ZATERDAGS
BIJVOEGSEL
prinsjes en prinsesjes
ZATERDAG 23 SEPTEMBER 2000
eidscli Dagblad
Het kan niet op voor het hedendaagse kind.
luders baden in weelde en laten hun kinderen
daarin delen. Ze grijpen elke gelegenheid aan
om hun zo verschrikkelijk gewenste kroost te
overladen met de beste en de mooiste spullen,
tij opa en oma gaat het er niet veel anders aan
toe. Het kind wordt ondergedompeld in
werdaad in de veronderstelling dat het goed is
voorz'n ontwikkeling, dat het de fantasie
stimuleert, dat het er blij van wordt. En ach,
waarom zou je hem en z'n vriendjes op z'n
verjaardag eigenlijk niet meenemen naar een
pretpark in plaats van te laten koekkappen in
de tuin?
De vloer is bezaaid met speel
goed: Lego, K'nex, racebaan,
houten trein, action men,
blokken. In een hoek liggen een gameboy,
een dikke map pokémonkaarten, een radio
cassetterecorder en computerspelletjes. De
grote kast puilt uit van de spelletjes, boekjes,
puzzels en knutselspullen. Een enorme tuin
met zandbak, schommel en watertafel. In de
schuur een mountainbike en een skelter. Het
8-jarige eigenaartje van dit alles ontbreekt
het aan niets.
Dat weet ook zijn moeder Hetty van Oordt
uit Amersfoort. Maar toch hoort ze haar kind
zeggen: 'Mam, ik verveel me'.
,,Ik schrok er van. Hij heeft zo veel, voor
elke gelegenheid is er speelgoed: voor bin
nen en buiten, voor met vriendjes en voor
rustig in een hoekje. Je hoopt dat je kind dan
altijd blij is. Ergens heb ik een denkfout ge
maakt. Maar waar?"
Vervelen
„Verwennen leidt tot ontevreden prinsjes en
prinsesjes, die vaak ongelukkiger en jaloerser
zijn dan andere kinderen", zegt Hilda Offer-
haus, kinderpsycholoog met een praktijk
voor kinderpsychotherapie. „Ze zijn niet blij
meer met wat ze krijgen, het moet almaar
meer, beter en groter. Op den duur worden
het onmogelijke mensen, aan wie je niks
meer wilt geven omdat ze het uit je handen
grissen en vervolgens in een hoek smijten.
Maar materiële verwenning is niet het ergste.
Hoewel het natuurlijk niet goed is dat ver
wende kinderen vaak aan allerlei zaken min
der waarde hechten en alles vanzelfsprekend
vinden. Hoe meer ze hebben, hoe vaker ze
zich vervelen. Ze zijn sneller uitgekeken op
dingen, omdat ze weten dat er toch snel
weer iets nieuws zal komen. Daardoor hoe
ven ze hun fantasie niet aan te spreken, ter
wijl juist fantasie hen later goed van pas kan
komen. Het is grappig te zien dat kinderen
die weinig hebben, daarmee juist heel veel
kunnen. Deqk aan knopen, wc-rollen, pan
netjes. Anders dan het populaire speelgoed
van tegenwoordig laat dat veel aan de ver
beelding over."
Veel kwalijker vindt de psychologe de veel
voorkomende combinatie van verwennen
met toegeven: een kind dat zich gillend op
de vloer van de supermarkt stort, omdat het
geen lolly krijgt.
Het tieren werkt, er komen lolly's.
„Mama, wil je met me spelen?"
„Nee schat, ik ben nu even aan het pra
ten." Huilend en jengelend maakt de kleine
een verder gesprek onmogelijk.
„Mam, ik kan alleen maar slapen als jij
naast me zit."
Mama blijft zitten, want slapen is belang
rijk.
Grenzen
Kinderen van toegeeflijke ouders weten
maar al te goed hoe ze hun zin kunnen krij
gen: zeuren, gillen, dreigen, chanteren,
schuldgevoel creëren. Offerhaus: „Een kind
zoekt grenzen. Als het keer op keer de kans
krijgt die grenzen te overschrijden, zoekt het
steeds nieuwe: steeds later naar bed, steeds
meer leuke dingen doen, steeds meer snoep.
Ik heb een kind in mijn praktijk gehad dat
volledig de macht had overgenomen in huis,
dat het hele gezin terroriseerde, omdat het
na een aanvankelijk nee uiteindelijk toch al
tijd z'n zin kreeg."
Ze zegt het met grote stelligheid: „Toegeef
lijkheid heeft veel grotere gevolgen op het
gedrag dan puur materiële verwenning, ook
in de omgang met leeftijdgenootjes. Kinde
ren die alles mogen, willen de baas zijn, hui
len snel, worden bij tegenslag soms agres
sief. Ze zijn geen nee gewend en kunnen niet
met hun frustraties omgaan."
Een indirect gevolg van verwennen is dat
een kind geen verantwoordelijkheid wordt
bijgebracht. Als hij het gameboyspelletje van
tachtig gulden is kwijtgeraakt, is dat verve
lend, maar hij heeft nog drie andere liggen.
Of anders komt er binnenkort wel weer een
nieuwe in huis. Dus voorzichtig of zuinig zijn
op spullen is niet zo erg belangrijk. Als die
gedachte niet wordt gecorrigeerd, kan dat la
ter nog wel eens slecht uitpakken. Veel psy
chologen leggen een link tussen het niet
aanleren van verantwoordelijkheidsgevoel in
de vroege jeugd en vandalisme een aantal ja
ren later.
„Voor het kweken van verantwoordelijk
heidsgevoel is het belangrijk dat ouders hun
kind niet alles uit handen nemen", zegt Of
ferhaus. „Vanaf een jaar of drie kan een kind
prima helpen bij het opruimen van z'n ka
mer. Dan ziet het hoe je met, spullen moet
omgaan, dat het handig is als het netjes is,
omdat je dan dingen kunt terugvinden. Van
af een jaar of acht kun je ook van een kind
verwachten dat het voor de eigen gymspul-
len zorgt en ze niet kwijtraakt op school. Ou
ders die zulke verantwoordelijkheden niet
overdragen, zijn vaak dezelfden die voor hun
kind van tien nog het brood smeren en de
veters strikken. Dat komt vaker voor dan je
'Toegeeflijkheid heeft grotere gevolgen dan puur materiële verwenning'
denkt. De gezinnen zijn klein, de kinderen
zeer gewenst, dus het gaat als vanzelf. Maar
kinderen houden van verantwoordelijkhe
den die passen bij hun leeftijd."
Gesprek
Het zijn sterke benen die niet in de val trap
pen van verwennen, toegeven en bemoede
ren. Met een ja bewaar je de lieve vrede. Met
een ja hoef je geen gesprek aan te gaan of
uitleg te geven.
„Daar komt nog eens bij", zegt Bas Leve
ring, pedagoog aan de Universiteit Utrecht,
„dat ouders onder grote druk staan van de
commercie. Zij en hun kinderen krijgen een
bombardement van reclame over zich heen.
Ik zag laatst een spotje waarin bijna woorde
lijk werd gezegd dat een kind dat een be
paald artikel niet had, er niet bij hoorde.
Heel doortrapt. Reclamepsychologen weten
dat kinderen erg vatbaar zijn voor wat
vriendjes vinden. Ouders zullen willen voor
komen dat hun kind buiten de groep valt."
Met een nee doen we de kleine schat ver
driet, alleen maar omdat dat op de langere
termijn beter voor 'm is. En toch moet het.
Levering: „Alle kinderen zijn egocentrisch als
ze geboren worden. Ze weten niet beter dan
dat alles om hen draait. Opvoeding kun je
beschouwen als een langgerekte poging om
uit dat stadium te komen. Er zijn trouwens
maar weinigen in de wereld die het echt he
lemaal kwijtraken.
Een verwend kind herken je aan z'n ego
centrisme: hij denkt alleen aan zichzelf,
houdt geen rekening met anderen. In de we
tenschap is nooit daadwerkelijk aangetoond
dat verwenning de oorzaak is van zulk ge
drag, maar het ligt wel voor de hand. Een op
voeder moet zijn kinderen leren dat niet alles
onmiddellijk kan. Maar het allerbelangrijkste
is dat opvoeders betrokken zijn bij hun kind.
Betrokkenheid is er niet als je altijd ja zegt.
Dat is een vorm van onverschilligheid. Je
hoeft je kind er niet eens voor aan te kijken.
Wie (ook) nee zegt, gaat op dat moment een
gesprek aan."
Tegelijkertijd moet je ook weer niet alles
kapot redeneren. Levering: „Je kunt best een
keer mild zijn."
Socrates
Vanaf de dag dat je kind is geboren, moet je
het leren om het zonder bezit te doen. Kin
deren van vandaag houden te veel van luxe,
ze hebben vreselijke manieren, bespotten de
autoriteiten en hebben geen ontzag voor ou
deren. Ze staan niet eens meer op, wanneer
hun ouders of leraren binnenkomen. Wat
zullen dat voor vreselijke mensen worden als
ze groot zijn?
Deze uitspraken van wijsgeer Socrates van
2400 jaar geleden geven aan dat het een
kwestie is van alle tijden. De welvaart van
vandaag maakt het de ouders wel erg lastig
er niet aan mee te doen. Maar dat is ook niet
erg, meent Levering. „Je kunt een kind niet
onthouden wat je zelf wel neemt. Sommige
dingen zijn( vanzelfsprekend, ook econo
misch gezien. Zo hebben we allemaal een
fiets. Maar dan kun je een kind nog wel bij
brengen dat je daar met respect mee moet
omgaan."
De vrees van ouders dat hun in weelde ba
dende kind zich niet kan handhaven in min
dere tijden, vindt Levering onterecht. „Bij
een groot deel van de huidige generatie op
voeders is het er in gehamerd: 'je hebt het
heel goed, maar vergeet niet dat het ook
minder kan'. Daar weten wij alles van. We
hebben de neiging dat over te dragen op on
ze kinderen, maar dat hoeft niet. Mensen
zijn flexibel en kunnen zich in het algemeen
goed aanpassen als een situatie verandert.
Zo heb je kinderen die zich thuis als verwen
de nesten gedragen, maar op school heel
matig en tevreden zijn. Daarom denk ik ook
dat het met de latere maatschappelijke over
last van verwende kinderen uiteindelijk wel
zal meevallen. Het is toch ook prachtig om te
zien hoe jongeren heel braaf en gehoorzaam
vakken vullen bij j^bert Heijn en daar doen
wat van ze verwacht wordt. Het kan best zijn
dat diezelfde kinderen thuis nooit tevreden
Waarderen
Moeder en huisvrouw Hetty van Oordt doet
wat ze kan om haar kinderen, die alles heb
ben wat hun hartje begeert, geen vervelende
nesten te laten worden. „We hebben het geld
en geven graag. Ze hoeven niet op hun knie-
en van dankbaarheid, maar ze moeten het
wel waarderen en weten dat het niet uit de
lucht komt vallen. Zo heeft m'n zoon maan
denlang laten weten dat hij maar één wens
had voor z'n verjaardag: een gameboy. Zo'n
ding kost tweehonderd gulden, een bijbeho
rend spelletje tachtig. Ik ben gaan rondvra
gen hoeveel kinderen in zijn klas er een heb
ben, want hij hoeft niet voorop te lopen. Veel
kinderen blijken in het bezit van zo'n ding.
Maar ik hoorde ook dat de ouders van een
vriendje een gameboy te duur vonden. Daar
was ik blij mee: ik kocht er een, maar had
ook een kapstok voor m'n verhaal dat er an
dere omstandigheden bestaan; dat dat jon
getje daarmee niks minder is, dat het om de
binnenkant gaat."
Tot nu toe werkt het goed, vindt ze. „Ik
realiseer me dat mijn kinderen veel te veel,
belachelijk veel spullen hebben. Maar ze zit
ten wel goed in hun vel en zijn vrolijk. Ik
weet niet of dat mijn verdienste is, maar ik
ben er van overtuigd dat de regels en gren
zen die hier in huis gelden, en dat zijn er
flink wat, goed voor ze zijn. Als ik niet zou
zeggen dat ie maar een uur per dag tv mag
kijken, zou mijn zoon de hele dag voor de
buis hangen."
Monstertje
Het is lang niet overal Huize Weltevree. „In
alle lagen van de bevolking zie je tot op het
bot verwende kinderen. Ze krijgen de duur
ste spullen, maar te weinig echte aandacht",
zegt kinderpsychologe Hilda Offerhaus. Te
gen de tijd dat ze zich realiseren dat ze daar
mee een egoïstisch, ontevreden, veeleisend
monstertje hebben gecreëerd, is de weg te
rug lang en zwaar.
„Het is bij te stellen, maar het vergt veel
inspanning", weet Offerhaus. „Het gaat om
een mentaliteitsomslag, je herneemt als ou
ders de macht. Die heb je niet voor niets ge
kregen, het is in het belang van het kind dat
je daar gebruik van maakt. Je moet dat stukje
bij beetje doen; niet van de ene op de andere
dag alles willen veranderen en zeggen: 'vanaf
vandaag mag en krijg je niks meer'. Pak één
ding tegelijk aan, bijvoorbeeld laat naar bed
gaan. En probeer vooral consequent te zijn.
Maak duidelijk dat het voortaan anders gaat
en leg zonodig een sanctie op, bijvoorbeeld
morgen geen tv kijken. Het kind maakt zo'n
omslag mee, en het zal zich er uiteindelijk
prettiger bij voelen. Ik weet het, grenzen
trekken is moeilijk, maar opvoeden betekent
nou eenmaal ruzie maken. Het is een nood
zakelijk kwaad, maar wees gerust, het komt
altijd weer goed."
FLORIEN VAN REES
