Imago diamant bedreigd door bloed
236
ZATERDAG 9 SEPTEMBER 2000
Puurheid
edelsteen niet
te rijmen
met oorlog
Een klein deel van de
diamanten op de
wereldmarkt heeft een
minder fraaie herkomst,
die slechts tnoeilijk valt te
rijmen met de feestelijke
ambiance waarin zij
wordt verkoch t en
omgehangen. Rebellen in
Kongo, Angola en Sierra
Leone kopen wapens en
munitie van het geld dat
zij voor ruwe diamanten
ontvangen. Activisten
dreigen het imago van het
'liefdesgeschenk' te
besmeuren door het in
verband te brengen met
beelden van afgehakte
kinderhanden. De
diamantbranche wil, zij
het tandenknarsend, de
'bloeddiamant' uit de
etalage weren. Maar kan
dat wel?
Diamantzoekers in Sierra Leone. Rebellen in Afrikaanse landen kopen wapens en munitie van het geld dat zij voor ruwe diamé
FOTO'S CPD ROB KEERIS
nigen die commentaar willen ge
ven. „Die hele maatregel is bull
shit, alleen maar bedoeld om
Afrika van de markt te halen.
Sommige landen en grote bedrij
ven hebben daar baat bij, omdat
ze dan hun eigen stenen beter
kwijt kunnen. De kranten staan
er vol van, de hele diamantwe
reld wordt besmeurd vanwege
nog geen vier procent van het to
taal aan diamanten."
Raz vindt dat door collega's te
weinig weerwoord wordt gege
ven aan de initiatiefnemers van
de boycot van conflictdiaman
ten. Zonder die naam uit te spre
ken, doelt hij op angst voor de
diamant-monopolist De Beers,
waarmee niemand in de branche
het graag aan de stok heeft. Het
Zuid-Afrikaanse bedrijf, dat als
eerste in de business het initia
tief tegen de conflictdiamant
nam, heeft zestig procent van de
markt in handen. Tot voor kort
kocht De Beers alle overgebleven
partijen van de markt, om zo het
aanbod en dus de prijs te be
heersen. Totdat de aandeelhou
ders hier een stokje voor staken.
Het blijven opkopen van dia
mant leverde slechts grotere
voorraden op die alleen maar
geld kostten.
Verborgen agenda
De Beers zou beter van die enor
me voorraden af kunnen als Afri
ka wordt uitgeschakeld, klinkt
het in Antwerpen. Volgens Raz
heeft ook de Canadese VN-am-
bassadeur Fowler een verborgen
agenda. „Hij zwengelde deze he
le zaak aan. Zijn land heeft een
opkomende diamantindustrie.
De Canadezen kunnen hun ste
nen beter kwijt als er geen Afri
kaans aanbod op de markt is.
Dus proberen ze de Afrikanen
uit de markt te halen. Dat vinden
de meeste collega's hier in Ant
werpen, maar niemand die het
zegt. Het is een hypocriete maat
regel, die volgens mij de Afri
kaanse samenleving gaat raken.
Want een groot deel van de ste
nen wordt door de simpele man
in een rivierbedding gevonden,
of op velden. Niet alles komt uit
een mijn. Nou, die man gaat die
steen echt wel verkopen hoor.
Dat lukt hoe dan ook, illegale
systemen komen er altijd."
In Antwerpen snapt niemand
dat de diamant het moet ontgel
den, terwijl de olie met rust
wordt gelaten. Steverlynck van
de Hoge Raad: „De inkomsten
van Angola uit olie zijn veel gro
ter, ook de rebellen beschikken
er over. Maar over de olie hoor je
niemand en niemand doet er
iets aan. Daar zit de machtige
olie-industrie dus achter. Om
nog maar te zwijgen over de ech
te boosdoeners, de wapens. Wa
penembargo's tegen deze landen
bestaan al jaren. Maar ik heb
nog nooit gehoord dat er een
partij werd onderschept."
verband gebracht met dit lijden
in Afrika. Toch is dat precies wat
de regeringen van Canada,
Groot-Brittanië en de Verenigde
Staten in samenwerking met ac
tivisten zullen doen als de dia
mantindustrie de Afrikaanse
'bloeddiamant' niet van de
markt gaat weren. Het imago van
de diamant staat onder druk.
Youri Steverlynck, woordvoer
der van de Hoge Raad voor Dia
mant in Antwerpen, heeft het
daarom niet makkelijk. Hij praat
zich de laatste tijd de blaren op
de tong om het imago van de
diamantstad te redden. De Raad
is vertegenwoordiger van de Bel
gische diamantsector en juist
Antwerpen wordt in allerlei in
ternationale rapporten genoemd
als voornaamste afnemer van de
bloeddiamanten. „We zijn het
grootste centrum in de wereld
voor ruwe, dus ongeslepen dia
mant. Bovendien zijn we het eni
ge centrum op de wereld dat cij
fers bekend maakt over wat er
binnenkomt. Anderen kunnen
nergens op aangesproken wor
den. Dat is een nadeel, maar wij
nemen onze verantwoordelijk
heid."
Onlangs besloten de wereldor
ganisaties voor handelaren en
verwerkers tot een wereldwijd
systeem waarbij de herkomst
van een ruwe diamant met een
certificaat moet worden bewe
zen. De branche zat, onder druk
van het imago, plotseling geheel
op één lijn met de Verenigde Na
ties, de regeringen van Canada,
de VS en Groot-Brittanië en -
nog opmerkelijker - de vele in
ternationale actiegroepen.
De Amsterdamse diamantair
E. Asscher weet wel waarom:
„Ten eerste zijn diamantairs
ethische en morele mensen. Als
je kan meewerken aan de bestrij
ding van oorlogen, doe je dat.
Ten tweede is er een commerci
eel, economisch belang. De dia
mant staat voor begrippen als
puurheid, schoonheid en liefde.
Het imago van de diamant, en
dus de verkoop wereldwijd, is in
gevaar als een verband wordt ge
legd met die oorlogen."
Imago drama
De diamantbranche vreest een
imago-drama zoals ooit de bont
industrie overkwam, toen duide
lijk werd dat complete secties
vossen, krokodillen, konijnen en
hermelijnen het leven lieten voor
één jas of tas. De diamantindu
strie, goed voor 110 miljard gul
den omzet per jaar, wordt zwaar
getroffen als de koper zich af
wendt. Asscher is zelf al langer
voorstander van herkomstcon
troles: „Het is goed dat de actie
groepen lawaai hebben ge
maakt."
Het moet Asscher wel van het
hart dat de conflictdiamanten
slechts vier procent vormen van
de (volgens hem) ongeveer
20.000 kilo diamant die jaarlijks
in de hele wereld wordt gevon
den. „In de nabije toekomst mo
gen alleen stenen uit erkende
mijnen worden geïmporteerd.
De partijen ruwe diamanten
moeten vanaf de mijn worden
verzegeld en voorzien van een
certificaat. Het wordt voor de il
legale mijnen moeilijker, zo niet
onmogelijk om afzet te vinden.
Helemaal uitbannen kan je ze
nooit, denk ik, maar voor een
groot deel wel. De diamantair
die zich niet aan de regels houdt
wordt uit de diamantorganisa
ties gestoten, uitgekotst. Het be
tekent zijn einde."
Maar ook Asscher weet dat de
ene ruwe diamant niet van de
andere kan worden onderschei
den. De herkomst is op geen en
kele wijze te achterhalen, of er
moet een grote partij stenen bij
elkaar liggen, waardoor de kleur
en een aantal andere gemmolo-
gische (leer van de edelstenen,
red.) aspecten tegen het licht
kunnen worden gehouden. Maar
ook dat levert geen zekerheid op.
Het certificatensysteem moet
daarom waterdicht zijn. Nu nog
kunnen de conflictdiamanten
gemakkelijk naar een ander land
worden gevlogen dat vervolgens
als 'exportland' op de documen
ten komt.
Corruptie
Of het ooit tot een effectieve uit
banning van conflictdiamanten
komt, hangt vooral af van de
Afrikaanse landen die niet wor
den geboycot. Pas als zij er in
slagen al hun stenen keurig ge
documenteerd en verzegeld te
krijgen, is een steen uit Afrika
zonder papieren écht verdacht.
Dat in vrijwel geheel Afrika cor
ruptie en administratieve wanor
de welig tieren, is daarbij een
complicerende factor die de
controle wel eens aardig in de
weg kan gaan zitten.
Steverlynck van de Hoge Raad
kan er over meepraten. „Wij hel
pen de Angolese regering al bij
het opzetten van een deugdelijk
certificering. Ze hadden voor
dien zelf ook een systeem, maar
die documenten waren daar op
de hoek van de straat te koop.
Onderdeel van ons systeem is
dat informatie over stenen uit
Angola die door ons zijn geïm
porteerd, wordt teruggestuurd
naar Angola. Dan zijn ze daar ze
ker dat de partij bij ons is. Een
betere controle is er niet. Maar
in Afrika vinden ze dat volslagen
onzin, verspilde moeite. Het zal
nog een hele klus worden om in
Afrika, waar sommige landen
amper een kopieerapparaat heb
ben, dit soort bureaucratie op
poten te krijgen. Dat is ook niet
onze verantwoordelijkheid."
Utopie
Het voornemen van de industrie
om de bloeddiamant binnen en
kele maanden uit te bannen
door een gestandaardiseerd sys
teem dat wereldwijd wordt toe
gepast, lijkt dan ook een utopie.
Daarvoor bestaan, de recente
initiatieven ten spijt, te veel
praktische hindernissen. Dat
menige Afrikaanse regering er
bijvoorbeeld niet voor terug
deinst om voor veel geld de dia
manten van rebellen 'wit te was
sen', is daarvan nog een van de
onbeduidendste. Minder handig
is de positie van RUF-rebellen-
leider Sankoh in Sierra Leone. In
een controversiële vredesrege
ling voor Sierra Leone werd hij
aan het hoofd van een commis
sie geplaatst die de certificering
van de diamant moet regelen.
Maar het is vooral een beper
king in de internationale maatre
gel zelf, die het moeilijk maakt:
de regels betreffen alleen onge
slepen, ruwe diamanten. Zodra
een diamant is gepolijst, is-ie vrij
verhandelbaar. Juweliers zullen
daardoor nooit met paperassen
aan de cliënt hoeven (of kunnen)
aantonen dat hun diamant
'bloedvrij' is. Als de sancties te
gen de bloeddiamant effect sor
teren en deze niet meer voor een
goede prijs verkocht kunnen
worden, lijkt het een kwestie van
tijd dat de slijpers zich richting
Afrika begeven en daar hun 'wit-
slijpende' werk gaan doen.
En wat te denken van de
700.000 diamantslijpers in Bom
bay? Zouden die zich druk ma
ken waar een diamant vandaan
komt als-ie wordt aangeboden?
India ondertekende samen met
andere importerende landen als
de VS, Israël en België de resolu
tie over de herkomstcontroles.
Maar of daar op de naleving
even goed wordt toegezien is de
vraag. Nadat Antwerpen al met
een wat kritischere blik naar de
bloeddiamant ging kijken, stegen
de importcijfers van ruwe dia
mant in Tel Aviv met 25 procent
in het eerste halfjaar van 2000.
Diamantkantoor
Steverlynck van de Hoge Raad
voor Diamant wijst er nog maar
eens op dat België het enige land
is waar sinds decennia een 'dia
mantkantoor' bestaat. Langs dit
kantoor komen alle ingevoerde
diamanten en vindt - ook door
de Belgische regering - controle
plaats. „In India, Israël, Amerika
en Engeland bestaat zoiets niet,
terwijl de Britse minister voor
ontwikkelingslanden wel keihard
naar ons uithaalt op basis van de
Antwerpse cijfers. Zelf kan hij to
taal geen getallen laten zien."
Antwerpen is bang de Gekke
Henkie van de diamanthandel te
worden. De pogingen om de
bloeddiamant te weren worden
weliswaar door de handelaren in
Antwerpen gesteund („Wie wil er
een oorlog sponsoren?"), maar
er gaan ook veel geruchten over
de ware redenen van de interna
tionale afspraken. De jonge han
delaar Gon Raz van diamantbe
drijf Windiam is een van de wei
De vaak orthodox joodse diamanthandelaren in het Antwerpse diamantkwartier slaat de schrik om het hart
als ter sprake komt dat de diamant oorlogen sponsort.
België is het enige land is waar sinds decennia een 'diamantkantoor'
bestaat. Langs dit kantoor komen alle ingevoerde diamanten en vindt
controle plaats.
De diamant spon
sort oorlogen. De
brave, vaak ortho
dox joodse handelaren in het
Antwerpse diamantkwartier slaat
de schrik om het hart als het on
derwerp ter sprake komt. De
meeste met vele camera's be
waakte deuren in de diamant
kantoren blijven dicht. Wie wel
open doet, poogt vooral het
woord 'bloeddiamant' te vervan
gen door 'conflictdiamant', en
als het even kan zelfs door 'ille
gale diamant'. „De diamantwe
reld is er toch niet voor verant
woordelijk dat er oorlogen zijn
en kinderhanden worden afge
hakt?"
Een klein deel van de diaman
ten op de wereldmarkt heeft een
minder fraaie herkomst, die
slechts moeilijk valt te rijmen
met de feestelijke ambiance
waarin zij wordt verkocht en
omgehangen. Het rebellenleger
van het Revolutionary United
Front (RUF) in Sierra Leone ver
minkte wie het maar tegen
kwam, roeide dórpen en steden
uit, pleegde massaslachtingen.
Hun bron van inkomsten: dia
manten uit mijnen in gebieden
die zij onder controle hebben. In
Angola hetzelfde verhaal: rebel
len van 'Unita' financieren hun
strijd tegen de regering met dia
mant.
Liefdesgeschenk
Bij de machtsovername in het
voormalige Zaïre zat rebellenlei
der Kabila nog niet op de stoel
van de verdreven Mobutu, of hij
maakte afspraken met Libanese
diamanthandelaren, tot dan toe
ontegenzeglijk profiteurs van
Mobutu's regime dat zijn land
tot armoede bracht. Inmiddels
heeft Kabila het zelf aan de stok
met rebellen die bezit namen
van enkele van Zaïres diamant
en goudmijnen. Ook zij hebben
zo een nimmer aflatende stroom
geld voor de aanschaf van wa
pens. Vrede is in de drie Afri
kaanse landen ver weg, de oorlo
gen zaaien dagelijks dood en
verderf onder de bevolkingen.
Wie als liefdesgeschenk, voor
verloving of trouwen een dia
mant koopt, wordt niet graag in
