Ik
ZATERDAG 9 SEPTEMBER 2000
;fl e maand juli had in 1928 stra-
lend reclame gelopen voor de
zomer. Wekenlang had men
paraplu hoeven orrflajken. 'Het
)i geweest, eigenlijk helemaal niets
nd, zulk weer, zóó bestendig en
ar. We waren den regen afge-
us deze krant. Maar in de nacht
de ochtend van de dag dat in Am-
Olympische Spelen zouden wor
ld, meldde de regen zich. En hoe.
de flamboyante hoofdredacteur
•ekblad Sport in Beeld, legde het
itig in woorden vast: 'Pijpenstra-
heurden de wolken vaneen, stort-
uit aschgrauwe lucht, kletterend
i neer. Het water spoelde in gol-
e goten langs het asphalt van de
tleek wel of op den Olympus alle
oomd waren'.
Ham lag er de ochtend van de 28ste
bij, de talloze vlaggen ver-
de masten. Zou de opening van
:en miezerige Hollandse aangele
iden? Wanhoop greep de organi-
de keel. Maar ziet, rond het mid-
irde het opeens op. En gedurende
emonie zou het droog blijven. Af
m zelfs een waterig zonnetje door
Ruysdaellucht'.
berekeningen zou het gloednieu-
sch stadion 40.000 toeschouwers
vatten, maar toen puntje bij paal-
topte de teller bij 31.000; een niet
eurstelling. Er kon bij de opening
meer bij. De prijzen van de kaar-
uiteen van 7,50 gulden voor de
tot 1,25 gulden voor een staan -
r de fotorechten waren verpacht,
toeschouwers niet toegestaan zelf
maken. Zelfs het kleinste boxje
:den ingeleverd. Een inspecteur
speurde met een verrekijker de
naar overtreders op wie dan
irden afgestuurd.
tairen stram in de houding, de vrouwen be
wogen met bevende lippen'.
De poorten van de Marathontribune gin
gen open en onder de tonen van Einzug der
Gladiatoren werd een begin gemaakt met het
landendefilé. Voor het eerst in de Olympi
sche historie opende Griekenkland de rij,
een traditie die tot op de dag van vandaag
wordt gehandhaafd. Zevenenveertig landen
hadden voor de Spelen ingeschreven, 46
trokken voorbij prins Hendrik. De ploeg van
Frankrijk ontbrak en dat leverde nog een for
se rel op. Een dag voor de Spelen begonnen,
wilden de Fransen een bezoek aan het stadi
on brengen. Een suppoost verbood hun dat.
Er was na een woordenwisseling een hand
gemeen gevolgd en de suppoost had daarbij
een hoge Franse official op het gezicht gesla
gen. De Fransen eisten (en kregen) excuses
van het NOC en wilden ook maatregelen te
gen de man. Maar op de dag van de opening
troffen zij bij de poort wederom de betrok
ken suppoost die daar de controle uitvoerde.
Dat was de Fransen te veel en zij maakten
rechtsomkeert. Het had weinig gescheeld of
zij waren naar hun. land teruggekeerd. De
Nederlandse gezant in Parijs en de Franse
gezant in Amsterdam moesten er aan te pas
komen om de zaak te sussen. Frankrijk deed
wel aan de wedstrijden mee.
rum Terwogt, de toonaangevende
alist van zijn tijd, keek voor de
id begon naar de vele celebriteiten
i van de eretribune: 'De meesten
zwarte officieele kledij, met de
an den hoogen hoed daarboven
net kleurige uniformen, steken en
gouden epauletten en blanke
eelderige pluimen en rinkelende
Leo Lauer was niet erg te spreken over wat
hij te zien kreeg. 'Was dit nu het défilé van
menschelijke kracht en schoonheid? Wat
vallen die gestalten op de keper beschouwd
tegen. Van marscheeren is slechts zelden
sprake. Het is bij de meesten kuieren, zonder
meer'. Van het défilé deden sommige bladen
op nogal merkwaardige manier verslag. Zo
als Henrik Scholte in Revue der Sporten,
toch de belangrijkste sportperiodiek in die
- v- dagen: /De Belgen hadden maillots van een
kermistroep, reusachtige Chilenen kwamen
langs met.apentoeten, die zeer onverwachts
in three cheers uitbarstten. Denemarken ver
scheen onverzorgd als een potverterende
reisvereeniging en ook Oostenrijk liep er
somber en ordeloos bij. De Turken hadden
halve-maan mutsjes op hun hoofd, wellicht
om volle7maan schedels te bedekken. Span
je, Portugal, Mexico, Philippijnen: diverse
soorten chocola in kleurige verpakking. De
Egyptenaren vielen op door hun platvoeten,
de Duitsers door hun kellnerspakje, Japan
stuurde eerst een hele begrafenis met hooge
i al die plechtige heeren geluk- hoeden, en parapluies en daarna een koket
t meer vroolijke en fragile aanzien
nes, met allen zwier van haar gra-
ïieuw-modische kleederdracht, in
strak-over-het-hoofd-gespannen
de korte rok domineerden',
voor twee uur arriveerde prins
ie de Spelen officieel zou openen,
akoets getrokken door vier paar-
irins, gestoken in admiraalsuni-
i naar zijn plaats begeleid door le-
:t Nederlandsch Olympisch Comi-
en het Internationaal Olympisch
)C). De Koninklijke Militaire Kapel
Emuziekkorps der Koninklijke Ma-
leiding van luitenant Walther
hten het Wilhelmus ten gehore,
gezongen door 1.200 'chanteurs'
van koren uit Haarlem ('Zang en
Amsterdam, Breda, Den
i Haag, en Maastricht, onder lei-
Fred Roeske. Meerum Terwogt
brok van in de keel: 'Zelden
mooie oude Wilhelmus zoo krach-
warm, zoo innig en zoo opbeu-
inken als vanmiddag. Als één man
ïenigte, stil en ontroerd, met af en
notie van huivering over den rug.
s met het hoofd ontbloot, de mili
sprinkhanenplaagje. En zoo land na land'.
Maar niet iedereen maakte er een potje van.
Meerum Terwogt, anders een tamelijk kri
tisch heerschap, vond het allemaal prachtig
wat hij zag. Lyrisch was hij over Litauen,
want dat had een vrouwelijke vaandeldrager,
'een stevig gebouwde deern, een schitterend
staal van het type van haar, natie, die daar
voorop liep in een groen toilet, nauw om
sluitend de sierlijkheid van haar welgevorm
de lijnen'..
Nederland, met een zeer grote groep, be
sloot het défilé. Gekleed in donkerblauwe
jasjes met witte bies afgezoomd, witte broe-
keh/rokken, witte overhemden, strohoeden
met oranjelinten, witte schoenen en witte
sokken. (De prijs van het geheel bedroeg 25
gulden. Het Nederlandsch Olympisch Comi
té nam de kosten voor jasje en hoed voor
zijn rekening, de deelnemers moesten zelf de
rest betalen). Tot genoegen van Lauer zette
'Holland' er 'fiks de pas in en sloeg een kra
nig figuur'.
De theoloog dr. J. Th. de Visser,
oud-minister van Onderwijs, sprak vervol
gens een 'wijdingswoord'. Dat hij daar stond,
getuigde zeker van moed. In 1925 had hij,
toen nog minister, het NOC ten behoeve van
Namens alle atleten legt Harry Dénis, de aanvoerder van het Nederlands voetbalelftal, de eed af. Naast hem vlagdrager Sam Oly, die in het bokstoernooi uitkwam.
de organisatie van de Spelen-een subsidie
willen geven van een miljoen gulden. Protes
tanten (onder wie een groot deel van zijn ei
gen partij, de CHU) en katholieken hadden
dat verhinderd: geen steun aan heidens ge
doe. Citaat: Men vereert bij deze Spelen niet
den Schepper maar het schepsel. Te vrezen
valt dat God zich bij dit kwaad niet zal in
houden. De Visser had er in eigen kring na
righeid genoeg door gehad en was na de ver
kiezingen niet meer teruggekeerd als minis
ter. Met dit wijdingswoord deed hij wéér iets
waar zijn geloofsgenoten niet verrukt over
waren. De Visser die maar liefst twintig mi
nuten het woord voerde, geloofde nog heilig
in de Olympische beginselen: 'In het teeken
van onkreukbare eerlijkheid en goede trouw
zal de kamp staan. De fijnheid van het spel
zal alle grófheden bannen. En elke strijder
zal er van doordrongen zijn, dat den over
winnaar slechts dan persoonlijke en nationa
le eer ten deel valt, wanneer de zege bevoch
ten werd met een blank wapen in een reine
hand'.
Daarna ging er wat mis. Hoog in de Mara
thontoren stonden bazuinblazers die in actie
moesten komen als prins Hendrik de officië
le opening zou verrichten. Daartoe zouden
ze een teken krijgen van matrozen op het
veld via vlagseinen. Maar in de communica
tie klopte er blijkbaar iets niet, want de ba
zuinblazers tetterden dwars door het 1.200-
koppige koor heen dat net met Wilt heden
nu treden uit Valerius' Gedenckclancken be
zig was. Het werd een kakofonie die niet om
aan te horen was.
Na weer een redevoering, dit keer van de
voorzitter van het NOC, mr. A. baron Schim-
melpennninck van der Oye, was het de beurt
aan prins Hendrik om de Spelen officieel (in
de Franse taal) te openen. Waarom deed de
prins dat eigenlijk? Op een enkele uitzonde
ring na hadden sinds 1896 steeds staatshoof
den de Spelen geopend. Maar koningin Wil-
helmina had dat geweigerd. Ze was boos ge
worden op de Olympische kardinalen omdat
die in 1927 hadden verzuimd te vragen of
de openingsdatum haar wel convenieerde.
Had Zij dan wat anders op deze dag? Nee,
maar daar ging het niet om.
In juli was de vorstin incognito in Noorwe
gen op vakantie gegaan. Tot het laatst wer
den er pogingen gedaan haar op andere ge
dachten te brengen. Telegrammen vlogen
over en weer. Minister Beelaerts van Blok
land wentelde zich bijkans van kruin tot
schoeisel in het stof voor haar. Nou, vooruit
Wilhelmina wilde de Spelen nog wel openen,
maar niet op de 28ste; men moest dan maar
wachten tot ze terugkwam....
De Telegraaf vond het een drama: Schoon
is de traditie, die de Oranjes immer deelen
deed in de groote oogenblikken uit het leven
van hun volk. Helaas - hèt moment van 1928
doorleeft dat volk alléén. Het communisti
sche blad De Tribune begreep niets van de
opwinding: 'God, is dat nou zoo erg? We
hebben de Koningin daar helemaal niet bij
gemist. Nog sterker, wij kunnen ons hele
maal niet voorstellen, dat wij haar, ergens ter
wereld, bij eenige gelegenheid ooit zouden
missen. Want wij kunnen haar juist heel
goed missen'.
Hoog op de Marathontoren waren de ba
zuinblazers kennelijk opnieuw de kluts kwijt
geraakt, want na de woorden van de prins
bliezen zij nu hun partij aan de late kant. Ka
nonschoten weerklonken en duiven (met om
de hals de vlag van elk deelnemend land)
werd de gelegenheid geboden het luchtruim
te kiezen. Voor het eerst in de Olympische
historie was er Olympisch Vuur (in de schaal
van de Marathontoren), niet via estafettelo
pers van Olympia naar Amsterdam gebracht
maar eenvoudig ter plekke ontstoken door
een beambte van het gemeentelijk gasbe
drijf. Overigens was er meer rook dan vuur.
Bij het hijsen van de Olympische vlag hief
het koor het Vlaggelied van Joh. Verhulst
aan. Daarvan ging veel verloren door het ge
ronk van boven het stadion cirkelende vlieg
tuigen. Omringd door de vlaggendragers van
de 46 deelnemende landen, legde Harry Dé-
nis, de aanvoerder van het Nederlands elftal,
namens alle deelnemers de Olympische eed
af, in de Franse taal. Hij deed dat volgens de
dagbladen niet best: 'Men had Dénis wel
eens mogen vertellen dat hij heel gewoon te
gen de microfoon had kunnen praten. Hij
beet daar nu lettergreep na lettergreep in,
waardoor het veel leek op een
lesjes-opzeggerij'. Goed dat de Fransen er
niet bij waren.
Tot slot zong het koor uitgebreid de canta
te Hollands Glorie ven Richard Hol. De rec
tor van de Academie voor Lichamelijke Op
voeding, dr. Nieuwenhuis, had daar zijn be
denkingen over: 'Is het wel kiesch als gast
heer steeds maar weer over de eigen vlag te
zingen? Mogen we daarom veertig naties half
gekleed in de kou laten staan, tien couplet
ten lang?'
Hierna verlieten de landenploegen het sta
dion. De openingsceremonie zou duren van
's middags twee tot vijf uur, maar het publiek
stond al om kwart voor vier weer op straat.
OQO
De kritieken op het gebodene liepen sterk
uiteen.
Leo Lauer in Sport in Beeld: 'Het was netjes
en vrij ordelijk. Maar daarmede is ook alles
gezegd. Een aardig tin ten-spel, maar geen
défilé der schoonheid. Wat ontbrak was een
regisseur'.
Henrik Scholte in Revue der Sporten: 'Uit
aesthetisch oogpunt was deze opening
calvijnsch, metal het goede en slechte van
nuchtere gedragen ernst'.
'De Sport': 'Het was ongetwijfeld een schoone
dag, uniek in ons sportleven. Maar toch
hadden we 'het moment' indrukwekkender
gedacht'.
Maar er waren ook andere geluiden.
'De Maasbode': 'Een waarlijk
indrukwekkende feestelijkheid, een feest van
enthousiasme, van vlaggen, van kleuren en
van zon'.
Nieuwe Rotterdamsche Courant: 'De
openingsplechtigheid was geslaagd en heeft
een diepen indruk nagelaten op alle
aanwezigen. Een mooie bladzijde in de
sportgeschiedenis van het Nederlandsche
volk'.
'De Corinthian': 'Een aangrijpend
schou wspel van sportverbroedering, een rijk
en vrolijk kleurenspel'.
De communistische 'Tribune' schreef met
een hart vol gramschap: 'Amsterdam staat
nu in het teeken der vijf ringen - vijf nullen
die de leegheid en de rotheid van deze
internationale der nationaliteiten
symboliseren.
En ook de gereformeerden waarschuwden
nog maar eens: 'Men oefent bij deze Spelen
het lichaam en lijdt schade aan de ziel.
Ouders, houdt uw kinderen weg uit het
stadionF
De rest van Nederland keek onbekommerd
en reikhalzend uit naar het begin van de
Olympische wedstrijden.
RUUD PAAUW
