Geheime verlangens naar een zangeres
Boeken
Drees junior toont
nauwelijks emoties
Een ongeremd
partijdige observator
Piloot zonder vleugel;
ZATERDAG 21 OKTOBER 2000
H I lliHM M
1. (1) Kristien Hemmerechts, De
kinderen van Arthur
Atlas, 39,90
2. (3) Darin Strauss, Chang en Eng
Luitingh-Sijthoff, 37,50
3. (3) Rudolf van Zantwijk, Marinus
van de Merwede
Bert Bakker, 47,50
4. (6) Tessa de Loo, Een bed in de
De Arbeiderspers, 34,95
5. (7) Philip Roth, De menselijke
smet
Meulenhoff, 45,00
6. (5) Thomas Rosenboom, Publieke
werken
Querido, 47,50
7. (-) Jeroen Brouwers, Geheime
kamers
Contact, 49,90
8. (-) Jessica Durlacher, De dochter
Bezige Bij, 39,90
9. (-) Rob van Reijn, Voetlicht en
vetpotten
Conserve, 55,00
10. (-) Marcel Möring, Modelvliegen
Meulenhoff, 27,50
1. (2) Jamie Oliver, The naked Chef
Kosmos, 49,90
2. (-) Herman Beliën, Huls, tuin en
keuken
Contact, 12,50
3. (3) Addo Stuur, Windows 98
voor senioren
Bruna, 49,50
4. (-) Nico ter Linden, Het verhaal
gaat...
Balans, 39,50
5. (-) B. Kist, Domelnnamen.nl
Podium, 27,50
6. (1) Daniel Ofman, De
kernkwaliteiten van het
enneagram
Scriptum, 29,90
7. (6) Lance Armstrong, Door de
pijngrens
Spectrum, 34,25
8. (-) Eduard Schaepman, E-
business: de hype voorbij
Samsom, 62,50
9. (-) Jared Diamond, Zwaarden,
paarden ziektekiemen
Spectrum, 76,00
10. (-) Paul Wilson, Het grote boek
van de rust op het werk
Archipel, 39,90
De boekentoptien wordt wekelijks
samengesteld op basis van
verkoopcijfers van de boekhandels
De Vries in Haarlem en Kooyker
Ginsberg in Leiden.
Expats door Max de Bruijn (Bert
Bakker, 31,95). Roman over
Nederlanders overzee. Expats -
officieel 'expatriates' - zijn jonge
mensen die zich voor een paar jaar
door hun bedrijf naar het buitenland
laten sturen. In deze roman is dat
Indonesië met zijn overvolle
wereldstad Jakarta, waar 12 miljoen
mensen op een kluitje wonen. Het
leven van hoofdpersoon John en zijn
vrienden lijkt op het eerste oog één
groot feest met vorstelijke salarissen
en tripjes in het weekend naar de
bergen van West-Java of een of
ander tropisch eiiand. Maar het
broeit in Jakarta, waar het regime
zijn langste tijd heeft gehad
Wetenschappelijke scheurkalender
2001 door Redactie Natuur
Techniek (Natuur Techniek,
29,90). Raymond Queneau
verzuchtte ooit dat hij het jammer
vond niet te weten hoeveel kippen er
nodig zijn om kippensoep te maken
van het meer van Genève. Het
antwoord is er nu, dankzij de
Wetenschappelijke scheurkalender
2001, een uitermate vrolijke
verzameling rare en gewone
wetenswaardigheden. Met
antwoorden op vragen als Hoe
noemt een bouwvakker de stelling
van Pythagoras, Als we met veel
mensen in een kamer zijn, wordt het
al snel warm, hoe warm en Wat is
het oudste computerspel? En
bouillon van het meer van Genève
maak je overigens met 30 biljoen
kippen, als je uitgaat van 1 kip per
drie liter.
Het verloren land door Göran
Rosenberg (Atlas, 59,90). Een
geschiedenis van Israël. In zijn
eigen land Zweden werd znn
geschiedenis van Israël bekroond
met de August Strindberg-prijs voor
de beste non-fictietitel. Rosenberg,
zoon van Pools-joodse ouders die de
holocaust overleefden, werd in
1948 geboren. Nadat zijn vader in
1952 zelfmoord heeft gepleegd,
gaan moeder en zoon naar Israël, om
na een aantal jaren weer naar
Zweden terug te keren. Het boek kan
worden gelezen als een 'politieke
autobiografie', waarin Rosenberg
het ontstaan van het zionisme
beschrijft en de successen en
teleurstellingen die de
verwerkelijking daarvan hebben
opgeleverd.
Ik kan het niet alleen door Pieter
Winsemius (Balans, 29,50). Top-
100 voor managers. Wat hebben
liedteksten te melden aan
managers? Met dat idee ging oud
minister van VROM, Pieter
Winsemius, als in een opwelling aan
de slag. Het resultaat is een boek vol
adviezen met een knipoog aan het
moderne management. Zo ziet hij in
Mercedes öenzvan Janis Joplin de
vraag of de koek niet wat eerlijker
verdeeld kan woraen, in Moeder,
hoe kan ik je danken van de
Zangeres zonder Naam een ode aan
het hoofdkantoor en in Ne me quitte
pas van Jacques Brei een belangrijk
motto voor de personeelsafdeling.
Zelfs De Internationale komt aan
bod en niet te vergelen Big spender
van Shirley Bassey.
De Neus door Hans van der Beek
(Prometheus, 27,50). Het
macabere vak van Harry Jongen. Per
1 september dit jaar is hii met de
VUT gegaan, Harry - De Neus -
Jongen, de man die voor zijn beroep
meer dan 1000 skeletten heeft
opgegraven van gesneuvelde
soldaten uit de Tweede
Wereldoorlog, die de lichamen vond
van de Dutroux-slachtoffertjes An en
Eefje in België en in voormalig
Joegoslavië massagraven ontdekte,
gewapend met een prikstok, zijn
gezond verstand en zijn zeer
speciale neus. Aan Parool-journalist
Hans van der Beek vertelt hij in dit
boek zijn merkwaardige
levensverhaal.
Gebrande siena door David Morrell
(Luitingh-Sijthoff, 34,90). Chase
Malone, ex-helikopterpiloot en ex-
militair, heeft zich in een klein
dorpje in Mexico teruggetrokken,
waar hii nu als gevierd schilder
geldt. Wapenhandelaar Derek
Bellasar benadert hem om twee
portretten van zijn vrouw te
schilderen. Als Malone hoort dat de
drie eerdere vrouwen van Bellasar
allen om het leven kwamen kort
nadat ze door bekende kunstenaars
waren geportretteerd, neemt hij het
op zich om het leven van de vrouw te
redden, als het even kan.
Passie ontbreekt in nieuwe roman Jeroen Brouwers
De zang van de Sirenen was zo mooi dat iedereen erdoor
betoverd werd. Maar wie voor de verleiding zwichtte,
was meteen reddeloos verloren. Daphne Sibelijn, uit
'Geheime kamers' van Jeroen Brouwers, heeft veel ge
meen met deze onweerstaanbare monsters uit de Griek
se mythologie. Jelmer van Hoff wordt telkens opnieuw
verliefd op haar. De verschrikkelijke gevolgen blijven na
bijna vijfhonderd bladzijden niet uit.
ROMAN RECENSIE
HANS WARREN
'Geheime kamers' door Jeroen Brouwers.
Uitgeverij Atlas. Prijs: 49,90.
Jeroen Brouwers (60) is een uit
gesproken schrijver, die ook
uitgesproken reacties oproept.
Aan de ene kant is hij een pure
autobiograaf, aan de andere
kant komt hij over als een on
vervalste maniërist. Hij kan zich
tot de essentie beperken dan
wel in overdaad zwelgen. Deze
tegenstrijdigheden moeten de
oorzaak zijn van de grillige af
wisseling van lof en blaam die
zich aftekent in de besprekin
gen die ik aan zijn werk wijdde.
Nu eens bewonderde ik hem
om zijn bevlogenheid, dan weer
ergerde ik me aan zijn bombast.
Een middenweg leek er nooit
te bestaan, het was wit of zwart
bij deze auteur. Geheime ka
mers, zijn eerste roman sinds
tien jaar, laat echter vooral een
grijze indruk na. Voor Brouwers
spreekt zeker zijn vakman
schap. Het werk klopt tot in de
details, motieven worden keu
rig hernomen, alles wordt net
jes ondersteund, niets wordt
aan het toeval overgelaten.
Maar waar is de drang, de
noodzaak, de gekweldheid ge
bleven waarmee hij beroemd
en berucht werd, waarmee hij
je beurtelings inpalmde en af
stootte?
Het mag dan over heftige ge
voelens gaan, ze zijn eerder la
coniek dan doorleefd beschre
ven. Terwijl nog wel gesugge
reerd wordt dat Jelmer van
Hoff, het middelpunt van al die
emoties, persoonlijk de bladzij
den vult. 'Een begenadigd
schrijver zal aan mij niet verlo
ren gaan', noteert hij op een ge
geven moment. Waarmee met
een een constructiefout van dit
boek wordt blootgelegd. Om de
literaire illusie niet te verstoren
mag de auteur niet te veel schit
teren. Zo beperkt Brouwers uit
gerekend de mogelijkheden van
zijn sterkste wapen, zijn stijl.
De inhoud zorgt evenmin
voor de gewenste opwinding.
Het drama krijgt door uitver
groting en overdrijving karika
turale trekken. Overspel, leugen
en fraude zijn de bestanddelen
van de roman. Van een aantal
mensen wordt ons een blik ge
gund in de geheime kamers, ge
meubileerd met verlangens
waar zij hun naasten geen deel
genoot van willen maken. Ze
bedriegen en worden bedrogen.
En tussen droom en daad blijkt
weinig verschil te bestaan: een
kuise liefde zorgt zelfs voor
aanzienlijk grotere problemen
dan een erotische affaire. Een
verhouding met het uitgangs
punt 'alleen maar voor het bed'
brengt Jelmer niet uit z'n even
wicht. Zijn relatie met Daphne
Sibelijn, die zich vooral in fan
tasie, correspondentie en tele
foongesprekken afspeelt,
brengt hem juist volkomen uit
balans. Zodra deze beroemde
zangeres gaat praten, verliest
hij de werkelijkheid uit het oog
en laat hij zich gaan.
Hij heeft hgar en haar echtge
noot Nico jarenlang uit het oog
verloren. Na het hernieuwen
van het contact herleeft ook
zijn liefde voor Daphne. Wan
neer het vuur dooft, wakkert ze
het direct weer aan. De Sirene
van Sterdrecht speelt met zijn
gevoelens. Ze geeft Nico niet
op, en blijft zonder dat die
daarvan weet ook haar omgang
met een andere man voortzet
ten.
Jelmer is eveneens getrouwd,
in het leven van Paula is hij
evenwel slechts een figurant.
Hij mag haar niet meer aanra
ken sinds ze een mongoloïde
dochter hebben gekregen. Zij
negeert het bestaan van het
meisje, hij doet zijn best voor
haar. Jelmer wordt geacht de
buitenechtelijke verhouding
van Paula te tolereren, maar zij
is zeer argwanend over zijn
contacten met Daphne.
Contacten die hem verrukken
en folteren. 'Mijn leven zag er
uit als een auto na een ketting
botsing', stelt hij vast nadat hij
zijn vrouw en zijn woonboot
kwijt is geraakt. Met het leven
van zijn rivaal Nico gaat het
trouwens nauwelijks beter.
Diens wetenschappelijke carri
ère strandt na beschuldigingen
over het vervalsen van een ar
cheologische vondst. Een rod
delblad levert een belangrijke
bijdrage aan zijn ondergang.
Hetzelfde tijdschrift bericht uit
bundig over het vermeende
overspel van diva Daphne en de
mislukte leraar Jelmer. Nu de
geheime kamers open zijn ge
rukt, is de catastrofe onafwend
baar. Maar ondanks de felle
kleuren van de passie en de
wraak blijft de roman grijs. Is
een zeer uitgesproken schrijver
uitgepraat?
Nieuwe Tacitus-vertaling van Vincent Hunink
4 :M »J 4VÏ44H
KLASSIEKEN RECENSIE
door Tacitus. Vertaald door Vincent Hu
nink. Uitgeverij Athenaeum - Polak
Van Gennep. Prijs: 40,-.
Alles moet altijd over. Iemand
die het idee heeft dat hij de de
finitieve biografie geschreven
heeft of dat hij het laatste
woord over een historische
kwestie gesproken heeft, heeft
evenzeer ongelijk als de vertaler
die denkt dat zijn product zich
aan veroudering zal onttrekken.
Toen J.W. Meyer een kleine
halve eeuw geleden zijn Taci-
tus-vertalingen publiceerde,
wekten die terecht groot en
thousiasme. Wie nu de nieuwe
vertaling door Vincent Hunink
van twee kleinere geschriften
van Tacitus daarnaast legt,
moet constateren dat de nieu
we vertaling heel wat beter
bekt. Maar over weer een halve
eeuw zal ook deze vertaling ge
dateerd aandoen.
Tacitus debuteerde in het
jaar 98 met Het Leven van Agri-
cola, een lofzang op zijn
schoonvader die een belangrij
ke rol speelde bij de onderwer
ping van Brittannia. Behalve
het oprichten van een erezuil
voor Agricola heeft Tacitus met
deze tekst twee andere oogmer
ken. Hij geeft een beschrijving
van Brittannia en hij rekent af
met het gehate bewind van kei
zer Domitianus. Met name dat
laatste doet hij op indrukwek
kende manier. Onder Domitia
nus werd alles wat vitaal was
onderdrukt. In dit verband doet
Tacitus een psychologisch
fraaie observatie, die verldaart
waarom men zo vaak lijdzaam
bukt onder een dictatuur: 'Zo-
als ons lichaam langzaam
groeit en snel afsterft, zo kun je
talent en cultuur gemakkelijker
onderdrukken dan terugroe
pen. Want juist dat niets doen
krijgt ook iets aangenaams en
de eerst zo verfoeide passiviteit
is tenslotte gewenst.'
In Tacitus' tweede geschrift
Germania geeft hij een etnogra
fische studie over de Germanen
en beschrijft hij de verschillen
de stammen. Het zal ons geen
plezier doen te vernemen dat
de Bataven weliswaar grote
moed toegeschreven wordt,
maar dat ze - met een speciaal
soepel belastingregime - als
een soort reservearsenaal voor
het Romeinse leger beschouwd
worden.
Maar de betrouwbaarheid
van wat Tacitus noteerde is na
tuurlijk zeer kwestieus. Zijn be
richten worden fantastischer
naarmate hij noordelijker vol
ken beschrijft en hij is in zijn
oordelen ongeremd partijdig.
Als de opstandige Britten opge
zweept worden door de toe
spraak van hun aanvoerder rea
geren zij met 'luid geroep, ge
zang en ordeloos rumoer', en
stormen overhaaste waaghal
zen al naar voren. Als de Ro
mein Agricola zijn soldaten toe
spreekt, 'ontstaat er een enor
me geestdrift', is iedereen be
zield en kan men haast niet
wachten om de strijd aan te
niet om de feitelijke juistheid
van zijn verhalen. De werkelijke
geschiedenis bestaat niet. We
lezen Tacitus omdat hij een
groot schrijver is, met een
fraaie, bondige maar veelzeg
gende stijl en met inzichten in
de menselijke natuur die ge
makkelijk de eeuwen kunnen
trotseren.
WILLEM FREDERlj
HERMANS
IK
HEB ALTIJD GELIJi
Het werk van W.F. Hermans kreeg in totaal 479 uitvoeringen. In het pas verschenen 'Bibliografisch Univer
sum' (De Bezige Bij, 69,90) staan ze allemaal in full color afgebeeld en worden van een korte toelichting
voorzien. Voor Hermans-fans is dit prachtig uitgevoerde boek verplichte kost, al maakt het ook pijnlijk dui
delijk hoeveel honderden Hermans-uitgaven nog in de privé-verzameling ontbreken. De breder georiënteer
de boekliefhebber krijgt een uniek overzicht van vijftig jaar boekontwerpen in Nederland (plus van de landen
waar vertalingen van Hermans' werk verschenen). foto's uit besproken boek
Eindeloos ijsberen of gegooi met asbakken en proppen papier - welke tafe
relen spelen zich af in de werkkamer van de schrijver? Deze rubriek geeft
een inkijkje in het schrijfproces. In deel veertien: kinderboekenschrijfster
Syl van Duin (1956), die vorige maand debuteerde met 'Hallo aarde, hier
maan'Ook schrijft ze wekelijks de column Syl in het tijdschrift Margriet.
„Drie keer per jaar mag ik van mijn gezin een
weekje weg. In een vakantiehuisje kan ik de hele
dag ongestoord schrijven, daar werk ik de basis
van mijn boek uit. Aanvankelijk legde ik mezelf
een bepaalde druk op. Ik moest en zou zoveel
duizend woorden schrijven. Heel ongeduldig
kroop ik achter het bureau. Doe ik nu niet meer.
Ik heb inmiddels van mezelf aanvaard dat ik niet
snel schrijf. Wat dat betreft ben ik weieens jaloers
op Carry Slee of Paul van Loon. Hoeveel boeken
die niet bijelkaar schrijven - zou ik niet kunnen.
Vanwege mijn gezin ben ik thuis vooral aangewe
zen op de ochtend. Twee, drie keer per week sta
ik heel vroeg op, rond een uur of zes, even dou
chen, een kop thee en hup achter de pc. Aan het
werk. Op dat moment is je hoofd nog leeg, het
huis rustig. Dan schrijf ik het best. Later in de
ochtend krijgen de alledaagse beslommeringen
de overhand. Als het even niet gaat, vraag je je af
of je tijd niet beter aan stofzuigen kunt besteden.
Mijn eerste boek schreef ik over mijn meervoudig
gehandicapte dochter. Ik vond dat haar verhaal,
haar belevenissen nog ontbraken in de kinderlite
ratuur. Tegelijkertijd was het voor mij een soort
therapie, ik schreef het in één keer achter elkaar
op. Maar geen van de kinderboekuitgeverijen zag
er brood in. Was het niet eerder iets voor volwas
senen, vroegen ze zich af. Inmiddels kan ik daar
wel inkomen. Ik was er toen nog niet klaar voor.
Vlak voordat ik in slaap val krijg ik vaak de mooi
ste invallen. Een eerste zin, een idee voor een ver
haal. Ik begin mijn verhalen met het uitwerken
van een karakter. In mijn debuut is dat het jonge
tje Maan. Hij heeft geen vader, wel een oom van
wie hij hoopt dat het zijn vader wordt. Misschien
om het gemis van een vader te compenseren ont
wikkelt hij een geweldige passie voor ruimtevaart
en morse. Daarmee creëert hij voor zichzelf een
heel eigen wereld.
Als ik schrijf weet ik waar het verhaal zo ongeveer
naartoe moet. Maar ik kon in dit geval kiezen tus
sen een slecht en een goed einde. In de filmwe
reld bestaat de laatste tijd een trend om het slot
betrekkelijk open te laten. De kijker moet zelf z'n
conclusies trekken. Vond ik voor een kinderboek
een beetje flauw. Het is uiteindelijk toch de posi
tieve variant geworden, leuker voor het kind. Wolf
eet kip op, daar kun je toch bij een kind van tien
jaar het boek niet mee laten eindigen?
Ik word geen Jeroen Brouwers of Louis-Paul
Boon, dat staat vast. Zij schrijven literatuur, heb
ben iets toe te voegen aan aan het raadsel van de
wereld. En dan is hun stijlvan schrijven mis
schien nog wel belangrijker dan de inhoud. Of ik
dat ooit hoop te bereiken? Nee hoor, ik wi! ge
woon kinderboeken schrijven. Dit overzie ik, doe
ik graag. Het is minder gecompliceerd. En toch
kennen kinderen van rond de tien al alle emoties:
angst, woede, verliefdheden. Kan ik toch het hele
leven in mijn boeken kwijt."
AUTOBIOGRAFIE RECENSIE
HANS JACOBS
'Gespiegeld in de tijd, de nagelaten auto
biografie' door Willem Drees (bezorgd
door J. Marijke Drees, Willem B. Drees en
Evert Schoorl). Uitgeverij Balans Prijs
45,00
'Anders dan in de natuurweten
schappen lijkt het in het parle
ment toegestaan om regelmatig
opnieuw het wiel uit te vinden -
bij voorkeur beginnend met
niet-ronde varianten'. Het op
geheven vingertje van Willem
Drees junior (1922-1998), oud
minister en oud-voorman van
de al lang weer ter ziele gegane
politieke groepering DS'70,
overheerst in zijn vorige week
postuum uitgebrachte autobio
grafie. Drees weet en ziet het
beter en eerder dan anderen,
en dat moet nog maar eens op
schrift worden gesteld.
Het resultaat is een lange mo
noloog, waarin slechts in de
hoofdstukken over zijn optre
den op het politieke toneel aan
het begin van de jaren zeventig
ruimte is voor enige humor.
Drees geeft een compleet over
zicht van zijn leven, maar laat
iedere inleefbare emotie en elk
persoonlijk detail weg. Als stu
dent in oorlogstijd raakt hij be
trokken bij het verzet tegen de
Duitse bezetter. Hij speelt een
rol bij het vervalsen, versprei
den, en verkrijgen van distribu
tiekaarten, staat dicht bij lei
dende figuren uit het verzet en
zit bepaald niet stil in de bezet
tingsjaren. Maar in het boek
wordt op geen enkele manier
reliëf gegeven aan die toch
spannende en vormende tijd.
Geen observaties over de Duit
sers, geen gevoelens na execu
ties van vrienden en bekenden,
niks over de spanning in de ei
gen familie, met een vooraan
staande vader onder observatie
van de Duitsers.
Het typeert Willem Drees
wellicht - een koele cijferaar,
die zijn bestemming vindt in
baantjes bij het IMF, het Cen
traal Plan Bureau en als thesau
rier-generaal op het ministerie
van Financiën. Bij toeval komt
hij in de politiek terecht. Al is
dat laatste voor een zoon van
een voormalige premier en
boegbeeld van de naooorlogse
samenleving misschien
minder toevallig dan do
zelf omschreven. Dissidi
uit de PvdA, die de ra
koers van hun partij veraj
wen, vragen hem in 197(
lijst aan te voeren. „U
vooral geïnteresseerd ii
verbreiden van onze vii
ruimtelijke ordening, y
en milieu", schrijft Dret
met DS'70 bij de eerstvo!
verkiezingen in 1971 mei
liefst acht zetels in de
komt.
De partij schuift meteei
naar de regering, maar de
tie met de christen-denr
sche partijen KVP, AR et
(tegenwoordig al twintij
samen als CDA) houdt nj;
stand. Over de dekking
korten bij de spoorwegen
het korten op de uitgave:
wegen) viel met Drees i
soebatten, hetgeen de j
partners onder aanvoerii
premier Biesheuvel wel
uitkwam. Exit DS'70 in li
in 1977 verlaat Drees dej
weer. De partij is zo go
verdwenen en heeft de
zinnige voorman al aanc
gezet. Drees gaat werken
Rekenkamer.
Hij demonstreert di
aantal van de huidige
men op zijn oude werl
bepaald niet nieuw zijn
en parkeerruimte zijn
steeds een discussiepui
nister Netelenbos (y
heeft pas deze week de li
van Drees c.s., het terugó
van verkeer losgelaten. I
teit is niet langer vies
juist 'fun'. Drees vondo
tegen dat de wegge
moet betalen, ook voori
keerplaats voor zijn de
klachten over het vlieg
waren er ook al in 1971.
De politieke hoofdsi
hoe beperkt en kort ook,
epiloog, waarin Drees
ware over zijn graf nog
zigingen geeft aan de I
beleidsmakers over zal
WAO en ruimtelijke oi
zijn boeiend, omdat hie
beetje passie en bevloj
doorklinken. De koele
naar toont dan toch 5
bloed in de aderen te
gehad.
NOVELLE RECENSIE
WIM VOGEL
'Modelvliegen' door Marcel Möring. Uit
geverij Meulenhoff. Prijs: 27,50
Uit het niets kwam hij zo maar
op een ochtend op, de eerste
zin van Modelvliegen. De grote
roman waaraan Marcel Möring
werkt, bleef een jaar liggen:
kennelijk moest er eerst wat an
ders worden geschreven. Spijt
hoeft Möring daarover niet te
hebben want zijn nieuwe no
velle is een fijne vertelling ge
worden vol melancholie, sug
gestie en nauwelijks uitgespro
ken familiale spanningen. Uit
gever Meulenhoff heeft de kwa
liteit van de novelle goed aan
gevoeld en er een prachtig
boekje van gemaakt. Als je de
stofomslag eraf doet en open
slaat, ontvouwt zich een com
plete bouwplaat van een Spitfi
re.
'Toen hij zijn oude baan in
een opwelling van plotselinge
trots had opgezegd en nog geen
nieuwe had, besloot mijn vader
modelvliegtuigen te bouwen.'
Dat is die eerste zin, die zo
maar opkwam en meteen de
toon zet. Aan het woord is Da
vid, de veertigjarige-zoon van
Philip en Julia. Die vertelsitua
tie wijzigt zich niet waardoor je
moet gissen naar de beweegre
denen en motieven van zijn ou
ders. De vader vluchtte in de
meidagen van '40 met een
zweefvliegtuigje naar Engeland.
Hoe juist dat was, bleek na de
oorlog toen duidelijk werd dat
zijn joodse ouders waren ver
moord. Jarenlang verdient hij
de kost als piloot van sproei-
vliegtuigjes tot hij bijna veron
gelukt en meer dood dan le
vend in het ziekenhuis wordt
opgenomen waar Julia ver
pleegster is.
Hij is voor haar een uit de he
mel gevallen engel, zij voor
hem een formidabele vrouw,
'vrij en onafhankelijk en heel
wel in staat haar eigen leven te
leiden.' Geraffineerd slaagt Mö
ring erin de groeiende tragiek in
hun verhouding door kleine de
tails te suggereren. Philip die er
steeds minder toekomt zijn le
ven inhoud te geven en dat fei
telijk overlaat aan de twaalf) ari-
ge David. Een eigengereid
knaapje: nu al een prima kok
die een haas kan braden, een
Haut Brion kan waarderen en
de Anabasis van Xenophon als
zijn lievelingsboek noemt op
school. Het is ook David die het
idee oppert om modelvliegtui
gen te gaan bouwen. Het levert
niet alleen wat extra geld op,
het creëert ook een ogenschijn
lijke paradijselijke vrede
moeder en David gedrii
de tafel en maar knipj
plakken. 'We leefden in
waar alles rustig,
vriendelijk was.' Totdat
knapt natuurlijk en het
huwelijk tussen Icarus
rence Nightingale net
lijkt te zijn als het eindel
knippen van modelvlie
is.
Wat er precies gebeu
onduidelijk. Wat bedoe
der als ze opmerkt dat
een eind komt? Waaron
de lucht in en stewarde
den? Welke dubbelrol
Philips oorlogsvriend
Coe? Duidelijk is wel di
van Icarus Philip heel w
afging dan die van
gel en dat hij er maar
slaagt zichzelf als het
nieuwe vleugels te voon
nieuwe Icarus wordt D
uiteindelijk: als vliegei
voor én als verteller van
jes aan allochtone kinde
Veel komt in deze
subtiel samen: oorlogsti
huwelijksgeluk, de fata
vergrijzing daarvan, va
moedens van het kind
inzicht dat het terugvin
het verloren paradijs
met Icarus' streven en
je functioneren in je ei
geving van doen heeft
slissende derde hoofi
daarenboven gesit
perfect decor: een vei
zomer, het ouderlijk
Julia in de duinen me
de vergeten bunkers di
als andere trauma's, K
steeds gewoon zijn. M
gen is zo'n boekje dat
verhaal, taal en stemi
herlezen alleen maar
wint. Een beter compi
moeilijk denkbaar.
