°>lc
Harken is gezonder dan blazen
Rijp en Groen
Balkonzorgen
Alles over kruiden
Pieper ongevoelig voc
aardappelmoeheid
Passiebloem verwennen
Bloemkleuren wordt mensenwerk
Tuiniere
op stan(
VRIJDAG 13 OKTOBER 2000
redactie: rien polderman
Met de eerste nachtvorsten
in zicht wordt het tijd om
alvast te bedenken wat er
op het balkon gedaan moet
worden. Daar zijn op de
eerste plaats
de kleurige
eenjarigen die
we net zolang
laten bloeien
totdat de eer
ste vorst er een
eind aan
maakt. Dan
kunnen ze
zonder hart
zeer in de
GFT-bak dan
wel op de
compost bij de
benedenbu
ren. De potten
en bakken
waarin ze heb
ben gestaan,
krijgen een
beetje nieuwe
grond en daar
na vullen we Bnev
ze op met bol-
len dan wel
met de voorge-
kweekte viooltjes die nu
volop overal te koop zijn.
Tijdens een strenge vorst
periode zien ze er wat ge
havend uit om bij goed
weer opnieuw te gaan
bloeien en dat kan door
gaan tot mei.
Een ander probleem vor
men de geraniums waar
over ik het al eens heb ge
had. Een vriendin van mij
stopt ze zo recht uit de pot
in oude nylons en stapelt
ze dan ergens op een vorst-
vrije donkere plek op el
kaar. Twee van de drie
overleven deze behande
ling zegt ze, waarvan akte.
Moeilijker zijn de fuchsia's
en oleanders waarvan de
laatst overigens best een
enkel graadje vorst kan ver
dragen. Maar de fuchsia
moet rap naar binnen, in-
gesnoeid worden en op een
vorstvrije plaats worden ge
zet. Net als bij de oleander
mag de aarde in de pot niet
helemaal uitdrogen.
De bougainvillea kan zowel
ingesnoeid vorstvrij, dat wil
zeggen boven 2 graden
overwinteren als met blad
binnenshuis, maar nimmer
GREET BUCHNER
in een ruimte met te droge
lucht.
Binnen overwinteren wil
zeggen dat de plant gemak
kelijk uitloopt in het voor
jaar.
Vijgen en so-
lanums ver
dragen tem
peraturen tot
vijftien graden
onder nul,
maar sterven
wel tot de
grond toe af.
Geen pro
bleem, als wij
ervoor zorgen
dat de aarde
in de pot niet
door en door
bevriest of te
nat wordt
(waarover la
ter) lopen bei
de planten in
het voorjaar
mvragen weer VTOÜjk
i naar uit.
us 507 Resten nu de
HAARLEM planten die
normalerwijze
in de volle grond wat je
noemt winterhard zijn zo
als bijvoorbeeld de buxus,
de diverse coniferen, ligus
ter, kamperfoelie, kortom
alle struikvormige planten
evenals klimplanten en de
zogenaamd vaste planten.
In de volle grond hebben
ze geen centje pijn bij flin
ke vorst, maar in pot of bak
is dat anders. Daar kan de
vorst van alle kanten bin
nendringen en bovendien
is er kans op teveel nattig
heid bij veel regen.Daarom
zetten we al deze planten
om te beginnen op één of
meer stenen zodat een te
veel aan vocht vrijelijk weg
kan vloeien. In ons regen-
klimaat heel belangrijk.
Daarna pakken we, zodra
het wat meer vriest, de pot
of bak aan de buitenkant
in. Noppenplastic is een
goede isolator alhoewel
niet ontroerend mooi. Des
noods doen we er wat stuk
ken rieten matten of iets
anders dat ons oog meer
behaagt omheen. We willen
tenslotte ook gedurende de
winter een redelijk uitzicht
hebben.
Het boek Alles over kruiden van
Jekka Mc Vicar heeft een ietwat
misleidende titel. De ruim 350
vermelde planten zijn namen-
lijk lang niet allemaal kruiden,
hetzij in de zin van genees- dan
wel keukenkruiden, hetzij in de
zin van kruidachtige planten. Er
zijn ook klimplanten en strui
ken in dit boek te vinden. Van
elke genoemde plant wordt
nauwkeurig aangegeven wat de
groeiwijze is. Verder wordt ver
meld waarvoor en hoe de diver-
Gemak dient de tuinierende
mens en daarom doen steeds
meer machines hun intrede.
Binnenkort breekt het seizoen
van de gemotoriseerde bladbla
zer annex-zuiger weer aan. Na
tuurliefhebbers staan sceptisch
tegenover deze rigoureuze op
ruimwoede, omdat met het
blad ook het bodemleven ver
dwijnt.
Toegegeven: blad ruimen uit de
tuin is een intensief werkje. Met
bezem en hark komen de
zweetdruppels goed los. Geen
wonder dat menigeen naar de
tuinwinkel rent en een bladbla
zer aanschaft. Maar zo'n herrie
maker is niet de beste oplos
sing. Hark en bezem zijn vaak
sneller en effectiever.
Voor Pietjes Precies heeft de ge
motoriseerde blazer boven hark
en bezem wel één groot voor
deel: vooral bladeren tussen
planten in de border zijn er
goed mee te verwijderen. Met
de hark is het een heel gedoe
om blad weg te harken zonder
de planten te beschadigen. Het
is trouwens de vraag of het blad
niet beter kan blijven liggen.
Maar blad van het gazon blazen
is niet altijd even handig. Met
een bladhark is deze klus snel
ler geklaard en bovendien kun
je al harkend mooie bergjes
maken om later weg te ruimen.
Met een bladblazer waait het
blad soms alle kanten op en
verder dan je beoogt. Onze
tuinleverancier, Ben Kleine
Wiecherink van Ben van 't Mös
Tuinmachines in Usselo, heeft
daar een simpele oplossing
voor:
„Sommige mensen plaatsen tij
delijk een gaaspaneeltje op het
grasveld en blazen daar het
blad tegenaan. In andere geval
len is het mogelijk om blad te
gen een zijmuur te blazen of te
gen een hekwerk. In elk geval is
bladblazen veel comfortabeler
dan vegen of harken."
Veel bladblazers hebben tevens
een zuigmogelijkheid waarbij
de bladeren ook nog eens flink
worden versnipperd, in een zak
worden opgevangen, en lekker
fijngemalen op de compost-
hoop kunnen. „Dat is een mooi
verhaal van de fabrikanten,
maar in de praktijk komt daar
weinig van terecht. Kijk maar
eens naar de zuigbuis. Die heeft
Een bladblazer, handig maar lawaaierig. Met de afgevallen bladeren blaast de machine ook de voedingsstof
fen Weg. ARCHIEFFOTO GPD hennie talens
zo'n kleine diameter dat het
heel lang duurt voordat je alle
blad hebt opgezogen. Met nat
blad is het helemaal hopeloos.
De bladblazer is er in een elek
trische versie en uitgevoerd met
benzinemotor. Van 't Mös ver
koopt vooral uit de laatste cate
gorie veel machines. „De benzi
neblazers zijn krachtiger en
hebben geen hinderlijk snoer.
Dat zijn de belangrijkste rede
nen om tot aanschaf van een
machine met een eigen motor
tje over te gaan. Maar een na
deel heeft-ie ook: hij maakt
nogal wat lawaai. Een benzine
maaier is er al vanaf 425 gul
den, een elektrische begint bij
ongeveer 200 gulden. Een voor
deel is dat deze lichter zijn en
toch een aardig blaasvermogen
hebben"Natuurliefhebbers
moeten over het algemeen wei
nig hebben van de blaasappa
ratuur. Deze groep laat het blad
juist een winter liggen. Blad
biedt schuilgelegenheid aan
hommels, vlinders, pissebed
den en lieveheersbeestjes, die
in een tuin welkome gasten zijn
omdat ze bladetende luizen
verorberen. Insecten in een
tuin zijn ook belangrijk voor
graag geziene gasten als vogels.
Met het blad wordt evenwel
ook hun menu weggeblazen.
Verder voorkomt liggend blad
uitdroging van de grond en
vormt het een voedingrijke hu-
muslaag.De Consumentenbond
heeft onderzoek gedaan naar
bladblazers en concludeert dat
het in feite overbodige herrie
schoppers zijn. „De meeste
klusjes in een tuin van gemid
delde omvang gaan sneller, be
ter, goedkoper en stiller met be
zem en hark." Ook de Hart
stichting moet weinig hebben
van gemaksmachines. In een
speciale campagne wijst ze mo
menteel op het nut van meer
lijfelijk werk in en om het huis.
Het telersprobleem van aardappelmoeheid behoort dankzij r
kruisingstechnieken binnenkort wellicht tot het verleden.
Dankzij een nieuwe techniek
kunnen wilde aardappelen die
resistent zijn tegen aardappel
moeheid worden gekruist met
vatbare commerciële cultuur
aardappelen. Hierdoor kan de
ze gunstige eigenschap worden
overgebracht in nieuwe soorten
zonder genetische manipulatie.
De techniek is ontwikkeld aan
de universiteit van Wisconsin in
Madison (VS).
Aardappelmoeheid wordt ver
oorzaakt door de schimmel
Phytophtera infestans. De wilde
variant Solanum pinnatisectum
uit Mexico is van nature onge
voelig voor deze ziekte. Om on
bekende reden was het tot nu
toe onmogelijk om deze soort
te kruisen met westerse culti-
vars. Onderzoekers ontwikkel
den daarom een nieuwe tech
niek die ze 'embryo redding'
noemen.
Hierbij wordt eerst de v
caanse pieper gekruist m
westerse variant. Uit het
levensvatbare zaad wordt
vruchtbeginsel verwijden
op een voedingsbodem ii
gehouden. Een plant die
embryo groeit, wordt vei
gens gebruikt als moedei
bij kruising met gecultivt I
aardappelen. Hieruit hop L
veredelaars een westerse
appelknol te verkrijgen di
last heeft van aardappeln
heid.
De Mexicaanse soort blip
vens ongevoelig voor ant l
schimmelziekten. Het uil j.
lijke eindresultaat, schim
sistente aardappelen,
boer heel wat onkosteno
hij geen schimmelbestrij \-
hoeft te spuiten.
peter de jaeger
VRAAG ANTWOORD
De familie Hoeker uit Heem
stede heeft een goedgroeiende
passiebloem die weliswaar veel
knoppen vormt maar geen
bloemen. De vraag is hoe dat
komt. Eerlijkheidshalve moet ik
toegeven dat ik gok en wel op te
weinig vocht voor de wortels.
De plant staat dicht tegen een
zuidmuur, waarschijnlijk ook
dicht bij de fundering. De kans
op te weinig vocht is dan niet
denkbeeldig. Indien het mijn
plant zou zijn, dan zou ik hem
verwennen met veel goede
voedzame grond rond de wor
tels en natuurlijk zou ik deze
van de winter zeer goed afdek
ken. Passiebloemen zijn niet
helemaal winterhard. Volgend
voorjaar geen kunstmest: alleen
voldoende vocht in de grond.
Succes ermee.
Een enthousiaste tuinfanaat is
Joke Blansjaar uit Haarlem. Ze
oogst zelf zaad van diverse
planten en zaait die dan in het
voorjaar. Niet altijd met succes.
Op de allereerste plaats is enige
basiskennis van de planten no
dig. Eenjarige planten, zoals de
goudsbloem, bloeien het eerste
jaar. Tweejarige planten, zoals
bijvoorbeeld judaspenning,
vingerhoedskruid en vele ande
re, vormen het eerste jaar alleen
een bladrozet, bloeien het
tweede jaar en sterven dan af.
Vaste planten zoals malva en
jacobsladder vormen het eerste
jaar een niet-bloeiende plant
en bloeien daarna jaren achter
een. Verder zijn lang niet alle
planten 'zaadvast'. Het kan dus
gebeuren dat de nakomeling
een iets andere kléur dan wel
hoogte heeft zoals geconsta
teerd bij de campanula. Tot
slot: in de natuur vallen zaden
in de loop van de winter op de
grond, maar velen komen nim
mer. Wij willen een zo hoog
mogelijke opkomst.
Mevrouw A. Zwart uit Haar
lem heeft een bloeiende
Stephanotis die zelfs vrucht
heeft gevormd. De vraag nu is
wanneer oogsten en hoe zaai
en. Oogst pas als de vrucht ge
makkelijk loslaat van de plant.
Dan is ze rijp. Daarna opensnij
den en het zaad schoonmaken
en enkele weken drogen. Pas
dan zaaien in een mengsel van
gelijke delen potgrond en zand.
Het duurt enige tijd eer het
zaad bij een temperatuur van
rond 20 graden kiemt. Veel
sneller gaat stekken: Topstek-
ken van rond 10 cm, onderste
blad weg en dan in stekgrond
op een mengsel van gelijke de
len turf dan wel potgrond en
zand. Gieten, plastic zak erover,
20 graden. Na 10 weken zijn er
wortels en groei. Succes ermee
en hoor ik nog hoe het allemaal
afgelopen is?
Met dank voor de complimen
ten voor mijn rubriek. Nu het
Daturaprobleem van H. Kerk-
hoff uit Heemstede. De plant
verliest geregeld gele bladeren
en dan is het moeilijk te raden
wat de oorzaak is. Daarom hier
de behandeling: in de zomer
volle zon, veel water en voe
ding, potgrond met iets klei er
in. In de winter koel. net boven
0 graden desnoods donker
overwinteren. Krijgt de plant
misschien teveel water? Er gaan
meer planten dood door te nat
te dan te droge potgrond. Iets
anders kan ik, helaas, ook niet
melden.
Ruud Kortekaas uit Lisse
heeft een probleem dat geen
probleem is. In de Leylandi-
haag zitten talloze piepkleine
spinnetjes die webben maken.
Deze spinnetjes zijn zeer zeker
geen spint, of beter gezegd:
spintmijten, want die diertjes
kun je nauwelijks zien. Deze
mijten tasten de toppen van de
coniferen aan en zijn dus scha
delijk. De arme spinnetjes die
nota bene met gif bespoten
worden doen geen kwaad, maar
de gifspuiterij heeft waarschijn
lijk wel de natuurlijke vijanden
gedood. Dus als de spinnetjes
en hun webben als lelijk wor
den gezien (waarom eigenlijk?)
dan alleen een flinke water
straal erop. Na een koude win
ter zullen er zeker minder spin
netjes zijn.
Een heel ander probleem
heeft mevrouw Van Leeuwen
uit Oegstgeest. De door haar
beschreven aantasting van het
snoeischaren en bladharken,
óók te koop bij
bloemendaal bv
rijksstraatweg wassenaar
blad van de Hortensia lijkt wel
iets op spint, al is het moeilijk
om precies te weten wat het is.
Ik zou spuiten met het milieu
vriendelijke middel Spruzit dat
al tientallen jaren gebruikt
wordt in de biologisch dynami
sche tuinbouw. Wel pas spuiten
in de schemering want hoe mi
lieuvriendelijk het ook oogt, en
kele uren is ook Spruzit schade
lijk voor andere insecten, maar
de volgende morgen gaat het
weer. Wat betreft de vraag over
de vrucht van de passiebloem
kan ik alleen zeggen dat alle
vruchten van de diverse Passie-
florasoorten eetbaar zijn, maar
echt lekker is alleen die van de
P.Edulis De vrucht wordt pas
geplukt als hij rijp is en gemak
kelijk loslaat en smaakt iets an
ders dan de vruchten die men
koopt want die zijn van de P.E
dulis.
Mevrouw N. van Leeuwen uit
Heemstede heeft vaak dopluis
op de oleander in de vorm van
kleine groene dopjes aan de
achterkant van het blad en een
enkele grote dop op de stengel.
De vraag luidt: waar komt dop
luis vandaan. Je ziet ze niet
kruipen of vliegen en er zijn
ook geen mieren die er eventu
eel mee gaan slepen. Weet één
van de lezers de oplossing van
dit raadsel waarvoor ik ook
geen oplossing ken?
greet buchner
se delen van de plant kunnen
worden gebruikt. Dat kan in de
keuken zijn, in de geneeskunde
of als cosmetisch middel. Sa
menvattend: veel informatie,
ondersteund door duidelijke af
beeldingen in kleur.
greet buchner
Alles over kruiden, Jekka Mc Vi
car, Uitgever Schuijt en Co. Prijs
37,50 gulden.
De kleur van een bloem wordt
niet alleen bepaald door pig
menten, maar ook door de
zuurgraad. Door deze ontdek
king van Japanse biologen komt
een blauwe roos een stap dich
terbij. Er zijn overal in de na
tuur volop blauwe bloemen te
vinden. Toch blijven een blau
we roos of anjer, die beide nor
maal geel of rood kleuren, een
droom voor plantenverede-
laars. Onderzoek bij petunia en
ipomea of purperwinde tonen
aan dat de typisch blauwe kleur
niet alleen het resultaat is van
het samenspel tussen de juiste
kleurpigmenten (anthocyani-
nen en flavonoiden) en bepaal
de metaalionen. Blauwe bloe
men vereisen tevens eer. hoge
zuurgraad in de vacuole.
De vacuole is een met vocht ge
vulde, door een membraam
omgeven zak in een plantencel.
De inhoud is een mengsel van
suikers en zouten, die door het
membraan zijn ingebracht door
transport ei witten. De vacuole
herbergt belangrijke voedings
stoffen en geeft door druk op de
celwand stevigheid aan de
plant. Als die druk wegvalt, bij
voorbeeld bij gebrek aan water,
gaat de plant slap hangen en
uiteindelijk verwelken.
De Japanse purperwinde is een
elegant voorbeeld van de in
vloed van de zuurgraad op
bloemkleur. De knoppen zijn
roodachtig-paars. Maar als de
knoppen openspringen, stijgt
in de vacuole de zuurgraad van
neutraal naar alkalisch en
neemt de bloem zijn prachtig
diepblauwe kleur aan.
Japanse onderzoekers keken
naar een variant van de purper
winde met paars rode bloem
bladeren. Door die te kruisen
met de gangbare blauwe soort
en de nakomelingen te selecte
ren op bloemkleur verkregen ze
paarse bloemen, waarbij de va-
cuolen neutraal bleven, zelfs
nadat de bloemen waren ontlo
ken. Door in bloemen het eiwit
te identificeren dat in staat is
om de zuurgraad in de vacuole
te veranderen, hebben de on
derzoekers de mogelijkheid ge
schapen blauwe bloemen op
bestelling te maken.
peter de jaeger
Nu stand in onze tijdi
lijk staat met het verte
van een goed gevulde
geldbuidel, kan ookdi
tuin niet ontkomen ai
snobisme. In Engelan
een aardig boekje ver
schenen over het niei
tuinsnobisme. Veelvt
de genoemde Engelse
manieren om te laten
zien dat er vooral veel 'S1
geld aan de tuinaanle;
pas komt, vinden wei
in eigen land.
Ons tuinsnobisme wo
ondersteund door de
glanzend papier, in
fraaie kleurendruk afs
beelde tuinen in de n.'
verse bladen. Romkej
der Kaa schrijft in het
woord vooraf met red
dat je nergens zoveel
snobisme vindt als in
tuinwereld.
Dahlia's, goudsbloem n
en dergelijke zijn uit,
maar vreemdsoortige
exoten die niet winter
hard zijn, zijn grote m
de. Een ligusterhaagl
helemaal niet, het itio
de veel kostbaardere
taxus zijn, om maarte
zwijgen over de ham"
goed zittende plastic
stoelen die vervangen
dienen te worden doe 0
ongemakkelijk zittend
vochtig teakhout.
Kortom al wat duur is
in de mode bij snobsi
wie dit boek doorblad
zal tot zijn vreugde or 0
dekken dat ook de ei
tuin snobkenmerken
vertoont. Kortom een 0
boek om te hebben oi 0
ten geschenke te
greet buchner»
Tuinieren op stand
lames Bartholomew
Uitgever Balans.
Prijs 27,50 gulden
HET WEER
doorJi |Q
Cryptogram
Horizontaal: 1De aardappels zien er wezenloos uit (6); 4. Dans met haar! (5); 5. Klimplant
(4); 7. Vader past op.bij de schilder (5); 8. Orgaan om aan te naaien (3); 9. Ontvangst van
honkballers (6); 10. Gestropte dieren (6).
Verticaal: 1. In een Volkswagen onhandig van de baan (9); 2. In bijzonder het tegendeel (5);
3. Een reeks in het oog (4); 4. De spruit van vader (7); 6. Dat beestje is weer bedorven (3);
8. Kijken op dobbelstenen (4).
Oplossing van donderdag:
HORIZONTAAL: 1. Lame; 4. neut; 7 il; 8. ski; 10. te; 13. daarnaast; 16. na; 17. ra; 18. rits;
19. adat; 20. me; 22. tl; 23. kolenboer; 25. el; 27. nul; 29. as; 30. recu; 31. part.
VERTICAAL: 1. Lied; 2. al; 3. es; 4. ni; 5. ut; 6. test; 9. kink; 11 gaatels; 12. aardtor;
14. animo; 15. Saaie; 21. sneu; 23. koer; 24. rust; 26. Ie; 27. nu; 28. lp; 29. ar.
Rustig en droog
Een witte wereld in 1975 en temperaturen
ruim boven de 20 graden in 1990 (Schiphol
23,3 graden op de 13de): dat zijn zo'n beet
je de uitersten in deze tijd van het jaar. Dit
jaar een doorsnee situatie. Na een bijna
nieuw barometrisch record eerder deze
week, bouwt zich tijdens het weekeinde
boven onze streken een hogedrukgebied
op. Dankzij dit systeem is het rustig en
droog weer met nu en dan zon en in de
middag stijgt het kwik naar zo'n 15 graden.
In het zuiden en oosten van het land neemt
later op zondag de kans op een bui weer
iets toe. Deze ontwikkeling heeft te maken
met een front boven het midden van Euro
pa dat de overgang markeert tussen warme
en koude luchtmassa's.
Onder invloed van een actieve storing bo
ven de Middellandse Zee (het giet dezer da
gen in het zuidoosten van Frankrijk) schuift
het front naar het westen op. Waarschijn
lijk krijgen wij maandag met dit systeem
van doen. Er zouden dan enkele buien
kunnen vallen maar vanaf dinsdag wordt
het waarschijnlijk weer droog.
Morgenochtend kan er nog een enkele bui
vallen, 's Middags schijnt de zon en loopt
het kwik op naar 14-15 graden. De wind is
hooguit zwak en waait uit richtingen tussen
west en zuidwest. Zondag gaat de wind uit
het oosten waaien maar meer dan kr 0
tot 4, een matige wind dus, zit er nie
een sterk afkoelende atmosfeer (deti
ratuur zakt naar 4-5 graden) ontstaa
selijk mist hetgeen de komende nach
wens ook het geval kan zijn.
Gisteren was het aanvankelijk nog tal
winderig. Het bleef echter wel tot ver
middag droog met geregeld zonnesd J
Tijdens de tweede helft van de midi
de bewolking toe en vooral aan het b j®
van de avond zijn er nog enkele bui'
vallen. Alphen aan de Rijn kwam uit'
mm, in Hoofddorp bleef het na 11 M
evenwel droog.
