Ook 'klassiek' veroorzaakt gehoorschade
Gezondheid
Bizarre gekte
Medicijnen voor bloeddruk
ook goed tegen dementie
Familie en vrienden van invloed
op depressie na beroerte
Brandwonden Stichting collecteert
Dwangstoornissen zelden
juist behandeld
MAANDAG 9 OKTOBER 2000
redactie rien polderman»
Volgens de schrijver Simon Vestdijk, die leed onder ern
stige depressies en verschillende malen in een psychia
trisch ziekenhuis opgenomen is geweest, heeft een boe
kenlezer er geen baat bij kennis te nemen van gefanta
seerde gekken, geconstrueerde visioenen en verzonnen
waanvoorstellingen. Toch kom je in romans en novellen
in plaats van levensechte beschrijvingen van mensen
met een psychiatrische ziekte bijna altijd opzettelijk on
zinnige beschrijvingen tegen van krankzinnigen: zij zijn
te druk en te verward of gedragen zich te bizar. De kans
op dit soort beschrijvingen neemt toe naarmate de
schrijver zich minder houdt aan de weergave van de
hoorbare of de zichtbare buitenkant van zijn persona
ges.
In 'Het dagboek van een krankzinnige' geeft Gogol
(1809-1852) een mooi voorbeeld van een soort gekte,
die je als psychiater nooit tegenkomt: Aksenti Iwanowit
sj Poprisjtsjin, die verliefd is op Sophie, de dochter van
zijn directeur, hoort in een onbewaakt ogenblik haar
hondje spreken met Fidel, een andere hond. Het ge
sprek gaat over brieven die Sophie, eens schreef, maar
die niet aankwamen bij de persoon voor wie ze bedoeld
waren.
Aksenti Iwanowitsj bedenkt een plan om die brieven te
pakken te krijgen in de hoop op die manier iets over
Sophie - en haar relatie tot hem - te weten te komen.
Na lang zoeken vindt hij een stapeltje brieven in het
hondenhok van Fidel en ontvreemdt ze.
Uit de brieven, die vrij netjes geschreven zijn, blijkt niets
van enige verliefdheid van Sophie op hem. Maar omdat
het handschrift volgens Aksenti Iwanowitsj onmisken
baar iets hondsachtig heeft, kan hij de gedachte dat de
brieven door een ander zijn geschreven dan door Sop
hie niet van zich afzetten en blijft hij hoop houden dat
zij van hem houdt.
Geleidelijk wordt Poprisjtsjin door het uitblijven van
enig amoureus gebaar van Sophie in zijn richting, rade-
lozer en radelozer, en raakt hij verstrikt in een waanwe
reld. Het verhaal eindigt ermee, dat hij op de 43e april
van het jaar 2000 ontdekt, dat er een heel bijzondere ge
beurtenis heeft plaatsgevonden: Spanje heeft weer een
koning en dat is hij. Het loopt met deze megalomane
koning van Spanje uiteraard niet goed af. Hij wordt
kaalgeschoren en in elkaar geslagen opgesloten in een
krankzinnigengesticht.
Niet iedereen is het eens met het standpunt van Vest
dijk. De beroemde Russische schrijver Nabokov bijvoor
beeld beschouwt 'Het dagboek van een krankzinnige'
juist als een meesterwerk, ofschoon hij het met Vestdijk
eens is dat romanfiguren niet te krankzinnig afgeschil
derd moeten worden om de belangstelling van de lezer
te wekken.
Het is echter wel goed als een schrijver ons doet op
schrikken uit de psychiatrische routine van alledag
doordat hij de psychische conflicten van zijn persona
ges anders behandelt. Zo zet hij ons aan tot een nieuwe
attitude van luisteren en bejegenen én tot een relative
rende correctie van onze vakmatige houding.
De vraag is dan welke literatuur daarvoor geschikt is.
Zou een ingewikkelde en kunstmatige roman als 'De
ontdekking van de hemel' van Harry Mulisch in aan
merking komen of is minder gecompliceerde kost, zoals
het album 'Vlucht 714', te prefereren? In 'Vlucht 714'
worden Kuifje en kapitein Haddock door stemmen naar
een onderaardse tempel geleid. Doctor Mik Ezdanitoff
blijkt over een apparaat te beschikken waarmee hij ge
dachten kan inbrengen waardoor hij hen naar de tem
pel weet te lokken.
Uit het Kuifje-verhaal valt te leren, dat er een verschil is
tussen het horen van stemmen en van buitenaf inge
brachte gedachten. Dat is mooi meegenomen, want het
is voor de diagnostiek van psychiatrische ziektes van
groot belang onderscheid te maken tussen het denken
enerzijds en het voelen, zien en horen anderzijds.
Is er uit dit avontuur van Kuifje nog iets anders belang
rijks te leren? Zijn bijvoorbeeld uit het gemaniëreerde
en hansworstige gedrag van Kuifje kenmerken te destil
leren waarop in het algemeen gelet moet worden bij het
vaststellen van een identiteitsstoornis of beginnende
schizofrenie? Dat niet, maar het is, zo hebben wij ge
leerd, ook niet de taak van een
schrijver de menselijke ziel te be
schrijven. De beschrijving die Hergé
geeft van Kuifje leert ons dan ook
niet hoe de ziel van mensen met
een identiteitsprobleem of schizo
frenie er uitziet, maar het genereert
wel verbeeldingskracht én geeft ver
strooiing en dat komt altijd te pas.
WOUTER VAN EWIJK, psychiater
Mensen met hoge bloeddruk
die daarvoor met medicijnen
worden behandeld, lopen 24
procent minder risico op de
mentie. Vooral vasculaire de
mentie neemt af, die ontstaat
door kleine soms onmerkbare
herseninfarcten waardoor her
senweefsel wordt aangetast.
Het gunstige effect van het ge
bruik van bloeddrukverlagende
geneesmiddelen op het voorko
men van dementie blijkt uit een
onderzoek waarmee B. in 't
Veld woensdag promoveert aan
de Erasmus Universiteit Rotter
dam. Dementie is de aftakeling
van de geestelijke vermogens.
Daarvoor zijn verschillende
oorzaken. Vasculaire dementie
komt voor bij naar schatting 10
tot 20 procent van de demente-
U
Z Z E L
Kruiswoord-min-een
Niet het gevraagde woord invullen, maar een woord dat bestaat uit
de letters van het gevraagde woord in dezelfde volgorde min 1
letter. (B v. Omschrijving "dierenverblijf". Antwoord zou zijn "stal",
maar ingevuld moet worden "sta"of "tal". Welke van die twee het
moet worden, moet blijken uit de kruisende woorden.)
Horizontaal: 1 Feestje; 4. verlof hebben; 7. wolkam; 9 ogenblik;
1. gebak, 12. ondergang; 13. zwemvogel; 15. boegvlaggetje;
16 mestvork; 18 grote deur; 19. regelmaat; 20. schrijflijn; 22. nimmer;
25 tocht; 27. koude valwind; 28. gymnastiektoestel; 29 zuiver;
31.kostuum; 32. kleinerend spreken, 34. langzaam;
35. muziekinstrument
Verticaal: 1. Roofdier; 2. mannelijk dier; 3. gevechtswagen;
4 vrachtrijder; 5. dwaas, 6. medemens; 8. kneedbak; 10. met
geestkracht, 12. trapportaal; 14. duinvallei; 15. kleefmiddel,
17. handgewricht; 18. wortel; 20. rangtelwoord; 21. landtong;
23. zeehond; 24.deel v.e. vliegtuig; 26 bewijsstuk; 29. graad; 30. deuk in
de bodem v.e. fles; 32. gedwee; 33. cijfer.
'Akoestische overkill' niet voorbehouden aan disco, rock en pop
Oorspecialisten luiden reeds ja
renlang de noodklok wat betreft
de 'akoestische overkill' door
loeiharde disco, rock- en pop
muziek en de ernstige gevolgen
daarvan voor de gezondheid.
Het onderwerp is inmiddels zo
plat geschreven dat niemand
zich nog stoort aan de onheils
profetieën van de Wereldge
zondheidsorganisatie. De jon
geren blijken niet wakker te lig
gen van het vermanende vin
gertje van Volksgezondheid en
andere bezorgde instanties.
Toch is de moderne lawaaicul-
tuur met zijn gehoorproblemen
niet het monopolie van de na
oorlogse generaties en de pop
cultuur. De verschuiving van de
akoestische tolerantiedrempel
in de moderne popmuziek
vindt zijn aanzet in, jawel, de
als rustgevende en harmonisch
beschouwde klassieke muziek
van de afgelopen eeuwen. Dat
beweert althans de Amerikaan
se deskundige Bernhard Sher
man in een doorwrochte en
goed gedocumenteerde studie.
Schattingen in West-Europa ge
wagen van ernstige gehoor
schade bij ongeveer een vierde
van de jongeren. Blijvend oor-
getuit en oorsuizen, het volledig
verdwijnen van bepaalde fre-
quentiegebieden van het ge
hoor, allerlei lawaaitrauma's
van progressieve tot soms volle
dige doofheid zijn de voor
naamste gevolgen van een ge
staag verschuivende acceptabe
le decibeldrempel. Door de
steeds sterker wordende ge
luidsinstallaties in de pop- en
rockscene en ook in de huiska
mer en de auto, is muziek tot
sound en zijn klanken tot la
waai verworden.
Volgens de deskundigen wordt
Ook deze jeugdige virtuoos op de tuba (Dominique Capello, als twaalfjarige soloist bij een optreden in
1997) loopt risico van een gehoorbeschadiging. archieffoto anp paul vreeker
boven de 98 decibel de toleran
tiedrempel voor het gehoor
overschreden. Maar zelfs de
zachtmoedige popbard Elton
John haalt tijdens zijn concer
ten moeiteloos 107,5 decibel en
voor de Amerikaanse Smashing
Pumpkins begint de pret pas bij
125 decibel.
In zijn studie onder de titel
Hearing Loss: A Twentieth-Cen-
tnry Epidemie' betoogt musico
loog Bernhard Sherman in het
vakblad Early Music America'
dat de verschuiving van de la-
waaidrempel in de popmuziek
naar alle waarschijnlijkheid his
torische wortels heeft in de ont
wikkeling van de klassieke mu
ziek.
Vanaf de zeventiende en acht
tiende eeuw neemt de bezetting
van de orkesten steeds meer toe
en stijgt dus het klankvolume,
vooral door het groeiende aan
deel van de koper- en houtbla
zers.
In de tweede helft van de ze
ventiende eeuw worden vooral
in Frankrijk ingrijpende veran
deringen aangebracht in het in
strumentarium van de houtbla
zers. Door nieuwe boor- en
slijpmethoden en een nieuwe
vormgeving krijgen de instru
menten die voorheen tijdens
uitvoeringen harmonisch ver
smolten met de andere instru
menten, nu een meer uitge
sproken klank en een grotere
individualiteit.
In de Bachperiode wordt de in
tieme viola da gamba vervan
gen door de veel krachtiger en
volle violoncel, de zachte blok
fluit ruimt de plaats voor de
schrillere dwarsfluit, een aan
passing van de vioolkast levert
de robuuste contrabas op. In
plaats van darmsnaren gaat
men voor de violen stalen sna
ren gebruiken, waarvan men de
spanning geleidelijk gaat op
voeren om een luidere klank te
krijgen.
In de achttiende eeuw was de
bezetting van een ensemble
zelden hoger dan dertig musici,
maar rond het einde van de ne
gentiende eeuw telde het Ring-
orkest van Wagner reeds meer
dan honderd uitvoerders.
In het laat-romantische orkest
voltrekt zich ook de emancipa
tie van de koperen blaasinstru
menten. Men telt in een en
semble dan minstens drie ba
zuinen, vijf trompetten en acht
hoorns. Vooral de diepe regis
ters worden uitgebouwd en de
basklarinet, de bastrompet, de
contrabasbazuin en de tuba
doen hun intrede. Het klankvo
lume wordt nog vergroot door
de komst van allerlei exotische
instrumenten en vooral door de
uitbreiding van het slagwerk bij
ondermeer Mahler, Bruckner,
Stravinski en Orff. De weg naar
de 'akoestische overkill' lag dus
open.
De klanklawines van Wagner en
andere componisten zijn niet
alleen schadelijk voor het ge
hoor van de violisten die direct
voor de koperblazers zitten,
maar ook voor de dirigenten.
Een betrekkelijk 'recent' voor
beeld is de Duitse dirigent Wil
helm Furtwangler. In 1954 brak
hij in Berlijn na enkele minuten
een repetitie af en stuurde de
muzikanten zonder e
klaring weer naar hu
kelijk dacht men aan
de beruchte humeur
len van de maestro. I
lijkheid kwam echter
aan het licht. Ondan
versterkers en een ho
foon kon Furtwanglei
zikanten niet voldoen
horen, omdat hij aanj
teroor bijna doof was
den.
Sherman citeert in ziji
een oorspecialist vani
siteit van Iowa die voo
gers en muzikanten bi
en die hem bevestigt!
Furtwangler allesbeha
uitzondering is. Op he
van hun carrière blijkt
rigenten door de jaren
tissimo's van de zwari
strumenten, van de b<
menten en van het sla
met een zwaar gehave
hoor verder te moeten
Sherman besluit dani
wij maar eens moeien
den de moderne pop
muziek op te zadeleni
schuld voor onze huid
waaicultuur. De modi
tronica heeft alleen de
versneld van iets wati
kele eeuwen geleden i
nen. En tegelijk breng
grip op voor de groeie
maar vaak als achterli
stempelde beweginge
een terugkeer naar de
muziek. Die leert ons
belangrijke les, aldus!
en wel het respect voc
tuurlijke grenzen van
selijke fysiologie.
johan lamoral
Van de mensen die een beroer
te overleven, krijgt een derde
last van een depressie. ,,Best
wel veel", zegt promovendus
en arts Ivo Aben (29), die sa
men met neuroloog Jan Lodder
en de psychiaters Frans Verhey
en Adriaan Honig van de Uni
versiteit Maastricht onderzoek
doet naar de oorzaken van die
depressies. Bij voorbeeld naar
de invloed van de manier waar
op de mensen reageren die het
dichtst bij de patiënt staan.
Aben noemt ze 'omstanders'.
Een beroerte kan allerlei licha
melijke problemen veroorza
ken, zoals verlamming, aantas
ting van de spraak, niet meer
kunnen lezen, schrijven, ruiken
of voelen. Dat dit van invloed is
op het geestelijk welbevinden
van de patiënt, is niet zo
vreemd. Maar of dat uiteinde
lijk tot een depressie leidt, kan
mede van 'omstanders' afhan
gen, meent Abens.
,,Het gedrag van de direct be
trokkenen is als factor onvol
doende om op zichzelf tot een
depressie te leiden. Het gaat al
tijd om een combinatie van fac
toren. Belangrijk is bijvoorbeeld
of patiënten in het verleden al
eens een depressie hebben
meegemaakt. Zij hebben een
bewezen kwetsbaarheid voor
stemmingsstoornissen, die na
een beroerte kunnen terugke
ren. Persoonlijkheid speelt
waarschijnlijk een grote rol, het
maakt heel wat uit of iemand
introvert en rigide of juist extro
vert en flexibel is."
Dat de houding van de 'meest
betrokken ander' van belang is
bij het verdere verloop van de
ziekte, weet Aben bijna zeker.
„Overbezorgdheid, overbetrok-
kenheid en een overkritische
houding vain direct betrokke
nen lijken de patiënt eerder te
beperken dan te stimuleren.
Het is een hypothese, want het
is nog niet voldoende weten
schappelijk aangetoond dat de
ze reacties de kans op een de
pressie vergroten."
Volgens Aben is te proberen in
te grijpen om de depressie te
voorkomen. De patiënt en zijn
of haar partner kan worden ge
leerd hoe de ziekte in elkaar zit.
Dat is voor beide partijen van
belang, want het gedrag van de
patiënt zelf kan een verkeerde
bezorgdheid en betrokkenheid
bij de ander ook juist uitlokken.
Met gedragstherapie is mogelijk
iets te doen aan de manier,
waarop ze met elkaar omgaan
en op elkaar reageren, vertelt de
promovendus.
,,We hebben de afgelopen twee
jaar alle tweehonderd patiënten
van het AZM in Maastricht, die
voor de eerste keer een infarct
hadden gehad in de grote her
senen, een jaar lang gevolgd.
Eigenlijk vanaf het moment dat
ze op de ehbo werden binnen
gebracht. Een maand na de be
roerte zijn alle patiënten uitge
nodigd voor een psychiatrisch
interview. Iedereen kreeg de
zelfde vragen over persoonlijk
heid, lichamelijk en verstande
lijk functioneren en sociale fac
toren. Na drie, zes, negen en
twaalf maanden moeten ze vra-
genboekjes invullen."
„Zo'n twintig procent blijkt na
Ivo Aben: „De houding van de meest betrokkenen is van bel;
het verloop van een depressie. foto gpd frits m
een maand meteen al depres
sief. Het aantal nieuwe gevallen
na drie, zes of negen maanden
is relatief heel beperkt. Dat we
de mensen een jaar volgen, is
een arbitraire keus. Om het cru
te zeggen: je moet ze lang ge
noeg de kans geven depressief
te worden, maar niet te lang,
omdat de kans dat er andere
oorzaken dan de beroerte zijn,
renden. In 't Veld betrok zijn
gegevens uit een langlopend
bevolkingsonderzoek in Rotter
dam bij ongeveer achtduizend
mensen ouder dan 55 jaar. In
dat onderzoek sinds 1990 wor
den allerlei medische gegevens
verzameld.
Uit eerder onderzoek bleken al
aanwijzingen dat hoge bloed
druk bijdraagt aan de ontwikke
ling van vasculaire dementie.
Daarop onderzocht In 't Veld,
voorheen Inspecteur voor de
Geneesmiddelenbewaking, het
effect van medicijnen tegen ho
ge bloeddruk. „De conclusie uit
dit onderzoek lijkt logisch,
maar is nu voor het eerst kli
nisch aangetoond", zegt de
promovendus.
beverwijk F.en derdegraads verbrande hand (links)
en het resultaat van huidtransplantatie na twee jaar.
De transplantatie kon worden uitgevoerd dankzij de
huidbank van de Nederlandse Brandwonden Stich
ting in Beverwijk. De stichting houdt deze week (8
tot en met 14 oktober) een landelijke collecte. Meer
dan 50.000 vrijwilligers gaan met de collectebus op
pad, om huis-aan-huis geld op te halen voor het
werk van de stichting. De Brandwonden Stichting
steunt het medisch onderzoek naar mogelijkheden
om littekenvorming na brandwonden te verminde
ren. Verder houdt de in Beverwijk gevestigde orga
nisatie zich bezig met hulpverlening aan brand
wondslachtoffers, voorlichting (vooral aan ouders
van kleine kinderen) om de kans op brandwonden te
minimaliseren, en trainingen voor artsen en ver
pleegkundigen die met brandwondslachtoffers te
maken krijgenarchieffoto anp
Slechts één op de tien patiënten
met een dwangstoornis krijgt
de juiste medicijnen. Bij de
groep die aan zeer lastig te be
handelen stoornissen lijdt, ligt
dat percentage zelfs op 5 pro
cent. Tot die conclusie komen
onderzoekers van de afdeling
psychiatrie van het Universitair
Medisch Centrum Utrecht. Zij
onderzochten honderd man
nen en vrouwen, van wie het
merendeel al langer dan tien
jaar kampt met dwangstoornis
sen. Smetvrees, twijfelzucht en
agressieve dwanggedachten
zijn de meest voorkomende va
rianten. De patiënten voelen de
aandrang bijvoorbeeld voort
durend handen te wassen, din
gen recht te zetten of te tellen,
te bidden, schreeuwen, deuren
op slot te doen of anderen pijn
te doen. Naar schatting 150.000
Nederlanders lijden eraan.
Volgens de onderzoekers ont
breekt het veel artsen in de
geestelijke gezondheidszorg
aan voldoende kennis van
dwangstoornissen om tot een
juiste behandeling te komen.
Zij noemen die conclusie
schokkend. „Het is stuitend, ze
ker wanneer je in ogenschouw
neemt dat voor veel patiënten
de drempel om hulp te zoeken
uit schaamte, of uit onwetend
heid, vaak heel hoog is", zegt H.
van Megen, hoofd van de afde
ling angst- en dwangstoornis
sen.
Milde stoornissen kunnen vaak
afdoende behandeld worden
met gedragstherapie. Voor
mensen die lijden aan ernstige
re vormen is medicatie, al dan
niet in combinatie met thera
pie, noodzakelijk. Meer dan 70
procent zou op z'n minst een
kwart van de ldachten kwijtra
ken bij juiste medicatie, schat
Van Megen. „Dat lijkt niet veel,
maar voor iemand die zestien
uur per dag een bepaalde han
deling herhaalt, zou het een
enorme opluchting beteke
nen".
De onderzoekers zullen het ko
mende half jaar nog eens zestig
mensen onderzoeken. Zij willen
een schema opstellen in welke
volgorde medicijnen het best
voorgeschreven kunnen wor
den.
dan te groot wordt. Wi
vaak een piek in de ee:
maanden en na ongev
jaar. Dan gaat het om
die zich niet kunnen a
en het niet kunnen ao
De hoop op herstel wi
der. Het leven gaat 'He
patiënt niet.
1
jacques geluk
Verkeerde
bij tandarts e
Tandarts Aad van l
blijkens een artikel
Nederlands Tandtu
blad enthousiast oi
boorvervangende g
risolv. Maar zijn co
Henk van Iterson u
Oegstgeest denkt d
vooralsnog anders r
De ervaring die Vai ;i
en een aantal andei 1
lega's in den lande
Carisolv hebben op fj
is nog veel te kort o t]
al definitief de boor
ruilen voor de gel, i
Van Iterson. En <f
lijk - niet vanwege i
- maar omdat bij h<1
kei over de gel op o
gina 'Gezondheid' v
rige week uitgerekt n;
foto van Van Iterso
afgedrukt. Daarme!
onbedoeld maar te J
rechte de suggestie
dat ook Van Iterson C
de pijnvermijdendt
risolv werkt. Waan s
ze excuses.
rien polderman
HET WEER
Oplossing van zaterdag:
HORIZONTAAL: 1. Genus;
5. Uri; 6. nok; 8. onkel;
11 oog;13. ole; 15. en;
16. oke; 18. ar; 19. au;
20. nu; 21. al; 23. ddt;
25. pa; 26. min; 28. dot;
29 orego; 32. Eva; 33. afd;
34. angst.
VERTICAAL: 1. Grog; 2. ein;
3. une; 4. solo; 7. toename;
9. kijk; 10. dermate; 12. on;
14. la; 16. oud; 17. ent;
22. li; 24. Dee; 25. po;
27. nova; 28. doft; 30. Ran;
31. gas.
Stormregisters gaan open
Het hek is van de dam. Na een verrassend
mooie zaterdag trok gisteren een frontaal
systeem met in het kielzog een actief bui-
engebied over onze streken. In de IJmond
viel zo'n 20 millimeter regen en plaatselijk
werd ook onweer waargenomen. Ondertus
sen is boven de Britse eilanden een volgen
de storing sterk aan het intensiveren het
geen vanavond uitloopt op een nieuwe
portie nattigheid en veel wind. Ook morgen
draait het om regen en wind. Vervolgens
krijgen we op woensdag en donderdag te
maken met een nog veel diepere oceaande
pressie. Boven Engeland daalt de luchtdruk
tot 965 hectopascal (millibar) en ook bij
ons worden de barometers in verlegenheid
gebracht: in het noordwesten mogelijk tot
975 hectopascal. Voor oktober is dat bui
tengewoon laag. Het record voor De Bilt
bedraagt 973 millibar gemeten op 27 okto
ber 1959. Aan de westkust stak toen een
zware storm op en ook nu ziet het er naar
uit dat de stormregisters open zullen gaan.
In de diepe depressie zijn de restanten op
genomen van een storing die een week ge
leden Miami onder water zette (in Dade
County is toen 500 millimeter gévallen) en
daarna op de oceaan uitgroeide tot de tro
pische storm Leslie. Aan het einde van de
week neemt de depressie in omvang en be
tekenis af. Deze ontwikkeling resulteert in
rustiger en droger weer met misschien ook
iets hogere temperaturen.
Vanavond en de komende nacht staat er
aan de kust een harde tot storma
zuid tot zuidoostenwind. Bovend
het enige tijd. Ook morgen eerst i f|
later buien met vooral aan zee vu t
op onweer. De wind ruimt naarh
westen en wordt tijdelijk iets min Ul
Morgenavond komt er weer meer io
temperatuur blijft morgenmiddaj o
graden steken. Gisteren verliep so >r
kil en vooral 's middags en aan he 0
van de avond regende het. Op Val
werd 11, Waddinxveen 10, Schiph
Nieuw Vennep 8 en in Hoofddorj
meter opgevangen. De temperate
bij 13 graden steken.
