Beiroet herrijst vanuit zijn eigen vuilnis
'Bush is niet slimGore is een slijmerd'
Buitenland
Storm over bruggen in
Suriname raast voort
Andere kritiek, namelijk dat te
veel gebouwen te snel zijn afge
broken, wuift hij weg. „We heb
ben driehonderd van de negen
honderd gebouwen kunnen
redden. De rest was gewoon te
zwaar beschadigd." Voormalig
premier Hariri pareerde de kri
tiek destijds met het argument
dat Libanon het toneel was van
'een strijd tussen goed en
kwaad'. De natie moest kiezen
tussen 'de wil om vooruit te
gaan of bij de pakken neer te
zitten'.
Eén gebouw dat volgens kriti
sche architecten had kunnen
worden gerestaureerd, was de
soukh, de oude overdekte
markt, die met de grond gelijk
gemaakt is. Solidere wil hem nu
wel herbouwen, aangepast aan
hedendaagse behoeften. Zo
wordt gedacht aan een onder
grondse parkeergarage voor
2.500 auto's, een goudbeurs,
een groentenmarkt, een bio
scoopcomplex en een speelhal.
„Aan de fundamenten kunnen
we zien dat vroegere bescha
vingen hun soukh steeds op de
zelfde plek hebben herbouwd.
Dat doen wij ook. Hopelijk voor
de laatste keer", zegt Rasjed.
De huidige Libanese regering
weigert een vergunning te ge
ven voor dit en andere contro
versiële projecten. Hariri won
echter de laatste verkiezingen
en zal naar verwachting een de
zer dagen opnieuw aantreden
als premier.
Tijdens het graven werden op
diverse plaatsen overblijfselen
van historische gebouwen ge
vonden. Die worden opgeno
men in het stadsbeeld. Aan
weerszijde van de resten van
het Romeinse badhuis, halver
wege de heuvel waarop het Os-
maanse militaire hoofdkwartier
lag - tegenwoordig het bureau
van de premier - zijn bijvoor
beeld parkjes aangelegd. Zo is
het weer een plek waar kan
worden gediscussieerd. Ten
slotte bespraken de Romeinen
hier ooit de politiek.
„Sommige archeologische
plekken zijn wel vijfduizend
jaar oud. Dat bewijst dat we de
oudste hoofdstad hebben ter
wereld", meent Rashed. Op een
maquette ontsteekt hij lampjes
die de rondwandeling aangeven
langs alle historische plaatsen.
'Een oude stad voor de toe
komst' luidt de slogan waarmee
Solidere adverteert.
Die slogan geldt eigenlijk ook
voor de creatie van een nieuwe,
verenigde Libanese identiteit.
Nog steeds wonen sjiieten in
Zuid-Beiroet, soennieten in
West- en christenen in Noord
en Oost-Beiroet. Vroeger was
die scheiding heel strikt. Het
centrum was de enige plaats
waar leden van die gemeen
schappen elkaar ontmoetten.
Tijdens de burgeroorlog nes
telden guerrillagroeperingen
zich in hun eigen deel van de
stad om de anderen van daaruit
te beschieten. De naoorlogse
regering-Hariri was echter vast
besloten korte metten te maken
met de verzuiling. Herstel van
de binnenstad is een essentieel
onderdeel van die politiek. De
archeologische vondsten en
een nieuw geschiedenisboek
benadrukken het gemeen
schappelijk verleden. Dat moet
in de plaats komen van de 'pre
moderne' loyaliteit aan religi
euze gemeenschappen die in
deze visie de groei van een de
mocratische samenleving ver
hindert.
Het terras van het café Cas-
pers Gambini's kijkt uit over
de Cardo Maxima, een van de
assen van de Romeinse stad die
zo'n tien meter onder het hui
dige straatniveau ligt. Rasjid al-
Daif nipt aan een prijzig drank
je. Hij is schrijver van het in het
Nederlands vertaalde boek 'Ge
achte mijnheer Kawabala',
waarin hij vertelt over zijn leven
tijdens de burgeroorlog. „Dit is
een gril van een keizer. Maar
was niet alles wat mooi is dat?
De wereld zou geen pyramiden
hebben, geen Eiffeltoren, zon
der die grillen. Ik vind het ge
woon mooi."
Mahmud Hamoun (52) is dit
kinderspel. „Het is gevaarlijk.
Maar ik heb tijdens de oorlog
duizenden wagens of verdachte
pakketjes onderzocht."
De graafmachines op de Nor-
mandy-belt zijn voorzien van
Op zaterdag 28 en zondag 29 oktober 2000
in de Groenoordhallen Leiden een bedrijven
presentatie c.q. banenbeurs.
De schakel tussen werken en leren,
bestemd voor iedere werkzoekende, schoolverlater,
switcher, herintreder en loopbaanbouwer.
De bezoeker krijgt een overzicht
van het enorme banen aanbod uit de regio!
Gratis entree!
entwintig jaar geleden weigerden de vuilnismannen
i Beiroet nog langer naar de vuilstortplaats te rijden,
gevaarlijk. De burgeroorlog was net begonnen. Geen
rist of zakenman begaf zich nog naar de gevaarlijke
ifdstad van Libanon. Ondanks beschietingen leek het
laten hoteldistrict, hartje stad, de vuilnismannen wel
i veilige plek. Daar dumpten ze hun lading vanaf de
tweg in zee. Zo ontstond vuilnisbelt Normandy, nu
irbestemd om het duurste stuk grond in het Midden-
ten te worden.
lijke delen van het door burgeroorlog in een puinhoop veranderde Beiroet zijn alweer herbouwd.
foto gpd jessica lutz
Naast handgranaten en landmijnen kwam zelfs een complete pantserwagen tevoorschijn uit de Normandy-vuilnisbelt. foto cpd jessica lutz
gewapend glas. Telkens als ie
mand iets verdachts vindt,
wordt het betrokken onderdeel
van de operatie stilgelegd. Toch
zijn explosieven niet het groot
ste probleem. Plastic is dat wel.
„Als je naar de supermarkt gaat
en vijf dingen koopt, krijg je vijf
plastic tasjes. Zo is het nog
steeds. Het is een statussym
bool. ledereen heeft ook een
dienstmeisje. Dat zorgt dat vuil
nis het huis verlaat. Hoe ze dat
doet, maakt niemand wat uit.
Libanezen houden zich niet
met dat soort dingen bezig",
zegt manager Bou Onk. Na
twintig jaar in de Verenigde Sta
ten te hebben gewoond, is hij
ontzet dat afvalscheiding in zijn
geboorteland een onbekend
begrip is.
Projectontwikkelaar Solidere
is het geesteskind van voorma
lige premier Rafïk Hariri. Met
Solidere wilde hij de sporen van
vijftien jaar burgeroorlog uit
wissen en de stad haai- oude
glorie teruggeven. In 1994, toen
hij nog premier was, dwong hij
alle eigenaren van onroerend
goed en huurders in de verniel
de binnenstad hun eigendoms
rechten af te staan in ruil voor
aandelen in het bedrijf. Niet ie
dereen was daar blij mee.
Vervolgens gaf Hariri Solidere
- waarvan hij met zeven pro
cent de grootste aandeelhouder
is - het monopolie op de we
deropbouw en uitbreiding van
centraal Beiroet. Normandy be
slaat slechts een derde van het
hele project.
Solidere had het tij niet mee.
In 1996 lanceerde Israël opera
tie Druiven der Gramschap en
bombardeerde doelwitten ten
zuiden van Beiroet. Vervolgens
zakten de olieprijzen in, waar
door de verwachte investerin
gen uit de landen rond de Per
zische Golf uitbleven. De eco
nomische crisis in Rusland eiste
ook zijn tol van de Libanese
economie, die de laatste twee
jaar stagneerde, waardoor on-
roerend-goedprijzen sterk daal
den.
Vorig jaar zomer bombar
deerde Israël de elektriciteits
centrale van Beiroet. Nog afge
lopen voorjaar, kort voor het Is
raëlische leger zich terugtrok
uit Zuid-Libanon, kwamen er
opnieuw raketten neer op de
Libanese hoofdstad. „Ik be
steed veel tijd aan het gerust
stellen van mijn werklui", zegt
Bou Onk van Radian. „Toen Is
raël aan het begin van de re
cente crisis dreigde ons te bom
barderen, waren ze allemaal in
paniek. Het kost me iedere keer
drie dagen om ze weer aan het
werk te krijgen. Ik raad ze aan
om bloemen voor hun voor
deur te planten en niet te veel
te tobben over dingen die ze
niet kunnen beïnvloeden."
In het perk rond de klokken
toren van de Osmaanse sultan
Abdulhamid op de Place de l'É-
toile gaan twee mannen in
blauwe overalls het gras te lijf
met een heggeschaar. „Solidere
is het beste bedrijf om voor te
werken in heel Libanon", ver
klaart Yahya al-Ansari. Hij komt
uit Deir el-Zor in Syrië en ver
dient omgerekend zo'n 650 gul
den per maand. „Daar zou
geen Libanees voor werken. Die
maken niet graag hun handen
vuil." Inderdaad doen overal in
het land, ook op Normandy,
gastarbeiders het zware werk.
Vanaf het ronde plein in de
binnenstad waaieren straten
uit. Sommige gebouwen staan
in de steigers, andere zijn al
prachtig gerestaureerd en tor
sen de uithangborden van dure
bonbonniers, design meubel
winkels of haute couture mode
zaken. Werkers vullen bloem
bakken met schone aarde van
Normandy. De stammen van
de nieuw geplante bomen zijn
omwikkeld met jute tegen uit
droging en beschadiging.
Het geheel ziet er uit als een
filmset. De prijzen zijn er naar.
Woonruimte kost zo'n vierdui
zend gulden per vierkante me
ter. Voor de Palestijnse vluchte
lingen die de vervallen gebou
wen bevolkten totdat ze werden
neergehaald - in 1996 kwamen
er dertien om onder het puin -
is geen plaats meer. Libanon
heeft de Palestijnse ontheem
den nooit rechten gegeven, in
de hoop dat ze weer zouden
verdwijnen.
„We krijgen kritiek dat dit een
eiland wordt in een lelijke zee
van beton", erkent Nabil Rasjed
van Solidere. „Maar elders in de
stad zien we dat her en der
mensen ons voorbeeld volgen
en hun huizens opknappen."
kaanse Radian International,
dat samen met het Nederlandse
Duos de klus klaart.
Normandy was een berg die
het uitzicht op zee blokkeerde.
Nu, na een jaar, is de top afge
graven. Aan de rand van het
terrein stort de hijskraan van
een baggerschip blubber op het
droge. Tot twintig meter diep
wordt de zeebodem schoon ge
maakt. „Op één plaats hebben
we al weer schelpen gezien",
vertelt Bou Onk. Als alles
schoon is, wordt het hele ge
bied van 68 hectare opnieuw
opgevuld. Over vijf jaar moet
het terrein klaar zijn om het fi
nanciële centrum van de stad te
worden, met een jachthaven,
hoge kantoorgebouwen, hotels
en een groot park.
De belt bevat niet alleen huis
vuil, maar ook ziekenhuisafval
en puin. In 1982 bezette het Is
raëlische leger de stad. De Isra
ëliërs sloopten een deel van de
kapot geschoten gebouwen.
„Bijna iedere dag vinden we
wel munitie. Handgranaten,
landmijnen. Vorige week heb
ben we een hele pantserwagen
opgegraven", vertelt ingenieur
Hossari. Als een dode. kever ligt
het verroeste gevaarte onder
steboven te wachten tot het Li-
benese leger het komt wegha
len. Voor explosievenexpert
^{machines scheuren hap-
af van de berg vuilnis en
len het mengsel van vod
plastic en nog veel meer
en reuzenzeef. Kiepwagens
manshoge wielen bulderen
[bij. Bulldozers verschuiven
en troep. Mannen in fel
je pakken slepen met oude
jen. In loodsen op stelten
nmannen met zware hand-
ienen in de rotzooi te graai-
la de mechanische sorte-
halen we de grote stenen,
ial en botten er met de
j uit", zegt ingenieur
id Hossari. Als kind zwom
ipdeze plek. Stukje bij beet-
ordt de acht miljoen ton
lis die hier tot eind 1993 is
jrt, verwerkt tot schone
e waarin planten groeien
waarop kinderen kunnen
ui. 'Nederlandse stan-
d' heet dat in vuilnisjargon,
lilnisbelt Normandy - ge
lid naar een hotel op het
id - is het grootste sane-
iproject ter wereld. „Het is
ïuk om eindelijk iets te
idat zichtbaar is, in plaats
de gebruikelijke onder-
dse projecten", zegt Amine
Onk. Hij is de Libanese
Ktmanager van het Ameri-
d„
l(Jj PONDENT
11 uri is
lef
Wie in Missouri wint, wordt president
JOHN WANDERS
een opvallend be-
ibare barometer voor de
nirig in de Verenigde Sta-
Hl Ie opvolger van president
un zal de man zijn die in
Haat op 7 november als
kii uit de bus komt. De
pen honderd jaar had-
kiezers in Missouri het
Is één keer, in 1956, bij
irkeerde eind. Bij alle an-
iresidentsverkiezingen
1900 wezen de inwoners
staat feilloos de nieu-
Q fder van het land aan.
S
spl
Jill
ike
daten Al Gore en George Bush
moet naar Missouri toe. Vooral
dankzij zijn geografische lig
ging, in het hart van het land,
verenigt deze staat al generaties
lang de culturele invloeden van
de vier voornaamste Ameri
kaanse regio's. Hier komen alle
windstreken bijeen. St. Louis
heeft het karakter van een stad
aan de oostkust. Kansas City
ademt de sfeer van het ruige
westen. De Ozark-heuvels, rich
ting Arkansas, sluiten aan bij
het diepe zuiden. Het gebied
noordelijk van de 1-70, de snel
weg tussen St. Louis en Kansas
City, proeft als het Middenwes
ten.
Missouri is Amerika in het
klein..Ten dele verstedelijkt, ten
dele platteland. Twee Republi
keinse senatoren vertegen
woordigen de staat in de natio
nale hoofdstad Washington.
Maar een Democratische gou
verneur en een Democratische
meerderheid in de wetgevende
vergadering van de eigen
hoofdstad Jefferson City maken
lokaal de dienst uit. „De enige
wezenlijke afwijking met de na
tie als geheel is het geringe aan
tal Spaanstalige immigranten in
Missouri", stelt James Davis,
hoogleraar politicologie aan de
Washington Universiteit in St.
Louis.
Chris studeert marketing aan
die universiteit. Samen met zijn
kameraden staat hij voor de
deur van zijn studentenhuis
hamburgers te grillen. Hij was
eerder deze week toeschouwer
bij het derde en laatste televi
siedebat tussen Gore en Bush.
Samen met zijn moeder zat hij
op de tribune van de sporthal
waar het debat plaatsvond, niet
ver van zijn studentenwoning.
„Best wel cool", zegt hij. Dat
antwoord lokt plagerige reacties
uit van zijn maten. Chris helt
Gore (links) en Bush: „Geen van de twee lijkt rijp voor het presidentschap"
over naar Bush.
De strijd om het Witte Huis
spitst zich toe op een stuk of
acht staten waar Gore en Bush
nagenoeg gelijk opgaan in de
peilingen. In die 'swing staten',
waaronder Missouri, ligt de
sleutel van het Witte Huis. Jean,
een grijze dame op leeftijd, be
hoort tot de weifelaars. „Ik ben
altijd een 'swing ltiezer' ge
weest", bekent ze in de Star-
bucks-koffieshop in het plaatsje
Town and Country. „Vaak
stemde ik op een Republikeinse
kandidaat, maar bij de voorver
kiezingen begin dit jaar koos ik
voor de Democraat Bill Brad
ley", vervolgt ze. „In Bradley
had ik vertrouwen."
Jean was niet onder de indruk
van de debatten tussen Bush en
Gore. „Geen van de twee lijkt
rijp voor het presidentschap",
meent ze. „Bush is niet al te
slim en van zijn zogenaamde
charme moet ik niks hebben. Ik
vind hem geen aangename per
soonlijkheid. Maar dat vond ik
zijn vader ook niet, en dat bleek
uiteindelijk toch een goede pre
sident. Gore is een windvaan en
een slijmerd. Waar hij precies
voor staat, hangt vooral afvan
de vraag wanneer je hem hoort
spreken."
Town and Country is een wel
varend voorstadje van St. Louis.
Plaatsen als deze hebben onder
de regering-Clinton flink gepro
fiteerd van de economische
voorspoed. Groene lanen met
majestueuze villa's. Veel nieuw
bouw. Prijzige auto's op de op
ritten, dubbele garages. Kevin is
bankier in Town and Country.
foto reuters jim bourg
Hij zal op Bush stemmen.
„Omdat Amerika nu leider
schap nodig heeft", licht hij toe.
„Een leider met een stevige mo
rele fundering." Bush is in zijn
ogen weliswaar niet de ideale
kandidaat, maar hij is tenmin
ste consistent. „Daaruit spreekt
leiderschap. Gore is te vaak op
zoek naar zichzelf. Dat is geen
goed teken voor iemand die het
presidentschap ambieert."
'God stemt tegen abortus en
dat behoort u ook te doen'. Het
bord op de parkeerplaats van
de Immanuel Lutherse Kerk in
het dorp Wentzville, zeventig
kilometer ten westen van Sl.
Louis, straalt het soort onver
draagzaamheid uit dat van de
christelijke coalitie in de VS een
radicale beweging heeft ge
maakt. Voor de rechtervleugel
van de Republikeinse Partij is
de keus tussen Gore en Bush
een eenvoudige. Als er één dui
delijk onderscheid is tussen
beide kandidaten, dan zijn dat
hun opvattingen over abortus.
Gore komt op voor de rechten
van de vrouw, Bush voor die
van het ongeboren kind.
Wentzville (4.500 inwoners) ligt
tussen Amerika's grote rivieren,
de Missouri en de Mississippi.
Het is een typisch plattelands
stadje, dat wordt doorkliefd
door een belangrijke spoorweg
ader. De meeste mensen hier
leven van loonstrook naar loon-
strook. Dat is het stadje aan te
zien. Wentzville is de tegenpool
van Town and Country.
Tussen de lutherse kerk en de
aanpalende brandweerkazerne
staan twee gespierde kerels een
gat in het wegdek te vullen met
asfalt. De twee zijn lid van het
plaatselijke brandweerkorps.
Hun stem gaat op 7 november
naar Al Gore. „Hij heeft meer
oog voor de belangen van de
arbeidersklasse", vindt Tim.
„En hij heeft de steun van onze
vakbond." Voor Tims collega
Rob is dat laatste bijzaak. „Ik
heb vanaf het begin achter Go
re gestaanzegt hij. „Het gaat
goed met de economie. Daar
moetje niet aan knutselen." Hij
vreest dat Bush het land in een
recessie zal storten.
Helemaal content met Al Gore
zijn de twee overigens niet.
„Zou Clinton herkiesbaar zijn,
dan zou ik op hem stemmen",
verzekert Tim. „Absoluut", vult
Rob aan. J(Ik zou daarover nog
geen fractie van een seconde
nadenken. Afgezien van het
schandaal rond Monica Le
winsky, heeft Clinton geweldig
goede dingen gedaan voor dit
land en de wereld. Amerika
gaat Bill Clinton nog missen.
Let op mijn woorden."
PARAMARIBO ARMAND SNUDERS
CORRESPONDENT
De financiële afwikkeling van
de bouw van twee bruggen in
Suriname dreigt voor bouwer
Ballast Nedam uit te lopen op
een nachtmerrie. De onlangs
aangetreden Surinaamse rege
ring van president Venetiaan
zou op het punt staan de beta
ling van de resterende vijftig
miljoen gulden op te schorten.
Dat minister Herfkens van ont
wikkelingssamenwerking het
Amstelveense bouwbedrijf een
week geleden 'onverantwoord
ondernemerschap' verweet, is
bij de directie in het verkeerde
keelgat geschoten.
De vorige Surinaamse regering
sloot eind 1996 met Ballast Ne
dam een overeenkomst voor de
bouw van bruggen over de
Coppename- en Surinameri-
vier. De eerste werd medio vo
rig jaar opgeleverd, de tweede
halverwege dit jaar. De totale
bouwkosten bedragen ongeveer
180 miljoen gulden. Omdat Su
riname vorig jaar niet aan zijn
verplichtingen kon voldoen,
werd afgesproken de opbreng
sten uit de bauxietsector recht
streeks naar Ballast Nedam
over te maken. Zo is ongeveer
130 miljoen betaald. Nog te vol
doen: zo'n vijftig miljoen.
Fred Derby, een van de leiders
van de regerende Nieuw-Front-
combinatie, vindt dat zijn land
zo snel mogelijk de betaling aan
Ballast Nedam moet stopzetten.
„Eerst de zaak maar eens on
derzoeken en daarna afspraken
maken over verdere aflossing.
Als er tenminste nog wat af te
lossen valt", aldus Derby.
Volgens hem had Suriname al
direct na het aantreden van de
regering-Venetiaan, twee
maanden geleden, met de beta
ling moeten stoppen. „Dan
hadden we twee maanden lang
de armen in ons land kunnen
helpen." Hij voelt zich gesterkt
door uitlatingen van de Neder
landse minister Herfkens, die
het Amstelveense bouwbedrijf
er tijdens haar bezoek aan Pa
ramaribo flink van langs gaf.
Over die kritiek is de Ballast-di-
rectie furieus. In een brief aan
het ministerie van buitenlandse
zaken zegt het het bedrijf dat
het zich wel degelijk aan de re
gels heeft gehouden bij het bin
nenhalen van de bouwop
dracht. Het ministerie heeft nog
niet gereageerd.
Los van het politieke gekrakeel
in eigen land moet Ballast Ne
dam maar afwachten of er nog
geld vanuit Suriname wordt
overgemaakt. President Vene
tiaan heeft al herhaalde malen
aangegeven de bestaande fi
nancieringsovereenkomst te
willen openbreken, waar Ballast
Nedam overigens niets van wil
weten.
Fred Derby verwacht niet dat
Ballast na het stopzetten van de
betaling direct juridische stap
pen zal ondernemen. „Ze zul
len wel wijzer wezen. Want dan
gaan we zorgen dat die hele
beerput open gaat. Die meneer
in Nederland kan mooi praten.
Maar hij kan niet dertig miljoen
gulden onder vriendjes verde
len terwijl ons land daar onder
lijdt", meent Derby, doelend op
de geruchten dat Ballast Ne
dam miljoenen aan steekpen
ningen heeft betaald om de
bouwopdracht binnen te sle
pen. Verwacht wordt dat de
kwestie rond de bruggen ko
mende week ook onderwerp
van gesprek zal zijn als minister
Van Aartsen van buitenlandse
zaken Suriname bezoekt. De
bewindsman arriveert morgen
avond in Paramaribo en blijft
tot en met woensdag.
