'Meer tale
laten zien'
'Parade makennet als op de kermis'
Vechten om het mooiste plaatje van prinses Christii
Juliana wilde rondleidin
door de Leidse Schouwbi
Cultuur Kunst
Geschilderde benen
DINSDAG 12 SEPTEMBER 2000
Werkhuisje Kan naar Den Bosch
kudelstaart Het werkhuisje van Wim Kan is door de huidige
eigenaar, J. Hilverda, geschonken aan het Koningstheater in 's-
Hertogenbosch. Hilverda kocht het huisje bij de grond waar
Wim Kan en Corrie Vonk vroeger woonden en wilde het laten
slopen. Vorige week boden de cabaretiers Van Muiswinkel en
Van Vleuten aan het huisje, 'een monument van het Nederland
se cabaret', te redden. Het Koningstheater wil het huisje op zijn
terrein openstellen voor publiek.
Bouazza schrijft Boekenweekessay
Amsterdam Hafid Bouazza schrijft het essay voor de komende
boekenweek. Onder de titel 'Het Land van herkomst' verschijnt
het boekje tijdens de 66ste boekenweek die van 14 maart tot en
met 24 maart wordt gehouden. Het motto verwijst naar het
schrijven tussen twee culturen. Eerder werd al bekend dat Sal
man Rushdie het Boekenweekgeschenk zal schrijven. Hafid
Bouazza debuteerde in 1996 met de verhalenbundel 'De voeten
van Abdullah' waarvoor hij de E. du Perronprijs ontving. Inmid
dels verschenen van zijn hand ook al de novelle 'Momo'en het
toneelstuk 'Apollien' en de dichtbundel 'Schoon in elk oog is
wat het bemint.'
Vespers Rachmaninov in Pieterskerk
leiden Het Nationale Koor van de Oekraïne, Dumka o.l.v. diri
gent Yevhen Savtshuk, is voor een tournee in Nederland. Behal
ve met Beethovens Koorfantasie opus 80 en de negende in het
Amsterdamse Concertgebouw en de Dr. Anton Philipszaal in
Den Haag zullen zij in drie kerken een bijzonder concert geven.
Morgenavond is het koor te beluisteren in de Leidse Pieterskerk.
Het programma na de pauze bestaat uit de Vespers opus 37 van
Rachmaninov. Voor de pauze zal het koor met vier topsolisten
uit Kiev het laatste deel uit Beethovens Negende Symfonie 'Ode
an die Freude' ten gehore brengen.
Rob van Hattum directeur Nemo
Amsterdam Rob van Hattum (45) is per 1 september benoemd
tot inhoudelijk directeur van het technologiemuseum Nemo
(voorheen New Metropolis) in Amsterdam. Hij versterkt de top
naast algemeen directeur Peter Rijntjes. Van Hattum werkt ook
bij de VPRO als eindredacteur wetenschap. Bij het museum
gaat hij zich vooral bezighouden met het ontwikkelen van be
leidslijnen voor de toekomst.
Video Festival in Amsterdam
Amsterdam In het Nederlands Instituut voor Mediakunst in
Amsterdam wordt van 14 september tot en met 14 oktober het
18de World Wide Video Festival gehouden. Getoond wordt het
werk van drie jonge Belgische en Nederlandse kunstenaars. Met
hun werk bewegen ze zich op het spanningsgebied tussen stil
staand en bewegend beeld.
Staking bij museum New York voorbij
new york Na ruim vier maanden is de staking van werknemers
van het Museum voor Moderne Kunst (MoMA) in New York be
ëindigd. Ongeveer 250 van de 630 personeelsleden gingen ak
koord met een salarisverhoging van 18 procent, die in de loop
van de komende vijfjaar zal worden uitgekeerd. De staking be
gon eind april, toen de werknemers van een van de belangrijk
ste Amerikaanse musea voor moderne kunst een hoger salaris
eisten en een ziektekostenverzekering via hun werkgever. Het
museum, dat doordraaide op tijdelijke krachten, ondervond
weinig hinder van de staking maar zat wel met haar imago in de
maag. De stakers stelden zich om toerbeurten bij de ingang op
en probeerden bezoekers ervan te overtuigen een andere
kunstinstelling te bezoeken. De werknemers werden gesteund
door een aantal prominente Amerikanen, onder wie de regis
seurs Steven Spielberg, Jim Jarmush en Martin Scorsese.
noordwuk rob onderwater
vervolg van voorpagina
Buiten op het strand in Noordwijk lig
gen mensen in zwembroek te zonne
baden. Het warme najaarszonnetje
nodigt uit om een koele pils of een ver
frissend ijsje te nuttigen. Wie denkt er
op zo'n moment al aan Kerstmis? Even
verderop, vanuit een van de zalen van
de Hotels van Oranje, schalt een vrou
wenstem. Nee, het zijn duidelijk niet
de zomerse klanken van Jody Bernal
(Que si, que no), de huidige nummer 1
van de Nederlandse hitlijsten. De mu
ziek is serieus, klassiek en stemmig.
Het is een cd die je op een regenachti
ge, koude zondagmiddag opzet met
een goed glas wijn bij een knetterende
open haard. De zangeres van de liedjes
is in Nederland bepaald geen onbe
kende: prinses Christina.
Het feit dat iemand van de koninklij
ke familie een cd (My Christmas Al
bum) met kerstliedjes heeft gemaakt,
is aanleiding voor de vaderlandse pers
op deze maandagmorgen om massaal
naar de Hotels van Oranje in Noord-
wijk uit te rukken. Binnen is het in de
Bentley-lounge een compleet gekken
huis. Nog voordat de prinses binnen
komt leveren fotografen en camera
mannen een gevecht om de beste plek.
Met zoveel concurrentie is het voor
papperazzi Joop van Tellingen en Ed
win Smulders onmogelijk om de plaat
van hun leven te schieten.
Als Christina dan eindelijk binnen
komt ontstaat een gevecht van leven
op dood voor de beste foto en de leuk
ste reportage. De schrijvende pers en
andere belangstellenden kunnen
slechts gissen naar wat er gebeurt. ,,Ik
geloof dat ze de cd nu overhandigd
krijgt", zegt iemand, terwijl voor hem
de afgevaardigden van de pers een le
vend cordon om de prinses hebben
gevormd.
Platenbaas Eddy Ouwens bekijkt het
tafereel met instemming. Een cd die
wordt volgezongen door een lid van
het Koninldijk Huis is 'een apart geval',
zal hij even later tijdens zijn openings
speech zeggen. „In de platenindustrie
kun je nooit van tevoren zeggen of een
cd een hit wordt, maar dit keer zijn de
verwachtingen toch hooggespannen",
verklaart projectmanager Jaap Stou-
tenbeek namens het platenlabel. De
cd komt op 2 oktober uit, maar er zijn
er op voorhand al 200.000 besteld. De
verwachting is dat er veel meer ver
kocht gaan worden. Donderdag wordt
in de Hotels van Oranje een concert
van Christina opgenomen, dat op 16
december door de AVRO wordt uitge
zonden.
Het gekrioel om de mooiste plaat
laat Christina onbewogen. Als de mu
ziek van haar cd, opgenomen in sa
menwerking met het Metropole Or
kest, uit de speakers schalt, neuriet ze
mee en wiebelt zichtbaar tevreden
heen en weer. De vraag of de cd num
mer één op de hitlijst zal worden, ver
rast haar. „Weet ik veel", zegt ze scha
terlachend.
De opbrengst van de cd komt ten
goede aan het PCC, het pri
tina Concours. Dat is een s
veelbelovende musici kans
carrière in de muziek biedt.
Nog één minuut krijgen i
fen en cameramannen, dan
wegwezen. Maar dat is tl
mansoren gericht. Als Chi
naar het terras begeeft vooi
koffie, volgt de meute. Da
bewaking in. „Mijne heren
moet leeg. Houd u zich
spraak." Waarna een stevigj
buurt van de prinses plaatsi
Gelaten druipt de meute I
Beneden is Joop van Tellin
staten. Zijn voor de deur g
auto is weggesleept en staal
litiebureau.
Staatssecretaris kritisch
Musea presenteren niet-westerse culturen nq
als dode culturen. Die stelling poneerde staats
Van der Ploeg (cultuur) maandagavond in Leid
opening van het studiejaar van de afdeling kunj
denis van de faculteit Letteren.
leiden anp
Amsterdam Een geschilderde versie van een foto van Paul Huf hangt
in galerie De kunstfabriek in Amsterdam. Op verzoek van de galerie
selecteerde de fotograaf twintig foto's die volgens hem ook door am
bachtelijke schilders kunnen worden vastgelegd in olieverf. De nage
schilderde foto's zijn te koop. De expositie is zaterdag geopend.
FOTO ANP/EVERT ELZINCA
vervolg van voorpagina
Hoewel de bewindsman be
langrijke verbeteringen be
speurt, zei hij: „De musea be
schouwden en beschouwen de
niet-westerse culturen vaak nog
steeds als dode culturen die
niet meer in ontwikkeling zijn.
Ze bestuderen vaak de platte
landsculturen en niet de stede
lijke culturen, waar juist veel
kunstenaars actief zijn."
„Volkenkundige musea in
Nederland gaven een beeld van
een afgesloten verleden met
traditionele kunstvormen: mas
kers en beelden uit Afrika en
Oceanië, hindoeïstische schil
derkunst en pre-Columbiaans
aardewerk. Daarmee werd de
deur op slot gedaan i
gaf tot recente ontt
in deze culturen. Hq
kunstmusea beperk
perken zich tot de w\
reld, een erfenis va
tiek-militaire verdelg
kolonisator en kolon
Van der Ploeg.
De staatssecretaii
een 'verrijking' vinde
de musea, zowel vol!
als kunstmusea, in
dialoog het publiek
scher zouden ven
presentaties van ni
kunst." De musea z
gens Van der Ploeg
kunnen laten zien
lent uit andere culti
ons land is komen wi
Geen ontslagen bij Koorenhuis Nederland op zijn smalst in de Hollandsche Revue
den haag gpd
Op de muziekafdeling van de
Haagse instelling het Kooren
huis vallen vooralsnog geen ge
dwongen ontslagen. Dat ver
klaart de directie van het kunst
centrum, nadat vrijdag bekend
werd dat het in ernstige financi
ële moeilijkheden verkeert.
Jaarlijks komt het Koorenhuis
zes ton tekort. „We kunnen het
waarschijnlijk via natuurlijk
verloop oplossen", zegt woord
voerder S. van Schaik. Om dat
tekort op te heffen, moeten er
op de muziekafdeling zo'n tien
docenten uit. De andere afde
lingen (dans, theater, beelden
de kunst, fotografie, nieuwe
media en literatuur) liggen
vooralsnog niet onder vuur. Het
Koorenhuis heeft in totaal zo'n
350 medewerkers waarvan het
grootste gedeelte kunstzinnig
docent is. „Veel van hen wer
ken op freelancebasis of heb
ben een tijdelijk contract."
theater recensie
margriet prinssen
Voorstelling: De Hollandsche Revue. Regie en decor Rieks Swar-
te. Met: Tjitkse Reidinga, Hans Thissen, Siem van Leeuwen, Ferdi
Janssen en Frank Houtappels. Gezien: 9/9, Toneelschuur, Haar
lem Nog te zien aldaar t/m 14 sept. Verder o.a Alphen a/d
Rijn, Parktheater, 16 sept.; Leiden, LAKtheater, 19 en 20 sept.;
Amsterdam, Bellevue, 26 sept t/m 1 okt.; Rotterdam, Schouw
burg, 3 t/m 7 okt.; Zoetermeer, Stadstheater, 10 okt Den Haag,
Theater a/h Spui, 17,18 sept.
'Schep vreugde in het leven/ zet de zorgen aan
de kant.' Onder het motto Lach iedere dag! her
schept Rieks Swarte in zijn nieuwe voorstelling
'De Hollandsche Revue' het vooroorlogs variété.
Vrolijke liedjes, Hollandsch drama, heuse paar-
dendressuur en nog veel meer.
Het idee is vorig jaar ontstaan, toen de Firma
Rieks Swarte 'Panorama van de Eeuw' speelde,
een voorstelling waarin werd teruggekeken op de
twintigste eeuw. Onder andere werden een stukje
cabaret uit de oorlogsjaren en een scène uit de
authentieke Snip &Snap-revue opgevoerd. Frag
menten die zo tot de verbeelding spraken dat
Rieks besloot om het fenomeen van de revue
eens diepgaand aan te pakken.
Het resultaat is 'De Hollandsche Revue', een
reconstructie van een vooroorlogse amuse-
mentsvorm, tot in alle details (zelfs de spelling en
de advertentieteksten!) nagenoeg perfect uitge
voerd. De voorstelling balanceert af en toe op
een dun koord tussen imitatie en parodie, maar
nergens wordt het genre belachelijk gemaakt.
Dat is een verdienste want o, o, o, wat een onge
looflijk hoog lulligheidsgehalte bezat het Neder
land van laten we zeggen tot en met de jaren vijf
tig. De beginregels van het gedicht 'Ons Hol
landsch Ideaal' luiden: 'Netjes op de wereld ko
men/met een scheiding in je haar.' Dat mag
symptomatisch heten voor een samenleving
waarin keurigheid en netheid de voornaamste
waarden vormden: Nederland op zijn smalst.
'De Hollandsche Revue' is een pol
alle mogelijke variétévormen, van
Koos Speenhofï en dialogen van Karl)
circusachtige nummers, zoals de P
van Kiki Printimps, Paardendressui
buikspreker. Vooral die circusacts vor
tepunten van de avond vanwege de
oubolligheid en de ernst waarmee ze i
gevoerd. Tussendoor wordt een drieti
neelstukjes gespeeld waarin het famil
erg kort door de bocht wordt getoond.
'De Hollandsche Revue' is puur vet
maak van hoog niveau, maar niet mee
Tentoonstelling 30 jaar Joop van den Ende producties
amsterdam hans visser
'De Fabeltjeskrant' was in 1969
de eerste theaterproductie van
Joop van den Ende. Sindsdien
heeft hij het aanzien van de Ne
derlandse theaterwereld ingrij
pend veranderd. Hoe dat ging,
wordt verteld op een tentoon
stelling in het Theatermuseum
te Amsterdam. Foto's, kos
tuums, voorwerpen en video
beelden van talloze sterren uit
de stal van Joop van den Ende
brengen het verhaal van een
eenvoudige volksjongen, het
verhaal van 'Koopman in illu
sies'.
Joop van den Ende vindt het
een mooie titel voor de ten
toonstelling over zijn werk. „Ik
heb het niet zelf bedacht", zegt
de theaterproducent. „Maar
toepasselijk is de titel wel. Je
moet het nu eenmaal in je heb
ben om iets voor mensen te
willen maken en dat te verko
pen. Daar heb je soms trucjes
voor nodig, dan moet je net als
bij circus 'parade maken'. Dan
ben je koopman in illusies. De
expositie is niet mijn initiatief
en ik heb hem ook niet samen
gesteld. Maar ik heb inderdaad
in die jaren invloed gehad. Ik
denk dat ik ook de kwaliteit van
ballet en opera heb gestimu
leerd. Al sta je daar zelf nooit zo
bij stil."
Als jongen van vijftien begon
hij als decorbouwer bij De Ne
derlandse Opera. Ondertussen
probeerde hij ook als artiest iets
te bereiken. Daarnaast verkocht
hij ook nog vêrzekeringen en
dreef hij later een winkeltje met
feestartikelen. Alles bij elkaar
een mooie basis voor zijn latere
carrière. Die begon toen hij
doorkreeg dat het produceren
en verkopen van voorstellingen
hem beter lag dan het artiesten
vak.
De theaterversie van de tele
Joop van den Ende: Je moet het in je hebben om iets voor mensen te willen maken en dat te verkopen."
FOTO CPD/ROLAND DE BRUIN
visieserie 'De Fabeltjeskrant'
werd zijn eerste, meteen suc
cesvolle productie. Met de de
cors op het dak van zijn auto
trok hij in 1969 langs schouw
burgen vol kinderen. Daarna
volgden de toneelstukken
'Twee op de wip' en 'Slippers'
met onder anderen Willeke Al-
berti, Jeroen Krabbé, Mary
Dresselhuys en Guus Hermus.
De grote doorbraak, zakelijk en
artistiek, kwam met het toneel
stuk 'Cyrano de Bergerac' van
Edmond Rostand. „Guus Her
mus speelde de titelrol en Ko
van Dijk had de regie. Zijn re
gieboek ligt op de expositie en
ook de kostuums zijn er."
'Cyrano' was een geweldig
succes. Het bewees dat we als
producent geen eendagsvlieg
waren. Maar het was een groot
risico. Toch deed ik het. Waar
om? Ik wilde het graag doen.
zoals ik toen zo veel graag deed,
zonder dat daar een echte stra
tegie achter zat. Wel veel en
thousiasme. Dat zou nu niet
meer kunnen, de wereld is te
veel veranderd."
Zo ontstond een reeks toneel
producties met indrukwekken
de namen, die Van den Ende op
hun beurt vertrouwd maakten
met de details van hun métier.
Dus hoeft het nu niemand te
verbazen dat Ellen Vogel hem
onlangs zelf liet weten weer
eens een mooie toneelrol te wil
len spelen. ,,Je zoekt dan een
stuk dat haalbaar is en interes
sant voor haar. Ze staat straks
in "Verzameld werk', tegenover
Roos Ouwehand van Toneel
groep Amsterdam. Twee ac
teurs met stijl en klasse."
Daarnaast begon Van den
Ende de klassieke revue, die
met de Snip Snap-traditie
leek te zijn verdwenen, nieuw
leven in te blazen. In André van
Duin ontdekte hij de gedroom
de komiek en in Frans van Dus-
schoten de voor hem geboren
aangever.
Van den Ende zorgde er ook
voor dat Nederland naar de
musical ging. „Er worden nu
jaarlijks 1,4 miljoen kaarten
voor musicals verkocht, dat be
tekent dat 12 procent van de
beroepsbevolking eens per jaar
een musical ziet." Van den En
de begon zijn eigen sterren, zijn
publiekstrekkers, te creëren: Si-
mone Kleinsma, Pia Douwes,
Willem Nijholt, Stanley Burle
son en noem ze maar op.
Zelf ging Van den Ende in
1993 naar Amerika, waar hij
met 'Cyrano, the musical' als
eerste Nederlander een show
op Broadway bracht. De voor
stelling speelde veel te kort om
uit de kosten te komen. „We
hebben daar toen wat begin-
nersfouten gemaakt, maar ik
heb er geen spijt van: het pu
bliek reageerde goed en voor
ons als producent gingen er
deuren open."
Intussen liggen er voor Ne
derland ook volop ideeën. Hij
noemt titels als 'Rooie Sien',
'Ciske de Rat', 'De Drie Muske
tiers' en "Valentino'. Maar ook
klassiekers als 'Gipsy', 'Can
can' en 'Tommy'. En misschien
een nieuwe versie van 'Cyrano,
the musical'. Ook zou hij een
brug willen slaan naar de pop
muziek en de jeugd. Niets wijst
erop dat Van Ende zich na zijn
afscheid van de televisie nu ook
in het theater wat kalmer aan
zal gaan doen. „Met Paul Ver
hoeven praat ik nu over twee
nieuwe films, naar scenario's
van Gerard Soeteman. 'Het
zwarte schrift' is een joods oor
logsverhaal, een kleine film.
Maar internationaal, met grote
sterren, wordt de verfilming
van een verhaal van Guy de
Maupassant. Een project van 50
miljoen dollar."
Maar hij moest toch rustiger
aan doen? Hij glimlacht en
haalt verontschuldigend de
schouders op: „Het zijn nog
wat oude afspraken die ik na
kom."
'Koopman in illusies: 30 jaar
Joop van den Ende Theater
producties in de vrije sector.
Theatermuseum, Herengracht
168. Dagelijks t/m 4 juni 2001.
Architect Greiner op Leids symposium:
leiden caroline van overbeeke
De toenmalige koningin Juliana had al een af
spraak met hem. Ze zou langskomen, in het
diepste geheim, en dan zou architect Onno
Greiner haar persoonlijk rondleiden in de ver
nieuwde oude bonbonnière. Het luxe bonbon
doosje dat de Leidse Schouwburg heet. De ko
ningin moest en zou haar zien, de door Greiner
opgeknapte Leidse Schouwburg, maar het lot
stale er een stokje voor. Greiner kwam ongeluk
kig ten val en brak beide enkels. Het geheime
bezoek aan Leiden ging niet door. „Daarna is ze
nooit meer op onze afspraak teruggekomen,
helaas."
Het gebeurde zo'n 25 jaar geleden maar Grei
ner kan er nog steeds om gniffelen. „Juliana
wilde graag komen kijken omdat ze in haar stu
dentenjaren heel veel toneel had gezien. In de
Leidse Schouwburg dus. Ze was nieuwsgierig
naar wat ik ervan gemaakt had."
De Amsterdamse architect was gisteren een
van de sprekers op het internationale symposi
um over de architectuur van historische thea
ters, een initiatief van theaterwetenschappers
van de Leidse universiteit, onder wie dr. Cobi
Bordewijk.
Niet alleen de bouwgeschiedenis van Leidse
Schouwburg, uit 1705 en daarmee het oudste
theater van Nederland, maar ook de historie
van theaters in Groot-Britannië - Leeds, Edin-
burg, York - passeerden de revue. Een interna
tionaal gezelschap van architecten, theater
mensen, bouw- en kunsthistorici waren onder
het gehoor in een oude collegezaal aan de Non
nensteeg.
Leidse onderzoekers, studenten en vrijwilli
gers werken sinds begin 1999 aan een omvang
rijk boek over de drie eeuwen geschiedenis van
de Leidse Schouwburg dat in 2005, het jubile
umjaar, moet verschijnen. Bordewijk en haar
collega's willen onder meer weten wie het Leid
se theater in bezit hadden, van welke stukken
de Leidse bezoekers het meest hielden, welke
acteurs ze liefhadden en wie ze haatten, hoe de
stad er steeds weer in slaagde het theater aan
de Oude Vest te restaureren en op welke manier
autoriteiten waaronder het gemeentebestuur,
invloed had op het theaterprogramma
„We bezoeken ook vergelijkbare sd
gen in Europa en vragen onderzoel
hun bevindingen wat de architectuur
het repertoire, politiek-bestuurlijke ei
eel-economische aspecten", aldus
„Voordat het zover is in 2005, houder
lijks in september een internationaal
um dat een facet van het Leidse en
onderzoek belicht. Vandaag is dat de
tuur."
Greiner, die veel ervaring heeft mei
vatie van theaters in Nederland en in
tenland, vertelde zijn gehoor hoe hij e
de de schouwburg 25 jaar geleden uil
te halen. Hij renoveerde en restaureer!
bouw ingrijpend en gaf het theatertje
grandeur terug. Of zoals schouwburg
Bait van Mossel het kort en bondig fi
de: „Hij heeft de Leidse Schouwburg gi
Konden er vroeger 900 bezoekers in
se theater nu zijn dat er nog slechts 5
de Greiner „Vroeger waren mensen k
er waren staanplaatsen bovendien.'
heeft weinig op met de laatste ingree
toen (interieur)architect Manfred Ka
oude juweel een flinke oppoetsbeurt
kleuren vind ik vreselijk: dat rood met
Veel te protserig. Ik houd meer van c'
ge groen, goud en oker: inderdaad, d
die ik het destijds bedacht heb. Ook v
jammer dat ze de door mij ontworpen
burglampen verkocht hebben. Die nie
pen vind ik niks."
Van Mossel vindt het rode pluche
spronkelijke kleur van de stoelen val
geleden, wél mooi. „Rood is de kleur
ma, romantiek en passie. Dat past in
ter. Prachtig vind ik ook als de stoelen
rood kleuren bij een bepaalde lichtim
een feestelijke kleur. Het is heel bijzt
vendien dat Leiden de keus gemaakt
het juweel in zijn oorspronkelijke staa
brengen. Greiner vind het niet mooi
chitecten zijn kunstenaars. Ze zetten h
tekening. En daar zet iemand anders d
ne weer overheen. Dat is moeilijk. Ik
wel."
