'Je krijgt geen gevarengeld'
I
Gesprek van de Dag
Prinses Diana was vals loeder
MAANDAG 25 SEPTEMBER 2000
Verschoning journalisten
De Nederlandse Vereniging van Journalisten (NVJ) wil
een wettelijke regeling voor bronbescherming door
journalisten. De NVJ is verontwaardigd omdat Spits-re-
dacteur Koen Voskuil door justitie is gegijzeld. Voskuil
weigert de naam te noemen van de bron die de politie
beticht van leugenachtig optreden in de zaak tegen een
Amsterdamse crimineel. Daardoor zou een veroorde
ling van die crimineel in gevaar komen. De NVJ vindt de
gijzeling een buitenproportionele maatregel omdat er
geen sprake is van een levensbedreigende situatie.
De discussie over het zogenoemde verschoningsrecht
legt de vinger op het vrijwel volledig ontbreken van ge
dragsregels voor journalisten. De beroepsgroep zelf is
daar in hoge mate verantwoordelijk voor, omdat jour
nalisten in volledige vrijheid willen opereren en wars
zijn van overheidsbemoeienis. Dat standpunt wordt
met de dag meer onhoudbaar. Geloofwaardigheid is de
hoeksteen van de journalistiek, maar die is moeilijker te
handhaven in een uitdijende beroepsgroep waarin
commerciële belangen een groeiende rol spelen.
Zo lang iedereen zich journalist kan noemen zijn kwali
tatieve garanties niet te geven. De ene journalist zal wel
degelijk een bron hebben die bescherming behoeft, de
ander koestert een bron die in werkelijkheid niet be
staat. Tegen die mogelijkheid moet de staat zich in re
delijkheid te weer kunnen stellen. Vrijheidsberoving in
de vorm van gijzeling is echter een zwaar middel, een
dwangsom te betalen door de uitgever van de gewraak
te publikatie lijkt in de meeste gevallen een gepaster
pressiemiddel.
Het Kamerlid Dittrich (D66) stelt de instelling van een
toetsingscommissie van journalisten voor die in op
dracht van de rechter kan vaststellen of de bronbe
scherming terecht is. Die suggestie verdient serieuze
overweging. Het is echter niet verstandig zo'n commis
sie alleen maar uit journalisten te laten bestaan. Jour
nalisten zijn niet de enige belanghebbenden in kwesties
als deze en ook zeker niet als enige tot oordelen be-
Kakkerlakken
r Paul
Wie zit er te wachten op een documentaire o
Verhoeven? Wil niet. Paul Verhoeven is de man van Ro-
bocop, Basic Instinct, Showgirls. De man die sensatie
films maakt en daar in Hollywood veel geld mee ver
dient. Maar om daar nu een documentaire van bijna
een uur aan te wijden, dat is misschien toch wat over
dreven.
Aan de andere kant, Verhoeven is de meest succesvolle en
gewaardeerde filmmaker van Nederlandse afkomst ooit.
In Hollywood heeft geen enkele Nederlander het zo ver
geschopt als hij. Wat is er dan tegen om een film te ma
ken over een filmmaker?
Vijftig minuten over de maker van seks- en geweldfilms
riepen toch wat interessante vragen op, tussen de mo
menten dat Paul Verhoeven - die heel veel op een typetje
van Kees van Kooten leek en geen seconde zijn.mond kon
houden - over zijn jeugd en zijn grote successen aan het
verhalen was. Bijvoorbeeld: Is het fout om reusachtige
kakkerlakken te bestrijden? Ook als dat betekent dat er
duizenden mensen voor sneuvelen? (En het zijn niet zo
maar reusachtige kakkerlakken, deze eten een hele keu
ken in één hap op en hebben dan nog plaats voor de rest
van uw huis). Dat is de vraag die Paul Verhoeven aan de
kijker stelt in zijn film Starship Troopers. Zijn antivoord:
dan kun je je ook afvragen of het fout is om Hitier te be
strijden, als het zoveel mensenlevens kost.
Wil schrok daar even van. 'Je afi>ragen of het fout is om
Hitier te bestrijden'; voorwaar een boude uitspraak. En
Wil bedacht later: misschien is Verhoeven inderdaad
niet zomaar een man die films maakt. Misschien is hij
wel echt een artiest. En als artiest mag je je dit soort din
gen afvragen en moet je dit soort dingen onder de aan
dacht brengen. Laat de mensen zich deze vragen maar
stellen. Waarschijnlijk denkt iedereen er hetzelfde over,
maar dan is er tenminste weer eens over nagedacht.
Dat is de rol van de kunstenaar in de maatschappij.
Moeten we Paul Verhoeven een kunstenaar noemen?
Geen idee. Maar bevlogen is 'ie zeker. En hij denkt abso
luut na over wat hij doet.
Wil zat niet te wachten op een documentaire over de
maker van Turks Fruit, Total Recall, Robocop, Starship
Troopers. Basic Instinct en noem al die andere kaskra
kers maar op. Maar Wil is blij dat 'ie even gekeken heeft.
Behalve dan dat de nachtrust van de familie Buys voor
lopig nog wel zal worden verstoord door huizenhoge
kakkerlakken.
Dat de hemels ogende prinses Diana in le
ven over een aantal laag-bij-de-grondse ka
raktereigenschappen beschikte, is al ver
scheidene malen gesuggereerd. Maar dat is
gisteren duidelijker dan ooit bevestigd in
een boek van Patrick Jephson.
In een voorpublicatie van zijn boek Scha
duwen van een prinses in The Sunday Ti
mes beschrijft Jephson de prinses als een
wraakzuchtig en een bij vlagen vals loeder.
Ze schiep er genoegen in mensen tegen el
kaar op te zetten, liegen en bedriegen ver
hief zij tot een kunst en zij ontsloeg wille-
keurig en dwangmatig personeelsleden.
Jephson kan het weten, want hij is bijna
acht jaar Diana's privé-secretaris en ver
trouweling geweest en maakte zo ook de
turbulente jaren rond haar scheiding van
zeer nabij mee.
Jephson verhaalt ook dat Diana het prach
tig vond om mensen te shockeren door
schuine moppen te vertellen, dat ze ver
slaafd was aan chocola, en dat ze vaak ano
niem gemene en bedreigende boodschap
pen naar semafoons van haar personeelsle
den en die van Charles zond.
Omdat de prinses volgens Jephson ook al
tijd 'fysieke oplossingen zocht voor geeste
lijke problemen', was ze niet alleen lid van
een fitnessclub, maar vergreep ze zich ook
aan chocolaatjes en slikte ze pep- kalme-
rings- en slaappillen alsof het dropjes wa-
Vanzelfsprekend had de prinses, die in
1997 in Parijs bij een auto-ongeluk om het
leven is gekomen, een niet te stelpen be
hoefte aan aandacht. Geestelijk ging ze er
na de scheiding van Charles bepaald niet
op vooruit. Ze kreeg een neiging tot zelfver
nietiging en ontwikkelde paranoïde trekjes.
Diana dacht dat ze werd afgeluisterd, dat er
op haar werd geschoten en dat 'vijanden'
haar auto saboteerden.
Jephson schrijft ook: „Ze had zoveel per
soonlijkheden dat een rit met haar in de
auto de indruk wekte dat je in een busje vol
prinsessen zat." En verder: „De tegenstel
lingen in haar karakter leidden tot on
draaglijke spanningen bij velen in haar om
geving."
De schrijver Jephson is inmiddels door een
deel van de Britse pers gebrandmerkt als
een rat. Veel kranten vinden het ongehoord
dat Jepson als voormalige vertrouweling
van de prinses over Diana's leven uit de
school klapt en daar naar verluidt meer
dan een miljoen gulden aan verdient.
Ook prins Charles en koningin Elizabeth
hebben publicatie van het boek veroor
deeld, omdat zij het pijnlijk achten voor de
prinsen William en Harry, de kinderen van
Diana en Charles.
Maar Jephson wuift die kritiek weg. Vol
gens hem staan er in zijn boek alleen maar
positieve dingen over Diana's relatie met
haar kinderen. Bovendien neemt Jephson
het ook voor Diana op. De schuld voor veel
van haar geestelijke ellende legt hij bij
Buckingham Palace. Jephson is er namelijk
van overtuigd dat Diana bij Charles was ge
bleven en zich niet als rebel had gemani
festeerd, als het koninklijk huis - zelfs in
een laat stadium - ook maar iets van warm
te, begrip en aandacht voor haar hadden
getoond. Het gevoel echter dat zij voortdu
rend werd afgewezen, transformeerde in
haat. Zo noemde ze de koninklijke familie
'de Duitsers' (naar hun afkomst). En de
collectie juwelen die ze had gekregen be
schouwde ze als een beloning 'voor de hel
se jaren met die klotefamilie'.
En Jephson zegt dat hij weet waar hij over
praat. Hij werd zelf naar eigen zeggen in
1996 het slachtoffer van Diana's grillige
persoonlijkheid. Op een dag verscheen op
zijn semafoon de boodschap: 'De baas
weet van van je dislöyaliteit en je buiten
echtelijke affaire'. Jephson nu: „Hoe goed
haar bedoelingen ook mochten zijn, mijn
bazin had een mes in haar handtasje: het
was lang, gekarteld en snel."
CORRESPONDENT
Het recruterenvan menselijke proefdieren
Ze zijn onmisbaar voor de farmaceutische in
dustrie. Zonder hun medewerking kan een ge
neesmiddel niet op de markt komen. Nadat de
research is afgerond en het middel bij dieren is
getest, komen de menselijke proefdieren in ac
tie. Vrijwilligers die hun lichaam én hun geest -
voor geld - beschikbaar stellen. Een enkeling
doet mee uit ideële motieven.
Sommige proefpersonen bevalt
het leven in die klinieken zo
goed, dat ze er hun werk van
maken. Kris, kras het land door.
Van een onderzoek voor een pil
tegen kanker naar een project
waar een medicijn tegen de
pressiviteit wordt getest. Het
klinkt een beetje bizar, vindt de
23-jarige Sebastiaan Draaisma
uit Sluis zelf, maar hij heeft een
prachtig en goed betaald be
roep. Een job waar hij zich nau
welijks voor hoeft in te span-
Draaisma meldt zich regelmatig
bij Kendle, één van de twee
grootste commerciële instituten
in Nederland dat onderzoek
naar nog niet geregistreerde ge
neesmiddelen doet. Dit onder
zoek heeft meestal plaats in op
dracht van de farmaceutische
industrie. Soms is een medisch
specialist of de overheid de op
drachtgever. Kendle is een
Amerikaans bedrijf.
Een proefpersoon verdient, af
hankelijk van de te verwachten
narigheid, tussen de 150 en 200
gulden per dag. De hele dag op
bed liggen of dagelijks een gy
naecologisch- of darmonder-
zoek ondergaan wordt beter be
taald dan af en toe een pilletje
slikken waarbij de verwachting
is dat er amper bijwerkingen
komen. „Je krijgt dus geen ge
varengeld, want echt alle moge
lijke bijverschijnselen zijn van
te voren in een protocol geïn
ventariseerd. Je krijgt geld voor
geïnvesteerde tijd en ongemak
ken", vertelt manager Arja van
der Donk van Kendle.
Draaisma wil tot z'n 40ste
proefpersoon blijven. „Er zijn
wel eens mensen die vragen of
ik niet bang ben dat ik over 30
jaar iets nadeligs ga ondervin
den. Neen, eigenlijk niet. Ik leef
behoorlijk gezond, rook niet,
houd niet van drank en als ik
achter een bus sta, krijg ik toch
ook een zooitje risico over me
heen."
Hij heeft ondermeer aan de
wieg gestaan van nieuwe medi
cijnen tegen kwaadaardige kan
kertumoren, blindheid bij sui
kerziekten, reuma en depressi
viteit. Voor prikken is hij niet
bang, want er wordt aan het be
gin van ieder onderzoek meest
al een canule ingebracht, een
soort infuus, waardoor deze
medische handeling amper
overlast oplevert. Van bijwer
kingen merkt hij eigenlijk nooit
iets. „Soms word ik weieens
een beetje slaperig, duizelig of
vermoeid."
Een 'collega' van Draaisma, een
52-jarige mevrouw die haar
naam niet bekend wil maken, is
vrijwilliger geworden, nadat bij
haar man kanker was ontdekt.
Het geld dat ze ermee verdient,
stort ze in de kas van de kan
kerbestrijding. „Ik heb tijdens
die opnamens heerlijk de tijd
voor mezelf. Mijn hobby is
kaarten maken en daar heb ik
dan alle gelegenheid voor. Ik
heb geen codicil, want ik vind
het maar een naar idee als ze na
mijn dood in me gaan snijden.
Ik doe liever iets nuttigs tijdens
mijn leven."
De onderzoeken naar de medi
cijnen die Kendle doet, verke
ren in de zogeheten eerste fase.
Tijdens dit traject wordt het
nieuwe middel voor het eerst
bij gezonde mensen toege
diend. Dit deel van het onder
zoek is er vooral op gericht te
achterhalen hoe het genees
middel door het menselijk li
chaam wordt opgenomen, af
gebroken en vervolgens uitge
scheiden.
Kendle heeft vestigingen over
de hele wereld. De Nederlandse
unit in Utrecht heeft zes artsen
en zo'n 20 verpleegkundigen in
Menselijke proefdieren liggen soms weken aan het infuus zonder dat ze van te voren weten welke bijwerkingen ze krijgen. 'Soms word ik wel
eens een beetje slaperig, duizelig of vermoeid.'
dienst. Er zijn 43 bedden en die
zijn voor 70 procent bezet. Per
jaar krijgt het bedrijf zo'n 120
aanvragen. Voordat Kendle gaat
adverteren voor vrijwilligers,
moet de Medisch Ethische
Commissie goedkeuring aan de
te volgen procedure geven.
Een onbepaald deel van de on
derzoeken die Kendle uitvoert,
wordt door de industrie verder
ontwikkeld. Deze groep medi
cijnen gaat door naar fase 2. Fa
se drie en vier zijn dan weer
volgende stappen om het mid
del daadwerkelijk op de markt
te brengen. Die onderzoeken
hebben veelal in ziekenhuizen
en bij specialisten plaats. Het
komt, vertelt manager Van der
Donk, regelmatig voor dat
Kendle voor verschillende far
maceuten een gelijksoortig
middel test. „Onze kr acht zit in
onze onafhankelijkheid. Wij
hebben er geen enkel belang bij
of het middel ook daadwerke
lijk in de handel komt."
Kendle recruteert de proefper
sonen middels advertenties in
de dagbladen. De medische
keuring is streng. Als tijdens die
keuring wordt geconstateerd
dat de vrijwilliger ziek is, wordt
hem dat meegedeeld. Kendle is
namelijk verantwoordelijk voor
de gevolgen van de behande
ling. Er kan tot één miljoen gul
den voor geleden schade wor
den geclaimd. Als de proefper
soon bepaalde medische gege
vens verzwijgt, wordt dat uiter
aard problematischer.
Als beroepsvrijwilliger doet
Draaisma zo vaak mee als me
disch mogelijk is. Er is namelijk
een regel die de proefpersonen
tussen de verschillende onder
zoeken 90 rustdagen voor
schrijft. „Maar als je bij ver
schillende instituten werkt, is
dat niet helemaal te controle
ren", weet Draaisma uit erva
ring. Hij doet het werk nu vier
jaar en een groot deel van z'n
sociale leven heeft meer in de
klinieken dan thuis plaats. „We,
een groepje vrienden, bellen el
kaar ook altijd buiten de opna
men op of we aan een volgend
onderzoek mee gaan doen. Je
leert elkaar tijdens die projec
ten heel goed kennen, want je
bent soms wel twintig tot dertig
dagen achtereen intern."
Het verblijf in de unit bij Kendle
is strak georganiseerd. Bezoek
is meestal niet mogelijk. Eten
en drinken gebeurt volgens een
FOTO ARCHIB
strak schema. Koffie, alcohi
chocolade en roken zijn nie
toegestaan. En voor een o\f
treding (bijvoorbeeld te laai
tafel) staat 50 gulden boete.
„De onderzoeken zijn nami
onbetrouwbaar als de vrijwi
gers zich niet voor 100 proc Ja|
aan de afgesproken regelsh no
den", licht Van der Donk to 1[v
Tijdens de langere opname
het soms toegestaan om-o
der begeleiding van een ver
pleegkundige - even buiten m
luchtje te scheppen. Draais
„Logisch, want Kendle is tij-
dens je verblijf verantwoord
lijk voor je welbevinden. D
als je buiten flauwvalt, hen
zij een probleem."
E NIEUWENHUUSE
n. D.
Iets voor za en zo
korter en mysterieuzer. Zo werd in het begin
nog nauwgezet beschreven welke ingrediënten
ik voor de warme maaltijden in het weekeinde
diende aan te leveren. Nu kan het gebeuren dat
ik ergens halverwege het briefje de vage zinsne
de 'Iets voorza en zo'aantref. Na een tijdje
naar deze mededeling te hebben gestaard, was
mij duidelijk dat ik werd geacht naar eigen be
lieven invulling te geven aan de maaltijdvoor
ziening.
Zo mogelijk nog irritanter zijn de boodschap
pen die gedetailleerd beschreven lijken, maar
waarvan in de praktijk de handreikingen voor
een succesvolle aanschaf schromelijk in gebre
ke blijven. Wat te denken bijvoorbeeld van de
opdracht tot de aanschaf van 'Maandverband
Always Groen'. Always Groen bestaat niet. Alle
pakjes Always die ik in een schap met de om
vang van een blinde muur aantref zijn van de
zelfde groen/blauwe kleur. Alleen de opschrif
ten verschillen. Je hebt Always Ultra en Always
Ultra Night, Always Ultra Light (waarschijn
lijk bedoeld voor bestuursters van kleine een-
motorige vliegtuigen), Always Ultra Bright
(voor vrouwen met smetvrees) en Always Ultra
Right (voor menstruerende leden van
rechts-reactionaire splintergroeperingen). Uit
eindelijk kies ik na een kwartier dubben voor
wat mij de meest veilige oplossing lijkt: een
pakje van elk uit het hele spectrum Always.
Voor hetzelfde dilemma sta ik bij vrijwel elk
product dat voor de persoonlijke verzorging
dient te worden aangeschaft. Aangezien ik 's
morgens om zes uur moet opstaan en mezelf
heb aangeleerd om in het donker ('s zomers
schemerdonker) van de badkamer gebruik te
maken om mijn familieleden niet te wekken,
heb ik geen idee van merken en soorten. Ik ge
bruik alles op de tast (opschriften in braille,
dat zou handig zijn). De keren dat ik noodge
dwongen mijn 4-jarige zoontje meeneem naar
de supermarkt, discussiëren we verhit over het
merk shampoo en de soort gel die wij thuis ge
bruiken. In alle gevallen heeft hij gelijk.
Nu ik een zekere routine heb opgebouwd in het
doen van de wekelijkse boodschappen, kan ik
het zonder lijstje. Met mijn ogen dicht vind ik
de weg door het onnavolgbare gangenstelsel en
zoals een vleermuis insecten uit de lucht vangt,
zo pak ik de producten die ons gezin weer een
aantal dagen draaiende moeten houden. En
hier wreekt zich het grote verschil met de zelf
denkende koelkast: ik weet wel wat er allemaal
in de koel- en voorraadkast gaat, maar het
ontgaat mij ten enenmale wat er door de week
allemqal weer uitgaat. Dat leidt tot een enorme
opeenhoping van artikelen die in mijn bele
ving elke week aanvulling verdienen, maar in
de praktijk (nergens veranderen smaken zo
snel als in een gezin met opgroeiende kinderen)
incourant zijn geworden. Complete planken
vullen zich met dozen Kapitein Koek, pakken
Taxi, flessen Yovol, pakken Finse Ronde Knac-
kebrot en genoeg blikken Frankfurter Worst
om een verjaardagspartijtje van André Hazes
tot een doorslaand succes te maken.
Na weken van min of meer zelfstandig bood
schappen doen, wordt deze zelfdenkende koel
kast komende donderdag weer gewoon met een
lijstje op pad gestuurd. Dit keer gevuld met
producten die ik allemaal niet moet aanschaf
fen.
Prins Johan Friso, de
tweede zoon van ko
ningin Beatrix en
prins Claus, viert van
daag zijn 32ste ver
jaardag. De prins, die
weinig in het open
baar verschijnt, viert
zijn verjaardag in zijn
woonplaats Londen.
Johan Friso werkt
sinds twee jaar bij
een Amerikaanse
bank in Londen.
De vroegere Britse televisiepresentatrice
PAULA YATES is zaterdag onder grote be
langstelling begraven op het kerkhof van
de St. Mary Magdalene-kerk in Faversham
in het graafschap Kent. Haar ex-echtge-
noót Bob Geldof, hun drie kinderen en Ya
tes' dochtertje uit haar relatie met INXS-
zanger Michael Hutchence waren onder de
aanwezigen. Ook Yates' moeder, met wie
zij al vijf jaar ruzie had, was erbij. Yates
(40) werd vorige week zondag dood aange
troffen door haar vierjarige dochter Tiger
Lily uit haar relatie met zanger Michael
Hutchence, die in 1997 zelfmoord pleeg
de in een hotelkamer in Sydney. De oor
zaak van Yates' dood is nog niet bekend.
De Iraakse president SADDAM HUSSE
heeft een kopie van de Koran geschrei
met zijn eigen bloed in plaats va
inkt. Volgens het officiële Iraakse pers
reau heeft het calligraferen hem drie,1
gekost. Het besluit om het werk te ver
ten nam hij op zijn zestigste verjaard?
1997, met de bedoeling 'mijn dankba
heid te tónen aan de Almachtige'
JOLANDA heeft zaterdag het Big-Brot
huis verlaten. De vrouw die zich aanh
begin van het programma presenteer
een extravagante exhibitioniste verlaj
terug naar haar gezin. Wat haar preci
Het Huis heeft gedreven, is niet heleno
duidelijk. Heimwee speelde een rol,
daarnaast miste ze 'de uitdaging'. Ji
speelde een vrij prominente rol in B
ther. Medebewoner Leo flirtte met ha
met Mohammed Ali kreeg ze stevigei
Het leek er dus op dat ze kreeg wat ze
zocht: het gevoel deel uitte maken v?
een commune. Toch ging ze eerderde
week naar de dagboekkamer om met!
Brother te praten. Ze vroeg of ze de a
ren mocht aansporen om haar alsata
te nomineren. Ze kreeg daarvoor geef
stemming en werd donderdagavond
genomineerd. Blijkbaar bleef ze onrtë
want zaterdag kroop ze opnieuw
boekkamer. Jk wil weg", zei ze een#
dig.
Ze ziet er heel onschuldig uit, maar volgens het laatste boek over Dj
ze eigenlijk een loeder. fOTo-
De zelfdenkende koelkast duikt de laatste we
ken weer op in elk verhaal over de zegeningen
van internet. Elke fles melk en elke doos boe
renmetworst die dit apparaat langs de norma
le weg verlaat, wordt door een infrarood oog
geregistreerd in het geheugen, opgeslagen op
een elektronische boodschappenlijst en vervol
gens besteld bij een melkflessen- en boeren
metworstleverancier die ergens op of langs de
elektronische snelweg domicilie heeft gekozen.
Bij ons thuis ben ik voorlopig nog de zelfden
kende koelkast. Nu de jongste naar de basis
school is en mijn echtgenote haar werktijden
heeft uitgebreid, komt er een abrupt eind
aan het mij acht jaar succesvol drukken
van welke huishoudelijke taak dan ook.
Sinds kort doe ik de wekelijkse bood
schappen en rij ik als een lid van een zo
juist ontdekte indianenstam uit het
Amazonegebied met grote venvonder-
de ogen m'n karretje langs schap
pen met levensmiddelen.
Voor deze wekelijkse bezoeking
kreeg ik van mijn eega aanvankelijk
•n lijstje mee. Een heel gedetailleerd
lijstje, dat geen enkele ruimte overliet aan
mijn fantasie. Elk door mij aan te schaffen
product stond er minutieus op beschreven,
tot en met de kleur van de verpakking aan
toe. Het grote mankement van dit lijstje was
alleen dat het niet de productroute van de
supermarkt volgde, waardoor ik. om alles bij
elkaar te zoeken, op een middag ongeveer
zestien keer het doolhof van gangen en
schappen aflegde.
Al naar gelang mijn ervaring toeneemt, wordt
het lijstje dat ik van huis meekrijg met de week
