Kind koopt
twee boeken
per jaar
Marco Borsato zweeft als Peter Pan
Cultuur Kunst
'Ik zal Hermans met veel bewondering niet meer lezen'
Nederlandse
bariton krijgt
drie prijzen
Veel gedoe en heel weinig Ajax*
Gerestaureerde films wereldwijd op toernee
Componist
Carl Sigman
overleden
Gouden Griffel en -Penseel uitgereikt
Schepper van het schaap Veronica
MAANDAG 2 UKTOBER 2000 94i
Expositie James Abbe
bijzonders bij het Leidse antiquariaat AioloZ. Een
eerste druk van 'Mandarijnen op zwavelzuur' is
een uitschieter. Uitgegeven door De Mandarij
nenpers in 1963 en gesigneerd door de auteur
moet het exemplaar 1850 gulden opbrengen. De
verkooptentoonstelling onder de trap oogst be
gerige blikken van verzamelaars die wel kijken,
maar voorzichtig zijn met kopen.
Willem Frederik Hermans (1921-1995) schreef
vijftig boeken, die 500 drukken en herdrukken
beleefden. Het verschijnen van 'Het bibliogra
fisch universum', de wetenschappelijke biblio
grafie waarin alle uitgaven beschreven staan,
vormde de aanleiding voor deze driedaagse. Het
WFH-Instituut wil zich met dit evenement defi
nitief op de kaart zetten. Het is de opmaat voor
de uitgave van de Volledige Werken die, zo is
voorzien, binnen 15 jaar moeten verschijnen. Het
Instituut, dat - niet onbelangrijk - de zegen heeft
van de erven Hermans, ontplooit in de tussentijd
allerlei activiteiten om het werk van Hermans
onder de aandacht te houden. Een scholenpro
ject, een essayprijs en nieuwe boeken, waaronder
een bundel met herinneringen van schrijvers en
publicisten.
De zaterdagavond was ingeruimd voor de
woorden van de meester. Bij monde van een
groep bekende Nederlanders werden er, onder
het motto 'Nooit meer slapen', tot diep in de
nacht fragmenten voorgelezen. De collega-schrij
vers kwamen zondagmiddag aan bod. Tenmin
ste, degenen die geen knallende ruzie hebben ge
had met de man die zoveel weerstanden opriep.
'De grote kwetser', die altijd voor polemisch la
waai zorgde ,,Mijn leven heeft weinig avontuur
lijks", zei Hermans ooit. ,,'t Voornaamste avon
tuur bestaat uit pennenstrijd tegen malloten, s
menzweerders, boerenbedriegers en imbeci
len."
Onder leiding van Michael Zeeman, criticus
televisiepresentator, durfde Willem Brakmq
zich het meest kritisch uit te laten over de ma
die op de schrijfsels van Toon Hermans reagee,
de met de opmerking, dat het een groot schaf'
daal was dat deze man ook Hermans was g
noemd.
Brakman was onder de indruk van de 'lugub
re wijze' waarop Hermans van alles op de hoog
was. Toch was er te veel wat hem hinderde o'*1
WFH te prijzen. Het als onzin afdoen van
waag naar de zin van het bestaan, zijn gewieks1
verbaliteit, zijn geregisseerde miskenning, waar
hij onverzadigbaar was. „Nee, ik zal hem m
veel bewondering niet meer lezen."
Pennsylvania in New York City
werd opgenomen door Glenn
Miller. Tot op de dag van van
daag staat het nog steeds op het
repertoire van talloze big bands
over de hele wereld.
s-hertogenbosch
De hoofdprijs ging aan zijn
neus voorbij, maar de enige Ne
derlandse finalist van het Inter
nationaal Vocalisten Concours
's-Hertogenbosch ging gister
avond met maar liefst drie on
derscheidingen naar huis. Bari
ton Steven Hans Voschezang
ontving in het Theater aan de
Parade de publieksprijs, de
persprijs en de speciale, door
Caroline Kaart ingestelde, aan
moedigingsprijs voor jong Ne
derlands talent. De hoofdprijs
van de stad 's Hertogenbosch
(45.000 gulden) ging naar de
Russische mezzosopraan Vero
nica Amarres, die met veel flair
onder meer een opera-aria van
Rossini ten gehore bracht. De
bariton Matjaz Rabavs uit Slo
venië ontving zowel de Arleen
Augerprijs ('voor allround vak
manschap') als de liedprijs die
is vernoemd naar de Neder
landse kunstliefhebster Margie
Weideman.
theater recensie
bertjansma
Toneel 'Ajax' door Sophokles/Ko van
den Bosch. FACT in samenwerking met
Theater aan het Spui Met Ko van den
Bosch, Malou Gorter, Sam Bogaerts, No-
raly Beyer, Edwin Schimscheimer, Jan
Kooper. Gezien: Theater a/h Spui, Den
Haag Te zien- 10/10, Leidse Schouw
burg), 11 en 12/10 Rotterdamse
Schouwburg.
Het begint met liters verf die
over de toneelvloer gesmeten
worden en het eindigt met de
aftocht van een deel van het
publiek dat als jury de zaal uit
mag om zich uit te spreken of
de klassieke held Ajax al dan
niet vergiffenis verdient. De rest
van het publiek blijft wat be
duusd achter en de acteurs ste
ken er een sigaretje bij op.
Het zijn de twee uiteinden van
een merkwaardige, rommelige
en vervelende voorstelling van
Ola Mafaalani - winnares van
de Erik Vos-prijs voor drie eer
dere kleine zaal-producties -
gebaseerd op het klassieke dra
ma 'Ajax' van Sophokles, waar
voor acteur en hoofdrolspeler
Ko van den Bosch nieuwe tek
sten bijdroeg. Een voorstelling
waarin verschrikkelijk veel
overhoop wordt gehaald, maar
waarin nauwelijks iets wezen
lijks of interessants gebeurt.
Er hangt iets als een geforceerd
en loodzwaar gevoel van mo
derniteit aan: het mag alsje
blieft niet rieken naar klassiek,
dus veel wat epaterend gedoe
van acteurs op het toneel, maar
drama ho maar.
Eigenlijk heel ouderwets en
achterhaald.
Sophokles' 'Ajax' is het verhaal
van de Griekse held die zich
miskend voelt omdat niet hij
maar Odysseus de wapens van
de gesneuvelde Achilles uit Tro-
je mee krijgt. Hij keert zich te
gen zijn eigen bondgenoten,
valt - door godin Athene met
tijdelijke waanzin geslagen - in
plaats van zijn vroegere mede
strijders een kudde schapen
aan en pleegt tenslotte zelf
moord. Het is zijn Griekse te
genstander Odysseus die er
tenslotte voor pleit dat zijn lijk
gewoon begraven wordt, het
geen volgens de Griekse gebrui
ken in feite vergiffenis inhoudt.
Regisseuse Mafaalani smijt met
effecten. Verfzakken hangen
klaar om als vloeibare emotie
rondgesmeten te worden, het is
afwachten wie over het spek
gladde toneel zal uitglijden en
een half uurtje later is het zover
en gaat de een na de ander on
deruit. Tussendoor zijn er com
plete scènes waarvan geen jota
te verstaan is door geschop, ge
rommel en gegooi op het to
neel.
Van het drama blijft niet veel
meer over dan een lang en zich
herhalend exposé, er klinkt mL
ziek inclusief een bluesje \t
het Griekse koor dat zingt, syi
thesizer en tenorsax bespeelt j.
ook nog mee-acteert. Anti-hef
Ko van den Bosch zet Ajax ne
als een dependance van
Alex d'Electrique en mag t
zijn zelfmoord - met pistooc
als een verstijfde geest tussr
de rijen toeschouwers blijvf
dolen.
Ex-nieuwslezeres Noraly Be^
heeft het drama aangekondif
en zit vervolgens verloren r
een schijnwerpertje op de p
blieke tribune. Ze mag in
aansluitende tweede deel (teÉ
Ko van den Bosch) weer m$
doen, op een stellage hoog fct
ven de toneelvloer, als prel^
dente van een rechtbank.
Daartoe worden de toeschol
wers die op de zogenaam
'adventure seats' zitten (plaj
sen terzijde van het speelvljj
tot juryleden gebombardeejl
en dan zet zij een volstrekt zÉ
loze ondervraging in: de aal
staande juryleden moeti
naam, leeftijd en beroep nfl
men, krijgen daar dan ook nl
een beetje commentaar op ('I
is dat leuk werk?') voordat
geïnstalleerd worden. I
Het is een soort publiekspaf
cipatie achter de schermen. K
is er wel, maar we mogen K
niet zien. Dit is veel, heel vfi
gedoe, en weinig 'Ajax'. j
Nederlandse kinderen kopen of krijgen gemiddeld twee
leesboeken per jaar. Tegen de tijd dat ze 16 zijn, hebben
ze een bescheiden boekenplankje met 32 boeken.
Dat staat in het nog niet gepu
bliceerde rapport 'Jong zijn en
lezen' van Speurwerk. Deze
stichting volgt de ontwikkelin
gen op de boekenmarkt. Het
rapport komt op z'n vroegst in
december uit.
Voor het onderzoek is 383 wille
keurige kinderen tussen de 12
en 18 jaar gewaagd naar hun
boekenbezit. Zes procent heeft
geen enkel leesboek, 28 procent
heeft er één tot elf. Eenentwin
tig procent heeft er elf tot twin
tig. De grootste groep, 29 pro
cent, heeft tussen de 21 en vijf
tig boeken. Twaalf procent
heeft er meer dan vijftig en 5
procent weet het niet. De tie
ners hebben gemiddeld zestien
school- en studieboeken.
Ze mogen dan tegen de tijd
dat ze volwassen zijn geen kas
ten vol boeken hebben, dat zegt
niets over hoeveel kinderen
daadwerkelijk lezen. Want de
koopmarkt is nog geen twintig
procent. De rest komt uit de bi
bliotheek. Een kind zonder
boeken kan best het meest be
lezen kind van de klas zijn: bi
bliotheken lenen jaarlijks onge
veer 170 miljoen boeken uit,
waarvan 70 miljoen aan kinde
ren tot 17 jaar.
In de periode 1 juli 1999 tot 1
juli 2000 kochten Nederlanders
ongeveer 32,8 miljoen boeken,
van gemiddeld 26,40 gulden, zo
heeft Speurwerk berekend,
waarvan er 5,6 miljoen kinder
boeken waren. Dat zijn er min
der dan in 1998 (6,4 miljoen),
maar dat was een topjaar.
In de top 5 van meest ver
kochte fictieauteurs in de eerste
helft van dit jaar staan op de
plaatsen 3, 4 en 5 kinderboe
kenschrijvers: respectievelijk
zijn dat J.K. Rowling (Harry Pot
ter), Annie M.G.Schmidt en R.L.
Stine (Kippenvel). Op de num
mers 1 en 2 staan John Grisham
en Stephen King.
Speciaal voor de Kinderboe
kenweek, die aanstaande
woensdag begint, komen uitge
vers met veel nieuwe titels
waarin bijzondere beesten en
tragische helden centraal staan.
Met het thema van dit jaar,
'Driftkikkers, feestvarkens en
andere boekenhelden', kunnen
uitgevers dus goed uit de voe
ten.
De CPNB koos met zijn tradi
tionele boekenweekgeschenk
voor de animale invalshoek.
Voor peuters en dreumesen
maakte Dick Bruna 'Ezelsoor'
(4,95 gulden). Dit typische
Bruna-prentenboekje nodigt de
lezertjes uit om woorden te
zoeken waar een dierennaam
bij hoort. Zo passeren de angst
haas en de boekenwurm de re
vue en wordt gewaarschuwd te
gen ezelsoren.
amsterdam anp
Filmarchieven in de hele wereld zijn druk
doende de films uit de vorige eeuw te con
serveren. Om de aandacht te vestigen op de
noodzaak daarvan, organiseren de biblio
theek van het Amerikaanse congres en het
ministerie van Buitenlandse Zaken van de
Verenigde Staten een wereldwijde toernee
van opgeknapte filmklassiekers.
Het programma is ook in Nederland te
zien, vanaf 5 oktober in het bij de actie
nauw betrokken Filmmuseum in Amster
dam. Dit museum heeft een voortrekkers
rol op het gebied van conservering. Het
Filmmuseum voegt aan het Amerikaanse
programma ook nog enkele eigen 'restau
raties' toe, zoals Frank Capra's 'Submarine'
(1928) en een fragment uit Vincente Minel-
li's 'Ziegfeld Follies' (1946).
Uit Amerika komen onder meer de le
gendarische 'Snow White and the Seven
Dwarfs' (1937) en de pas twintig jaar oude
'Raging Buil'. Niet alleen de oudere nitraat
films zijn namelijk kwetsbaar, ook de films
met acetaat zijn aan slijtage onderhevig
door verzuring. Ook de conservering van
kleuren bezorgt de restauratoren meer pro
blemen dan ze hadden gedacht.
In totaal gaan zo n twintig recent gecon
serveerde filmklassiekers op toernee onder
de titel 'American Beauties, the Millennium
Film Preservation Tour'. De films zijn een
jaar lang te zien in de Europese hoofdste
den die een lid herbergen van de interna
tionale federatie van filmarchieven.
Amsterdam Guus Kuijer en Annemarie van Haeringen hebben giste
ren de Gouden Griffel en het Gouden Penseel gekregen. Kuijer kreeg
de prijs voor het beste boek voor kinderen tot 12 jaar voor 'Voor altijd
samen, amen'. Van Haeringen won de prijs voor de fraaiste illustra
ties voor 'De prinses met de lange haren', een boek dat zij ook
schreef. Voor beide prijswinnaars was het niet de eerste keer. Kuijer
won twee keer eerder een Gouden Griffel. Van Haeringen kreeg vorig
jaar ook het Gouden Penseel. Bijzonder dit jaar was de toekenning
van de Boekensleutel aan Joan Steiner voor 'Je gelooft je ogen niet'.
Deze prijs is voor boeken die voor zowel de jury van de griffel als het
penseel uitzonderlijk zijn. Volgende week woensdag begint de Kin
derboekenweek. FOTO ANP
'Een standbeeld voor Hermans? Geweldig, vooral
ook omdat die ellendeling niks terug kan doen.'
De cartoon van Peter van Straaten flitst voorbij in
het diaprogramma dat in theater De Balie conti
nu te zien is. Het is een van de vele aspecten die
samenhangen met de persoon en het werk van
de vijf jaar geleden overleden auteur Willem Fre
derik Hermans. Drie dagen lang konden liefheb
bers van de man die altijd gelijk had zich op het
WFH-Festival in Amsterdam tegoed doen aan to
neel, film, Hermansiana en woorden. Heel veel
woorden over en van de schrijver voor of tegen
wie je bent, maar om wie je in elk geval niet heen
kan.
Onder de vijfentwintig gulden koop je weinig
DEN HAAG
De Amerikaanse componist
Carl Sigman is afgelopen week
op 91-jarige leeftijd overleden.
Sigman heeft talloze teksten
voor beroemde liedjes geschre
ven, maar er is er één die veel
mensen kunnen meezingen,
omdat van de hele tekst welge
teld één naam en één telefoon
nummer is overgebleven:
'Pennsylvania 6-5000'. Dit mu
zikale eerbetoon aan Hotel
muziek recensie
louis du moulin
Concert: Marco Borsato met groot orkest.
Gezien: gisteravond, Ahoy', Rotterdam.
Nog te zien:. 2, 3, 4, 6, 7, 9, 10 en 11 ok
tober. Alleen voor de eerste drie avonden
zijn nog kaarten verkrijgbaar.
Misschien genoot hij zelf nog
wel het meest. Marco Borsato
toonde zich gisteravond zo ver
guld over zijn langverwachte
rentree in Ahoy', dat hij soms
veel weg had van een muzikale
Peter Pan. Joelend, dansend,
springend, zo niet zwevend
tracteerde de Noord-Hollandse
volksheld de eerste tienduizend
fans op een zinderende finale,
alsof voor hem olympisch goud
op het spel stond.
Enig minpuntje wellicht: de
keuze voor louter geheide plat-
makers. Want tussen 'Vrij zijn',
'Ik leef niet meer voor jou', 'Je
hoeft niet naar huis vannacht',
'Dromen zijn bedrog' en 'Waar
om nou jij' had best iets ge-
waagders mogen worden inge
past. Eerder had Borsato (33)
zich meer dan ééns laten ont
vallen dat optreden in de uit
verkochte Rotterdamse muziek
tempel toch wel een heel speci
ale gebeurtenis blijft. Vandaar
ook de diverse extra's voor deze
laatste halteplaats in het kader
van zijn jongste succesalbum
'Luid en Duidelijk', ten opzich
te van de zalen die voor de zo
mer werden aangedaan.
Natuurlijk veel meer (prachtig)
licht en decor, maar ook een
fors uitgebreide begeleidings
groep: met vier blazers en vier
strijkers een zestienkoppig ge
zelschap, dat hem de luxe biedt
zowel te spetteren op volle
kracht als të kiézen voor intiem.
Waardoor het muzikale podi
umbeest ifl Bofsatcf meer dan
ooit wordt geactiveerd en zijn
uitstraling verder wordt ver
groot. Afgezet tegen zijn vorig
bezoek aan Ahoy'. alweer drie
jaar geleden, is deze Marco zo
veel meer showmaster. Dreef
hij toen bij die soberder aange
klede krachttoer voor een deel
op de nationale hype rond zijn
persoon, thans bepaalt hij z
wanneer iedereen met he
loos gaat of zich zo verdomd
leen waant.
Het aantal surprisegasten
Borsato in zijn riante speeltu
heeft uitgenodigd, bleef gisti
avond beperkt tot twee: 1
jonge Friese duo Twarres, 1
dit moment met 'Wer Bis»
- vo'or "hét eerst hitgevoelig f
door hun gastheer zo waj|
aanbevolen dat ook Ahoy' d
reet om ging. Frank Boeijen, d
ook werd verwacht (want offir
eus aangekondigd), verschep
op deze eerste avond niet, ma|.
kreeg toch zijn eerbetoon mT
dels een gloedvolle Borsat^
versie van 'Kronenburg Park'.jt
e
Wim Bijmoer: 1914-2000
Illustrator Willem Bijmoer is vrijdagavond over
leden in een verpleeghuis in Bergen. Hij is 86
jaar geworden. Wim Bijmoer verwierf bekend
heid als één van de illustratoren van de boeken
en versjes van Annie M.G. Schmidt en droeg zo
bij aan het succes en de roem van de schrijfster
en haar figuren. Hij creeërde in 1952 mede het
schaap Veronica en hij gaf ook Abeltje gestalte.
In het plantsoen voor Bijmoers woonhuis in Eg-
mond aan den Hoef staat sinds mei 1998 een
bronzen beeld van het beroemde schaap.
In en na de Tweede Wereldoorlog werkte Bij
moer als vaste (cartoon)tekenaar voor Het Pa
rool. Hij maakte ook deel uit van het Parool-caji
baret 'De Inktvis', waarin hij optrad met onder b
anderen Annie M.G. Schmidt en Jeanne Roos.
Na zijn tijd bij de Amsterdamse krant ontplooi-t
de Bijmoer zijn talenten als decor- en kostuum^
ontwerper. Eerst bij Flannagan Allen in Lon-
den, daarna bij de Snip en Snap revue van Ren^(
Sleeswijk, in de jaren zestig en het begin van de/
jaren zeventig. Toen hij voor Sleeswijk werkte, r
werd Bijmoer ook gevraagd decors en kostuumjc
te maken voor een aantal grote tv-producties. ji
f
Norfolk Als Hollywoodsterren een portretfoto wilden laten
maken, vroegen ze naar hem. Toch is fotograaf James Abbe zo
goed als vergeten. Het Chrysler Museum of Art in Norfolk, Virgi
nia stelt tot 5 november de portretten van Abbe ten toon op de
expostie 'James Abbe: photographer', waarvan ook deze foto
van Charlie Chaplin op de filmset van 'The Pilgrim' deel uit
maakt. Abbe fotografeerde naast acteurs ook staatslieden. Zo
maakte hij in de jaren '20 en '30 foto's van Stalin, Mussolini en
Meijers wint Wolvecampprijs 2000
hengelo De Sittardse kunstschilder Rik Meijers is onderschei
den met de Wolvecampprijs 2000. De jury koos voor Meijers
omdat zijn werk nog weinig aandacht heeft gekregen, en omdat
de andere twee genomineerden, Rob Birza uit Utrecht en Be-
noit Hermans uit Maastricht, meer bekendheid genieten. De
Theo Wolvecampprijs is een tweejaarlijkse oeuvre- en stimule
ringsonderscheiding voor schilders onder de veertig jaar. Hij is
dit jaar voor de tweede keer uitgereikt. Eerste winnaar was de
Amsterdammer Avery Preesman (1968), die de prijs kreeg voor
de 'open en eigenzinnige manier waarop hij nieuwe wegen be
wandelt'. Aan de prijs zijn een bedrag van 40.000 gulden en een
solotentoonstelling in de Kunstzaal Hengelo verbonden.
Dansdagenprijs voor De Chatel
Maastricht Krisztina de Chatel krijgt 7 oktober de Prijs van de
Nederlandse Dansdagen. Het is voor de tweede keer dat de
prijs, een geldbedrag van 25.000 gulden, wordt uitgereikt. Dat
gebeurt door Hedy d'Ancona tijdens de Nederlandse Dansda
gen op 6, 7 en 8 oktober in het Theater aan het Vrijthof in Maas
tricht. Volgens de jury heeft De Chatel 'sinds de oprichting van
haar gezelschap in 1976 op uiterst consequente wijze een origi
neel en eigenzinnig oeuvre opgebouwd'.
Pronkzilver in Friesland
Leeuwarden Fries pronkzilver uit de zeventiende eeuw is tot en
met 7 januari te bewonderen in het Fries Museum in Leeuwar
den. Het accent ligt op werk van Leeuwarder zilversmeden. De
tentoonstelling schetst een beeld van de hoge kwaliteit en varië
teit van het Fries zilver. Sommige voorwerpen zijn sinds 1927
niet meer te zien geweest. De mooiste stukken uit het museum
zijn gecombineerd met belangrijke bruiklenen van mesea en
particulieren.
mm
