Zwarte acteurs die blanke rollen spelen heel gewoon
Oranjehotel: virtuoos gelaagd spel in Polaroid
'Feike Asma was echt een tovenaar met klanken'
Belasting maakt
_erfilming mogelijk
an 'De Tweeling'
Cultuur Kunst
'De druk
breekt
mij op'
Famke in Tuschinsky
Spanning en humor
bij Drumless Dog
Penning voor Lee Towers
ipanse architect geeft rondleiding
Nu het in oude glorie herstelde Von Sieboldhuis alweer
tijdje geopend is, geeft architect Moriko Kira een rondlei-
ig door het door haar ontworpen interieur van het huis. Mor-
zal de architect vanaf 17.00 uur de verbouwing toelichten
iansluitend een lezing houden over de invloeden van Japan-
rchitectuur in Nederland. Kira is bekend door haar verbeel-
gsvolle en vernieuwende inrichtingen. Sinds 1995, toen zij
Pi i\ de Rome won, werkt ze in Amsterdam. Kira is architect
ir de Rijksgebouwendienst, publiceert in internationale ar-
lectentijdschiïften en ontwerpen van haar hand zijn ten-
ngesteld in het Nederlands Architectuur Instituut en het
ininger Museum.
ibi Soerjadi speelt en vertelt
jji terdam Pianist Wibi
lj{ rjndi gaat iets nieuws
;n.Terwijl elke pianist na
optreden in het Am-
damse Concertgebouw
slotapplaus de hoge
5ij p lerug naar de solisten-
ge ner betreedt, laat de vir-
t os uit Twisk op vrijdag 6
ober zijn vrouw Marion
een microfoon de zaal
nan om mensen uit het
liek op het recital te la-
reageren. Daarmee
wt hij nu in het groot
Y+ traditie uit die hij met
j i optredens in het zaaltje achter zijn huis begon. De avond
dt gepresenteerd door zijn vrouw. Het programma, dat hij
-u dag later in de Rotterdamse Doelen herhaalt, staat in het te-
van driehonderd jaar piano. Hij begint met Scarlatti, een
de eerste componisten die schreef voor wat in 1700 nog een
rument in ontwikkeling was. Onder de noemer 'De magi-
on c piano' volgt werk van Mozart, Chopin, Liszt, Rachmanin-
Ravel en Prokovjev. foto theo van pelt
derlandse animatie in de prijzen
twAj Filmmakers Michael Dudok de Wit en Paul Driessen
ben prijzen gewonnen tijdens het prestigieuze Ottawa Inter-
onal Animation Festival. Dudok de Wit kreeg de prijs voor
leste korte onafhankelijke animatiefilm voor 'Father and
'j ighter'. Driessen won de Mike Ribble-prijs voor '3 Misses',
ii deze korte film kreeg hij eerder dit jaar al een Oscar-nomi-
n'hitney Houston mogelijk in de cel
York Popster Whitney
el iston moet mogelijk der-
va lagen de cel in. De open
aanklager in Hawaï'
aangekondigd Hous-
aan te klagen wegens
oijsbezit in de derde
gj id. Daarop staat een straf
maximaal dertig dagen
ingenis en een boete van
:end dollar. De zangeres
op 11 januari op de
ithaven Keahole-Kona
Hawaï betrapt met 15,2
hasj in haar koffer. Zij
niet gearresteerd, om-
gle politie te laat ver-
'en. Houston moet zich
26 oktober melden bij de justitie op Hawaï. Als zij dat niet
wordt een nationaal arrestatiebevel tegen haar uitgevaar -
zo meldt het showbizz-persbureau WENN. foto reuters
inst op rotonden
n_ï Het Rijnlands Architecten Platform houdt een prijsvraag
v0 ?r de titel Zin+Onzin+Rotonde. Vormgevers, architecten en
)etitenaars worden uitgedaagd een ontwerp te maken voor de
ruimten op verschillende rotonden in de regio. In totaal is
°in prijzenpakket van 10.000 gulden beschikbaar. Alle inzen-
en worden opgenomen in een catalogus en 'tentoongesteld
1 Waag. Het winnende ontwerp wordt opgenomen in de
iite van het platform. De inschrijfkosten bedragen 60 gul
studenten krijgen 30 gulden korting. Aanmelden kan op te-
jmnummer 071-5165877
ek
^itsland geeft geroofde kunst terug
n_; De Duitse regering heeft gisteren meer dan tachtig
?et twerken teruggegeven aan de rechtmatige eigenaren. Het is
w< -rste grote teruggave van door de nazi's geroofde kunst. Mi-
ef r M. Naumann van Cultuur drong eerder bij Duitse musea
an aan op zoek te gaan naar kunststukken in hun collectie,
jal en tijde van het Derde Rijk door de nazi's werden geroofd,
laq
hter R. S. Thomas overleden
in De dichter Ronald Stuart Thomas is op 87-jarige leef-
aa iverleden. Hij heeft meer dan 1500 gedichten op zijn naam
en wordt beschouwd als de beste moderne religieuze
belter van Groot-Brittannië. In 1964 werd hij door koningin
'e beth II voor zijn poëzie onderscheiden.
1:
mkzilver in Fries Museum
/arden Fries pronkzilver uit de zeventiende eeuw is'tot en
J januari te bewonderen in het Fries Museum in Leeuwar-
Het accent ligt op werk van Leeuwarder zilversmeden. De
toonstelling schetst een beeld van de hoge kwaliteit, kwanti-
bt n variëteit van het Fries zilver. Sommige voorwerpen zijn
i n11927 niet meer te zien geweest. De mooiste stukken uit
nuseum zijn gecombineerd met belangrijke bruiklenen uit
aal en particulier bezit.
J ht*c
Sombogaart gaat 'De
^ling' regisseren, geba-
ff op de succesrijke, enigs-
I--^controversiële roman van
de Loo.
1 volgens insiders sublie-
scenariobewerking van
;ke van der Pol was al
het Filmfonds goedge-
I. Productiemaatschappij
lm had evenwel proble-
met de financiering, om-
tiet gaat om een zeer
Schalig project dat niet
rails gezet kon worden
aflopende belastingjaar,
dinsdag bekend werd
speciale belastingmaat-
voor filminvesteerders
1^ lar extra van kracht blijft,
>loten de verfilming van
'weeling' alsnog door te
'De Tweeling' is het verhaal
van twee Duitse zusjes die in
de jaren twintig van elkaar ge
scheiden raken, waarna de
een als pleegkind opgroeit in
Nederland en verliefd wordt
op een joodse jongen, terwijl
de ander in Duitsland blijft en
trouwt met een SS'er. Het is
een tragedie over zusterliefde,
verbittering en verzoening die
door Tessa de Loo werd gesi
tueerd in vier verschillende
landen en met grote taferelen
vol oprukkende legers, bran
dende kastelen en in puin ge
bombardeerde steden.
Over het budget waarmee
regisseur" Ben Sombogaart
(Abeltje) aan de slag kan gaan
is nog niets bekend, behalve
dat het groot is en niet bij el
kaar te krijgen zou zijn ge
weest zonder participatie van
investerende particulieren.
RUSWUK ANP
In Nederland hebben al verschillende allochtone
acteurs rollen gespeeld die eigenlijk voor blanke
acteurs bestemd zijn. De Britse Royal Shakespe
are Company haalde de afgelopen week de we
reldpers door de zwarte acteur Davis Oyelowo de
rol te geven van Hendrik de Vierde. In Nederland
is deze 'colorblind casting' al heel gewoon
In de nieuwe musical '42nd Street' speelt de
zwarte acteur Jerrel Houtsnee de rol van de blan
ke choreograaf Andy Lee. En de zwarte acteur
Thea Frans vertolkte al eens Gijsbrecht van Aem-
stel in een productie van het gezelschap Coura
ge. Toch is het aanbod van allochtone acteurs
nog niet zo groot dat ze vaker traditionele blanke
rollen zullen spelen. Op de toneelscholen is na
melijk maar een gering aantal leerlingen met een
buitenlandse achtergrond.
De directeur van de ,\msterdamse Theater
Academie J. Huisman zou het graag anders zien.
„Van de 86 leerlingen die we hebben, zijn er
maar vier gekleurd. Maar 5 procent van de ruim
200 leerlingen die auditie komen doen, zijn ge
kleurd." Hij denkt dat vooral drempelvrees een
reden is voor het lage aantal aanmeldingen.
H. Croiset van gezelschap 'Het Toneel speelt'
uit Amsterdam zag het afgelopen jaar tot zijn
vreugde enkele allochtone studenten in afstu-
deerproducties. Hij denkt dat 'colorblind casting"
vaker zal gebeuren naarmate het aanbod groter
is. Volgens Croiset moet talent bepalend zijn. „Je
moet geen kleurling nemen vanwege positieve
discriminatie. Dat is vooral ten nadele van de ac
teur. Hij of zij moet de rol wel aankunnen."
H. Dowit, lid van de artistieke leiding van het
Zuidelijk Toneel maar binnenkort verbonden aan
Toneelgroep Amsterdam, is negatiever. „Ik vind
het naïef te denken dat er vanzelf wel genoeg ge
kleurde acteurs opstaan die in het repertoire-to
neel terechtkunnen. Natuurlijk zijn er gekleurde
acteurs bij amateurgroepen, maar wij nemen bij
na nooit iemand aan zonder opleiding."
Theatergezelschap Hollandse Nieuwe doet dat
bewust wel. Casting director P. Smit: „In stukken
van ons zijn er bijvoorbeeld een Indische moeder
met een zwarte zoon en een blanke dochter." De
belangrijkste beweegreden is om een voorbeeld
te geven aan andere gezelschappen. Smit: „Zo
van, als jullie het niet doen, doen wij het wel. Al
moet ik zeggen dat ik in het reguliere circuit ver
anderingen zie."
Finkers stopt even
enschede theo hakker
Herman Finkers stopt voor on
bepaalde tijd met optreden.
Terwijl de cabaretier deze week
verhuist, zoeken zijn oud-me
dewerkers, onder wie broer
Wilfried naarstig naar ander
werk. Half juni trad Herman
Finkers (1954) voor het laatst
op en het kan lang duren voor
we weer iets van hem horen.
„De druk breekt mij op", legt
Finkers uit. „In de cabaretwe
reld is het gebruik dat terwijl
het ene programma nog loopt,
het volgende alweer wordt ver
kocht. Met titel en al, terwijl er
verder nog helemaal niks is. Je
moet alles nog schrijven. Waan
zin. Die druk vond ik, na 23 jaar
non-stop spelen, te zwaar."
Het was zijn collega Theo
Maassen, afgelopen zaterdag
avond nog te zien op televisie,
die Finkers het idee aan de
hand deed. Maassen moest in
1998 een première uitstellen
omdat hij op dat moment over
slechts een half uur van zijn
nieuwe programma tevreden
was. Finkers: „Ik sprak daar vo
rig jaar oktober in De Kleine
Komedie met hem over. Hij
stelde toen voor om het in het
vervolg om te draaien. De caba
retier meldt zich wel als hij
klaar is en er wordt niks ver
kocht wat nog niet bestaat."
Finkers vertelt dat hij 'de race
om het nieuwe programma' al
helemaal niet kon combineren
met nevenactiviteiten. Hij deed
bijvoorbeeld in samenwerking
met het Valerius-ensemble Het
Carnaval der Dieren, schreef
een mis en speelde mee in de
verfilming van Willem
Wilminks Het verhaal van Kees.
„Dan kwam ik 's nachts om vier
uur thuis en moest 's morgens
om acht uur weer in Hilversum
zijn. Het moest er allemaal bij,
omdat de show maar door
moest gaan. De druk vond ik te
zwaar. Niet van het optreden,
want dat is het mooiste wat er
bestaat. Ook niet van het schrij
ven. Wel van het verkopen van
iets dat niet bestaat. Ik moest
die cirkel doorbreken."
Eerst wilde hij een jaar stop
pen. Maar dan zou hij zich fei
telijk weer vastleggen. Het werd
'voor onbepaalde tijd' en het
heeft er alle schijn van dat Fin
kers zich de komende tijd niet
op het schrijven van een nieuw
cabaretprogramma gaat stor
ten. Eerst de spreekwoordelijke
'andere dingen'. Hij wil een Ave
Maria schrijven; een Panis An-
gelicus heeft hij al geschreven.
En wanneer horen we weer
iets van de cabaretier Herman
Finkers? „Dat is nou precies de
vraag die ik niet meer wil ho-
Amsterdam Actrice Famke Jansen arriveerde gisteravond in stijl bij het Tuschinsky-theater in Amsterdam
voor de Nederlandse première van X-Men. De Nederlandse actrice speelt één van de hoofdrollen in de
Amerikaanse kaskraker. foto robert vos
muziek recensie
ken vos
Drumless Dog. Gehoord op 23 septem
ber bij Hot House in de Burcht, Leiden.
Drumless Dog is inderdaad
een groep zonder drums,
maar achter de letters van de
trouwe viervoeter gaan de ini
tialen schuil van de muzikan
ten: Dooyeweerd, Olthuis en
Goudsmit. Het trio bestaat al
een jaar of twee, maar tot nu
toe trad Drumless Dog niet
veel op. Al bij de eerste noten
wordt duidelijk dat hel drietal
elkaar desondanks moeiteloos
aanvoelt. Arnold Dooyeweerd,
de contrabassist die een hele
generatie jazzmusici onder
zijn hoede heeft gehad, onder
wie gitarist Anton Goudsmit
en altsaxofoniste Esme Olt
huis, straalt een soort vaderlijk
leiderschap uit, maar de opzet
van de groep is juist dat ieder
van de musici het voortouw
kan nemen. Stilistisch is het
trio ook moeilijk te etikette
ren; een enkel stuk is bijna ge
heel uitgeschreven, terwijl op
andere momenten vrijwel al
les aan het improviserend ver
mogen wordt overgelaten.
De drie musici hebben met
elkaar gemeen dat ze een bij
zonder goed ritmegevoel heb
ben, waardoor het ook in de
langzamere stukken nooit aan
spanning ontbreekt. Het re
pertoire is mooi gevarieerd,
van mooie impressionistiche
klanklandschappen tot stevige
funk-licks die op typisch Ne
derlandse wijze snel gerelati
veerd worden. Humor speelt
dan ook een belangrijke rol in
de muziek van het trio.
Olthuis is een saxofoniste
met een strak en mooi stevig
geluid die dol is op grote dy
namische contrasten. Ze komt
vooral goed uit de verf in rit
mische, meer uitdagende
stukken. In lange solopassages
verliezen haar improvisaties
soms wat aan zeggingskracht.
Anton Goudsmit is een soort
wandelende encyclopedie van
pop- en jazzgeluiden die als
begeleider en als solist zelden
voor de hand liggende frase
ringen produceert. Qua timing
zullen weinig Nederlandse gi
taristen hem evenaren.
Zijn Olthuis en Goudsmit al
musici die veel gevoel hebben
voor klankkleur, in dat opzicht
maakt vooral Dooyeweerd een
zeer sterke indruk. De bassist
weet haast in het geniep
prachtige frases op te bouwen
om dan langzamerhand alle
aandacht van het publiek voor
zich op te eisen.
Drumless Dog wist zater
dagavond het publiek makke
lijk voor zich te winnen met
gevarieerd ensemblespel en
heldere improvisaties zoals
die niet vaak te horen zijn op
de Nederlandse podia. Alleen
de terecht afgedwongen toe
gift viel muzikaal een beetje in
het water.
rotterdam
Zanger Lee Towers heeft gister
avond de Wolfert van Borselen-
penning van de gemeente Rot
terdam gekregen. De onder
scheiding is bedoeld voor men
sen die zich verdienstelijk heb
ben gemaakt voor de stad. Wet
houder Hans Kombrink (cul
tuur) overhandigde Towers de
penning tijdens een feestavond
in het Prinses Theater in Rotter
dam. Towers heeft de onder
scheiding niet alleen gekegen
voor zijn muzikale prestaties,
maar ook voor zijn maatschap
pelijke betrokkenheid. De ar
tiest was onder meer goodwill-
ambassadeur van de Daniël
den Hoed kliniek en het Sophia
Kinderziekenhuis.
THEATER RECENSIE
dick van teylingen
Het Oranjehotel/Theater van het Oosten speelt Polaroid Tekst en regie
Jeroen van den Berg. Spel: Boris van der Ham, Herman van Keulen, Ad-
Knippels, Trudi Klever, Chnstiaan Montanus, Frans de Wit. Ivar van Urk
Gezien in het LAKtheater op 23 september.
In het hoogste gebouw van de stad hebben drie zaken
mannen waanzinnig veel succes, en dat voelt goed.
Maar al snel breekt de strijd los over wie de toespraak
moet houden bij de lustrumviering. Dan blijkt dat ze
zich helemaal niet goed voelen. Ze zitten vol stress, on
zekerheid, machtswellust en midlifecrisis, en dat potje
wordt door regeltante en vamp Joyce met veel succes
opgewarmd. Zij stort zich op het mangement en
dumpt haar kantoorman Henk.
Om de beurt komen Weger, Voortman en De Jonge
bij Coach, een indrukwekkende kale trainer die hen
polaroids laat zien en ze daarmee probeert terug te
brengen bij hun vroegere uitstraling en idealen. „Kijk,
het is wel stralend weer op die foto. Dat komt door jou,
jongen. Zie je dat? Hoe ouder je wordt hoe meer het
miezert, hier: natte sneeuw, grijze lucht."
Bij zanger Peter Draaijer loopt het leven evenmin op
rolletjes. Ook hij heeft succes - en dus een Rolex - maar
ook hij wordt daar niet rustig van. Zeker niet als de
man met de rozen en de camera in het café hem een
foto laat zien waar hij met een vrouw opstaat die hij
niet kent. Geen wonder: de foto moet nog gemaakt
worden. Als hij de vrouw ontmoet, verwijt ze hem dat
hij hun eerdere ontmoeting helemaal vergeten is.
Niet alleen de verhalen, maar ook de tijdsbeleving
lopen door elkaar. Daarbij bestaan er grote misverstan
den over of dit de werkelijkheid is of een soap waarin
ze acteren. Hans Voortman lijkt met het script een
sterk argument in handen te hebben, maar ook daar
wordt op belangrijke momenten van afgeweken. Bijna
alle spelers spelen dubbelrollen. In dit geval is dat geen
noodgreep of bezuiniging, maar ondersteunt het de
thematiek, net zoals de foto- en videoprojecties op de
achterwand dat doen.
Polaroid is een komedie waarin het gaat om ontrege
ling en twijfel over identiteit enimago. En een goeie
ook. Jeroen van den Berg speelt een slim spel met de
verschillende werkelijkheden van zijn personages. Hij
schreef scherpe en grappige dialogen, waarin de wer
kelijkheid lijkt ingedikt en dan versneld afgedraaid. En
behalve schrijver is hij ook de regisseur die zijn acteurs
bijzonder soepel en effectief met zijn tekst laat om
gaan; het niveau van het spel is hoog.
Toch is Polaroid de afscheidsvoorstelling van Het
Oranjehotel. Toen de groep het negatieve advies van
de Raad voor de Kunst kreeg, besloot ze zichzelf op te
heffen. Ze neemt zelf het laatste woord in de vorm van
een sterk slotakkoord. Als kwaliteit nog een argument
is, komt het wel goed met de mensen van Het Oranje
hotel.
lisse lesley rieten
„In 1957 zag ik hem voor het
eerst spelen op het orgel in de
Oude Kerk in Amsterdam. De
kerk was bomvol en de samen
zang was prachtig. Dat concert
heeft me toen enorm aangegre
pen." Sinds dat moment is Lis-
senaar Klaas Schippers idolaat
van Feike Asma (1912-1984). In
1991 besloot hij een boek te
schrijven over Asma. De vakan
tie moest ervoor wijken en als
hij toch weg ging nam hij het
manuscript mee. Na jaren van
speuren is zijn 'levenswerk' vol
tooid. En Schippers is trots op
zijn boek 'Over Feike Asma ge
sproken'.
„Als jongen van een jaar of
dertien sprak ik Asma na een
concert voor het eerst aan. Dat
was het begin van een langdu
rig persoonlijk contact," vertelt
Schippers over zijn eerste ont
moeting met de Organist. Er
ontstond een vriendschap tus
sen Schippers en Asma, zoals
blijkt uit de vele brieven, tele
foongesprekken en uit de vrij
kaarten die Asma altijd voor
Schippers klaar had liggen.
Schippers mocht hem tutoye
ren. Hij deed dit echter nooit en
niet alleen vanwege het leef
tijdsverschil. „Ik had veel ont
zag voor Feike Asma. Vooral in
de jaren vijftig zag je zijn naam
overal op affiches en hoorde je
zijn concerten op de radio. Sa
men met Piet van Egmond was
hij in die tijd een beroemdheid.
Ook na die tijd nog."
Volgens Schippers was die
status meer dan terecht. „Feike
Asma had iets heel bijzonders
en wist dat met zijn spel goed
over te brengen. Hij was echt
een tovenaar niet klanken. As-
ma kon een Barokorgel dwin
gen om romantische klanken
voort te brengen."
Schippers houdt sinds zijn
jeugd plakboeken bij over Feike
Asma en vele andere organis
ten. Die waren een belangrijke
bron van informatie voor het
boek. Daarnaast kwam hij aan
informatie via oude program
maboekjes, krantenberichten,
platenhoezen en via zijn con
tacten in de orgelwereld.
Voor zijn tekstbijdragen kr^eg
hij vooral 's nachts inspiratie.
„Soms kon ik niet slapen en
krabbelde ik in het donker mijn
aantekeningen op een papier
tje. 's Ochtends werkte ik dat
uit. De prullenbak ging in die
tijd rechtstreeks naar de papier
container. Op een vnichtbare
dag had ik een A-4 aan bruikba
re tekst."
Klaas Schippers: „Asma kon een Barok orgel dwingen romantische klanken voort te brengen."
Naast de tekst van Schippers
bestaat het boek voornamelijk
uit bijdragen van zo n 65 vrien
den en collega's van Asma. Zo
leverden Louis van Dijk, Ton
Koopman en Caroline Kaart bij
dragen. Volgens Schippers
werkte iedereen graag mee.
„Op het laatst moest ik zelfs
mensen teleurstellen. Ze belden
me nog op met allerlei leuke
anekdotes toen de deadline al
verstreken was."
In het boek is er ook ruimte
voor een kritische blik op Asma.
De organist kreeg tijdens zijn
loopbaan ook heel wat kritiek te
verduren. Er is een periode ge-
foto dick hocewoninc
weest waarin zelfs op zijn spel
werd neergekeken. Zo zou zijn
pedaalspel soms slepend zijn,
liet hij soms een steekje vallen
en schommelde het tempo wei
eens. Schippers kent de kritiek,
die volgens hem in sommige
gevallen ook wel terecht was.
„Ieder mens heeft zijn plussen
en minnen, dus die had Feike
Asma ook. Het is ook onmoge
lijk om 250 concerten per jaar
op topniveau te spelen."
Omdat het boek alleen te krij
gen is bij de uitgever en bij
Schippers, merkt de orgelfanaat
zelf dat zijn boek goed wordt
ontvangen. „Soms moet ik met
een grote doos naar het post
kantoor om boeken te verstu
ren." Naast de plakboeken over
de organist staat nu ook een
plakboek op de plank met reac
ties op zijn boek. „Drie weken
geleden kreeg ik zelfs een tele
foontje uit Schotland."
Schippers heeft zoveel infor
matie dat hij nog wel een boek
zou kunnen schrijven. Voorlo
pig blijft het bij het op de voet
volgen van andere organisten.
„Ton Koopman is een voortref
felijk muzikant, net als Ben van
Oosten. Die laatste volg ik meer
dan 25 jaar. Ik heb hem onlangs
nog horen spelen in de West
Minster Abbey in Londen. Maar
een echte grootheid als Feike
Asma is eenmalig."
De set met de cd en het boek
'Over Feike Asma gesproken...'
is verkrijgbaar bij Johannus
Orgelbouw in Ede of bij de
schrijver Klaas Schippers in
Lisse. Voor meer informatie:
0252-411080.
