Cas Oorthuys: harde werker in zwart-wi
Hersenloze
vernielers
Nuon verdient sponsorgeld via achterdeur terug
Nuon moet berekeningswijze van
verwachte gebruik bekendmaken
Cultuur Kunst
DONDERDAG 21 SEPTEMBER 2000
In reactie op de ingezonden
brieven van de de heren Kwik
en Maas over het vernielde Vre-
desmonument op de Leidse
Garenmarkt (in het Leidsch
Dagblad van respectievelijk 12
augustus en 5 september) wil ik
het volgende kwijt.
Iedereen heeft het recht om
iets mooi of lelijk te vinden en
zeker als dit om kunst gaat. Niet
ieder vindt een hert tegen de
ondergaande zon, of een hui
lend boefje, of de Nachtwacht
in kruissteek, de meest ontroe
rende uitingen in de kunst. En
datzelfde geldt ook voor het
Vredesmonument op de Garen-
markt.
Maar dat geeft ook niet en het
is ook niet waar dit allemaal om
draait. Waar het wel om gaat, is
dat de vernielers in hun hersen
loze en stompzinnige acties
moeten worden gestopt. Want
een beetje respect voor de ge
voelens en gedachten van an
dere mensen zou hier al een
hoop goeddoen. Dat is tenslotte
de gedachte waarvoor het 'Vre-
des'-monument is neergezet.
Denk ook aan het beeld in
Oegstgeest en in Amsterdam en
aan alle vernielingen en de
graffiti, de lijst is eindeloos.
Er zijn al te veel mooie en
aardige dingen stukgemaakt.
F. Arkeveld, Het Vredesmonument op de Leidse Garenmarkt valt keer op keer ten
Leiderdorp, prooi aan vernielers. foto hielco kuipers
Het artikel "Wrevel over hoge
rekeningen Nuon' (in het
Leidsch Dagblad van 2 septem
ber) heb ik met veel interesse
gelezen. Wat mij het meest op
viel, was de toelichting zoals die
door een medewerker van
Nuon werd verwoord.
In deze toelichting op de ho
gere voorschotbedragen wordt
met geen woord gerept over het
feit dat de korting op automa
tisch betalen van de voorschot
bedragen per 1 juli van dit jaar
is vervallen.
Deze verandering werd met
zeer kleine lettertjes vermeld in
een advertentie in de Zuid-Hol
land Post van week 27. Veel le
zers van het weekblad zullen dit
waarschijnlijk niet hebben gele
zen, dus weten ook veel 'klein
verbruikers' niet dat de eindaf
rekening volgend jaar sowieso
10 gulden hoger zal uitkomen.
Bij navraag krijgt men alleen te
horen dat deze wijziging door
het hoofdkantoor is opgelegd.
Alle dienstverlenende instan
ties geven graag korting van 1
gulden op iedere betaling die
automatisch kan worden gere
geld Nuon doet het anders en
stopt met deze korting en
hoopt nu maar dat alle klein
verbruikers die sinds jaar en
dag automatisch betalen, dit
blijven doen.
In dezelfde informatie-adver
tentie van Nuon in de ZH Post
staat ook vermeld dat Nuon da
gelijks bijna 3 miljoen particu
liere en zakelijke klanten van
energie voorziet. Stel dat van dit
aantal 50 procent gewend is au
tomatisch te betalen, de reken
som is dan snel gedaan: 15 mil
de voordeur uitgeeft als zoge
naamde sponsor, met grote fo
to's in de krant en de daarbij
behorende cheques en reclame
Op voetbalshirts, wordt via de
achterdeur zonder al te veel be
kendheid weer binnengehaald
bij de 'kleinverbruikers'.
Uiteraard heb ik de automati
sche afschrijving direct gestopt,
wie volgt?
-C.G. Groeneveld,
Leiderdorp.
In reactie op het artikel 'Wrevel
over hogere rekeningen Nuon'
(in het Leidsch Dagblad van 2
september) constateer ik dat
het met de beschikbare infor
matie niet is na te gaan of de
geraamde rekeningen van
Nuon juist zijn.
Afrekening en prognose zijn
gebaseerd op twee componen
ten: het volume en het tarief. Bij
het prognosebedrag ontbreken
de kubieke meters gas/water en
kilowattuur elektriciteit.
Nuon-woordvoerder Van der
Erf heeft vooral het tarief toege
licht. Hoe een normale winter
wordt berekend is niet duide
lijk. In de afgelopen jaren heb ik
deze vraag (telefonisch) her
haaldelijk gesteld, maar geen
duidelijk antwoord gekregen.
Er wordt rekening gehouden
met de drie of vier afgelopen
winters, aldus het antwoord,
maar of het om een gewone ge
middelde (kwakkel/normaal-
strenge winter) gaat of om een
andere correctie werd niet dui
delijk.
Extra probleem bij de prog
Voorjaar
gas
water
licht
periode
Afrekening 1997
Afrekening 1998
Afrekening 1999
Afrekening 2000
4643
3441
4483
3400
148
134
168
154
2402
2414
2493
2015
26/02/96 -13/03/97
13/03/97-09/03/98
09/03/98 - 18/05/99
19/05/99 - 06/04/00
Prognose 00/01
Gemiddeld 4 jr.
Gemiddeld 2 jr.
4575
4001
3942
173
151
161
2270
2331
2254
nose is dat de 'Afrekening
1999/2000' een extra lang jaar
betrof (bij mij 14 maanden),
vanwege de problemen bij
Nuon. Voor de prognose kan
dit probleem worden opgelost
door een (ongewogen) gemid
delde te nemen.
Hoe vreemd de prognose van
de volume-componenten is,
laat onderstaand staatje zien
met mijn eigen gegevens. Het is
duidelijk dat de prognose niet
op een gewoon gemiddelde is
gebaseerd. Nuon verwacht een
strenge winter met weinig re
gen en iets meer zon dan ge
middeld. De raming van het
verwachte verbruik lijkt eerder
te zijn ingegeven door hoop en
lucratief rekenen.
Nuon moet de berekenings
wijze van het verwachte gebruik
bekendmaken.
Cultureel cenl
Warmond pea »i
vergeleken ra 2
Dom in Kei J'1
Op de rubriek 'R
schijnselen' in het I rg
Dagblad van 12 sep'
wil ik reageren. Ofscitir,
moet toegeven dat de 0[(
derstelde duur van d |a.
van een sociaal m
centrum in Warmom
jaar) mij wat lang lijk
ik toch opmerken
bouw 'peanuts' is v
met de constructie
Dom in Keulen.
Voor de bouw van
tisch (voor een deel
bedshuis had men o
625 jaar nodig als
gaat van het sticht
1248 en de wijding op
tober 1880. Daarna
men nog lang
aan dit, door zijn ovi
gende decoraties,
wekkende gebouw,
knutselen is na 19
stevig ter hand genoi
alle schade te herstt
de Dom had opgeli
de vreselijke bombai
ten op de stad, 250 in
Zo bekeken mop
Warmonders blij
centrum staat er bin
jaar. Peanuts dus!
A.A. li
O?
SCHRIJVENDE LEZERS
Belangrijkste fotograaf uit Nederlandse geschiedenis' geëerd met drie exposities in Rotterdam
'Een harde werker in zwart-wit' noemde schrijver Simon
Vinkenoog hem in een voorwoord van een
herdenkingsboek. De Amsterdammer Cas Oorthuys liet
na zijn dood een oeuvre na van meer dan een half
miljoen foto's. Rotterdam eert nu met twee exposities de
man die de wereld fotografeerde.
door Marc Floor
Een historisch moment: de lan
cering van de Apollo 11de ra
ket die de eerste mannen zou
brengen op de maan. Simori
Vinkenoog en Cas Oorthuys
waren erbij, die dag op Cape
Canaveral in 1969. Vinkenoog
om het in schrift, Oorthuys om
het op de gevoelige plaat vast te
leggen. Maar op het moment
suprème klikte Oorthuys niet
het vuurgeweld van waaruit de
raket opsteeg. Zijn camera koos
voor iets anders: het legertje
persmensen dat de gebeurtenis
fotografeerde.
Oorthuys (1908-1975) was er de
man niet naar om - ondanks
een carrière vol bedrijfsop-
drachten - een zo groot moge
lijk publiek te plezieren. Hij fo
tografeerde gewoon, zijn lens
zoog zich als vanzelf op iets
vast. Vaak ging het daarbij om
architectuur, nog vaker om
mensen. Maar eigenlijk ging het
om alles wat hij mooi vond. Of
onrechtvaardig. Oorthuys wilde
de realiteit brengen en eerde
die realiteit, hoe hard die ook
was.
Omnivoor
Het is de enige noemer waar
onder het oeuvre van meer dan
een half miljoen foto's van Cas
Oorthuys is samen te brengen.
Hij is misschien wel de belang
rijkste fotograaf uit de Neder
landse geschiedenis, maar laat
zich moeilijk in een hoek du
wen. Oorthuys was een fotogra
fische omnivoor, die even mak
kelijk lammetjes in de wei foto
grafeerde als de berechting van
nazileiders in Neurenberg.
Er is Cas Oorthuys de histori
sche fotograaf, Cas Oorthuys de
reisfotograaf, Cas Oorthuys de
sociale fotograaf. Rotterdam
kent vooral Cas Oorthuys de
stadsfotograaf, maker van het
internationaal bejubelde foto
boek 'Rotterdam, Dynamische
Stad' uit 1959. Het is een mo
numentaal werk, waarin de
Amsterdammer het herrijzen
van Rotterdam uit de as laat
zien: van een puinvlakte naar
een wereldstad, met trotse
schepen, fiere kranen en kloeke
gebouwen.
Niet zo gek dus dat het Rotter
dam is dat een postuum saluut
brengt aan de fotograaf. Vanaf
zondag met een dubbelexposi
tie van zijn werk in de Histo
risch Museum-dependance De
Dubbelde Palmboom en in ga
lerie Duo/Duo, en volgend jaar
met een tentoonstelling van
zijn reisgidsen in de Kunsthal.
Bij de huidige expositie is een
boekje verschenen onder de ti
tel 'Allemensen!', met foto's die
zijn uitgezocht door Duo/Duo
eigenaar Aad Speksnijder en
door Lydia Oorthuys, de 81-ja
rige weduwe van Cas.
Als er dan toch een predikaat
op Oorthuys moet worden ge
plakt, dan komt die van sociaal
fotograaf het meest in aanmer
king. Als bewonderaar van de
socialistische kunst in Duits
land en de Sovjet-Unie sloot hij
zich in de vroege jaren '30 aan
bij de Vereeniging vart Arbei
dersfotografen, een amateuror
ganisatie met onder meer Jo-
rens Ivens als mentor, die ar
beiders wilde leren hun eigen
omstandigheden vast te leggen.
Nog niet eerder was in Neder
land de politieke waarde van de
foto erkend.
Crisis
Oorthuys kwam er terecht na te
zijn ontslagen als bouwkundige
voor de stad Amsterdam. Door
de crisis kwam hij als zovelen
op straat te staan en zocht hij
zijn heil in zijn tweede liefde
naast architectuur: de fotogra
fie. In de socialistische fotobe
weging vormde hij al snel met
een stel jonge talenten de fine
fleur van de Nederlandse foto
grafie. Werd het medium voor
heen vooral gebruikt als prakti
sche kopieermachine, Emmie
Andriesse, Carel Blazer, Eva Be-
snyö en Cas Oorthuys wisten er
veel meer mee te doen.
De groep werkte volgens het
principe van de Nieuwe Foto
grafie. Deze uit socialistische
staten overgewaaide stijl wilde
- weliswaar met de beste tech
nieken - de werkelijkheid vast
leggen zoals hij was, zonder te
retoucheren. Zoals Oorthuys
het later zou zeggen: 'De groot
ste fout die een fotograaf kan
maken is de lelijke dingen mooi
maken.' Vanzelfsprekend werd
de documentaire werkwijze
aanvankelijk vooral gebruikt
voor de socialistische zaak,
maar tegen de jaren '40 werd
het al breder toegepast.
Anti-fascist
Een activist is Oorthuys nooit
geweest. Wel een blauwe
maandag lid van de Commu
nistische Partij Holland, maar
die werd hem al gauw te dog
matisch. Eerder ontwikkelde hij
zich in de jaren '30 tot anti-fas
cist, die actief meehielp in de
opvang van politieke vluchte
lingen. Toen daadwerkelijk de
oorlog kwam, gebruikte hij zijn
camera als wapen.
Lydia Oorthuys, die Cas in 1940
trouwde, herinnert zich de tijd
waarin haar man met een ca
mera verborgen onder zijn jas
stiekem foto's maakte van gefu
silleerde mensen. „Een Duits-
joodse vriend kwam op het idee
om Nederlandse fotografen te
bundelen en een eigen taak te
geven. Want ze fotografeerden
Een foto van Cas Oorthuys. De Amsterdammer liet een archief van meer dan een half miljoen foto's na. foto gpd cas oorthuys
allemaal opgeblazen bruggen.
Nu kreeg ieder een eigen op
dracht zodat de gevolgen van
de oorlog voor ons land in alle
facetten werd vastgelegd. Cas
wilde dat wel doen, maar heeft
van tevoren gezegd dat hij geen
springstoffen onder rails zou
leggen of mensen zou dood
schieten. Dat kon hij niet op
brengen."
De groep, na de oorlog 'De On
dergedoken Camera' genoemd,
heeft een uniek document van
de oorlog nagelaten. Oorthuys
was daar na '45 nog niet mee
klaar. Hij toog naar Neurenberg
om daar zelf de berechting van
de nazibeulen vast te leggen.
Zijn laatste politieke statement
kwam in 1947 met 'Staat in
Wording'. Oorthuys legde de
Indonesische kant van de kolo
niale oorlog op foto vast, wat
hem niet in dank werd afgeno
men.
De Slegte
'Van Mook spreekt', 'Soekarno
spreekt', 'Het kanon spreekt'
staat er onder drie opeenvol
gende foto's in 'Staat in Wor
ding'. Oorthuys liet er een stem
mee horen die in Nederland
niet was gewenst. „De Neder
landers vonden het walgelijk,"
weet Lydia Oorthuys. „Het is
ook het enige boek van Cas dat
bij De Slegte terecht is geko-
men. Hij had het uitgegeven op
goedkoop papier, want ieder
een moest het kunnen kopen.
Maar niemand had interesse.
Dat was hun Indonesië niet.""
Na dit fiasco gaf Oorthuys de
politieke fakkel over aan een
nieuwe generatie. Hij ging zich
nu concentreren op wat hij zelf
graag wilde. Een tijdperk van
bedrijfsopdrachten brak aan,
waarin een briljant idee van Jan
Brusse een groot succes werd.
De Frankrijk-specialist vroeg
Oorthuys foto' s te maken voor
een reisgids over het land. De
gids, in 1951 uitgekomen,
zo aan dat deze zou uitgr
tot een serie van zo'n vijfi
len, met vele internationi
gaven. De complete reek
straks te zien in de Kunsl I
Veelvraat
Daarnaast besloot Oorthi
een eigen archief aan tek
van zijn foto's. Onder hei
van een voorziening voot
oude dag had hij eindelij
legitimatie gevonden voe ie
manische manier van
feren. Want Oorthuys wa 11
veelvraat op fotografisch
bied. Met zijn Rolleiflex-t
schoot hij zodanig aan ei
door, dat mensen wel e
dachten dat hij een film; 'e'
maken was in plaats van u'
to.
„Eva Besnyö zei altijd: Q
een mitrailleur", lacht Lj
Oorthuys. „Hij stopte nie
nooit te wachten op een
ment. Hij was voortdure bl
beweging, draaide om i
derwerp heen, tot er in
hoofd ging dagen: nu hé 'P'
het. Geef een fotograaf q
dracht voor een kalende
zal een kleine honderd fc
maken. Cas maakt er dar
kleine duizend."
Het heeft ertoe geleid d
Oorthuys een archief ai
van meer dan een half
foto's. Allemaal keuriggi
schikt en onderhouden,i 'JJ
dood in 1975 door Lydia
1990 werd het overgedra V(
aan het in Rotterdam gei w
de Nederlands Fotoarchien
kreeg er niet alleen een li 'PI
beeld van 50 jaar mee in
den, maar ook een collet
cumentaire platen vandi "f>
derlandse polder, Amerii
donesië, Marokko, Grid
Frankrijk, en ga zo maar
Een fotoboek van de wei re
Kunst
Wie nu komt in het AmS lu
damse appartementjes m
dia Oorthuys ziet geen fi
de muur hangen. Een et
Oorthuys doet tegenwoc
internationale galeries 1
gulden, maar de makeri
vrouw hebben het nooil
als kunst voor aan de ra
„Op de vraag of zijn foto ?n
kunst waren of niet raak!
altijd een beetje geïrritee
vertelt Lydia. „Hij zei da lsc
schien dat je foto dat eei
te halen, maar daar ben u"
mee bezig. Cas maakte1
foto's. Dat was het." er
De expositie 'Allemense
to's van Cas Oorthuys'ins
zien in Rotterdam van: n'
dag tot en met 15 nova IC|
museum De Dubbeldelnv
boom (Voorhaven 12) e 'jj
en met 5 oktober in Ga!
Duo/Duo (Mathenesser 1
304, 010-4778529). Hel bl
boek 'Allemensen!' (uit;
Duo/Duo, 129 blz.) koü
luxe gebonden versie fi
gewone versie is ƒ39,90
'Cas Oorthuys. Europal
1965' is te zien van 14 a:
en met 1 september 2(H
Kunsthal.
