Toerisme
9
lijken
steeds meer
op elkaar
TIENDE KIND
UUR
EN
TECHNIEK
NAT
waan
ALLES INCLUSIEF, TOT
KLEDING AAN TOE
Attractieparken
De toeristische sector in Nederland is tevreden over het
hoogseizoen. De afgelopen zomer begon - mede veroor
zaakt door het EK-voetbal - matig, maar het goede augus-
tusweer maakte veel goed. Toppers waren Flevoland en
Utrecht met een groei van tien procent. Noord-Holland
daarentegen trok net zoveel vakantiegangers als vorig jaar
en de provincies Zuid-Holland en Zeeland melden zelfs
een lichte daling. Opvallend was de nog steeds toene
mende populariteit van de attractieparken. Koplopers
waren 'Land van Ooit' en 'Hellendoorn' met een forse stij
ging van het aantal bezoekers van respectievelijk 37 en
40 procent.
Napels
Luchtvaartmaatschappij Transavia gaat vanaf 1 novem
ber dagelijks op Napels vliegen. Tot nu toe gebeurde dat
slechts drie keer per week. Een retourticket kost 515 gul
den.
Calais-Dover
Passagiers voor de veerdienst van P 0 Stena Line, tus
sen Calais en Dover, kunnen sinds kort een reservering
maken op een speciaal geopend telefoonnummer: (020)
.201.34.75. Voorlopig kan dat alleen op werkdagen (van
08.30 tot 18.00 uur), maar het ligt in de bedoeling de
lijn in de toekomst ook op zaterdag open te stellen. Via
genoemd reserveringsnummer kan tevens een plaats wor
den geboekt voor de Stena Line-ferry naar Ierland.
I Nederlandse reisbran-
komende winter echt zo
tisch tegemoet of is het
II thinking! Ga maar na.
kanties naar een popu
stemming als de Canari-
anden gaan vanaf okto-
5 r valutastijgingen en
DP re brandstof zes tot ne-
- cent meer kosten; wie
nzi verderop zoekt, moet
1 g houden met prijsver-
it n van zelfs tien tot vijf-
ja cent. Als dan ook nog
'i edacht dat de markt het
(1! icordhausse van 1999
levan het aantal passa-
m et meer dan vijftien pro-
se zomer moest doen
i schamel plusje van
één procent, zou bij de
ij0! irators op z'n minst eni-
lichtigheid verwachten,
larvan echter. De groot-
irganisaties van Neder -
avel Unie (met onder
ke, Holland Internatio-
it) en C N (Necker-
nVrij Uit), samen goed
u marktaandeel van een
eertig procent, rekenen
een uiterst florissante
Hans Bakker, eerste
u Travel Unie gaat er
dat hij - in vergelijking
rorige winter - acht
tmeer reizen zal verko-
01 lega Steven van der
van C N buitelt daar
>C s brutaal overheen en
lt een toename van
e n en hier en daar zelfs
procent. Beiden stoelen
misme op het gunstige
ïische klimaat en de be-
e plaats die het feno-
ikantie in de loop der
gaan innemen. Bakker:
n die drie keer per jaar
gaan, vormen al lang
n zondering meer."
C iken zijn tenslotte zaken
vnde Nederlandse reisor-
k es voor een indrukwek-
6 nbod. Wie het stapeltje
rochures van tien, vijf-
terug (toen de meesten
zomers op vakantie
naast de berg van het
e seizoen legt, schiet
;eurig in de lach. Arke
teeld slaagt er op het
i in zijn skivakantie-
neden de vierhonderd
i te houden, Vrij Uit
h in diezelfde sector
te moeite te beperken
en zelfs directeur lan de
'an verre reizen-specia-
Soer Wendel heeft
toch vrij exclusieve en
ir niet echt goedkope
(met onder meer trips
door Cambodja, Laos
js-Amerika) nog altijd
eehonderd dichtbe-
13 iladzijden nodig.
Jell
en zegen van de vakan-
r? Dat is de vraag. Ie
a zeggen, dat je't met
ele brochure ook wel af
II aanbod immers begint
teer en meer te overlap-
tvet van de grootste ge-
acht was nogal veelom-
Maak een overzichts-
v zowat alle belangwek-
uropese dierenparken,
the tuinen en natuur-
h thappelijke en techni-
tsea die er zijn. Maar de
van Natuur en Tech-
er niet mee. Met die re-
lat er vooral naar eigen
t worden gekeken als-
tar onze buurlanden en
l favoriete vakantiebe-
fêen rondom de Mid-
>e Zee. Maar uiteindelijk
Winterzonvakanties worden het komende seizoen
een stuk duurder. Dat blijkt uit de zojuist
uitgekomen brochures van de grote Nederlandse
reisorganisaties. Maar wie dacht dat de
belangstelling voor bijvoorbeeld een weekje
Canarische Eilanden daardoor sterk zal
teruglopen, heeft het mis. Althans dat is de
verwachting van een toeristische tycoon als Hans
Bakker, eerste man van Travel Unie. Hij immers
verwacht een 'plus' van minstens acht procent.
Waarmee hij in vergelijking met collega's nog aan
de voorzichtige kant blijft ook.
Hlil
In de Wieringermeer vielen ze me voor het eerst op. Boerderijen
met opvallende namen!Het begon met- in de buurt van Mid
denmeet- 'De Derde Dag'. Gevolgd door-daar niet ver van
daan - 'Goud na Zout'. Maar pas nadat ik bij Julianadorp "t
Tiende Kind' was tegengekomen, ben ik gaan opletten.
En viel m'n oog op 'Ananas' bij Schagerbrug. En De Voif
Winde' bij Nieuwe Niedorp En 'De Vijftigste' bij Lambert-
schaag. Daar kan je hele verhalen bij bedenken, bij die namen.
Net als bij 'Pro et Contra' (bij Obdam) en 'Postgalei' (Sijbe-
karspel).
'Ora et Labora', 'Welgelegen', 'ArbeidAdelt'en 'Vredelust' kom
je natuurlijk overal tegen. Hetzelfde geldt voor 'Ponderosa',
'Landlust', 'Ruimzicht' en 'Hoop en Vlijt'. Maar zover ik heb
kunnen nagaan, deed de boer van 'Toe Maar' (Edam) een unie
ke vondst.
M'n nieuwste ontdekkingen deed ik
laatst op een fietstochtje rondom de Zu-
we en de Kromme Mijdrecht ten zuiden
van Uithoorn. 'Stof tot Dank' noteerde ik
al kort na de start. En niet lang daarna
'Door Zegen Verkregen'. Maar de mooiste
was natuurlijk "t Gaat Niet Vanzelf.
Een wintervakantie op Gran Canaria wordt de komende periode fors
duurder: foto capital photos
vièra (Antalya, Alanya) maar
weer eens uit de hoge hoed ge
toverd. Maar suggereerden de
gidsen bij de introductie van
deze 'winterzonbestemming' -
zo'n acht jaar terug - dat in ja
nuari een wolkenloze hemel
eerder regel is dan uitzonde
ring; nu is het geschetste beeld
iets realistischer. Terecht. Het
kan ook in die streken - on
danks de aangename tempera
turen - ongemeen hard en lang
regenen.
Uiteraard figureren Mallorca,
Rhodos, Kreta, Tunesië en de
zuidkusten van zowel Portugal
als Spanje eveneens in de zoge
heten 'winterzon-brochures'.
Zoals Oostenrijk, Frankrijk en
Zwitserland de dienst uitmaken
in de 'sneeuw-gidsen'. Veel
nieuws valt er op de met foto's
van feestvierende skiërs opge
dirkte pagina's niet te ontdek
ken. Oostenrijk - dat vorig sei
zoen plotseling weer meer Ne
derlanders trok - levert per tra
ditie het merendeel van de be
stemmingen; Frankrijk (dat vo
rig seizoen een onverwachte
dip doormaakte) en Zwitser
land zijn tweede en derde. Al
ternatieven zijn hier Amerika
(Arke maakte er zelfs opnieuw
een aparte gids van), Canada,
Noorwegen (moeilijker te berei
ken nu Transavia de recht
streekse vlucht heeft geschrapt)
en Tsjechië, maar ook - en dat
is iets verrassender - Duitsland
en de Vogezen (Vrij Uit). Dat
laatste gebied ligt eigenlijk te
laag voor optimale skimogelijk
heden (het valt te vergelijken
met Sauerland), maar weet zich
sinds enige tijd verzekerd van
de inzet van ruim tweehonderd
sneeuwkanonnen.
Die doen het - en dat wordt
nog wel eens vergeten - alleen
als de temperatuur minstens
twee graden onder nul be
draagt. Niet alleen in de Voge
zen nog wel eens een pro
bleem, maar ook in de Alpen.
Één van de redenen wellicht
waarom het aantal winterspor
ters in de 'warme' winter van
vorig jaar stagneerde op onge
veer 900.000. NIPO-cijfers spre
ken zelfs van een minieme te
rugval, maar dat verlies zal in
het komende seizoen, zo me
nen de touroperators, meer dan
goed worden gemaakt. Ten eer
ste omdat de prijzen nauwelijks
of niet zijn gestegen en ten
tweede omdat kerst en nieuw
jaar zo gunstig vallen dat de
wintersporter slechts een paar
vrije dagen hoeft op te nemen
om er toch één of twee weken
op uit te kunnen trekken.
ROB VAN DEN DOBBELSTEEN
Nico Visser, manager duurzaam toerisme van Travel Unie, heeft het
er niet zo op begrepen. Maar de directies van Arke en Holland
International (die onder Travel Unie vallen) kunnen - zegt
woordvoerster Patricia Egelie - moeilijk anders. Daarvoor is de vraag
naar all inclusive-vakanties te groot. Egelie: „Veel Nederlanders
weten nu eenmaal graag van tevoren wat ze precies kwijt zullen zijn.
Vandaar dat het aanbod in die sector bij zowel Arke als Holland
International sterk is uitgebreid." Overigens niet alleen daar. Ook bij
Neckermann is de lijst met all inclusive-hotels in korte tijd een stuk
langer geworden.
All inclusive-vakanties werden een jaar of tien geleden
geïntroduceerd. Vooral in het Caribisch gebied verscheen vanaf 1990
het ene na het andere luxehotel waarin de gasten voor één prijs niet
alleen uitgebreide ontbijt-, lunch- en dinerbuffetten krijgen
aangeboden, maar ook een ongelimiteerd aantal drankjes en snacks.
Sommige resorts stellen hun klanten zelfs een gratis huurauto ter
beschikking.
Maar die worden volgens Visser weinig gebruikt. „Je zal wel gek zijn.
Als in je hotel alles gratis is, ga je met je auto niet snel naar een terras
verderop langs de kust Dat kost alleen maar extra. Dat is ook mijn
bezwaar tegen dit concept De gast blijft zitten waar-ie zit en de
plaatselijke bevolking wordt er economisch gezien nauwelijks beter
van. Het grote geld gaat naar de aandeelhouders van de keten die het
hotel beheert. En die komen meestal uit een rijk westers land."
All inclusive-hotels staan overigens al lang niet meer alleen in de
Caribbean. Ook in Spanje (in het bijzonder op de Canarische
Eilanden), Israël en Cyprus wordt de formule steeds populairder.
Maar voorlopig houdt het Caribisch gebied wel een flinke
voorsprong. Niet alleen in aantal, maar ook in exclusiviteit Gasten
die bijvoorbeeld naar het JackTar Village in Playa Dorada
(Dominicaanse Republiek) gaan, hoeven alleen maar wat
handbagage mee te nemen. Kleding - tot eën maximaal bedrag van
ongeveer duizend gulden - mogen ze ter plaatse uit de rekken van de
in het 'dorp' staande modewinkeltjes halen. In Nederland te boeken
bij Arke.
kwamen ook Scandinavië en
Midden-Europa aan bod.
De eerste helft van het boek be
staat uit tien stadswandelingen
langs belangrijke laboratoria,
geboortehuizen en woonhui
zen. In Amsterdam bijvoor
beeld voert de route langs pan
den waarin Christiaan Huygens
(1629-1695, uitvinder slinger
uurwerk), wiskundige René
Descartes (1596-1650) en bio
loog Hugo de Vries (1848-1935)
hebben gewoond en gewerkt.
Ook mindere goden duiken in
het boek op, zoals Jan van der
Heiden, de bedenker van een
nieuwe brandspuit in 1672.
Tussen alle formele gegevens
ook flink wat anekdotes. Zoals
dat verhaal over de dertig meter
hoge kwikkolom die tussen
1920 en 1945 in de Westerkerk
stond. Het apparaat was er ge
plaatst ten behoeve van de na
tuurkundige Michels die er zo
wel drukmetingen mee ver
richtte als drukbalansen mee
ijkte. Maar tussen alle bedrijven
door klauterde Michels ook nog
even naar het kruis van de to
renspits om daar een schaalver
deling aan te brengen. Hierdoor
is bekend dat de toren bij storm
drie centimeter heen en weer
zwiept.
Andere leerzame wandelingen
lopen door onder meer Leuven,
Parijs, Wenen, Brussel, Londen,
Praag, Leiden, Berlijn en War
schau. Die laatste stad is zoals
bekend de geboortestad van zo
wel Nicolaus Copernicus (as
tronoom, 1473-1543) als Marie
Curie (fysicus, 1867-1934) en
uiteraard krijgen de twee in de
tekst veel aandacht. In het
tweede deel van de reisgids zijn
1200 attracties in negentien Eu
ropese landen opgenomen, per
land gemarkeerd op kaarten.
De samenstellers pretenderen
niet volledig te zijn. Maar toch
was het natuurlijk een kleine
moeite geweest bij het prehis
toriemuseum van Les Eyzies-
de-Tayac (Frankrijk/Dordogne)
te vermelden dat de wereldbe
roemde grottekeningen van
Lascaux bijna om de hoek lig
gen. Dat is niet gedaan. Net zo
min als er bijvoorbeeld wordt
gewezen op de Vlindertuin niet
ver van het wel in de gids opge
nomen bezoekerscentrum van
natuurgebied 't Zwin nabij het
Zeeuws-Vlaamse Cadzand
PETER DE JAEGER»
Natuur en Techniek museumgids
van Europa -10 wetenschappelijke
stadswandelingen; Kosmos-Z&K,
Utrecht-Antwerpen; ISBN 90 215
9721 7; 49,50 gulden.
She-zone
In het als vakantiebestemming langzaam populairder
wordende Abu Dhabi, in de Verenigde Arabische Emira
ten, is onlangs een winkelcentrum geopend dat uitslui
tend toegankelijk is voor vrouwen. Dat meldt het zojuist
verschenen septembernummer van het magazine 'Azië'.
Directeur Mark Link van de nieuwe 'mail' verwacht dat
vrouwen graag in zijn zogeheten She-zone zullen komen
winkelen omdat ze er niet lastig kunnen worden gevallen
door mannen. Vooral in de Islamitische cultuur is het
voor vrouwen zo goed als onmogelijk ongestoord en onge
sluierd te winkelen en bijvoorbeeld parfums en make-up
te testen.
Kabelbanen
In Locarno (Zwitserland) is onlangs een nieuwe kabel
baan naar de top van de Cardada in gebruik genomen.
Zowel het dalstation, het bergstation en de cabines zijn
ontworpen door de Tessiner architect Mario Botta, be
kend van onder meer het Tinguely-museum in Basel en
de kathedraal van Evry in Frankrijk. Het dalstation heeft
de vorm van een grote, doorschijnende lantaarn; op het
bergstation ligt een dak dat sterk op een radarscherm
lijkt. De cabines zijn bijna geheel opgetrokken uit glas,
Ook voor de al bestaande kabelbaan naar de Col du Pillon
bij Les Diablerets (Vaud) heeft Botta nieuwe revolutionai
re stationsgebouwen ontworpen. Het dalstation is al ge
reed; de werkzaamheden aan het bergstation zijn inmid
dels begonnen.
Ierland
Het Iers Verkeersbureau in Amsterdam heeft een nieuw
informatienummer gekregen: (020).504.06.89. Bellers
worden nu doorverbonden met een zogeheten 'callcenter'
waar ze te woord zullen worden gestaan door Nederlands
talige medewerkers.
Costa Rica
Om de groeiende vraag het hoofd te kunnen bieden gaat
Martinair de vluchten op San José in Costa Rica vanaf
november uitbreiden van twee naar vier keer per week.
Op zaterdag gebeurt dat met een tussenstop in Orlando;
op dinsdag, donderdag en zondag via Miami. Ook de fre
quentie van de diensten op Havana (Cuba), Cancun
(Mexico) en Florida (tot 11 keer per week) wordt opge
voerd. Jamaica daarentegen is uit het vluchtschema ge
schrapt.
mene deler. Bij de echte specia
listen is nog wel eens iets exclu
siefs te vinden en wellicht dat
Q-International (bekend ge
worden met Isla de Margarita)
met zijn 'ontginning' van de
noordkust van Brazilië de regel-
bevestigende uitzondering kan
worden genoemd. De groten
evenwel apen elkaar voor een
groot deel braaf na. Zelfs 'inno
vator' Oad, dat zich in de ach
terliggende periode leek te ont
wikkelen tot de Pietje Bell van
de Nederlandse reiswereld, ont
komt er niet aan.
Voorbeelden zat. De Jong Intra
Vakanties (dat voor het komen
de seizoen aan de weg timmert
met rondreizen door
Zuid-Amerika) introduceerde
vorige winter het Oost-Canade-
se wintersportplaatsje Trem-
blant. Een aardig nieuwbouw-
dorpje op slechts twee uur rij
den van Montreal. Het is opge
trokken uit panden die in
Disney's Main Street niet zou
den misstaan en het skigebied
is ondanks de geringe hoogte
(275 tot 910 meter) redelijk te
noemen. Maar om nu te zeggen
dat dit resort iets toevoegt aan
het aanbod in de Alpen...? Niet
temin staat het - je kunt blijk
baar niet achterblijven - dit jaar
ook in de brochures van onder
meer Vrij Uit en Arke. Waaraan
de vliegprijs - een retour vanaf
Schiphol kost 698 gulden per
persoon - natuurlijk niet hele
maal vreemd is.
Hetzelfde verhaal gaat op voor
'king size' wintersportchalets
met ruimte voor tien personen
of meer. En voor appartemen
ten waarin de gasten niet zelf
hoeven te koken, af te ruimen
en/' of bedden op te schudden
omdat dat wordt gedaan door
zogeheten chaletgirls en -boys.
Frantour begon er alweer ette
lijke seizoenen terug mee; nu is
het een regelrechte trend en
heeft bijna iedere touroperator
ze in de aanbieding. Verschillen
zijn er hier en daar slechts in
prijs. Maar wie daér een vinger
achter wil krijgen, dient zich
met brochures en al op z'n
minst een week of wat op te
sluiten. Hetgeen niet alleen no
dig is om de nog altijd niet een
voudig te lezen prijstabellen te
ontwarren, maar tevens om te
begrijpen - het is slechts een
greep - wat een vroegboekkor-
ting precies inhoudt, een 15=11
aanbieding, een kinderkorting
en een weekendmeerprijs.
Schaamteloos
Mogen de brochures elkaar ook
in dit soort geheimtaal weinig
ontlopen; ze worden wel steeds
'eerlijker'. Jarenlang al wordt
geprobeerd een alternatief te
vinden voor winterzonbestem
ming el nummero uno, de Ca
narische Eilanden. Al is het al
leen maar omdat de hoteliers
en andere accommodatiever
schaffers daar, schaamteloos
gebruik maken van hun
machtspositie. Voor het ko
mende seizoen is de Turkse Ri-
