Een onfrisse zaak in
de Zeeheldenbuurt
4
ZATERDAG 30 SEPTEMBER 2000
Ernstige bodemverontreiniging zorgt voor veel klachten bij bewoners van de Munnikenstraat.
FOTO TACO VAN DER EB
Bewoners slachtojfer van slepende bodemverontreinigingskwestie
Hij is een 'rasechte Leidenaar, G.
Blikman. Als kind speelde hij
al in de buurt van het huis
waar hij nu, zestig jaar later, woont. Hij her
innert zich nog 'de vijf gigantische olieop
slagtanks die tussen de Zijlsingel en de Mun
nikenstraat stonden, de dieselgeur die er
hing en de transportschepen die kwamen la
den en lossen. Nooit had hij er meer aan ge
dacht, totdat hij en zijn vrouw na de verhui
zing naar de Munnikenstraat'last kregen van
vreselijke hoofdpijnaanvallen en andere
klachten..
Twee huizen verderop woont Fransina
Siera. Toen deze oudere vrouw vier jaar gele
den in de straat kwam wonen kreeg ze last
van ernstige diarree. Op aanraden van haar
huisarts liet ze de NUON de kwaliteit van het
drinkwater controleren. Volgens het nutsbe
drijf was er niets aan de hand. Niettemin gaf
haar arts het advies dat ze voorlopig niet
meer uit de kraan mocht drinken. Vrijwel di
rect waren haar klachten over.
Petra Slagwijn is thuis altijd moe en heeft
last van helse hoofdpijnen. Haar dochtertje
heeft een vreemde hoest. Artsen hebben
voor deze klachten geen oorzaak kunnen
vinden. In haar huis, aan de overkant van
Siera's woning, hangt altijd een doordrin
gende chemische lucht. Sinds maart woont
ze met haar vier kinderen op een camping
buiten de stad. Sindsdien zijn haar klachten
als sneeuw voor de zon verdwenen.
Parallel aan de Munnikenstraat loopt de
Zijlsingel. Daar wonen Henk Oudshoorn en
zijn vrouw. Ze hebben al jaren last van zware
vermoeidheid en hoge bloeddruk. Het echt
paar wil graag verhuizen.
Onder de huizen en de tuinen van deze,
en nog veel meer mensen in de Zeehelden
buurt ligt een mengsel van stookolie, ben
zeen, huishoudolie, diesel en minerale olie,
de erfenis van verschillende olieverwerkende
bedrijven.die er de afgelopen 100 jaar geves
tigd waren. Via het grondwater heeft de ver-
vuiling'zich de afgelopen jaren verspreid on
der de omliggende woningen. Uit een vorig
jaar verschenen onderzoek bleek dat de
grond 'ernstig' is vervuild en 'urgent' dient te
worden opgeruimd. Maar volgens de GGD is
het gevaar voor de volksgezondheid verwaar
loosbaar.
Tot een jaar geleden wist bijna niemand in
de buurt van de verontreinigde grond. De
gemeente liet niets van zich horen, hoewel
ambtenaren van de dienst milieu al sinds
1984 over een rapport beschikten waaruit
bleek dat het niet pluis was rondom de gara
ge. Sindsdien zijn er zes onderzoeken ge
weest met het zevende op dit moment in
volle gang. De provincie heeft besloten dat
de grond voor 2009 moet worden gesaneerd.
Tot die tijd zou er geen gevaar voor de ge
zondheid bestaan.
„Het lijkt wel of onze klachten steeds erger
worden", zegt Blikman. Vorige jaar is hij ge
pensioneerd. In zijn tuin groeien kersen,
druiven en frambozen. Hij laat een misvorm
de peer zien met vieze zwarte vlekken erop.
oVan deze bomen heb ik 32 jaar gegeten, ik
In zijn tuin zijn vorig jaar grondboringen ge
daan. Het gehalte minerale olie is volgens de
cijfers uit het onderzoek bijna 60 keer hoger
dan de maximaal toegestane waarde. Ook
zijn hoeveelheden chemicaliën aangetroffen
die alle normen overschrijden. „Er is hier
nooit iemand langs geweest van de gemeen
te, de GGD of de woningbouwvereniging. In
juni was er een vergadering waarvoor maar
zeven omwonenden waren yitgenodigd.
Hoewel ik volgens de rapporten de hoogste
hoeveelheid vervuiling in mijn tuin heb, von
den ze het blijkbaar niet nodig mij te vra
gen", vertelt Blikman.
In januari is het waterleidingbedrijf water
monsters komen nemen. Het duurde maan
den en maanden voordat hij ook maar iets
hoorde. Na talloze telefoontjes kreeg hij uit
eindelijk te horen dat het leidingwater ge
dronken kon worden maar dat er wel 'iets'
mee was. Wat, dat werd niet duidelijk.
Vorige week is zijn leiding vervangen. „Een
voorzorgsmaatregel", is de verklaring van de
NUON. Blikman weet wel beter. „Ik stak
mijn vinger in de oude waterleiding en haal
de er zo een hele kwak vieze smurrie uit. Ik
ben loodgieter geweest, maar zoiets had ik
nog nooit gezien", zegt Blikman. „Onze lei
dingen zijn niet poreus en kunnen ook de
mate van vervuiling aan zoals die bij Blik
man is aangetroffen. De smurrie is gewoon
residu en dat kan in elke leiding zitten", ver
telt een medewerker van de voormalige
EWR.
José Höppener, coördinator van het Lan
delijk Meldpuntennetwerk Gezondheid en
Milieu, een onafhankelijke milieu-organisa
tie, schrikt van de verhalen van de bewoners
van de Munnikenstraat en de Zijlsingel. Ze
vindt de aangetroffen vervuiling buitenspo
rig hoog. Dat de waterleidingen pas vijftien
jaar na de ontdekking van de verontreiniging
zijn vervangen noemt ze 'onbegrijpelijk'.
„Dit ruikt letterlijk en figuurlijk volkomen
Direct gevaar
In tegenstelling tot de GGD vreest Höppener
wél dat er gevaar voor de gezondheid is.
„Waar deze en andere gezondheidsorganisa
ties vaak geen aandacht aan besteden zijn de
chemische processen die plaatsvinden als er
verschillende stoffen bij elkaar zitten. Op
zich mogen ze dan geen direct gevaar voor
de gezondheid opleveren, samen kunnen ze
wel degelijk voor gezondheidsklachten zor
gen. Het feit dat veel mensen dezelfde pro
blemen hebben wijst daar in dit geval ook
op", legt Höppener uit.
Het valt haar op dat er veel overeenkom
sten zijn met andere vervuilingszaken in Ne
derland. Zo maakt de gemeente gebruik van
kleine onderzoeksbureaus die volgens Höp
pener makkelijk te beïnvloeden zijn door de
opdrachtgever. Höppener: „Wat wij vaak te
genkomen zijn gemeenten die een bedrijf
een onderzoeksopdracht geven die zo is ge
formuleerd dat de uitslag al bijna vaststaat.
Of dat hier is gebeurd weet ik natuurlijk niet,
Het is niet pluis rond garage De
Wit. Bewoners van de Leidse
Zeeheldenbuurt hebben last
van tal van lichamelijke
klachten. Onderzoek wees uit
dat de grond ernstig
verontreinigd is, een erfenis
van vier olieverwerkende
bedrijven die er vanaf 1898
gevestigd waren. Hoewel de
gemeente al sinds 1984 op de
hoogte is van de problemen, is
er nog steeds niets gebeurd. En
als het aan de provincie Zuid-
Holland ligt komt het gebied
pas in 2009 voor sanering in
aanmerking.
maar tot zo ver ik weet heeft Leiden geen ge
bruik gemaakt van gerenommeerde bu-
Ook de gebrekkige
gemeente met de bewoners is volgens haar
onderdeel van een bepaalde strategie: geen
slapende honden wakker maken. „Sanerin
gen zijn enorm duur en omdat het meestal
onmogelijk is om een vervuiler aan te wijzen,
draaien de gemeente en de provincie meest
al zelf voor de kosten op", zegt Höppener.
Michiel Giezen en Henk Oudshoorn kun
nen meepraten over gebrekkige communica
tie. Als ze niet in 1987 aan de bel hadden ge
trokken wisten de omwonenden waarschijn
lijk nog van niets. Beiden hebben een koop-
•huis aan de Zijlsingel. Toen Giezen in dat
jaar een kippenhok wilde bouwen kwam de
diesel na wat graafwerkzaamheden bij hem
boven borrelen. Na een belofte van de ge
meente om de vervuiling te onderzoeken be
sloot hij de zaak te laten rusten. Nadat in
1996 een verbouwing van het pand van zijn
buurman, garage De Wit, werd tegengehou
den omdat de benodigde 'verklaring schone
grond' niet kon worden afgegeven, besloot
hij met Oudshoorn in de zaak te duiken. „We
troffen een waar horrorverhaal aan. Het
bleek dat de vervuiling zich enorm had uit
gebreid, alles was plotseling veel erger dat
negen jaar daarvoor."
Nog groter was hun schrik toen bleek dat
in 1989 een nieuwe bodemsaneringswet is
aangenomen, waarin staat dat huiseigenaren
door de gemeente verplicht kunnen worden
de kosten van de schoonmaak van hun
grond te betalen, als geen vervuiler kan wor
den aangewezen. „Als ons en de andere be
woners van de Zijlsingel (waar in tegenstel
ling tot de Munnikenstraat koophuizen
staan, red.) eerder was gemeld dat de grond
is vervuild, waren we nog onder de oude wet
gevallen en hadden we deze problemen niet
gehad."
Onverkoopbaar
Niet alleen bestaat de mogelijkheid dat Gie
zen, Oüdshoorn en hun buurtgenoten de
kosten van de schoonmaak moeten betalen,
daarnaast zijn hun huizen ook nog eens on
verkoopbaar geworden. Eventuele kopers
zijn namelijk volgens de nieuwe wet ver
plicht om de grond op eigen kosten te sane
ren, een behoorlijke kostenpost „In de wet is
een clausule opgenomen waarin staat dat als
de woning drie keer tevergeefs te koop heeft
gestaan, de gemeente verplicht is deze te ko
pen. Denk maar niet dat je dan de markt
waarde krijgt voor je woning", zegt Giezen.
De twee Zijlsingelbewoners zijn een uitge
breide briefwisseling begonnen met de ge
meente en de provincie. Volgens het duo
worden ze constant van het kastje naar de
muur gestuurd. Afspraken worden niet nage
komen, bijeenkomsten op dezelfde dag per
brief afgezegd, notulen van vergaderingen
komen drie maanden later. „Ik heb burge
meester Postma al vijf keer een aangeteken
de brief gestuurd. Elke keer ontvang ik een
briefje terug waarin staat dat er notitie van is
genomen. Ik vind dat echt een schandalige
reactie, nodig ons dan een keer uit", zegt
Giezen.
Uiteindelijk heeft hij vorig jaar een brief
naar alle omwonenden gestuurd waarin hij
uitlegt dat ze op verontreinigde grond wo
nen. „De gemeente hid dat namelijk nog
niet gedaan", merkt hij zuur op. Over hun
reactie is hij niet echt te spreken. „Die men
sen hebben geen enkele actie ondernomen."
Giezen mac&t zich geen illusies over zijn
imago bij de gemeente en de provincie: „Ze
vinden me waarschijnlijk een enorme last
pak, maar dat maakt me niets uit." Hij is
woedend dat de provincie heeft besloten om
'uiterlijk in 2009' met de sanering te begin
nen. „Mensen zijn hier ziek, onze huizen on
verkoopbaar, wat doen gemeente en provin
cie? Die zitten eerst zestien jaar te slapen en
willen vervolgens pas over negen jaar gaan
opruimen."
Voordat er kan worden opgeruimd moet
uit historisch onderzoek blijken wie er schul
dig is aan de vervuiling. Naar alle waar
schijnlijkheid zal dat niet lukken aangezien
er de afgelopen honderd jaar vier bedrijven
op het terrein hebben gezeten en eventuele
schuldigen aanspraak kunnen maken op een
verjaringstermijn van 25 jaar. „Tegen het
einde van dit jaar hopen we al onze onder
zoeken te hebben afgerond. Met de uitslagen
daarvan kunnen we gaan nadenken over een
oplossing. Dat behelst zowel de sanering als
de eventuele aankoopregeling van huizen
door de gemeente", legt interim- manager J.
Eikenaar van de gemeente uit.
Lang geduurd
Dat de grond uiterlijk in 2009 wordt opge
ruimd, wil volgens hem niet zeggen dat de
sanering nog negen jaar op zich laat wach
ten. „Het kan ook eerder gebeuren." Hij
geeft toe dat het lang heeft geduurd voordat
de verontreinigingszaak actief is aangepakt.
Volgens hem ligt dat echter aan de provincie
die verzuimd zou hebben de aanmelding
van de vervuilde bodem juist te registreren.
„Er is in 1989 door de gemeente melding van
gemaakt, maar blijkbaar is dat niet juist
doorgekomen bij de provincie", vertelt Eike-
„Het is de ambtenaren van de provincie
bekend dat de gemeente Leiden beweert de
vervuiling in 1989 te hebben aangemeld, of
dit juist is weten de betrokken personen niet,
mocht dit waar zijn dan zal de provincie een
onderzoek instellen", luidt de reactie vanuit
het Provinciehuis in Den Haag. Uiteindelijk
is de bodemverontreiniging op 18 juni 1998,
negen jaar later, correct aangemeld.
Via een voorlichter laat provincie-ambte
naar A. Verboom verder weten dat 'het mo
gelijk is dat huizenbezitters moeten betalen
voor de sanering maar dat dit in praktijk niet
vaak gebeurt'. Over de gezondheidsklachten
is hij beslist: „Gezien de aard van de veront
reiniging en de resultaten van onze onder
zoeken is het onmogelijk dat er een relatie
ontstaat tussen gezondheidsklachten en de
vervuilde grond. Van de Leidse GGD hebben
we geen signalen gekregen dat er problemen
zijn. De bewoners van de Munnikenstraat en
de Zijlsingel die zich niet lekker voelen zou
den zich dan ook daar moeten melden",
vindt Verboom.
Daar moet Giezen om lachen. Begin dit
jaar heeft hij, samen met Henk Oudshoorn,
een gesprek gehad met milieuwethouder
Alexander Pechtold. Daarin zou door de wet
houder beloofd zijn dat de omwonenden
een brief van de GGD zouden krijgen waarin
werd gevraagd eventuele gezondheidsklach
ten te melden. „Dat is dus nooit gebeurd",
zegt Giezen.
Hij zou het liefst een uitspraak van de na
tionale ombudsman willen in deze slepende
kwestie, maar dat blijkt niet mogelijk. Leiden
is niet aangesloten bij deze instantie en han
delt alle klachten van burgers binnen de ei
gen organisatie af. „Schandalig, want op de
ze manier kunnen ze alles naar hun hand
zetten", zegt Giezen. „Ik ben moe van deze
strijd en wil rust, maar dat kan niet want we
zitten hier vast in de vervuiling door de bo
demsaneringswet en het langzame handelen
van gemeente en provincie."
THOMAS ERDBRINK
