Handvest geeft burgers
inzage in EU-stukken
Buitenland
ritrea vreest nieuw
jeweld van Ethiopië
Storm op komst
Duitsland viert feest:
tweevoudige hereniging
Venetiaan erg somber
over toestand Suriname
Debat kan Gore en Bush maken of breken
Russische president Poetin loopt op eieren in Joegoslavië-crisis
=f
JISDAC 3 OKTOBER 2000
oland Claus volgt Gregor Gysi op
hun De Duitse partij PDS (voormalige Oost-Duitse commu-
ten) heeft de 45-jarige Roland Claus gisteren gekozen als
■uwe fractievoorzitter in de Bondsdag. Claus, die eerder frac-
secretaris was, volgt Gregor Gysi op, die zijn termijn in de
ndsdag als gewoon lid uitzit. Gysi zou overwegen na zijn ver-
k uit de landelijke politiek in 2002 een gooi te doen naar het
rgemeesterschap van Berlijn.
waalf jaar cel voor ex-leider ETA
iDRiD Fransisco Mugica Garmendia, voormalig leider van de
skische afscheidingsbeweging ETA, is gisteren door een
;htbank in Madrid veroordeeld tot twaalf jaar cel. De recht-
nk achtte bewezen dat Garmendia (47) verantwoordelijk is
or een bomaanslag in 1987 op het hoofdkwartier van de
aanse marine in Madrid. Garmendia is eerder in Frankrijk tot
n jaar cel veroordeeld voor criminele activiteiten en illegaal
penbezit. In februari leverde Frankrijk hem uit aan Spanje,
ar zal hij nog vaker voor de rechter moeten verschijnen. Hij
irdt verdacht van betrokkenheid bij zeker duizend ETA-aan-
lbanese regering claimt zege
ana De regerende Socialistische Partij van Albanië heeft gis-
en de overwinning opgeëist na de zondag gehouden ge-
•entelijke verkiezingen. De grootste oppositiepartij, de Demo-
itische Partij van oud-president Berisha, weigert echter de
slag te aanvaarden, omdat zich in het hele land onregelma-
heden zouden hebben voorgedaan. De officiële uitslag is nog
;t bekend. De SP meldde echter op grond van tussenresulta-
127 van de 65 beschikbare burgemeestersposten te hebben
roverd, tegen de DP slechts negen. Albanese en internationa-
ivaarnemers hebben gezegd dat de verkiezingen over het al-
meen eerlijk en vrij zijn verlopen.
anslag Sri Lanka: negentien doden
Ilombo Door een bomaanslag op een verkiezingsbijeen-
mst in Sri Lanka zijn gisteren zeker negentien doden en 33
wonden gevallen. De bijeenkomst hield verband met de par-
nentsverkiezingen van volgende week. Sinds het begin van de
rkiezingscampagne op 3 september zijn dertig personen ge-
od door aanslagen. Rebellen van de Tamil Tijgers worden
arvoor verantwoordelijk gehouden. Ze willen een onafhanke-
ce Tamilstaat en boycotten de verkiezingen.
'ontract berging Koersk getekend
1 petersburg De Noorse dochter van het Amerikaanse bedrijf
jilliburton heeft gisteren opdracht gekregen de 118 opvaren-
fn van de vergane Russische kernonderzeeër Koersk te bergen,
(rtegenwoordigers van Halliburton en het Russische scheeps-
hitectenbureau Roebin, dat de Koersk ontwierp, tekenden
contract gisteren in St. Petersburg. Directeur Igor Spasski
n Roeb zei dat de berging rond 18 oktober zal beginnen.
leer BSE in Frankrijk en België
ijs-Brussel De Franse en Belgische autoriteiten hebben gis
pen zeker zeven nieuwe gevallen van gekkekoeienziekte (BSE)
Itdekt. Het gaat om zes gevallen in Frankrijk en een in het Bel-
iche Nazareth bij Gent. In Frankrijk staat het aantal dit jaar
4tdekte BSE-gevallen nu op 55, aldus een verklaring van het
inisterie van landbouw gisteren bekend. Het aantal Belgische
wallen bedraagt nu zes. Aangenomen wordt dat BSE bij men-
ii de dodelijke hersenziekte Creutzfeldt-Jacob kan veroorza-
lervoersproblemen in Griekenland
hene Nu in Griekenland 65 ondeugdelijke veerboten uit de
[art zijn genomen, kampt het land met vervoersproblemen,
steren strandden honderden passagiers in de haven van Pi-
leus. Ook de bevoorrading van Griekse eilanden begint proble-
atisch te worden. Zelfs Kreta staat voor problemen, omdat
In de vijftien schepen die het grootste Griekse eiland bevoor-
|den er veertien uit de vaart zijn genomen.
legering Bern wil hasj roken toestaan
rn Het roken van hasj wordt, als het aan de regering in Bern
jt, in Zwitserland legaal. De minister van sociale zaken, Drei-
bs, maakte gisteren bekend dat de consumptie van andere
irdovende middelen strafbaar blijft. Het parlement moet nog
jet het plan instemmen. Op termijn wil de Zwitserse regering
drugswetgeving verder versoepelen. Ze denkt er onder meer
/er om onder voorwaarden het telen van hennep toe te staan
de handel in hasj en marihuana uit de strafwetgeving te
'jhrappen.
Irandaanslag synagoge Diisseldorf
gssELDORFIn de Duitse stad Düsseldorf hebben onbekenden
{gelopen nacht drie molotovcocktails naar een synagoge ge-
poid. Volgens de politie veroorzaakte de aanslag weinig scha-
p, doordat de brandbommen afketsten op de glazen toegangs-
eur van het gebouw. De politie gaat er vanuit dat er twee tot
ter daders zijn, vermoedelijk met extreem-rechtse ideeën. Een
tarbijgangster ontdekte het vuur voor de deur van de synago-
en bluste het brandje.
jtO-NEW VORK ANP-Rtr
t parlement van Eritrea heeft
jvaarschuwd dat buurland
iopië zich voorbereidt op
nieuwe oorlog. Gisteren
p het parlement de bevolking
zich nog meer in te zetjen
br de 'zelfverdediging' van
[land.
De oproep komt amper een
pk nadat de Verenigde Naties
eerste blauwhelmen als
arnemers naar de grens tus-
l Ethiopië en Eritrea hebben
tuurd. Uiteindelijk moet er
a 4.200 man sterke missie
Verzoening Kohl en CDU wellicht kortstondig
Managua Een volwassene en een kind hadden gisteren in Nicaragua slechts een stuk golfplaat om zich te beschermen tegen een aanstormende
orkaan. Door de tropische storm vielen in het Midden-Amerikaanse land vier doden. foto epa rodrigo arangua
'Instrument om Europa open te breken
BERLUN PETER VAN NUUSENBURG
CORRESPONDENT
Duitsland viert twee herenigin
gen. Het ene feest begon gister
avond in Berlijn. Vandaag wor
den daar 200.000 mensen ver
wacht om de Dag van de Duitse
Eenheid te vieren. De hoog
waardigheidbekleders zijn in
Dresden, want daar vindt de of
ficiële herdenking plaats van
het feit dat precies tien jaar ge
leden de Bondsrepubliek en de
communistische DDR samen
gingen.
De tweede hereniging speelt
zich af in christen-democrati
sche kring. Helmut Kohl, de
'kanselier van de eenheid', en
zijn partij, de CDU, hebben
zich verzoend. Kohl was we
gens zijn aandeel in het zwart-
geldschandaal van de CDU bij
de nieuwe partijleiding persona
non grata geworden. Hij is ge
schorst als erevoorzitter en mag
- grote vernedering - vandaag
in Dresden niet het woord voe
ren.
Een half jaar lang hebben
voorzitter Angela Merkel en
fractieleider Friedrich Merz (M
&M) geprobeerd de partij te be
vrijden uit de greep van de ou
de potentaat. Alleen door zich
te 'emanciperen' van Kohl zou
de CDU weer een geloofwaardi
ge regeringspartij kunnen wor
den. Daarin zijn M&M niet ge
slaagd. Kohl heeft nog altijd een
grote aanhang in de partij en in
de Bondsdagfractie. Hij wist de
positie van M&M door gekonkel
te ondermijnen. Merkel en
Merz maakte het hem ook mak
kelijk doordat ze, zacht gezegd,
niet uitblonken als oppositielei
ders.
De impasse kon alleen wor
den overwonnen door Kohl in
ere te herstellen. De Grote His
torische Hereniging bood die
gelegenheid. Kohl mocht de af
gelopen week twee keer optre
den. Een keer voor het weten
schappelijke bureau van de
CDU, de Adenauerstichting, en
een keer op een festijn dat spe
ciaal voor hem was georgani
seerd. Bij beide gelegenheden
werd hij begeleid door Merkel,
die hem uitvoerig prees. Het ve
nijn waarmee ze elkaar de laat
ste maanden hadden bestookt,
ging nu richting SPD.
De sociaal-democraten had
den de Duitse hereniging ei
genlijk niet gewild, zei Kohl. De
SPD liet dat niet op zich zitten
en beschuldigde Kohl van 'ge
schiedvervalsing'. De discussie
is afgedaald tot het niveau van
de vismarkt, maar kennelijk
heeft de CDU-top dat over voor
de verzoening met Kohl.
Of dat verstandig is, is de de
vraag. De figuren die de CDU
van Kohl wilden verlossen, zin
gen nu mee in het koor van de
meelopers. Dat kan tijdelijk zijn
en deel uitmaken van een ak
koord, waarin Kohl een laatste
grote optreden wordt gegund in
ruil voor terughoudendheid tij
dens zijn laatste twee jaar in de
Bondsdag. Maar het kan ook
gelden als het definitieve bewijs
van de zwakte van de nieuwe
CDU-leiders, en dan is de har
monie binnen de partij van kor
te duur.
De Europese burger heeft het recht om alle 'Brusselse'
documenten in te kijken. Dit grondrecht is opgenomen
in het gisteren gepresenteerde Handvest voor de Euro
pese Unie. Nederland is zeer ingenomen met de passage
over openbaarheid van informatie. „Dit is een instru
ment om Europa open te breken", aldus een diplomaat.
BRUSSEL MARC PEEPERKORN
CORRESPONDENT
Het handvest is het resultaat
van maanden verhitte discus
sies tussen nationale en Euro
pese parlementariërs en verte
genwoordigers van de vijftien
regeringen. In 54 artikelen wor
den de grondrechten van de
EU-burger opgesomd. Die vari
eren van het recht op leven
(geen doodstraf) tot het recht
op staken (mits de nationale
wetten niet worden overschre
den). Eind dit jaar zullen de Eu
ropese regeringsleiders het
handvest officieel verwelko
men, maar juridisch bindend
wordt het nog niet.
Nederlandse en Finse diplo
maten zijn 'blij verrast' over ar
tikel 42, dat iedere EU-burger
toegang geeft tot de Brusselse
documenten en besluiten die
zijn leven steeds meer beïn
vloeden. „Het inzagerecht is
zonder nadere voorwaarden
opgenomen", merkt een diplo
maat op. Hij noemt dit zeer op
merkelijk omdat de meeste lid
staten afwijzend staan tegen
over de Nederlandse en Scandi
navische wens tot openbaar
heid.
Afgelopen zomer nog lukte
het EU-superminister Solana
(buitenlands beleid) alle papie
ren over het Europese veilig
heids- en defensiebeleid per
definitie tot 'geheim' te verkla
ren. Het Nederlandse kabinet
stapt naar het Hof van Justitie
in Luxemburg om dit besluit te
rug te draaien. Diplomaten zien
het gisteren gepresenteerde
handvest als 'steuntje in de rug
voor Nederland'.
Bij de samenstelling van het
handvest was de formulering
van een Europees stakingsrecht
het gevoeligste punt. Het com
promis luidt dat nationale wet
ten en gewoontes niet mogen
worden doorbroken. Met name
Groot-Brittannië weigerde haar
strikte stakingswet in te ruilen
voor soepeler EU-rechten.
Het Europees Parlement wil
dat het handvest snel bindend
wordt voor alle EU-landen. De
kans daarop is klein, vooral
door Britse tegenwerking.
„Maar de grondrechten zullen
ook zonder die wettelijke ver
ankering de nodige invloed uit
oefenen", aldus een Brusselse
diplomaat. Duitsland en Neder
land willen het handvest in de
toekomst vervangen door een
bindende Europese Grondwet.
PARAMARIBO ARMAND SNIJDERS
CORRESPONDENT
De jaarrede van de Surinaamse
president Venetiaan in het par
lement was gisteren doordrenkt
van somberheid. Niets deugt er
op economisch en financieel
terrein en omdat tal van dubi
euze zaken uit het tijdperk van
zijn voorganger VVijdenbosch
nog niet boven water zijn geko
men, vreest Venetiaan dat het
nog veel erger is dan iedereen
denkt. Hoewel nauwelijks dui
delijk is wat de overheid bezit
en schuldig is, werd gisteren
toch de begroting voor 2001 ge
presenteerd. Door alle onzeker
heden zijn de cijfers boterzacht.
Venetiaans toespraak ter ge
legenheid van de opening van
het parlementaire jaar stond
vrijwel geheel in het teken van
voornemens om een einde te
maken aan de malaise en daar
bij vooral de arme Surinamers
in bescherming te nemen.
Hij kondigde aan dat er een
anti-corruptiewet zal komen en
dat zijn regering bezig is met
het opstellen van een ontwikke
lingsprogramma waarin het be
leid voor de periode tot 2006
uiteen wordt gezet. Een van de
meest ingrijpende maatregelen
die de regering gaat nemen, is
het schrappen van de subsidies
op brandstof. Dat moet de
overheid geld opleveren, maar
maakt het leven voor de bevol
king duurder. De regering on
derzoekt nog hoe toch de koop
kracht van de Surinamers kan
worden gestabiliseerd.
voor Ethiopië en Eritrea (Un-
mee) komen. Ook Nederlandse
militairen gaan daarvan deel
uitmaken, zo wordt verwacht.
Onbevestigde berichten rep
pen over grote troepenbewe
gingen aan de Ethiopische kant
van de grens. Het is niet ondui
delijk of de Ethiopische troe
penmacht aan de grens wordt
versterkt, of dat eenheden zich
juist terugtrekken.
Gisteravond benoemde de
Veiligheidsraad de VN-ambas-
sadeur van Botswana, Legwaila
Jospeh Legwaila, tot speciale
gezant voor Ethiopië en Eritrea.
Amerikaanse presidentskandidaten kruisen vannacht degens
washington john wanders
Aan tierelantijnen geen gebrek tijdens de campagne voor de Ameri
kaanse presidentsverkiezingen. Getooid met een Bush-masker zat een
jongen gisteren op de schouders van zijn vader tijdens een Republiek-
einse bijeenkomst in de staat West Virginia. Vannacht staan de kandi
daten Bush en Gore tegenover elkaar voor het oog van de televisieca
mera's. foto ap» david kohl
correspondent
Vannacht gaan de Amerikaanse presidents
kandidaten George Bush en Al Gore het on
derlinge duel aan. Ze zijn zich ervan be
wust dat dit eerste televisiedebat in een
reeks van drie hun kansen op het presi
dentschap kan maken of breken. De NOS
zendt het debat vanaf 02.50 uur recht
streeks uit op Nederland 2.
Het televisiedebat is een betrekkelijk jong
fenomeen in de politieke geschiedenis van
de Verenigde Staten, maar het is niet meer
weg te denken uit de race om het Witte
Huis. De 'presidentiële debatten', die wor
den bekeken door tientallen miljoenen
Amerikanen, zijn in de afgelopen twee de
cennia uitgegroeid tot een instituut. Ze vor
men het voornaamste evenement van de
campagne.
De oud-presidenten Ford, Carter en Bush
(vader van de huidige kandidaat) vergele
ken hun televisie-optreden met topsport.
„Je voelt de adrenaline door je lijf stro
men", zei Bush seniorr in een recent uitge
zonden interview met Jim Lehrer van om
roep PBS. De oude Bush wond er geen
doekjes om: hij haat de debatten. „Het is
een lelijke formule", vindt Bush. „Er komt
een hoop show bij kijken. Het is gekun
steld. Veel is voorgeprogrammeerd. Het
ontbreekt aan spontaniteit. De kleinste din
gen worden na afloop enorm uit hun ver
band geblazen. De debatten kunnen maar
beter worden afgeschaft. Dat is dan jam
mer voor de liefhebbers."
De ontboezemingen van Bush senior krij
gen meerwaarde nu zijn eigen zoon aan de
bak moet. Het gemopper van pa maakt in
zichtelijk waarom de zoon deze zomer zo
veel stampij maakte over de drie debatten
die werden voorgesteld door een speciale
commissie van zowel Republikeinen als
Democraten. Bush junior voerde exact de
zelfde bezwaren aan als zijn vader en ging
aanvankelijk slechts akkoord met één offi
cieel debat. De andere twee zouden in een
informelere setting moeten plaatsvinden.
Onder druk van zijn partij en de publieke
opinie moest Bush bakzeil halen. Nu heeft
hij spijt dat hij zolang tegensputterde, want
die actie schaadde zijn kandidatuur.
Deze episode bewees meer dan ooit dat de
televisiedebatten inmiddels stevig zijn ver
ankerd in het Amerikaanse verkiezingscir
cus. De kiezers zijn de debatten gaan be
schouwen als hun bezit. Geen kandidaat
kan daar omheen.
De invloed van de debatten op de verkie
zingsuitslag is in potentie het grootst bij
een nek-aan-nek-race. Kleine verschuivin
gen in de voorkeur van de kiezers kunnen
dan grote gevolgen hebben. De strijd tus
sen Gore en Bush is zo'n nek-aan-nek-race.
Zoals dat ook gold in 1960, toen John Ken
nedy met een miniem verschil de verkie
zingen won. Het televisiedebat maakte in
dat jaar zijn debuut. De fris ogende senator
Kennedy bleef fier overeind tegen de be
zwete en vermoeid ogende vice-president
Richard Nixon. Dit detailverschil kostte
Nixon de verkiezingen.
Nadien verdween het presidentiële debat
zestien jaar van het toneel. Lyndon John
son. (1964) en Nixon (1968 en 1972) weiger
den hun deelname. In 1976 maakte het de
bat zijn come-back, met Jimmy Carter en
Gerald Ford in de hoofdrollen. Ford maak
te toen een onvergeeflijke fout door te be
weren dat de invloedssfeer van de Sovjet -
Unie zich niet uitstrekte tot Oost-Europa.
Het panel van journalisten dat de kandida
ten met vragen moest bestoken, kon zijn
lachen nauwelijks onderdrukken. Wat bij
het televisiepubliek bleef hangen was het
onuitwisbare beeld van een president Ford
die geen flauw benul had van buitenlandse
zaken.
Vier jaar later was het president Carter die
een memorabele fout maakte. Hij refereer
de in het debat met zijn Republikeinse uil
dager Ronald Reagan aan de woorden van
zijn dochter Amy. Carter had haar gevraagd
wat ze de belangrijkste kwestie vond voor
een president. „Kernwapens", had het
meisje geantwoord. Carter borduurde voort
op dit antwoord van zijn dochter, ongewild
suggererend dat de Amerikaanse president
het nationale veiligheidsbeleid afstemde op
de grillen van een tiener.
Acht jaar geleden keek Bush senior, toen
zittend president, tijdens het debat met zijn
Democratische uitdager Bill Clinton en de
onafhankelijke kandidaat Ross Perot her
haaldelijk op zijn horloge. Het was een ba-
sisfout die opviel. Bush wekte de indruk dat
hij niet was geïnteresseerd in de thema's
die Clinton en Perot bespraken en die mil
joenen Amerikanen raakten. Het was in
derdaad desinteresse, bekende Bush on
langs in het PBS-interview: „Ik dacht op dat
moment: Moet ik nou nóg tien minuten
naar die onzin luisteren?" Bush verloor de
verkiezingen. Vannacht is het woord aan
zijn zoon. Diens gehakkel is fameus, dus
dat belooft wat.
SKOU FRANK HENDRICKX
pland worstelt met de machtsstrijd in Joegoslavië.
grote Slavische broer kan het einde van de Joego-
Knsche president Milosevic.versnellen, maar Mos-
b weigert vooralsnog het vonnis uit te spreken. In
kt zijn de meningen sterk verdeeld. President Poe-
I loopt op eieren.
island telt internationaal nog mee, tenminste als
t om Joegoslavië gaat. Het afgelopen weekeinde
Efoneerden de Amerikaanse president Clinton, de
iitse bondskanselier Schroder en de Italiaanse
imier Amato naar het Kremlin om de politieke en
fin Joegoslavië te bespreken. Rusland speelt een
sleutelrol in het conflict. Algemeen wordt aangeno
men dat alleen Moskou nog invloed kan uitoefenen
op de internationale paria Milosevic. Het telefoon
verkeer ten spijt heeft president Poetin oppositielei
der Kostunica echter nog niet erkend als nieuwe Joe
goslavische president.
De Russische opstelling ten opzichte van Belgrado
blijft even tweeslachtig als voor de verkiezingen. Aan
de ene kant ondersteunde Rusland in beperkte mate
de wederopbouw van het economisch vernietigde
Joegoslavië en werkten de geheime diensten van de
twee landen samen. Aan de andere kant ontving
Moskou oppositieleiders uit Joegoslavië en protes
teerde het tegen de aantasting van de persvrijheid in
Belgrado. Poetin blijft ook nu nog zeggen dat alleen
het Joegoslavische volk kan beslissen over de nieuwe
president. De Russische leider wil bemiddelen, maar
weigert partij te kiezen. „Rusland probeert zich op
de vlakte te houden", zegt Aleksandr Rikajev, poli
tiek analist bij de Carnegie Stichting in Moskou.
„Het Kremlin heeft geen enkele sympathie voor
Milosevic, maar is ook niet zeker van Kostunica."
Het wantrouwen tegen de oppositieleider hangt vol
gens de 'Kremlin-watcher' samen met het Russische
'Centraal-Europasyndroom'. „Eindjaren tachtig en
begin jaren negentig heeft Gorbatsjov de landen in
Centraal-Europa de vrijheid gegeven. Uiteindelijk
hebben ze zich bijna allemaal tegen Rusland ge
keerd. Ze zochten aansluiting bij de NAVO. Hetzelf
de kan gebeuren als Milosevic verdwijnt. Ruslands
rol op de Balkan kan dan wel eens uitgespeeld zijn",
aldus Rikajev. Poetin kampt met een grote Russische
verdeeldheid over de kwestie. De westerse bemoeie
nissen met de verkiezingen in Joegoslavië spelen na
tionalistische krachten in Rusland in de kaart. „Wes
terse staten zijn bezig met inmenging in de binnen
landse politiek van Joegoslavië", meent bijvoorbeeld
het dagblad Nezavisimaja Gazeta.
Nationalisten als Zjirinovski en de communistische
leider Zjoeganov vinden dat Rusland Milosevic moet
steunen. Toegeven aan westerse druk staat volgens
hen gelijk aan 'verraad' van de Servische broeders.
Ze zien in Kostunica een handlanger van het Wes
ten, die geen belang heeft bij het natuurlijke bond
genootschap tussen Rusland en Servië.
Anderzijds vinden liberale politici dat Rusland zich
belachelijk maakt door niet ondubbelzinnig duide
lijk te maken dat het tijdperk Milosevic ten einde is.
De liberale politicus Javlinski heeft Poetin opgeroe
pen Kostunica te erkennen als nieuwe Joegoslavi
sche president. „Als zelfs autoriteiten als die in Joe
goslavië erkennen dat de oppositie 48 procent van
de stemmen heeft vergaard, is alles duidelijk", aldus
Javlinksi. Het Kremlin lijkt echter te gokken op een
tweede verkiezingsronde als voltrekker van Milose
vic' einde. „Het Kremlin begrijpt de opstelling van
de Joegoslavische oppositie niet", meent Rikajev.
„Kostunica zal ook in een tweede ronde winnen.
Door die te boycotten, speelt de oppositie Milosevic
alleen maar in de kaart."
