderzoeker altijd nogi
nen als strooisel voor ande
tuinders of om landschaps
nen en stadsparken mee a
leggen.
gpd»
Vijftien jaar hebben de
Zweedse ornitholoog Lars
Svensson en drie medewer
kers erover gedaan om de
perfecte vogelgids te maken.
Alleen de leden van de
ANWB en van Vogelbe
scherming Nederland mo
gen van het resultaat genie
ten, want de Nederlandse
vertaling en bewerking van
de vorig jaar verschenen
Zweedse gids is niet te koop
in de boekhahdel. En dat is
jammer, want 'perfect' mag
een groot woord zijn, de
ANWB Vogelgids van Euro
pa komt een heel eind in de
buurt. Het is niet denkelijk
dat ooit eerder zoveel tekst
en afbeeldingen in een be
trouwbare veldgids gepropt
zijn.
Behalve van Svensson komt
de gids op naam van zijn
Britse collega Peter J. Grant
(die in 1990 overleed) en
van de tekenaars Killian
Mullarney en Dan Zet-
terström. Alle vier hebben
ze met succes hun best ge
daan om de omvang van het
boek te beperken tot precies
vierhonderd bladzijden; het
moest tenslotte wel een gids
voor in het veld worden.
Dat dit geen gemakkelijke
opgave moet zijn geweest,
valt cif te leiden uit een op
somming van wat er alle
maal in opgenomen is: alle
meer dan 730 soorten die
broeden of regelmatig voor
komen in Europa, Noord -
Afrika ten noorden van de
Sahara en een groot deel
van het Midden-Oosten
(zijnde Israël, Palestina, Jor
danië, Libanon, Syrië, Tur
kije, Armenië en Azerbaj-
dzjan), plus de Canarische
Eilanden, Madeira en het Si-
naï-schiereiland, en verder
59 apart gerangschikte
dwaalgasten, honderd 'ex
treme' dwaalgasten afkom
stig van andere continenten
en ook nog eens 22 soorten,
waarvan de waarneming
waarschijnlijk slaat op vo
gels die uit gevangenschap
ontsnapt zijn of op nakome
lingen van vogels die ooit in
Europa (-in-ruime-zin) ge
ïntroduceerd zijn, met als
oostelijke grens van dat Eu
ropa de Oeral en de Kaspi
sche Zee.
De gebruikte gebiedsafba
kening is niet willekeurig,
maar staat onder biologen
bekend als het West-Pa-
learctisch gebied; het is dus
een gebied met elementaire
overeenkomsten in de die
ren- en plantenwereld.
Wie ervaring heeft met het
gebruik van vogelgidsen, zal
af) wordt echter tamelijk zachte
lucht aangevoerd. De verwach
ting is dat het kwik stijgt tot
omstreeks 15, in het zuiden kan
het wel 16-17 graden worden.
Op zondag valt er een enkele
bui maar zo af en toe komt ook
de zon tevoorschijn.
Randstoringen jagen ondertus
sen de wind in de gordijnen.
Vooral het Europese atmosfeer
model voorziet nogal wat ru
moer. Overdag kan het aan de
kust kracht 8-9, in de nacht van
zondag op maandag zelfs 9-10
worden. De windrichting is
al gauw geneigd zijn elke
nieuweling te vergelijken
met de onder liefhebbers
populaire vogelgids van R
Peterson, G. Mountfort en
PAD. Hollom uit 1954. Va
de Nederlandse uitgave
daarvan, naar de vertalen
bewerker vaak simpelweg
de 'Kist' genoemd, is inmi
dels de 24ste druk versche
nen. Nog steeds kenmerkt
deze zich door één formid
bele onhandigheid: de gej
vens over één- en dezelfdi
vogelsoort kunnen ver-
spreid zijn over twee of di j
ver uit elkaar liggende blai
zijden.
Dat is dus het grote voor
deel van de twee tientjes
goedkopere
ANWB/Vogelbescherming
gids: alle gegevens per soa
bij elkaar, tekeningen (359
tekst én verspreidings
kaartjes. Omslaan van paj -
na's is niet meer nodig. Dj
de 'Kist' ook afbeeldingen
van eieren biedt (op wéér
een andere plek) en de
nieuwe Vogelgids van EurL
pa niet, vergeten we maar
Niets is perfect.
De samenstellers hebben
wel kans gezien ook nog
aanvullende gegevens op
nemen over onderwerpen
als het observeren van zet
vogels, het herkennen var j
hybriden (bij eenden), vat
roofvogels, steltlopers, ja-
gers (meeuwachtige roofv
gels), meeuwen en zanger
De Vogelgids van Europa
nog net handzaam, maar
door de slappe kaft zou dl
levensduur wel eens be- 1
perkt kunnen zijn. Het vo i
proppen van de gids ging
wel wat ten koste van de
leesbaarheid (kleine letter
monotone opmaak, tele
gramstijl soms), maar de
fraaie tekeningen met net
zoals in de 'Kist' aanwijs-
streepjes naar de voor de
terminatie belangrijkste
kenmerken maken bij na a j
les goed.
Handig is ook de afbeeldit
van sommige soorten in
slechte lichtomstandighe- y
den, maar juist dan gaato
de raadpleegbaarheid van
de gids zelf er op achterui j
Je mag vrezen dat je metj
dubbelfocusbril even niet y
makkelijk kunt kiezen.
T
jan ottens y
Killian Mullarney, Lars
Svensson, Dan Zetterström,
Peter J. Grant: ANWB Vogelj
van Europa; Tirion Uitgeval
Baarn; 45 gulden. j
i
-W
door Ji a|
H
V
zuidwest.
Tijdens het afgelopen etfl
waren er flinke opklaring J
gewisseld door enkele bu
de kustgebieden viel over J
haast niets, in Hoofddorp H
nog 2 mm opgevangen. D j'
kwam het in de middag o jj
wat hagel. De temperatui J
in Nieuw-Vennep nog op
13,4 graad. Uit Spanje onl J
ik de cijfers van de totale *j
slaghoeveelheden van bcj J
deze week. In het plaatsje J
rella, regio Castellón, is ra
liefst 503 mm opgevanget jj
Pesticiden op planten vormen een voedingsbodem voor schadelijke bacteriën.
Pesticiden stimuleren de groei
van gevaarlijke bacteriën op ge
wassen. Deze micro-organis
men kunnen vooral een gevaar
opleveren voor mensen die
rauw fruit en groenten eten. De
onderzoeker Greg Blank van de
universiteit van Winnipeg in
Canada heeft dat ontdekt.
Blank verbaasde zich over de
stijging van het aantal voedsel
vergiftigingen in de afgelopen
jaren en vroeg zich af of wel
licht vervuilde spuitmiddelen
daarvan de oorzaak zijn. Om
dat te achterhalen deed zijn on
derzoeksteam proeven met
twaalf gangbare herbiciden,
schimmeldoders en insectici
den die zijn toegestaan op
landbouwproducten.
Na verdunning met water voeg
den de Canadezen bacterie
stammen toe die kunnen leiden
tot voedselvergiftiging, zoals
shigella, salmonella, listeria en
e.coli. Zij vonden dat de ziekte
verwekkende bacteriën welig
tierden en zich razendsnel ver
menigvuldigden in een derde
van de pesticiden. Vooral de
schimmelbestrijder chlorotha-
lonil, de onkruidverdelger
linuron en de insecticiden per-
methrin en chlorpyrifos zijn
een prima voedingsbodem. „De
aantallen verhoogden zich
soms tot het duizendvoudige",
zegt Blank. Vooral shigella,
e.coli en salmonella groeiden
als kool.
Wanneer boeren hun gewassen
irrigeren met verontreinigd
slootwater is besmetting even
eens mogelijk. Maar het ver
schil met spuitmiddelen is vol
gens Blank dat de bacteriën
zich al vermenigvuldigen in
tanks waarin de middelen zijn
opgeslagen en daardoor veel
hogere concentraties bereiken
dan in slootwater. Blank gaat
nu kijken in hoeverre de ziekte
verwekkers op de gewassen
overleven tot het moment van
consumptie.
peter de jaeger»
Onderzoekers van de universi
teit van Leeds hebben een pro
cédé ontwikkeld dat tarwestro
meerwaarde kan geven voor de
tuinbouw. Het stro wordt geïm
pregneerd met bodemminera-
len die voorkomen dat het stro
verteert, waardoor het veel lan
ger meegaat. Dr. Geoff Whiteley
heeft vijfjaar gewerkt aan deze
duurzame methode, waarbij
geen gifstoffen worden ge
bruikt. Volgens de bioloog zijn
er drie belangrijke toepassingen
in de tuinbouw: strooisel, on
derdeel van compost en ver
vanger van steenwol.
Stro wordt door de tuinder vaak
gebruikt als strooisel. Nadeel is
dat het gaat rotten en uit elkaar
valt, voordat het groeiseizoen
voorbij is. Als het rottingspro
ces al optreedt bij jonge plan
ten kan dit leiden tot een stik
stoftekort en de groei ernstig
belemmeren. Proeven met een
strooien deklaag toonde aan
dat niet alleen het strooisel lan
ger meegaat, maar dat ook het
onkruid beter onder de duim
wordt gehouden, zodat de plant
ongestoord kan groeien. Bo
vendien blijkt het geminerali
seerde stro naaktslakken af te
schrikken.
Bij compostering kan behan
deld stro de plek innemen van
veenturf. Tuincompost dat voor
de helft bestaat uit stro, geeft
HET WEER
Cryptogram
Horizontaal: 1Prima wenk voor een conferentie (6); 4. Vettig spul om iemand om te kopen (5);
5. Zijn onzinnige geklets is meer dan vluchtig (4); 7. In Frankrijk gaat een slee snel (5); 8. Het is
voor elkaar als dit brood dik is (3); 9 Door een buis wordt de oplossing gedicht (6); 10. De taal
van een akelig meisje (6)
Verticaal: 1. Neerslachtige stam (9); 2. File in de doorgang in Frankrijk (5); 3. Je hebt 'm om, je
bent erin (4); 4. Uitgeslagen gerecht (7); 6. Dat land heeft geen ontwikkelingshulp nodig (3);
8 In wezen het eten van een kannibaal (4).
Oplossing van donderdag:
HORIZONTAAL: 1. Ard; 4 kim; 6. agami; 9. emerald, 11. gl; 12. ram; 13. oa; 15. Elia;
17. adem; 19. bed; 20. ANP; 21. epos; 23. unie; 24. dij; 25. pijn; 27. el; 28. plezant; 32. Ilium;
34. tijd; 35. mgr.
VERTICAAL: 1. Ae; 2. dam; 3. mara; 4. kil; 5. mt, 7. Gera; 8. mama; 9. ellepijp; 10. doeniet;
11. gebed; 14. ampel; 16. Ido; 18. dan; 22. spel; 23. unau; 26. ijzig; 29. lid; 30. nmm; 31. vt
33. ar.
Stormachtig weekeinde
Ten zuidwesten van Ifsland is
een zeer diepe depressie tot
ontwikkeling gekomen. De druk
in het centrum van het laag was
vanochtend gedaald tot 948
hPa en langs de IJslandse zuid
kust stond enige tijd orkaan
kracht 12 met gemiddelde
windsnelheden tot rond 120 ki
lometer per uur. Het monstrum
zweept de westcirculatie op en
dat zullen we de komende tijd
aan den lijve gaan ondervin
den. Randstoringen, de water
dragers van de megadepressie,
haasten zich naar de Britse ei
landen en het Noordzeegebied
en veroorzaken regen en vooral
heel veel wind. Met name op
zondag en maandag is er in on
ze streken reëel stormgevaar.
Vanochtend veroorzaakte het
warmtefront van de depressie
veel bewolking en enige (mot)
regen. De komende nacht en
zaterdagochtend houden de re
genkansen aan. In de loop van
de middag trekt de regen naar
het noorden weg. Met een op
nieuw aantrekkende zuid tot
zuidwestenwind (komende
nacht neemt de wind tijdelijk
Aardappel
levert suiker
Franse biotechnologen heb
ben een aardappel geteeld
die fructose levert. Deze na
tuurlijke suiker komt vrij als
de pieper is gekookt en ge
pureerd. De zoete knollen
kunnen worden gebruikt als
zoetstofproducent, onder
meer voor chocola voor sui
kerpatiënten en voor calorie
arme frisdranken.
De enzymen in de genetisch
veranderde aardappel zetten
zetmeel om in fructose bij
verhitting. De normale groei
en ontwikkeling van de plant
wordt er niet door aangetast,
aldus Rajbir Sangwan van de
universiteit in Amiens in het
tijdschrift Nature.
Fructose en glucose verschil
len niet veel van elkaar in
structuur, maar gedragen
zich chemisch totaal anders.
Fructose wordt vaak gebruikt
als zoetstof voor diabetici,
omdat het de behoefte aan
insuline niet verhoogt. Som
mige dieetproducten gebrui
ken de veel zoetere fructose,
omdat daar minder van no
dig is. Miljoenen tonnen
stroop, rijk aan fructose,
worden jaarlijks in de fabriek
gemaakt. Hiertoe wordt eerst
maïszetmeel gecombineerd
met water om glucose te ma
ken, die daarna wordt veran
derd in fructose.
Het door Sangwan ontwor
pen proces gaat een stuk
sneller. De hele omzetting
van zetmeel naar fructose
gebeurt in de plant zelf. Op
voering van de productie van
deze fructose is geen pro
bleem, zegt Sangwan. „Ge
woon meer aardappels ver
bouwen."
peter de jaeger»
bolderend blad, en rusteloze rukwind,
herfst heerst, ook bij:
bloementlaal bv
rijksstraatweg wassenaar
Kuipplanten zijn enorm popu
lair. Alleen in de winter zijn er
wel eens problemen. Wie zeker
wil zijn dat de plant de winter
doorkomt is aangewezen op
een kas. Een alternatief echter
is het gebruik van winterharde
kuipplanten.
Het begrip winterhard is een
beetje vaag. Het is namelijk zel
den dat de temperatuur de oor
zaak is van het afsterven van de
plant. De echte redaen is
meestal uitdroging. De plant
verdampt wel water door de
zon en de wind, maar kan geen
vocht opnemen doordat de
grond bevroren is. Vooral plan
ten die hun blad in de herfst
niet laten vallen, zijn daar ge
voelig voor, zeker als ze in een
pot staan.
Een manier van bescherming
bij veel planten is een glim
mend waslaagje over het blad.
De Skimmia beschermt zich
bijvoorbeeld op deze manier.
Deze leent zich uitstekend om
het hele jaar in een pot op het
terras te staan. De plant houdt
zijn blad en draagt prachtige
bessen. Een andere struik die
dezelfde methode gebruikt is de
hulst.
Kleinere struiken die zich ook
in de winter goed voelen in de
pot zijn Leucothoe en Coto-
neaster. De Leucothoe is een
prachtige verschijning door de
vlammende kleuren van het
Uit de wind en half in de schaduw komen veel planten de winter goed
door. PUBLICITEITSFOTO
blad. Van de Cotoneaster, ook
wel dwergmispel genoemd, be
staan enorm veel soorten.
Een combinatie van verschil
lende planten is goed mogelijk.
Dit zorgt voor een voller effect
in de kale wintertuin. Een plek
je in de halfschaduw en uit de
wind is ideaal. Vergeet niet om
een gat onderin de pot te boren
voor de afwatering.
