Overpeinzingen van een stoethaspel
Boeken
Troebel België
De taal als grootste vijand
Wat is normaal aan normale mensen?
rdag 9 september 2000
Subtiele ironie van Nicolaas Matsier
alle THRILLER RECENSIE
ARNO RUITENBEEK
d bloed' door Pieter Aspe. Uitgeverij
kema Warendorf.
19,50.
lg Pieter Aspe schreef op-
een politieroman rond
oissaris Pieter Van In.
bloed, de zesde op rij, is
letzelfde hoge niveau als
■buut, Het vierkant van de
eersteling dateert van
de tijd dat Vlaanderen
a, tfirillerschrijvers als Schoe-
H dendes, Teygeler en Hol-
C olop talent leek te herber-
J| Ne\ werd 'meester' Geer-
(die had gezegd te stop-
thrillers) nog gemist,
alles zou goed komen,
jakte even anders uit.
es werd weliswaar twee-
j winnaar van de Gouden
maar zette de traditie van
Twlerts om constant politie,
ui e en politiek in België te
Bit, n te zetten, niet voort. En
ing zocht enkele boeken lang
05! zijn vorm, gelijk een top-
aller die zich niet wil laten
bTI en.
De vierde gestalte was hij
iter weer. Blauw bloed is
zin een bevestiging van
waliteiten. Die liggen in
pWiHBÏTOlTl
ieder najaar door diver-
eurs. Uitg. 521. Prijs:
'1000 dorre bladeren voor
peur/brengen mij niet op 1 ge-
Dit gedicht van J. Bernlef
irtste in deze bundel vol herfst-
inleiding van Ha-
146 uazza bevat deze bundel werk
Rutger Kopland, J,C.
Hans Warren, Gerrit Komrij,
'lerre Rawie, Hugo Claus
)Rj
Do aak van liefde door Heen Mon-
,rt, litg. Thomas Rap.
29,90. 'Lesje in F' (hetflir-
zen van de vierenvijftig stuk-
3VC er de liefde in deze bundel van
Montijn. De verhouding tussen
v is het belangrijkste
het wordt vanuit de
onverwachte hoeken belicht,
vraagt de schrijfster zich
at of de I iefde voor een hond of
lis niet de hoogste
piervreter door Liz Jensen.
?EI Bert Bakker. Prijs: 36,50.
Sl iche toekomstroman waarin
een wereld van buitensporig
mentisme, blinde gehoor-
leid en virtuele liefde schetst.
schijnproces zit computerge-
ïtl irvey Nash sinds een jaar als
;rifi jer nummer 10087 gevangen
voormalige cruiseschip De
ld. De regering van Harveys
rte-eiland Atlantica is overge-
door het computerbedrijf Li-
ire. De vrouw van wie hij hield
jrloos verdwenen.
in het noorden door Eden
Ui.tg. Prometheus. Prijs:
Roman over de indiaanse
ill, die woont in het afgele-
adje Kitamaat in Brits Colom-
anada. De trots van de familie
17-jarige Jimmy, een ambifi-
Yedstrijdzwemmer en geliefde
Die Karaoke. De toekomst-
de familie wordt in één
erbrijzeld als zij hoort dat er
irschrikkelijk ongeluk op zee is
rd, waarbij Jimmy spoorloos is
Lexicon door Karina van Da-
ikam en Marijke Mooijaart
3rometheus. Prijs: 49,50.
Is 'de dood in de pot',
jenziften', 'niet van gisteren
'de schellen vallen hem van
in'stammen uit de bijbel. In
:lSfek zijn deze uitdrukkingen en
l.fele andere woorden verzameld.
teurs besteden verder aan-
F aan de rol van verschillende
ypertalingen, aan bijbelse na-
'ormen van 'bijbel' taal-
ik in de journalistiek en de li-
uut absurd door Richard
Uitg. Elmar. Prijs.- 34, 50.
lodoxe en tegendraadse advie-
in leidinggevenden en mensen
hen werken. Volgens
i, voorzitter van een internatio-
lei enktank van psychologen, so-
architecten en schrijvers,
imensen steeds prijzen niet.
leste handboeken bieden theo-
;n formules die in de praktijk
ijken te werken, omdat men-
ivoorspelbaar blijven. Zijn
advies luidt: 'neem mijn ad-
Zotheid door Desiderius
is. Uitg SUN. Prijs: 39,50.-
.rasmus' eigen zeggen werd
"Zotheid in 1509 in een week
schreven. Hoe het ook zij, dit
nde geschrift is sedertdien on-
t iderd populair gebleven. In
^ofrede op zichzelf legt de go-
verwonderde
te uit hoeveel de mensheid
[ar te danken heeft en hoe on-
ijk, vervelend en onaange-
het leven zou zijn zonder haar.
allerlei ondeugden aan de
belichaamd in de meest uit-
lende personen - van koningen
usen Deze bijtende satire trof
'iet alleen in Erasmus' eigen
latere eeuwen.
haar ook ir
m gedraag ik me anders door
Krijnen Uitg. Andromeda.
24 ,90, In Nederland lijden
00.000 mensen aan het Bor-
i-syndroom dan wel aan
gedragswetenschapper Kees
beschrijft in dit boek de oor-
'an deze persoonlijkheids
eisen. Hij stelt dat dit in de
■te |eugd ontstaat. Bi| weinig
n begeleiding en het ontbre- -
structuur of bij het niet her
en erkennen van afwijkend
ïkan dit uitmonden in een
Krijnen legt uit hoe de le-
gedrag bij zichzelf of anderen
'erkennen en wat je kunt doen
te voorkomen.
eerste instantie bij de intriges,
maar ook wel bij een (gelukkig
puntiger géworden) sfeerbe
schrijving van Brugge en de ka-
rakteropbouw van de Duvels bij
de vleet drinkende commissa
ris, zijn homoseksuele adjudant
Guido Versavel en zijn vriendin,
officier van justitie Hannelore
Martens.
Hannelore gaat dit keer bijna
vreemd met jeugdvriend Valen-
tijn Heydens. Diens vader
pleegt zelfmoord, maar er stijgt
een walm van moord op. De
rest van de familie is eveneens
niet geheel koosjer. Sterker, er
is een band met het koninklijk
huis, waardoor notabelen zich
genoodzaakt zien het onder
zoek te traineren om een
schandaal te vermijden. Versa-
veis connectie met de vrijmet
selarij, waarbij getuigen c.q.
verdachten zijn aangesloten,
kan van pas komen. Als Van In
nu maar niet zo jaloers en wei
nig flexibel was en het Duvel-
glas wat minder vaak hief.
De ontknoping is naar in
houd verrassend en naar vorm
overeenkomstig een goede
Amerikaanse politieserie. Hier
en daar prikt hij a la Geeraerts
venijnig spelden in de Belgische
samenleving. Aspe kun je geen
kunstjes meer leren.
ÏÏ5I3DI3TÏÏT3
1. (2) Kees van Kooten, Annie
De Bezige Bij, 20,-
2. (1) Thomas Rosenboom,
Publieke werken
Querido, 49,90
3. (-) Gerrit Krol,
De Vitalist
Querido, 29,90
4. (-) Marianne Frederiksson,
Anna, Hanna en Johanna
De Geus, 29,90
5. (5) Elsa Osorio, Luz
Ambo, 49,90
6. (7) J. Rentes de Carvalho, De
Hollandse minnares
Atlas, 39,90
7. (-) Charlotte Mutsaers,
Kersebloed en Paardejam
Meulenhoff, 42,95
8. (-) José Saramago, Alle namen
Meulenhoff, 36,50
9. (-) Jeff Shapiro, De geheimen
van Sant' Angelo
De Boekerij, 34,90
10. {-) Gilbert Sinoue, Het kind uit
Brugge
Vassallucci, 39,90
In 1997 wijdde het tijdschrift Raster twee nummers aan
literaire meneertjes. In navolging van bijvoorbeeld Me
neer Teste (Paul Valéry) en Plume (Henri Michaux)
waagden ook vaderlandse auteurs zich aan dit genre. Na
Bernlefs Meneer Tototolk heeft nu ook Nicolaas Matsier
de lotgevallen van meneer Kortom in boekvorm gebun
deld.
VERHALEN RECENSIE
WIM VOGEL
'Meneer Kortom kijkt uit het raam, licha
melijke oefeningen' door Nicolaas Mat
sier. Uitgeverij De Bezige Bij. Prijs: ƒ24,90
In één van die stukjes, 'Meneer
Kortom kan niet slapen', ver
woordt Matsier precies waarin
de moeilijkheid én de aantrek
kelijkheid van het subgenre
schuilen. 'Jawel, het zijn juist
die ogenschijnlijk ongecompli
ceerde handelingen die zo bui
tengewoon potsierlijk worden
als men ze nauwkeurig pro
beert te beschrijven.' Het lijkt
immers weinig aantrekkelijk
het ochtendritueel van Meneer
Kortom precies vast te leggen,
of zijn stijve nek, zijn zingen,
zijn fluiten, laat staan dat je ge
grepen zou worden door een
titel als: 'Meneer Kortom met
blikopener'.
Ook hier is het de stijl, is het
de bijzondere wijze waarop al
ledaagse verrichtingen worden
vastgelegd die die verrichtin
gen allengs minder gewoon
maken. De zeer precieze
woordkeus maakt zelfs een
verstopt oor spannend, vooral
als dat banale feit aanleiding is
voorvelerlei lichtfilosofische
beschouwingen en uitweidin
gen. Het zijn juist die uitwei
dingen die er voor zorgen dat
Meneer Kortom je dierbaar
wordt. Aanvankelijk denk je
k M LSFII' W
1. (-) David Harp, 3 Minuten
meditaties
Muntinga b.v., 14,95
2. (4) Allan Barbara Pease, Waar
om mannen niet luisteren,
Het Spectrum, 31,95
3. (3) Neale Donald Walsch, Vriend
schap met God
Kosmos, 32,90
4 (-) Annegreet van Bergen,
De lessen van burn-out
Het Spectrum, 31,95.
5 (5) Louise van Swaaij, Atlas van
de belevingswereld
Dijkgraaf Van der Veere, 35,00
6. (6) Mare Chavannes, Frankrijk
achter de schermen,
Prometheus, 31,95
7. (8) Jan van Oudheusden,
De wereldgeschiedenis in
een notendop
Prometheus, 17,50
8. (7) Addo Stuur, Windows 98 voor
Bruna, /49,'50
9. (-) David McNab, De planeten
Teleac, 49,90
10. (5) Jamie Oliver, The naked chef
Kosmos, 49,90
De boekentoptien wordt wekelijks
samengesteld op basis van verkoop
cijfers van de boekhandels De Vries
in Haarlem en Kooyker Ginsberg in
Leiden.
'Fik Snik', de titel van één van de essays van Charlotte Mutsaers, is tevens als titel gekozen voor een fraai
uitgegeven liber amicorum voor de winnares van de Jacobus van Looyprijs. Het essay is afkomstig uit de
bundel 'Paardejam': 'Fikken en snikken, dat is het leven. En dóén fikken en snikken, is dat niet de kunst?'
Met de Van Looyprijs werd naast de vele literaire prijzen die ze dit jaar ontving niet alleen het literaire, maar
ook het beeldende oeuvre van het dubbeltalent bekroond. Hoewel de pocket een middenkatem heeft met 36
kleurenillustraties van haar beeldende werk, is duidelijk niet gekozen voor een oeuvrecatalogus. In de publi
catie zijn vooral bijdragen over haar literaire werk opgenomen en in mindere mate bespiegelingen over haar
beeldende werk. Veelzeggend is dan ook dat het boekwerk geen lijst met exposities bevat maar wel een uit
gebreide bibliografie. De jury van de Jacobus van Looyprijs hoopte dat Mutsaers, die zich de laatste tien jaar
alleen bezighoudt met schrijven, zich ook weer aan het schilderen zou zetten. De boodschap is zeker aange
komen, zo gaf het dubbeltalent te kennen tijdens de uitreiking van de Van Looy-prijs afgelopen zaterdag,
maar beloven kon en wilde ze niets. Vandaar dat 'Fik Snik de vorm heeft gekregen van een literair vrien
denboek met zowel poëtische als beschouwende bijdragen. Net zo uiteenlopend als haar eigen literaire oeu
vre en net zo moeilijk onder één noemer te plaatsen. illustraties uit besproken boek
VERHALEN RECENSIE
HANS WARREN
'Engel en andere muziekverhalen' door
Christine Often. Uitg. Atlas.
Prijs: 36,90.
Woorden zijn tegenstanders
van de kunst, laat Christine Ot-
ten iemand opmerken in haar
pas verschenen bundel Engel.
Ze zou wat ze te zeggen heeft
graag zonder woorden zeggen,
maar dat is een schrijver niet
gegeven. In deze essays en ver
halen durft ze er eerlijk voor uit
te komen: voor haar 'voortdu
rende geworstel met woorden
en hun betekenis' en voor haar
'jaloezie op muzikanten'.
Het is een refrein in dit boek:
met aanzienlijk minder midde
len kunnen musici volgens
haar veel meer overbrengen.
Boeken zouden lang niet zo
veel invloed hebben als liedjes:
„Die hechten zich aan je als
bloedzuigers. Ze leven voort
durend binnen in je." Daar zit
ongetwijfeld iets in: ieder zal de
sensatie kennen dat een oud
liedje, sinds jaren niet gehoord,
een ver verleden weer heel na
bij kan brengen. Het valt even
min te ontkennen dat je met
muziek beter kunt manipule
ren dan met woorden, 'want
die woorden hebben een bete
kenis'. Maar voor Christine Ot-
ten betekent muziek onwaar
schijnlijk veel, en dat is al vroeg
begonnen. Voor haar was mu
ziek zuurstof en ze kan bewe
ren: „Ik ademde net zolang tot
dat er alleen nog muziek was."
De taal was voor haar, haar
broer en hun vrienden 'de
grootste vijand van ons
verbond'.
Desondanks is taal haar in
strument geworden. Het heeft
iets ironisch dat ze uitgerekend
met woorden gaat verklaren
wat muziek voor haar betekent.
Omschrijven wat je nu eigenlijk
hoort wanneer je naar muziek
luistert, is bijna onmogelijk, zo
realiseert ze zich. Maar het hele
boek lang blijft ze het probe
ren, wat tot ietwat overspan
nen proza kan leiden als: „De
kale, dwingende ritmes roepen
associaties op met uitgestrekte
grijze vlakten, zwarte rotsachti
ge heuvels, wind." Over welke
muzikale godheid zou het hier
gaan? Doet ze een poging het
wezen van Bach, Mozart of
Beethoven in die altijd tekort
schietende woorden te vangen?
Nee, het gaat in dit stuk over
Siouxsie Sioux. Andere helden
van haar zijn Nick Cave, John
Cale en Euros Childs die op
merkt: „Ik heb muziek nodig
om woorden te horen." Het
zal niemand zijn ontgaan dat
pop door heel wat Neder
landse auteurs ernstig wordt
genomen - alleen Maarten 't
Hart durft vol te houden dat
de 'daverdreun' niets met
muziek te maken heeft -
maar de cultus wordt door
deze schrijfster absurd ver
gedreven.
Zonder enige aarzeling
verbindt ze popmuziek
met literatuur. En daar
bij is uitdrukkelijk haar
eigen werk inbegrepen.
Zonder de muziek van
Cale had ze haar ro
mans Blauw metaal
en Lente van glas niet
kunnen schrijven, beweert ze.
Ze zou met haar teksten pre
cies hetzelfde willen bereiken
als Cave: 'een sfeer oproepen
waarin vanzelf éen verhaal ont
staat, zonder dat dat verhaal
expliciet verteld hoeft te wor
den'. In Engel geeft ze via ver
schillende invalshoeken, in im
pressies, interviews, ontboeze
mingen en verhalen, uiting aan
haar fascinatie dan wel haar
obsessie. Het levert nogal een
tonige stukken op, zoals vaker
gebeurt wanneer iemand onge
remd stokpaardjes berijdt.
Het zegt veel dat nu net ver
halen als 'Engel' en 'Wandelen
over de Duivelsbrug', waarin
de muziek slechts op de ach
tergrond hoorbaar is, het
meeste fut hebben. Maar in het
algemeen blijkt zij een schrijf
ster die met veel woorden
meldt dat het met minder
woorden moet. Geen wonder
dat woorden haar medestan
ders niet zijn.
van doen te hebben met een
zonderling: eenzelvig, vereen
zaamd, ongeschikt voor het
snelle leven. Totdat je merkt
dat die eenzelvigheid het ge
volg is van die wel zeer bijzon
dere aandacht voor de gewone
dingen. Iederéén is bijzonder,
mits je er maar oog voor hebt,
en probeer die 'gewoonheid'
dan maar eens te beschrijven...
Omdat je er allengs achter
komt dat meneer Kortom aar
dig samenvalt met Matsier zelf
(getrouwd, twee dochters, poe
zenliefhebber, opgegroeid in
een Noord-Hollands dorpje,
tussen de vijftig en zestig, bril-
dragend.enz.), begrijp je ook
waarom de toon van alle stuk
jes zo ingehouden ironiserend
is. Ga zelf maar eens voor de
spiegel staan en beschrijf
zonder ironie waar je tegen
aan kijkt! Of zet eens je ge
stuntel in de bibliotheek op
papier: geen gulden voor
een kluisje, dus ergens een
gulden lenen, het boek ver
geten, de gulden vergeten
eruit te halen, het houdt
niet op.
Matsiers bespiegelin
gen worden verlucht met
bewust onhandige teke
ningetjes van (dochter?)
Richtje Reinsma. Alleen
de contouren worden
schetst. Voor de bijzondere in
vulling zorgt de schrijver.
ROMAN RECENSIE
HANS WARREN
'Voor God en de Sociale Dienst' door Ni-
colien Mizee. Uitgeverij Nijgh Van Dit-
mar. Prijs: 27,50.
De hoofdpersoon uit Voor God
en de Sociale Dienst, de tinte
lende debuutroman van de
Haarlemse schrijfster Nicolien
Mizee weet het zeker: ze wil
absoluut niet normaal worden.
Aan een keuringsarts laat ze
weten wat ze onder 'normaal'
verstaat: „De hele dag achter
zo"n bureau zitten! Trouwen!
Kinderen krijgen! Met z'n allen
naar de stacaravan!" Bovenal
wil ze nóóit gaan werken. Daar
voor is een jarenlang gevecht
met de Sociale Dienst nodig.
Maar ze behoudt haar overtui
ging én haar uitkering. Grote
behoeften heeft ze trouwens
niet. Ze stelt eens vast: „Wat
heb je nou werkelijk nodig in
het leven? Een dak boven je
hoofd, jenever, de kranten."
De vrolijke dwarsligger uit de
roman, Cilia geheten, is altijd
anders dan de anderen ge
weest. Al op de middelbare
school keerde zij zich tegen het
slavenleven dat voor ieder zo
vanzelfsprekend lijkt. Er kwa
men natuurlijk moeilijkheden
van, maar die wist ze steeds te
overwinnen. Ze roept veel er
gernis op met uitspraken als:
„Het enige doel in het leven is
om zo volmaakt mogelijk diege
ne te worden die ik voorbe
stemd ben te zijn." Maar nie
mand kan lang kwaad blijven
op deze originele en geestige
vrouw. De roman bestaat uit
vier faxen, in september en ok
tober 1999 door haar verstuurd
aan haar leraar scenarioschrij
ven. Een man die zij zeer be
wondert, alleen al vanwege de
ontdekking: „Hij is net zoals ik!
Sam heet hij, en ze omschrijft
hem als 'de meest zichtbare
drager van Gods oneindige
grootheid'. Hij is homo, zij is
lesbisch. Maar al te fanatiek is
Cilia daarin niet. Ze vertelt in de
faxen ironisch over de geneug
ten van lesbisch schaken en les
bisch stijldansen. Ronduit geeft
ze toe: „Ik vroeg me af wat je
precies aanmoest met een
vrouw in bed."
Ook al druisen haar redene
ringen in tegen alles wat ons
dagelijks wordt voorgehouden,
ze houden moeiteloos stand.
Hier is iemand aan het woord
die nu eens niet mee wenst te
doen in de wereld van fulltime
baan, verbouwingen en winter
sportvakanties. Ze maakt in
druk met haar weigering com
promissen te sluiten, met haar
onbekommerde openhartig
heid, met haar toon die altijd
monter in plaats van gekweld
is. Ze heeft overigens wel ver
schillende studies geprobeerd.
Zo ging ze naar de bibliotheek
school: „Je moet het niet verder
vertellen, maar ik geloof werke
lijk dat al die vakken verzonnen
waren door een of andere gek,
die gillend van de lach toe zat te
kijken hoe tientallen studenten
en docenten daar dag in dag uit
serieus mee bezig waren." In
één ding is ze volhardend ge
weest: in de opleiding scenario
schrijven. Ze heeft talent en
Sam ziet dat. Zodra het schrij
ven echter ernst wordt en ze
moet afdalen 'in de hel van dra
maturgen, producenten en om
roepen','speelt haar drang naar
volstrekte onafhankelijkheid
weer op en maakt ze zich on
mogelijk.
Een wonderlijke maar inte
ressante vrouw. Met zo'n
hoofdpersoon ontstond bijna
vanzelf óók een wonderlijke en
interessante roman. Zoals Cilia
zich onttrekt aan elke regel, lijkt
ook Nicolien Mizee zich aan ie
der stramien te willen onttrek
ken. Haar boek is geen komedie
en geen tragedie, spot en ernst
gaan moeiteloos in elkaar over,
een boodschap ontbreekt. Maar
de lezer van Voor God en de So
ciale Dienst gaat zich onvermij
delijk afvragen: wat is er eigen
lijk normaal aan al die normale
mensen?
Eindeloos ijsberen of gegooi met asbakken en proppen papier -
welke taferelen spelen zich af in de werkkamer van de schrij
ver? Deze rubriek geeft een inkijkje in het schrijfproces. In deel
acht: journalist/schrijver Nausicaa Marbe (1963), onder meer
bekend van haar debuutroman Mandraga.
„Sinds een jaar
rook ik niet meer.
Ik heb altijd ge
vreesd dat dat de
onmiddellijke on
dergang van mijn
schrijverschap zou
betekenen. Die
mythe kan ik in
middels doorprik
ken. Schrijven gaat
zelfs lekkerder.
Want ik voel me
fitter en de inspi
ratie komt ook
zonder sigaret.
Wel snoep Uc nu
veel. Drop, chips,
koekjes. IGein fruit
als kersen, dat
werkt ook prima.
Maar sinds ik ben bevallen van een dochter
heb ik nog amper achter mijn pc gezeten.
Overal in huis slingeren nu Hema-schriftjes
rond waar ik snel wat inkrabbel als me iets te
binnenschiet. Het heeft me wel geleerd dat het
niks uitmaakt of je ouderwets romantisch met
pen of potlood schrijft, of meteen typt op de
computer. Schrijven op papier leidt niet tot
een beter contact met de muze. Sterker nog: ik
moet nu alles twee keer uitwerken: eerst in het
schrift en daarna nog eens op de computer.
Waar ik de inspiratie vandaan haal? Uit god
delijke openbaringen! Welnee, je moet er ge
woon voor in the mood zijn. Soms vind je op
één dag stof voor wel tien verhalen, en daarna
is het weer maanden niks. Het wel en wee van
vrienden is en goeie bron. Ook ben ik gefasci
neerd door het komkommernieuws van de zo
mermaanden, zo heb ik gemerkt. De KLM die
een stel paarden dropt op de Kaapverdische ei
landen, een plek waar nota bene geen gras
spriet is te bekennen. En de eigenaar die zijn
paarden vervolgens met de moed der wanhoop
achterna reist. Dat is een prachtig vertrekpunt
voor een verhaal. Verantwoording, gevaar,
avontuur, decadentie - alles zit erin. Niet dat
het meteen mijn verhaal zou worden, maar ik
zou het dolgraag
willen lezen.
Dat soort be
richten knip ik
uit en hou ik een
half jaar in ge
dachten. Als na
die tijd de perso
nages me nog
steeds iets te zeg
gen hebben,
wordt het tijd om
het verhaal uit te
werken. Je moet
een tijdje met ze
hebben geleefd.
Soms raak je snel
op ze afgeknapt,
lopen ze een
blauwtje. Soms
ook schreeuwen
ze je toe om uit hun isolement te worden ge
haald. Dat is de ergste fase, als je eigenlijk aan
hét schrijven toe bent, maar de juiste vorm nog
net niet hebt gevonden. Vreselijk.
Schrijver zijn is sowieso geen mooi beroep.
Het is ontzettend eenzaam en je moet er een
dijk van een persoonlijkheid voor hebben. Wie
zit er te wachten op de observaties van, pak
weg, mevrouw De Vries uit Gemert? Moedige
dame, denk ik bij zo'n debuut. Want heb je het
boek af, dan begint de ellende pas goed. Dan
moet je in debat met uitgevers en daarna staan
de recensenten paraat met hun giftige pen. In
het huidige, overweldigende boekenaanbod
zijn die meer ooit geneigd om een boek op
voorhand al zeer kritisch te beschouwen.
Schrijven is alleen leuk op de helft van het
verhaal, als de structuur in je hoofd zit en je de
stijl te pakken hebt. Dan moet alles ervoor wij
ken. Geen telefoon meer, geen bezoek van
vrienden of vriendinnen, eerst moet het boek
af. Heel asociaal. Daarna kost het maanden om
het bij je omgeving weer een beetje goed te
maken."
