Efficiënte aandacht voor patiënt
Gesprek van de Dag
Hongaarse school op garage van Haarlems huis
H
ZATERDAG 9 SEPTEMBER 2000
SommoiUaar
Voordelen van dure olie
Zwartkijkers beleven gouden tijden. Alles wijst erop dat
de prijs van ruwe olie, die nu nog rond de 34 dollar per
vat schommelt, de komende maanden zal doorschieten
naar veertig dollar. De hoogconjunctuur in de Verenigde
Staten zal daardoor klappen krijgen, het na tien jaar ein
delijk ingetreden herstel in Japan zal in de knop worden
gebroken en ook Europa zal in de lappenmand belanden.
De zwartgalligsten onder de voorspellers voorzien een
wereldwijde recessie en een heuse derde oliecrisis. „Mo
gelijk zijn we slechts enkele maanden verwijderd van een
crisis zoals die van 1973 en 1979", meent de vooraan
staande Amerikaanse olie-analist Philip Verleger.
De afgelopen dagen hebben Amerikanen en Europeanen
de druk op de OPEC opgevoerd om de oliekranen verder
open te draaien, in de hoop dat dat een matigend effect
op de prijs zal hebben. Inmiddels heeft de Saudische
kroonprins Abdallah in een onderonsje met de Ameri
kaanse president Clinton toegezegd dat in elk geval zijn
land aan die roep gehoor zal geven. De oliewereld gaat
ervan uit dat de OPEC morgen in Wenen zal besluiten het
productieplafond van 25,4 miljoen vaten per dag te ver
hogen met 700.000 vaten.
Dat de olieprijs op de Saudische toezegging nauwelijks
reageerde, is veelzeggend. Een productieverhoging met
700.000 vaten betekent namelijk alleen maar dat de be-
staande situatie - diverse OPEC-landen produceren wat
meer dan afgesproken - ook op papier wordt vastgelegd.
Zelfs als de OPEC-landen hun productie nog verder zou
den opvoeren - wat ze maar beperkt kunnen, aangezien
ze al aardig tegen hun maximale productiecapaciteit zit
ten - dan zou dat de olieprijs niet, althans niet onmiddel
lijk, doen dalen. De OPEC-productie is immers maar één
van de factoren die tot de hoge olieprijs hebben geleid.
Zeker zo belangrijk is het gegeven dat de wereldwijde
economie zich na de Azië-crisis razendsnel heeft hersteld
waardoor de vraag naar olie hoog is opgedreven, terwijl
de voorraadtanks in met name de Verenigde Staten drin
gend bijvulling behoeven met het oog op de komende
winter.
Al met al zal het geweeklaag van consumenten en produ
centen over hoge brandstofprijzen nog wel even voortdu
ren. Ondanks de ontegenzeglijk negatieve effecten op de
korte termijn, hebben die hoge prijzen echter ook voor
delen. Ze zetten de industrielanden aan tot pogingen hun
afhankelijkheid van olie te verminderen. Om te beginnen
door zuinigheid te betrachten, ten tweede door andere,
bij voorkeur duurzame, energiebronnen (verder) te ont
wikkelen. Op de wat langere termijn is dat alleen maar
heilzaam. Voor het milieu.
Ic/ciivic
Een watje als veearts
Het was bijna vaste prik afgelopen zomerrond de klok
van half negen werd de tv in huize Buys afgestemd op Bel
gië 2- Canvas noemen ze dat tegenwoordig - voor Mi cre
atures great and small. De serie, die enige jaren geleden
bij, ik meen, de NCRV was te zien als James Herriot, werd
maar liefst dagelijks door de Belgen uitgezonden. Heerlijk!
Waarom ik die stokoude, wat oubollige serie over de bele
venissen van een paar veerartsen nou zou leuk vind? Voor
het antivoord moet ik terug naar mijn eigen jeugd. Toen
Wil nog kleine Willie was, kwam hij heel vaak op een
boerderij waar in geval van dierennood tivee veeartsen
over de vloer kwamen. En geloof het of niet, dat waren ko
pieën van de twee dierendokters in All creatures great and
small: James Herriot zelf en Siegfried Farnon.
Sierfried Farnon die wat brallerige figuur die net iets te
hard praat en je ook net iets te hard vriendschappelijk op
de schouder slaat. Irritant en tegelijkertijd ontwapenend
sympathiek. Een prachtkerel! En James Herriot, een watje
en tegelijkertijd een geweldige vakman. En maar aardig
blijven, wat er ook gebeurt. Met stijgende verbazing heb ik
destijds de eerste afleveringen van de Engelse serie zitten
bekijken. Alsof de makers hun veldwerk vooraf in de
Haarlemmermeer (daar woonde die boer dus) hadden ver
richt.
Het prettige van All creatures great and small vind ik de
sfeer die het ademt. Het mooie Engelse landschap waar het
volgens mij altijd regent of in ieder geval de lucht grauw
is. De conversaties van de drie veeartsen als ze aan het di
ner zitten, een potje schaak spelen of een boek lezen. Maar
het alleraardigst is wat mij betreft dat de serie de werke
lijkheid zo dicht benadert als het gaat om het veeartsen
werk. Soms ontroerend, soms vies. vaak moeilijk, soms ho
peloos, maar altijd zonderal te veel sentimenteel gedoe.
Net als die boer van vroeger.Willie", zei hij ooit eens te
gen me, „neem maar van mij aan: een zieke kip en een
ziek konijn worden nooit meer beter. Daar de veearts bij
halen, dat heeft geen enkele zin.Ik geloofde de man op
z'n woord en berustte in het heengaan van mijn lievelings
leghen. Jaren later begreep ik dat hij eigenlijk bedoelde dat
de rekening die de veearts zou sturen, de waarde van de
kip of het konijn al snel te boven zou gaan. Dat er dus lou
ter economische motieven speelden om de Haarlemmer-
meerse Siegfried of James niet in te schakelen.
Vooral vanwege herinneringen als deze kijk ik graag naar
All creatures great and small.
Wil wordt oud.
Herkenning
De Hongaarse en Nederlandse
vlag. Broederlijk wapperend
aan de gevel. Zo moet het zijn
over een maand of vier als de
'Hongaarse school' op de gara
ge van zijn Haarlemse woning
wordt opgeleverd. En mis
schien dat de Hongaarse am
bassadeur in ons land, Andras
Gergely, het leslokaal plus kan
toor komt openen. Diep in zijn
hart rekent Edwin van Schie
daar ook op. „Ik vind dat Hon
garije dat een beetje aan mij
verplicht is."
Als er één Nederlander is die
Hongarije promoot, is hij het
wel. De 39-jarige Haarlemmer
leert Hongaren Nederlands en
Nederlanders Hongaars, ver
taalt en schrijft artikelen in het
Hongaars en hij geeft een twee
talig maandelijks tijdschrijft uit,
Most Magyarul, dat 'Nu in het
Hongaars' betekent. Van zijn
hand is ook het boekje met een
kort overzicht van de Hongaar
se grammatica. „Hongaars is
een moeilijke taal met een inge-
Edwin van Schie: „Als ik in de stemming raak, vliegt er misschien een
been in de lucht. Want ik ben natuurlijk wel een acrobatische Hongaro-
loog.foto united photos de boer cynthia van duke
wikkelde grammatica. In zijn mee gecomplimenteerd. Da's
soort is het boek een bestseller. toch leuk."
De Nederlandse ambassadeur Van Schie is verslingerd aan
in Hongarije heeft me er zelfs Hongarije. De grenzeloze liefde
voor het land is ruim twintig
jaar geleden begonnen. „Waar
om word je door iets gegrepen?
Een combinatie van factoren. Ik
vind de taal fantastisch klinken,
dat prachtige staccato-ritme.
Een taal waarvan de wortels ver
buiten Europa liggen. Zo an
ders dan de talen die in omrin
gende landen worden gespro
ken. De gastvrijheid van de be
volking spreekt me zeer aan.
Maar het is ook die ontroeren
de volksmuziek, dat rijke Hon
gaarse theaterleven en de archi
tectonische schoonheid van
Boedapest waardoor ik in de
ban ben geraakt."
Boedapest is van een ongeken
de schoonheid, zegt hij. „Een
stad met zijn eigen eigenaardig
heden. Je moet de namen van
de bruggen over de Donau ken
nen om te weten of je naar het
noorden, zuiden, westen of het
oosten gaat. Ik heb een tijdje in
Hongarije gewoond en ik zou er
al lang definitief hebben geze
ten ware het niet dat ik een ge
zin heb. Mijn vrouw, half Slo-
veens, half Hongaars, wil hier
blijven. Het compromis, waar ik
prima mee kan leven, is dat ik
mijn brood verdien met Honga
rije in Nederland."
Het zag er aanvankelijk niet
naar uit dat Hongarije zijn
broodwinning zou worden.
Want Van Schie heeft een uni
versitaire studie theaterweten
schappen achter de rug. Ooit
scharrelde hij in de zomer
maanden als acrobaat-op-straat
zijn kostje bij elkaar. Samen
met een lenige vriend trad hij
op in Zürich, Amsterdam, Parijs
en Florence. Maar alles werd
anders toen hij Hongarije leer
de kennen. Naast leraar, uitge
ver en publicist is Van Schie ac
tief als impresario. Hij haalt bij
tijd en wijle Hongaarse orkest
jes naar deze regio. Ook tolkt hij
geregeld voor de politie.
Van Schie weet dat steeds meer
Nederlanders Hongarije ont
dekken als vakantieland. „Ik
schat dat het afgelopen jaar cir
ca 200.000 Nederlandt
land hebben bezocht,
zijn al lang niet meer d
sen die goedkoop naai
voormalig Oostbloklai
kantie willen. Op veler]
den kan Hongarije dei
rentie met de westerse
aan."
Dat een groeiend aant
genoten Hongarije bez
merkt Van Schie ook a
taallessen. „De belai
voor de Hongaarse taa
gestaag. Voorheen gaf
schillende plekken les
ik straks alles onder ééf
Dat is wel zo efficiënt,
een leslokaal plus een
tje. En natuurlijk zal ik
Idas ook die prachtige
se folkloremuziek latei
En als ik in de stemmii
vliegt er misschien een
de lucht. Want ik ben
wel een acrobatische 1
loog."
s
c
Tandarts nieuwe stijl: heen en weer surfen tussen drie stoelen
„Waarom word je tandarts? Niet om echt rijk te
worden. Ik houd van mijn vak omdat het am
bachtelijk is. En omdat je mensen in je stoel
hebt liggen voor wie je zorg hebt." Eric Tak (45)
heeft met twee vrouwelijke collega's van 28 en
37 jaar, een tandartspraktijk in Woerden. De
drie verdelen hun aandacht over zeven patiën
ten op hetzelfde moment: vaak behandelt een
van hen drie 'stoelen' tegelijk. In januari zijn ze
verhuisd naar een andere locatie en sindsdien
werken ze volgens het nieuwe concept. „Mijn
werk is veel leuker dan vroeger."
„Natuurlijk hoop je datje uit
eindelijk meer patiënten kunt
behandelen. Tenslotte hebben
we enorme investeringen ge
daan. Maar primair is: we heb
ben een droom en die willen we
verwezenlijken. Het leuke van
het tekort aan tandartsen in
Nederland, is de enorme uitda
ging die eruit voortvloeit. Ons
werk verandert en die verande
ringen gaan op dit moment
heel snel", vertelt Tak.
Ook tandarts Peter Jan Meulen-
belt uit Wijk bij Duurstede doet
het modern. Hij werkt in een
zaal met drie stoelen en bij elke
stoel staat een 'klinisch assis
tente' (een hoger opgeleide
tandartsassistente). Hij heeft
twee baliemedewerksters en
een mondhygiëniste in dienst.
„Ik doe alleen de dingen die
'schade' toebrengen aan het ge
bit: boren en zo. Alle andere
dingen laat ik over aan de da
mes."
„Ik werk effectiever dan voor
heen. Ik surf heen en weer tus
sen de drie stoelen en word er
niet onrustig van. In tegendeel:
ik ben nog nooit zo vaak op tijd
klaar geweest", aldus Meulen-
belt.
De stichting Prism Foundation
traint collega's in het leiding
geven aan een team van assis
tenten, die een groot deel van
de taken overnemen. Kosten
voor de Prism-training: 8100
gulden per tandarts, zo'n 5000
gulden per assistent en dan nog
dagenlange trainingen op de
werkvloer a raison van 150 gul
den per uur. De extra tandarts
stoelen en behandelruimtes
met toebehoren, komen op
'ruim een ton per stoel'. Een
mondhygiëniste die een aan
vullende eenjarige opleiding
volgt voor 'jeugdtandverzorg-
ster' aan de universiteit, betaalt
20.000 gulden. Daarna kan ze
wel boren en vullen. Er moeten
dus heel wat extra patiënten
komen voor de kosten er uit
zijn.
Organisatie-adviseur A. Treffers
is enkele maanden geleden
door Prism Foundation aange
trokken om de boel in Neder
land flink op te schudden en
Prism onder de aandacht te
brengen. „Ik wil er niet omheen
draaien: de verdiensten van de
tandarts die werkt op onze ma
nier, gaan omhoog. De waarde
van de investering komt dubbel
en dwars terug."
Tandarts Meulenbelt werkt al
twee jaar met drie patiënten te
gelijk en is nog steeds dik tevre
den. „Twee gezinnen zijn bij
me weggegaan. Ze hadden
moeite met het verlies aan pri
vacy. Maar anderen geeft de
praktijk juist meer een gevoel
van een stadsgebeuren, een ge
roezemoes, dat ook voor bange
patiënten heel geruststellend
is."
De drie patiënten zien elkaar
niet tijdens de behandeling: de
stoelen zijn gescheiden door
een kastenwand. Als-ie van de
ene stoel naar de andere hopt,
komt Meulenbelt automatisch
een wastafel tegen, waar hij na
elke patiënt zijn handen wast.
De patiënten, zegt Meulenbelt,
krijgen in plaats van minder,
juist meer zorg en service. Wie
belt omdat hij kiespijn heeft,
kan al diezelfde dag rekenen op
een behandeling. „De assisten
te haalt de patiënt op uit de
wachtkamer, geeft een hand en
neemt hem mee. De patiënt
wordt door haar voorbereid, ze
vertelt wat er straks gebeurt. Als
hij moet wachten, haalt ze wat
tandsteen weg: de patiënt
wordt onderhoudend in de
stoel vastgehouden."
Tandarts Tak uit Woerden heeft
nu negen maanden ervaring
met de nieuwe werkwijze. „Ei
genlijk worden de capaciteiten
van alle medewerkers nu beter
benut: we doen vooral waar
voor we zijn opgeleid. Mijn
werk is niet saaier geworden,
integendeel: ik doe nu juist
vooral wat ik leuk vind. Am-
De tandarts zal in de toekomst meer werkzaamheden aan de assistente overlaten. 'Ik doe alleen de dingen die 'schade' toebrengen aa31
het gebit' Alle andere dingen laat ik over aan de dames'. foi
bachtelijk werk. En liefde geven
aan patiënten. Die krijgen meer
zorg. Ik heb per patiënt minder
tijd nodig en toch heb ik meer
ruimte voor een persoonlijk ge
sprek."
Zijn patiënten zijn over het al
gemeen tevreden, vertelt Tak.
„Al zijn we in het begin wat kort
door de bocht gegaan. We wa
ren zo druk met het invoeren
van ons nieuwe concept, dat we
niet duidelijk genoeg uitlegden
wat de bedoeling was. Dat doen
we nu beter."
De Nederlandse Maatschappij
tot Bevordering van de Tand
heelkunde (NMT) stelt dat de
nieuwe werkwijze geen oplos
sing is voor het tekort aan tand- gerry van der ut
artsen. De vraag naar tandart
sen zal 25 procent groe
wege de vergrijzing, ter i:
aantal tandartsen sterk
neemt.
enselijk
Herkent u dit: Je belt je kind om
haar eens flink de waarheid te
zeggen. Je krijgt haar alsmaar
niet aan de telefoon wat je
kwaadheid nog doet toenemen.
Na veel bellen, komt ze einde
lijk aan de lijn. Je begint be
heerst te zeggen dat het je te
genvalt dat zij.... op dat mo
ment begint ze te huilen. Er is
haar iets ergs overkomen. Ze
heeft ruzie met een meisje - wier
naam je wel eens vaag gehoord
hebt - dat haar mooi heeft laten
zitten bij een of ander afspraakje.
Je mompelt wat troostende woor
den en hangt dan maar op omdat je
niet goed weet wat je met huilende
dochters aan moet. Pas een uur later
kom je op het idee dat je misschien
bezwendeld bent. Herkent u dat?
Nog een voorbeeld: je moet naar een
bijeenkomst waar je geen van tweeën
trek in hebt. Een vervelende vergade
ring of zoiets. Een uur voor vertrek ont
staat een ruzie. Die loopt zo hoog op dat
je vrouw vlak voor het uur van vertrek
zegt: „Ga jij maar alleen. Voor mij is de
lol er af." Pas later realiseer je je dat er
aan die bijeenkomst sowieso geen lol te
beleven was.
Ander geval: Je bent een dag of wat van
huis weg geweest en je komt terug met
aardige verhalen. Je vrouw haalt je van
de trein. Je zit nog niet naast haar in de
auto of ze begint te mopperen dat er een
verzekering niet betaald blijkt te zijn of
dat het een grote puinhoop in het
schuurtje is. In plaats van een gezellig
weerzien te vieren zit je binnen de mi
nuutzwijgend naast elkaar in de auto.
Op een verjaardag wil je met een smoes
vertrekken. Dan staat er iemand op en
maakt zich uit de voeten met gebruik
making van exact dezelfde smoes die jij
had willen gebruiken.
Je gaat in een ijzige stilte naar bed we
gens een hoog opgelopen meningsver
schil. Nadat je een tijdje naar het pla
fond hebt gestaard, denk je: laat ik
maar wat zeggen om het ijs te breken.
Op dat moment hoor je je vrouw snur
ken.
Je wordt de volgende dag wakker en je
weet eigenlijk niet of je nog steeds ruzie
hebt. Dus bedenk je maar een neutraal
zinnetje als: „Weet jij waar mijn blauwe
overhemd is?"
Je bent ergens met een club mensen en
er moet werk verdeeld worden. „Laat
mij dat maar doen roep je gul bij een
bepaald klusje. Want je weet dat er nog
vervelender klusjes komen.
Nog even terug naar bonje thuis. En
naar de ijzige stiltes die er mee gepaard
kunnen gaan. Je laat bewust die stilte
voortduren omdat je denkt: lekker rustig
zo. Herkent u dat?
Herkent u eigenlijk één of meer van bo
venstaande situaties?
Vreemd. Ik heb het alleen van horen
Home Alone-acteur
MACAULAYCULKIN
gaat een hoofdrol spe
len in een erotisch the
aterstuk in Londen. De
inmiddels 20-|arige
h Culkin speelt in het
stuk de 15-jarige Carl
die in Parijs onderwijs
volgt en door z'n lerares
wordt ingewijd in de
wereld van kunst, cul-
I tuur en in de Kamasu-
I tra, het vierde-eeuwse
Indiase leerboek over
de liefde. De rol van de lerares wordt gespeeld door
de Franse actrice Irene Jacob. Het theaterstuk van
Richard Nelson gaat op 18 oktober in het Vaudevil
le Theater aan het West End in première.
DE BUS mag waarschijnlijk niet in Vlaanderen rij
den. De aanhanger van het vervoermiddel van de
gelijknamige real-life soap van SBS 6 is volgens
Belgische wetten te breed om zonder speciale ver
gunning te rijden. De ruimtes in de aanhangwagen
kunnen worden gebruikt als fitnessruimte
en productielokaal. Voor elk voertuig bredi
2,5 meter moet in Vlaanderen een vergum
den aangevraagd. Het is niet zeker of De B
krijgt. Dit seizoen zitten in De Bus ook Bel
gens de plannen zouden zes Nederlanders
Belgen zestien weken door de twee landen
toeren.
LEO BLAIR, het jongste kind van de Britse
mier, heeft donderdag zijn intrede gedaan
wereld van de diplomatie na een 'ontvoerir
de Amerikaanse president Clinton. Clinton y
het hotel Waldorf Astoria in New York op vi
kraambezoek was bij Blair en diens echtge
Chérie, was zo gecharmeerd van de kleine 1
hij hem meenam om hem aan de Franse pi r
Chirac te laten zien. Dat gebeurde na eeni
ting van de staats- en regeringsleiders van
permanente leden van de Veligheidsraadv
Verenigde Naties. Het Franse staatshoofd
Leo ook nog even vasthouden voordat het
kind van Blair terug mocht naar zijn moedi
