Muur van stilte brak Jolanda op
Gesprek van de Dag
DINSDAG 26 SEPTEMBER 2000
^/omineiitaar
Verkiezingen Joegoslavië
Voor het westen staat de uitslag van de verkiezingen in Joego
slavië vast. Ondanks massale verkiezingsfraude van de kant
van de regerende Socialistische Partij, is president Milosevic
weggestemd. De belangrijkste oppositiekandidaat Kostunica
eiste gistermorgen reeds de overwinning op. Het is veelzeg
gend dat het Milosevic-kamp de bekendmaking van de uitslag
traineert. In Belgrado zou de president koortsachtig overleg
voeren met zijn adviseurs en de legertop over de te volgen
strategie.
Westerse waarnemers veronderstellen dat Milosevic het niet
langer aandurft om meteen in de eerste ronde de overwin
ning voor zich op te eisen. Blijkbaar zijn er niet voldoende
stemmen 'gestolen' en is de controle van buitenaf te groot.
De spanning in Joegoslavië stijgt dan ook met het uur. De op
positie is massaal de straat op gegaan om Kostunica's 'over
winning' te vieren; Hoe langer de officiële uitslag op zich laat
wachten, des te kwetsbaarder de positie van Milosevic wordt.
Hel blijft echter speculeren wat Milosevic en zijn clan gaan
doen. Het uitschrijven van een tweede verkiezingsronde zou
op zich al een nederlaag voor Milosevic betekenen. Hiermee
zou hij impliciet erkennen dat Kostunica een tegenstander
van formaat is die hem in het stof kan doen bijten. En aange
zien Milosevic nooit vrijwillig de macht uit handen zal geven,
wint hij niets bij een tweede ronde.
Daarom valt voor de bevolking van Servië en Montenegro het
ergste te vrezen. Montenegro heeft al gezegd bij een overwin
ning van Milosevic een referendum over onafhankelijkheid
van de deelrepubliek uit te schrijven. Alle ingrëdienten voor
een nieuwe Balkanoorlog zijn hiermee aanwezig. En in Servië
zelf zullen de jeugdige Kostunica-stemmers een nederlaag ze
ker niet gelaten over zich heen laten gaan.
Het is duidelijk dat Milosevic zijn langste tijd heeft gehad. De
kracht van de oppositie heeft in elk geval het Milosevic-kamp
in opperste staat van verwarring gebracht. Een hoopvol teken
is dal de oppositie op dit cruciale moment zijn krachten nog
verder bundelt. Vuk Drascovic, leider van de grootste opposi
tiepartij in Servië, heeft aangekondigd af te treden. Hij geeft
zijn steun aan Kostunica.
De hetze die nu vanuit de westerse hoofdsteden richting Bel
grado wordt gevoerd, is ongekend fel. Milosevic heeft in het
verleden bewezen immuun te zijn voor westerse druk. En
Kostunica dankt zijn succes mede aan zijn anti-westerse cam
pagne. De Serviërs zijn de sancties en de bombardementen
niet vergeten. Uiteindelijk zullen het de Serviërs zelf zijn die
de despoot -met of zonder bloedvergieten - ten val brengen.
lelevisie
Verwarrende kaartjes
Eén kaartje. Eén stom tekstkaartje was er de oorzaak van, dat
Wil gisteren na De 900 vrouwen van St. Gabriël, een documen
taire over de grootste vrouwengevangenis in Amerika, moest
denken aan de bever en de korenwolf. Wat er op dat kaartje
stond?Vrouwen vormen de snelstgroeiende gevangenispopu
latie van de VS.
'De snelstgroeiende gevangenispopulatie'. Er komen in de
Amerikaanse gevangenissen dus meer vrouwen bij dan man
nen. Dat moet je een voudiger onder woorden kunnen brengen.
Helemaal geen slechte documentaire, die NPS.DOC gister
avond uitzond. Maar die kaartjes... „Een kind waarvan één
ouder in de gevangenis zit heeft acht keer meer kans om in de
gevangenis te komen. "En hoe zit dat met een kind waarvan
twee ouders in de gevangenis zitten?
In De 900 vrouwen... worden zes gevangenen gevolgd. Vrou
wen met gezichten die zeggen: wie doet me wat? Bijna alle
maal zijn ze in hun jeugd mishandeld. „Er zit veel woede in
mij", zegt de een na de ander.
Mary Rile}' is 68 jaar en zit al meer dan 25 jaar in de gevange
nis. „Mijn moeder sloeg mij en dan zei ze altijd: ik doe dit om
dat ik van je hou. Dus als mijn man mij niet sloeg, dacht ik
dat hij niet van mij hield.Uiteindelijk had zij die man wel
doodgeschoten, toen hij haar met haar hoofd tegen de koelkast
had geramd. En nu heeft zij levenslang.
De gevangenis bepaalt haar identiteit. Wie ben je, vraagt de in
terviewster. „Een veroordeelde", zegt Mary. Wat ben je, pro
beert de interviewster. „Een gevangene", antwoordt Mary. Ze
heeft zich erbij neergelegd, dat ze de rest van haar leven in ge
vangenschap moet doorbrengen. „Ik heb hier de liefde leren
kennen", zegt ze.
Als ze dood gaat wil ze graag begraven worden bij St. Gabriël,
zodat haar vriendinnen haar graf kunnen verzorgen. De vrou
wen worden nu nog begraven bij de naburige mannengevan-
genis, die Angola heet.
Mary gaat de directeur vragen of St. Gabriël een eigen begraaf
plaats kan krijgen. De directeur is een man (die tekst over de
snelstgroeiende gevangenispopulatie gaat natuurlijk niet op
voor leidinggevende functies).
De directeur is een rare man. „Ik vind begraafplaatsen erg de
primerend", zegt hij. „En ik moet hier ook wonen. "Einde ver
haal.
De kijker komt rare dingen te weten. (Dat de vrouwen in de ge
vangenis elkaar niet mogen aanraken, bij voorbeeld. Een
troostende arm om de schouder, een simpele handdruk is goed
voor drie maanden isolatie). Er komen prachtige mensen voor-
bij.
Maar die kaartjes...
Slachtoffers van schijnhuwelij
ken of nepverhoudingen lijden
volgens Gert-Jan van der Wou
den van de AASS levenslang
emotionele pijn van de relatie
breuk, veroorzaakt door de
partner. Als ervaringsdeskundi
ge weet hij hoe het voelt, als
opeens duidelijk wordt dat de
ander eerst en vooral lonkt naar
een verblijfstatus en naar het
geld in huis. Aan wat hem privé
overkwam, wil hij niet te veel
woorden vuil maken. Niet zijn
persoonlijke verhaal dient de
gemeenschap, wel dat over de
AASS. Achter deze vier letters
schuilt geen vereniging, maar
wat hij noemt een particulier
initiatief, in 1994 door hem ge
nomen om lotgenoten van ad
vies te dienen. ,,Er was geen op
vang voor slachtoffers van
schijnhuwelijken. Bij maat
schappelijk werk werd dood
leuk gezegd dat het verdriet
maar zo snel mogelijk moest
worden losgelaten. Maar dat
was mij veel te makkelijk en te
eenvoudig. Want neem maar
aan dat je je belazerd en bedon
derd voelt na een dergelijke er
varing. Slijten doet het nooit."
Scheiden doet des te meer lij
den, als de breuk is veroorzaakt
door een persoon die met voor
bedachten rade een relatie is
aangegaan. Die liefde heeft ge
simuleerd met de achterliggen
de gedachte zich uit economi
sche motieven hier blijvend te
vestigen. De wet Voorkoming
Schijnhuwelijken die op 1 no
vember 1994 in werking is ge
treden, heeft ambtenaren van
de burgerlijke stand het recht
gegeven hun medewerking te
weigeren aan de voltrekking
van een schijnvertoning. Maar
ondanks de op papier aange
Op jaarbasis worden in dit land rond tienduizend huwelijken gesloten,
waarvan meestal al vrij snel na het uitwisselen van de ringen blijkt dat
de ene partner de ander een fopspeen heeft voorgehouden. Bij de AASS
ofwel Advies in Acties voor Slachtoffers Schijnhuwelijken c.q. Relaties
weet Haarlemmer Gert-Jan van der Wouden hoe bitter de nasmaak van
een bruidstaart kan zijn. „Die blijf je proeven."
De vreugde na een bruiloft slaat snel om als
blijkt dat een van de twee gehuwden de ander
een fopspeen heeft voorgehouden.
FOTO UNITED PHOTOS DE BOER MARISA BERETTA
scherpte eisen, gaat het défilé
van nepstellen langs de burger
lijke stand onverminderd voort.
Er zijn schijnhuwelijken en
schijnhuwelijken. Allereerst zijn
daar de paren die zich hebben
laten lijmen door louter ver
standelijke overwegingen. Voor
de ene partij een verblijfstatus,
voor de ander geld. Legenda
risch in dit verband is de lief
desverklaring die een 70-jarige
oma ten overstaan van de amb
tenaar van de burgerlijke stand
afstak voor een Marokkaanse
knaap van even in de twintig.
Maar het komt ook voor dat er
wel degelijk liefde in het spel is,
zij het dat naderhand dan blijkt
dat die van één kant is geko
men. En dan blijft de benadeel
de achter. Zoals die meneer uit
Den Bosch, met wie Van der
Wouden al twee jaar in gesprek
is. De man trouwde ooit met
een Nigeriaanse, die na verloop
van tijd de rit aannam om te
gaan samenwonen met een an
der. Uit deze relatie werd een
kind geboren. Dit geluk bleek
geen lang leven beschoren. De
Bosschenaar besloot zijn vrouw
terug te nemen en het kind offi
cieel als het zijne te erkennen.
„Maar helaas voor hem is ze
weer weggegaan. Zij eist niet al
leen een verblijfstatus, ze heeft
ook een uitkering. En hij kan
dokken voor haar en voor het
door hem erkende kind, want
de sociale dienst verhaalt het
op zijn inkomen."
Van der Wouden wil wel even
vooropstellen absoluut niets te
gen buitenlanders te hebben.
Laatst heeft hij nog een gedu
peerde Marokkaan wegwijs ge
maakt in de Nederlandse regel
geving, nadat deze door zijn
Nederlandse vriendin een ge
broken hart was bezorgd. „Het
betrof een vakantieliefde. Na te
rugkomst in Nederland heeft ze
hemel en aarde bewogen om
die knaap hiernaartoe te krij
gen. Na tweeënhalve maand
kreeg ze genoeg van hem en
kon hij opdonderen. Die jongen
is als illegaal ondergedoken in
Amsterdam. Ik kan hem geen
ongelijk geven. Mocht hij ooit
voor een of ander delict worden
opgepakt, dan kan zij betalen.
Zij heeft voor rijn komst een
garantverklaring moeten on
dertekenen. Dat heeft de conse
quentie dat maximaal tiendui
zend gulden op haar zal wor
den verhaald, mocht voor een
eventuele arrestatie van haar ex
ooit kosten gemaakt worden."
Per jaar krijgt hij gemiddeld 600
hulp aan viagen. Op basis van
wat hij begin januari hoorde in
de radio-uitzending Binnen
landse Kwesties een schijntje in
verhouding met wat er in dit
land aan schijnhuwelijken
wdrdt gesloten. Toch is ieder
schijnhuwelijkslachtoffer die hij
aan de telefoon krijgt er een te
veel, laat staan de 633 van vorig
jaar. Tot dusver telde hij er dit
jaar 364, maar de maanden ok
tober, november en december
moeten nog komen. „De erva
ring heeft geleerd dat ik dan te
maken krijg met de nasleep van
vakantieliefdes."
Hij biedt zijn hulp gratis en
voor niets aan, zij het dat de
hulpvrager wel eventueel ge
maakte reiskosten dient té ver
goeden. Op werkdagen houdt
de AASS ofwel Van der Wouden
van acht tot negen telefonii |V
spreekuur. Hoewel hij er ni or
voor heeft doorgeleerd om
vocaat te worden, acht Van n:
Wouden zichzelf inmiddel
zo ter zake kundig dat hij a ai
zelf ziet als een autodidacti
jurist. „Ik weet de mensen
vertellen bij welke instantii
moeten aankloppen met hl
problemen. Ik schrijf ookb
ven namens hen. Soms gai
heel ver, door bijvoorbeeld id
Kamerlid als Rabbae of het ne
hoofd van de IND doodleu hi
privé te bellen. Overdag zijl i
dergelijke mensen niet ber
baar voor het aanhoren vaini
verhalen over wat slachtoB ig,
van schijnhuwelijken over [S
komt."
De AASS ofwel Van der Wo
("Ik ben te vinden in de st<
gids van Haarlem en in
tersen-almanak") is er troiiLi
wens niet voor iedereen. Ls
ondervond een knaap uitd «i
gio dat. Ooit maakte een bi
roepskoppelaar avances na z<
hem, toen hij in een Chine
restaurant gulzig hapte ine
portie Fu Yong Hai. Hij zot
duizend piek vangen voor
belofte van trouw aan. eenlfr,
nese. Daar voelde deze kra er
kas zittende Nederlandse li
hebber van de Chinese keu
wel voor. „Laatst vroeg hij )b
te helpen, omdat de Chine |g
hem meer had gekost dan 1 f c
voor haar had gevangen. II ;jv
gezegd: beste jongen, dit is
typisch een geval van eigen rcj
schuld, dikke bult. Van del
hoefje niets te verwachten
je maar geen ja moeten zej
gen."
GERARD VAN PUTTEN
De Verborgen Verleiders
iS-
Nog even over de sübliminale beïnvloeding. Geor
ge W. Bush probeerde dat twee weken geleden en
liet in een verkiezingsspotje gedurende een fractie
van een seéonde het woord 'rats' vertonen, iets
wat alleen bij vertraagd afspelen van de video
band werkelijk zichtbaar was. Niemand heeft
overigens ooit kunnen bewijzen dat een dergelijke
reclame-methode zou werken. Grootschalige toe
passingen ervan zijn onbekend. En de eerste man
die er over schreef Vance Packard, vertelde er
eerlijk bij dat het een obscuur gerucht was.
Het rare is nu dat juist dat ene, nota bene
door hemzelf ontkende bericht deze Vance
Packard en zijn boek De Verborgen Ver
leiders wereldberoemd heeft gemaakt.
Waarom is die mythe van de recla-
me-per-beeldje dan toch zo hard
nekkig gebleken, en waar ging dat
beroemde boek De Verborgen Verlei
ders eigenlijk over? Het boek ver
scheen in de tijd dat de psychoanaly
se voet aan de grond begon te krijgen
in de populaire cultuur. Weliswaar
was het onderbewuste zoals Freud dat
beschreef nogal wellustig van aard, an
derzijds, deskundige reinigingervan kon
de carrière bespoedigen en het gezinsge-
j luk vergroten. Amerika legde zich massaal
op de sofa voor elke week een uurtje klop
pen, vegen en zuigen voor de geestelijke hygiëne.
Hitchcock volgde en liet een hoofdpersoon met
een vork sporen in het tafellaken trekken, als ui
ting van een verdrongen skiongeluk. De kijkers
pikten het zonder klagen.
En Vance Packard, hij liet de psychoanalyse los
op de reclame, maar wat hij beweerde is vijftig
jaar na dato lang niet meer zo intrigerend of be
dreigend. Als mannen over hun auto praten als
over hun vrouw, dat was toen ook al zo, hoe kan
je van dat feit dan gebruik maken om de verkoop
van een bepaalde auto te bevorderen? Hoe wer
ken merknamen op het onderbewuste? Welke
ontremmende associaties wekken ronde en vier
kante, zachte en harde, holle en paalvormige din
gen? Vance Packard beschrijft inmiddels wat
koddig overkomende onderzoeken naar de gehei
me drijfveren van de vijftiger-jaren consument.
Psychiaters denken mee over de deskundig ge
maskeerde mededelingen en gestyleerde beelden
waarmee de koper bespeeld zou kunnen worden.
Te directe confrontatie met lust, geldingsdrang en
geilheid zou de kopers natuurlijk juist weer af
schrikken. Het zoeken was naar de balans. De
suggestie die Packard in zijn boek succesvol wekte
is dat reclamemannen op het punt stonden de ge
heime toegangscode van ons onderbewuste te
kraken.
Inmiddels nemen reclamemakers gewoon de
voordeur naar onze hormoonklieren en hangt de
openbare ruimte vol met blote billen en borsten.
Gezinswagen verkopen? Jong geil stel er naast zet
ten dat net aan het voorspel gaat beginnen. Van
ce Packard en zijn Verborgen Verleiders zijn ge
woon nergens meer voor nodig. Zo simpel is het.
Blijft de vraag waarom de door dezelfde Packard
geïntroduceerde Sübliminale Beïnvloeding zo'n
wereldhit is gebleken, een broodje-aap-verhaal
geworden dat moeiteloos kan wedijveren met de
door Philips zoekgemaakte eeuwig brandende
gloeilamp. Nou, dat begrijp ik best. Niemand
vindt het leuk te moeten erkennen dat gewone,
geheel open lijke reclame zijn of haar gedrag wist
te veranderen. Iedereen heeft spullen in huis die
bij nader inzien in een opwelling zijn gekoch t,
overbodig zijn of onbruikbaar. Geconfronteerd
met een dergelijke aanschaf zouden wij onszelf
diep in de ogen moeten kijken en eerlijk moeten
toegeven dat we even dom zijn als al die andere
mensen clie er zijn ingetrapt. En dat vindt nie
mand leuk. De behoefte om de schuld bij de an
dere, verkopende partij te leggen blijft. De enige
manier om dat in volle overtiuging, en zonder
pijn aan het ego te doen, is om aan de verkoper
magische kwaliteiten toe te kennen. Vandaar het
Sübliminale Complot.
RONALD GAY had er zo genoeg van
dat mensen grappen maakten over
zijn achternaam dat hij afgelopen
vrijdag een pistool pakte, naar de
dichtstbijzijnde gay bar (homobar)
snelde en zeven mensen neerschoot,
van wie er een overleed en een ander
in kritieke toestand verkeerde. De
53-jarige Gay werd niet ver van de
cmseiijk
bar aangehouden. Ronald Gay,c dt
Vietnam heeft gediend, werd vol hi
zijn broer bij de marine gepesto er
zijn naam, maar had daardoorgi -
hekel gekregen aan homo's. Vol|
William Gay had Ronald vergeef
een veteranencentrum aangeklo
om medicijnen tegen posttrauq f
tisch stress syndroom. „Toenzi
niet gaven creeerden zij een "J
bom."
Voor het eerst sinds het auto-on|
op 10 september is er een lichte
betering in de gezondheidstoest
van PRINS GUILLAUME. Dit mi
het Luxemburgse hof. De 37-jar
jongste zoon van groothertog Je<
nog altijd in coma en ligt metzvi
inwendige verwondingen en een
schedelbasisfractuur in een ziek
huis in het Franse Créteil. Vol
hofmaarschalk duurt het nog
voor het duidelijk is of echt vc
gang wordt geboekt. De voor aai
staande donderdag geplande tri
afstand van Jean is in verband
de toestand van Guillaume versJ k
ven naar 7 oktober.
i
Haarlemse Jolanda liet zich bij
na twee weken geleden vol ver
wachting opsluiten in het Big
Brother-huis. Gehuld in een
spannende jurk en een fraaie
hoed presenteerde ze zich als
een opvallende vrouw, die een
bijzondere inbreng in het tv-
programma zou hebben. Maar
eenmaal binnen werd ze ern
stig, en op dag tien liep ze weg.
Wat ging er mis?
Ze zag de uitdaging niet meer,
zei ze toen ze het huis verliet.
Ze miste diepgang. Maar wat
had ze dan verwacht? „Ik ging
het huis in om te kijken hoe het
is om in een groep te leven",
zegt Jolanda. „Ik had gesprek
ken verwacht over de leef- en
denkwijze van anderen. Maar ik
heb daar negen dagen geleefd
met mensen waarvan ik de ach
tergrond niet ken, en die ze ook
niet bloot wilden geven. Nie
mand zei wat hij werkelijk voel
de of dacht. Ook niet als je er
rechtstreeks naar vroeg. 'Niet
met de camera erbij', zeiden ze
dan. Of: 'Dat hoeft voor mij
niet, ik ben hier om lol te ma
ken'."
'Communegevoel, tijd, sex, pe
riode zonder gezin', staat als Jo-
landa's motivatie vermeld op
de Big Brother-website. „Dat ik
niet bij mijn gezin was, was niet
het grootste probleem", zegt ze.
„Ik had heimwee, maar dat is
niet de reden dat ik ben wegge
gaan. En sex, ja, dat staat daar
zo raar. Het was absoluut niet
mijn bedoeling om een seksue
le relatie aan te knopen. Ik wou
juist meemaken hoe het is om
een tijd lang zonder te leven. Ik
ben oprecht bezig met erotiek.
Hoe is het om dat niet te heb
ben? Dat wilde ik weten. Maai"
eenmaal binnen speelde dat
geen rol. Ik bleek juist geestelijk
contact te missen."
Op een avond probeerde de re
dactie de hyperactieve groep
wat tot rust te brengen door
klassieke muziek te draaien.
„We moesten rustig gaan zitten
en nadenken over vroeger. Ik
bleef steken bij de tijd voordat
ik in het huis kwam. Wat was de
echte reden dat ik erin was ge
gaan? Daar ben ik dieper over
na gaan denken. En toen bleek
dat ik daar niet met de anderen
over kon praten, dacht ik: wat
doe ik hier eigenlijk?"
Als het na tien dagen niet lukt,
dan na twee weken ook niet,
bedacht ze. Ze vertelde de men
sen met wie ze het meeste con
tact had dat ze weg wilde. „Dat
waren Leo en Robin. Ik trok
heel veel met Robin op. Hij is
zo vrolijk, hij kon me echt op
peppen." De indruk dat er tus
sen haar en Leo iets moois
bloeide, klopt niet. „Met Leo
praatte ik veel, maar daar moet
je je niet te veel van voorstellen.
Hij stelde wel vragen, maar
bleef zelf heel afstandelijk en
oppervlakkig. En flirten, ach,
dat deed hij met veel vrouwen."
Annet vond ze ontzettend lief.
„En Hieke was absoluut zich
zelf. Ik vond veel mensen aar
dig, maar ik zou met geen van
hen vrienden zijn geworden."
Ze had aan niemand echt een
hekel, zegt ze. Ook niet aan Mo
hammed Ali (alias Darius), met
wie ze toch flinke aanvaringen
had. „Hij is erg onzeker. Daar
door profileert hij zich als iets
wat hij niet is. Het is geen foute
jongen, maar hij heeft het
moeilijk. Hij is heel kwetsbaar
en emotioneel." Ook Bianca
werkt veel andere bewoners op
de zenuwen. „Zij komt vaak
heel kattig uit de hoek. Daar
hadden veel mensen last van.
Op tv schijnt het niet opgeval
len te zijn."
Ruzies over het huishouden
hebben zich nog niet voorge
daan. „Iedereen wil graag iets
te doen hebben, dus het is hele
maal niet erg als bijvoorbeeld
Koos liever op de bank blijft zit
ten. Niemand zal hem dat kwa
lijk nemen. Koos is een goeierd,
hij is volstrekt zichzelf en uitte
wel zijn gevoel als iets hem
dwars zat. Daar kan ik alleen
maar waardering voor heb
ben." De rest liet het wat dat
betreft afweten, zegt Jolanda.
„Het blijft een spel, en zo gaan
de meesten ermee om. Ze wil
len winnen. Ik had nooit ge
dacht dat de groep zo streberig
en camerbewust zou zijn."
Er vloeiden dikke tranen toen
Jolanda zaterdag haar vertrek
aankondigde, maar veel diep
gang was daar inderdaad niet
bij. Behalve Leo en Koos praat
niemand meer over haar. Het
programma dendert door, en
het moment dat de eerste be
woner tegen zijn wil de deur uit
moet, nadert.
Jolanda hoopt dat Robin gaat
winnen. Verder pikt ze de draad
van haar gewone leven weer op.
„Ik ben al maanden in de race
voor een cutureel centrum in
Spaarndam. Daarvoor zijn ver
schillende plannen ingediend.
Ik hoop een galerie met beel
dentuin te kunnen beginnen,
en een open podium voor dich
ters en tekstschrijvers."
PAULINE VAN DER MUE»
huis in. Zaterdag vertrok ze omdat ze de diepgang in het huis misti
FOTO.
