Pt
Muis
met gevoel en blauw licht
uu
Multi Media
Spelen met je stem
Ontsnapping van de blauwe planeet
t 6
u p
Bergboek:
uw privédrukkerij
ERDAG 9 SEPTEMBER 2000
SAMENSTELLING FRANK BUURMAN EN JAN VAN DER NAT
R
jna elk huishouden staat tegenwoordig een personal computer,
ir wat doen we er mee en wat kunnen we er mee? In de rubriek
Wijzer elke week een onderwerp voor de thuiscomputeraar.
Vragen en suggesties kunt u sturen naar:
internetredactie@damiate.hdc.nl
Gratis, waar doen
ze het van?
En man in een smoezelige
jas die je in het bos een
je aanbiedt. Zo reageerden
;ebruikers op de komst
ratis internet. Vooral de
s van het eerste uur wa-
swend om maandelijks
re sommen geld af te dra
oor een abonnement vol
en ogen. Zo gold voor de
te abonnementen een
mum aantal uren dat de
liker mocht surfen. Vond
et om de een of andere
ere reden noodzakelijk om
dit maandelijkse uren-
uit te stijgen, dan moest
ik maar op de blaren zitten
or elk extra uur betalen,
oefde nog net niet een for-
in te vullen om te verkla-
aar hij die uren dan wel
dacht te gaan gebruiken,
haalt een gratis internet-
lieder zijn winst uit? Dat is
aag die iedereen zich stelt,
ledaagse ervaring leert dat
Heen maar dingen weg-
uiteindelijk niets te eten
En gratis providers geven
s meer weg: het begon
;ratis e-mail, toen met gra-
ternet, toen een onbeperkt
il uren, nu ook al een gra-
imepage; daar moet dus
achter zitten,
de eerste dag gonst het
e geruchten. De kwaad-
ers wisten het zeker: de
aanbieder sjachert met de
onsgegevens van zijn
nees. Welke sites je be-
welke smaakje hebt: je
gastheer ziet alles en no-
lat ook. Om die informa-
rvolgens te verhandelen
en marketingbedrijf, datje
in bestoken met op je
J k afgestemde reclame.
Geen RSI-gevaar meer voor gamers
S|lMONS
^b'
Provider-oude-stempel xs4all
speelde in een reclamecampag
ne op die angst in. Hou het bij
een betaald abonnement, dan
is je privacy tenminste gewaar
borgd, was de boodschap.
Met die persoonsgegevens die
op straat liggen lijkt het in de
praktijk wel mee te vallen. Ook
worden abonnees voorals nog
niet overspoeld door wagonla
dingen gerichte reclame. Dan
moet het addertje dus elders
onder het gras schuilen. Boze
tongen beweren nu dat gratis
aanbieders hun verbindingen
opzettelijk tergend traag ma
ken, en een deal sluiten met de
telecombedrijven voor de extra
telefoontikken die hen dat ople
vert. Maar kijk: na de eerste kin
derziektes beginnen ook de ver
bindingen nu stilaan wat snel
ler te worden. Dus het is on
waarschijnlijk dat het tikken-
verhaal de enorme investerin
gen van de gratis aanbieder he
lemaal goed kan maken.
De antwoord op de vraag: waar
doen ze het van? moet waar
schijnlijk gezocht worden in de
toekomst. Nü zien investeer
ders nog geen cent van hun
geld terug. Maar straks, na de
concurrentieslag, als er van de
duizend gratis providers nog
maar een paar over zijn, dan
komt misschien het moment
dat de investeringen iets gaat
opleveren. Hoe, dat is nog niet
helemaal duidelijk. Maar de
provider die straks miljoenen
abonnees aan zich heeft weten
te binden, die verzint wel wat.
En anders kunnen ze altijd nog
naar de beurs gaan.
SILVAN SCHOONHOVEN
'et' J
n dptjes spelen op de pc zon
et gevaar RSI te krijgen
overbelaste vingers, die
en rondrazen op het toet-
lord. Het kan zeer binnen
liet de SideWinder Game
van Microsoft. Eind deze
ld moet het
raatje in de
!l liggen.
Dieet met
ilefoon
ifoon en een
voor alle
sc uitingen. Dat
wordt op de
ngesloten via
i-poort. Via
of icrofoon kun-
lan de com-
lo's worden ingesproken,
door het aanraken van het
inbord overbodig wordt.
:omplexe commando's
sc voor tientallen aanslagen
zijn, kunnen worden ver-
:ld tot één woord,
an allemaal dankzij de
jeleverde spraakherken-
ioftware van het Belgische
•ut Hauspie. Deze soft-
is zo aangepast, dat ze
er training van het pro-
ma allerlei voornamelijk
se dialecten en accenten
ed als foutloos kan her
en. Dat het alleen om En-
aat, is voor het merendeel
e spelletjesspelers geen
eem, omdat de meeste
:s alleen in die taal zijn te
:n.
ame Voice is ook geschikt
jdens het gezamenlijk spe-
an spelletjes op internet
mderen te praten. Tot
maal 64 personen. Daar-
moet je wel een e-mail ac-
nemen bij Hotmail, om-
et systeem werkt met de
>ei software van Microsoft,
sommigen is dat mogelijk
rat minder op prijs gestel-
po
Logitech 's iFeel voelt wat er gebeurt op het beeldscherm
de eis. Maar voor het onderling
regelen van de communicatie is
nu eenmaal een centrale com
puter nodig, die alle verbindin
gen regelt.
Hardcore gamer
Traditioneel brengt Microsoft
tegen de herfst ook een serie
nieuwe spellen en
joysticks uit. Voor de
veeleisende en heel
fanatieke speler, de
zogenoemde hard
core gamer is er de
SideWinder Strate
gie Commander. Dat
speciaal ontworpen
apparaatje, dat pre
cies onder de linker
hand past, bevat een
serie toetsen, die de
meest ingewikkelde aanslagen
op het toetsenbord kunnen si
muleren. Honderden comman
do's zijn al voorgeprogram-
meerd, maar even zovele kun
nen handmatig worden toege
voegd. In het spel Age of Empi
res II (waarvan een nieuwe uit
breiding uitkomt) kan met één
toets een complete veldslag
worden geregisseerd.
Voor wie Flightsimulator te
moeilijk of te echt vindt, brengt
Microsoft Crimson Skies. Het
biedt je de kans om een echte
luchtpiraat te worden in het
Amerika van 1937. Oorspronke
lijk kwam Crimson Skies in.
1998 uit als een soort ganzen
bord. Na overname door Mi
crosoft van het bedrijf werd het
omgezet tot een interactief 3D
computerspel. De vliegtuigjes
van de vrijbuiters zijn veel een
voudiger te bedienen dan de
.waarheidsgetrouwe Cessna's en
Boeings in Flightsimulator.
www.microsoft.com (algemene
informatie)
www.zone.com (spelen via
Internet)
FRANK BUURMAN
Het gaat weer eens niet goed
met de aarde. Kernoorlogen in
de volgende eeuw hebben de
baan van onze moederplaneet
ernstig verstoord, zodat de zon
steeds dichterbij begint te ko
men. Wie geen verschroeiende
dood wil sterven kan dus beter
vertrekken naar een veiligere
planeet binnen het zonnestel
sel. En dat schijnt dan het in
ieder geval koelere, maar niet
temin onherbergzame Mars te
zijn. Dit is het uitgangspunt
van het oorlogsspel Earth 2150
van uitgever Topware/SSI.
Voordat er iemand kan vertrek
ken moeten er ruimteschepen
worden gebouwd, maar er zijn
op aarde niet meer voldoende
grondstoffen aanwezig om vol
doende schepen te bouwen om
iedereen te redden. Daar komt
bij dat drie grootmachten, die
elkaar niet kunnen luchten of
zien, de dienst uitmaken op de
stervende aarde. Zij willen el
kaar niet laten vertrekken en
beginnen hun laatste titanen
strijd. Het wordt dus letterlijk
de dood of de gladiolen. De
strijdende partijen zijn de Eura-
zische Dynastie, een soort Sov
jetunie die veel logge, tankach
tige eenheden in de strijd
werpt, de Verenigde Gecivili
seerde Staten, een soort Navo
die geavanceerde robots naar
het slagveld stuurt, en de ge
heimzinnige Lunar Corporation
die al veilig op de maan lijkt te
zitten, maar daar kennelijk ook
gevaar loopt en nog steeds
aardse mineralen nodig heeft.
Earth 2150 is de opvolger van
Earth 2140. Indertijd een pretti
ge verrassing van een onbekend
Pools softwarehuis in het real
time strategy-genre, dat wil dus
zeggen grondstoffen verzame
len, fabrieken en legereenhe
den bouwen en voorkomen dat
de vijand hetzelfde doet, en dat
allemaal non-stop. Earth 2140
viel op door de muziek, de
grimmige sfeer en de hoge
moeilijkheidsgraad. Earth 2150
valt op door de mooie 3D-beel-
den en diverse vernieuwingen.
Daarbij wordt al snel duidelijk
dat de makers heel goed naar
Warzone 2100 hebben gekeken.
Uit dat spel is bijvoorbeeld de
mogelijkheid overgenomen om
zelf eenheden te ontwerpen.
Neem een leuk kanon, kies er
een stevig chassis met een aar
dig rupsbandje of metalen
pootjes bij en zie, je hebt een
tank of een robot ontworpen.
Ook van Warzone is de aanwe
zigheid van een basis die een
heden naar het front elders
stuurt met troepentransporters.
De basis zelf is relatief veilig,
omdat de vijand die niet recht
streeks kan aanvallen.
Nieuw is dat de troepen niet
over oneindige munitie be
schikken en steeds door bij
voorbeeld helikopters moeten
worden bevoorraad. Een handi
ge jongen zet dus wat luchtaf
weer neer om die bevoorrading
in de war te sturen, waarna de
helikopters weer moeten wor
den beschermd door de aanval
lende speler. Ook nieuw is dat
geschutstorens, die in veel spel
len zo'n dominante rol spelen,
zijn vervangen door de moge
lijkheid om de belangrijke ge
bouwen zelf uit de rusten met
afweergeschut. Dit heeft echter
zijn beperkingen omdat je maar
een paar kanonnetjes op die ge
bouwen kunt plaatsen. Uniek is
de mogelijkheid om ook onder
gronds te bouwen en daar te
vechten. Hele netwerken van
tunnels kunnen worden aange
legd, waardoor het opsporen en
vernietigen van de vijand soms
erg lastig wordt.
In Earth 2150 gaat de actie ook
's nacht continu door. Als het
donker is gaan de koplampen
op de eenheden aan en dat
geeft mooie effecten, 's Nachts
vechten is een stuk lastiger. Ze
ker in een driedimensionale
wereld, waar de vijand zich
makkelijk achter bergketens of
in bossen kan verstoppen. Ook
het barre klimaat maakt de
strijd er niet simpeler op. Regen
en sneeuw teisteren het com
puterscherm.
Earth 2150 omvat 90 missies die
niet eens allemaal gewonnen
hoeven te worden om verder te
komen in het spel. Maar regel
matige overwinningen zijn wel
nodig om van de stervende aar
de te kunnen ontsnappen.
Min. systeemeisen: Pentium II, 32
Mb Ram, Windows 95/98, 3D-
kaart. Prijs 99 gulden. Beschik
baar gesteld door Mattel Interac
tive.
TravelPlanet
Travel Unie en de Planet Media Group hebben een nieuwe
website over reizen op internet gezet: TravelPlanet. Het gaat om
de top-1200 van de meeste gevraagde vakantiereizen en achter
grondinformatie over deze reisbestemmingen. Uitgangspunt is
om een 'reisportal' te maken met het breedste en diepste assor
timent van vakantiereizen op internet. Vakantiegangers kunnen
hun reizen via TravelPlanet boeken en betalen, dus in feite is er
sprake van een virtueel reisbureau. Er wordt samengewerkt met
diverse touroperators.
www.travelplanet.nl
Spellenspektakel
Het negende Spellenspekta
kel wordt op vrijdag 3, zater
dag 4 en zondag 5 november
gehouden in het Beursge
bouw in Eindhoven (naast
Centraal Station). Het gaat
om een evenement van de
firma 999 Games waar met
name bordspellen centraal
staan, maar computerspel
len nemen een steeds be
langrijkere plaats in. Naast
informatie over spellen en de
presentatie van nieuwe spel
len zullen er complete toer
nooien worden gespeeld.
Met name de kaartspellen
Magie en Pokémon en het
miniatuur oorlogsspel War-
hammer komen aan bod.
Verder is er een Pokémon-
land voor de jongere kinde
ren. Voor Magie en Pokémon
is er een ruilbeurs. Nieuw op
het spellenspektakel zijn
spellen als Ra, In de Ban van
de Ring en Kardinalen en
Koningen. Het evenement is
te bezoeken op vrijdag en za
terdag van 10.00 tot 19.00
uur en zondag van 10.00 tot
17.00 uur. Toegangskaartjes
kosten tussen de 10 en 15
gulden.
www.spellenspektakel.nl
Productwijzer Zon
Gratis internetprovider Zon heeft een Productwijzer op internet
gezet. Hiermee kunnen consumenten producten vergelijken en
zo tot de beste koop besluiten. Het gaat om zaken als vaatwas
sers, keukenmachines, televisies en koffiezetapparaten. Overi
gens gaat het niet om een test van dit soort producten: de con
sument geeft een prijsklasse op en vergelijkt de kenmerken van
het door hem gewenste apparaat.
www.zonnet.nl
PAUL HOUKES
Veel meer mensen dan je zou
verwachten hebben de ambitie
om een boek te schrijven en te
laten uitgeven. Een mooi ver
haal, de uitputtende beschrij
ving van een uitzinnig onder
werp, de geschiedenis van de
eigen familie desnoods. Maar
nog los van alle inspanningen
die het schrijfwerk kost: hoe
vind je een uitgever die er iets
in ziet en die bereid is het boek
te laten drukken en distribue
ren, in de hoop dat er voldoen
de exemplaren worden ver
kocht?
Wie al bij vele uitgeverijen zijn
neus gestoten heeft, die kan
zijn boek desnoods eigen be
heer uitgeven. In een heel klei
ne oplage: honderd exempla
ren, vijfentwintig of misschien
zelfs wel heel bescheiden tien
stuks: het kan. Sterker nog: zelfs
een oplage van één exemplaar
is te realiseren. Daar zorgt het
bedrijfje Bergboek.nl voor.
Bergboek.nl werd in het voor
jaar opgericht door voormalig
belastingadviseur Arnoud Spie-
gelenberg. Hij bedacht dat de
vermenigvuldigingstechniek
'Printing on Demand' heel ge
schikt zou zijn voor het in zeer
kleine oplagen drukken (of be
ter: printen) van boeken. In sa
menwerking met een drukker
en een binderij biedt hij nu via
zijn onlangs geopende website
die mogelijkheid aan. Het sys
teem is echter ook geschikt om
van al lang niet meer verkrijg
bare boeken, die het naar ver
wachting ook niet waard zijn
om in een grotere oplage her
drukt te worden, een kleine
heruitgave te maken, speciaal
voor de liefhebbers.
Zelf noemt Spiegelenberg zich
geen uitgever. „We werken wel
met uitgevers samen. De websi
te is namelijk ook geschikt om
een boek, waarover een uitge
ver niet helemaal zeker is, eerst
te testen alvorens het in het
echt uit te geven. Door zo'n
boek op de website te plaatsen
kan worden nagegaan of er be
langstelling voor is bij het pu
bliek. Blijkt dat het geval te zijn,
dan kan alsnog besloten wor
den om het uit te geven."
E-books
Bergboek.nl biedt ook de moge
lijkheid om elektronische boe
ken uit te geven. Op de site pu
bliceert Spiegelenberg als een
soort demonstratie enkele rech
tenvrije titels, zoals 'Karei ende
Elegast' en 'Max Havelaar'. Die
zijn te downloaden in uiteenlo
pende bestandsformaten, bij
voorbeeld voor de Palm Pilot of
de specifieke e-Book-apparaat-
jes, die nu nog maar mondjes
maat te koop zijn. Over enkele
maanden komen er echter
meer van dit soort machientjes
op de markt en ook Microsoft
werkt aan programma's waar
mee zo'n elektronisch boek op
de computer kan worden gele
zen. Spiegelenberg verwacht
dat zo'n elektronische uitgave
in de toekomst steeds interes
santer wordt, zowel voor men
sen die hun eigen boek willen
uitgeven als voor uitgevers, die
naast het gedrukte exemplaar
ook een elektronische versie
beschikbaar willen stellen.
De website (www.bergboek.nl)
fungeert overigens ook als elek
tronische winkel. Zowel de ge
drukte als de elektronische boe
ken die via Bergboek op de
markt komen, zijn hier door de
bezoekers te bestellen. Tot nu
toe gaat het overigens om een
bescheiden aanbod. Zo staat in
de lijst een boek over hunebed
den, een werkje over bargoens
en een boek over 'Groot Den
ken', om enkele voorbeelden te
noemen. Maar er komen er
steeds meer, belooft Arnoud
Spiegelenberg.
HET WEER
woordraadsel
IZONTAAL: 1. Kleine veldschans; 7. spil; 8. hint; 10. Engelse ontkenning;
fbraak; 13. vruchtengelei; 15. liefkozing; 17. hoogdravende taal;
iaI»nheilsgodin; 19. munt; 21. gezondheid!; 25. deel van het been;
prookjesfiguur; 27. thans; 30. vleesgerecht.
jlCAAL: 2. Oude lengtemaat; 3. Amerikaanse staat; 4. televisie; 5. softdrug;
I; 8. buisverlichting; 9. nachtspiegel; 11. uitvlucht; 12. schermterm;
loosteroverste; 16. atmosfeeroverdruk; 18. klooster; 20. gebruik; 22. klaar;
eel van het gelaat; 24. voorzetsel; 28. aldus; 29. diskjockey,
issing van vrijdag:
ontaai: 1. Zijbeuk; 4. hitje; 5. ring; 7. laars; 8. kit; 9. taptoe; 10. renner.
aal: 1. Zatlappen; 2. boers; 3. uren; 4. holster; 6. gat; 8. keur.
Weinig wind en af en toe een bui
Een slepend koufront veroorzaakt vandaag
aanvankelijk in het noorden enige regen of
motregen. Later zakt het front iets naar het
zuiden en wordt vooral in het midden en
westen (bij ons) enige regen of een bui ver
wacht. Zaterdagavond nemen de neerslag
kansen af. In het noorden kan het later op
de dag trouwens gaan opklaren.
De temperaturen lopen vanmiddag uiteen
tussen de 18 en 22 graden en waaien doet
het nauwelijks meer. Ook morgen, wanneer
een zwak hogedrukgebied boven ons land
wordt verwacht, staat er weinig wind en
waarschijnlijk blijft het op de meeste plaat
sen droog met hier en daar zonneschijn.
Tijdens de vroege ochtend komt plaatselijk
mist voor. Na een nacht met minimum
temperaturen tussen 7 graden in het
noordoosten (het klaart daar op) en 14-15
graden (bij ons 11-12) in de waarschijnlijk
nog bewolkte zuidelijke regio's wordt het
zondagmiddag 20-21 graden. Op maandag
kan het nog iets warmer worden. Daarna
neemt de warmte wat af en wordt onder in
vloed van een storing boven de Britse ei
landen de kans op een bui groter.
Gisteren een sombere, kleffe dag met plaat
selijk wat (mot)regen (meest 1 mm), aar in
zuidoosten brak de zon enige tijd door en
werd het in Blerick 23,3 graad. In onze re
gio geen zon, maar Nieuw-Vennep noteer
de wel een hoogste temperatuur van 19,8
graad. Zeer veel regen in Italië onder in
vloed van een depressie boven Sicilië, 's
Nachts viel er in Pescara aan de Adriatische
kust 101 mm, gisterochtend in Palermo 40
mm. In het zuiden van Spanje weet de hitte
van geen wijken.
Gistermiddag om 17 uur plaatselijk tijd
stond de thermometer op de luchthaven
van Cordoba op 39,8 graad. Maximaal zal
het kwik wel de veertig graden zijn gepas
seerd. Het record voor dit moment in de
nazomermaand bedraagt overigens 43,8
graad op zeven september in 1988.
nen, met een honger die nau
welijks met één batterij per dag
te stillen zou zijn.
Logitech brengt dit najaar ook
een heel bijzondere optische
muis op de markt, de iFeel. Het
aparte van het apparaatje is dat
de muispijl als het ware de on
effenheden op de desktop voelt
en blijft hangen. De muispijl
schiet dus niet langer van links
naar rechts over het scherm.
Een sensormotortje in de muis
wordt geactiveerd als de cursor
over hyperlinks, buttons, ico
nen, menu's en mappen wordt
gesleept. Je voelt door een lich
te trilling wat je doet. Deze
muis is een beetje afgeleid van
de force feedback muis voor het
spelen van spellen, maar dat
apparaatje komt niet in Neder
land op de markt. Dat is wel het
geval met de 'Cordless Track-
Man Wheel', een duidelijke ver
betering van de trackball, die
we al kennen van Logitech.
Overigens moeten gebruikers
over het algemeen behoorlijk
wennen aan het besturen van
de rode bal.
Muizen mogen dan het hoofd
gerecht zijn van de Logitech-
maaltijd, daar blijft het niet bij.
De Zwitserse firma is ook sterk
op het gebied van joysticks,
gamepads, webcams en ge
luidsboxen. Wat de spelbestu-
ringen betreft opnieuw een hele
reeks veranderingen en vooral
verbeteringen onder spectacu
lair klinkende namen als For
mula Force GP en Rumblepad.
De nieuwste camera van Logi
tech heeft een heel aardige no
viteit: de personal broadcast
functie, waarmee je zelf live vi
deo en audio kunt uitzenden
op het internet. Die communi
catie gaat via een speciale inter
netsite, waarmee automatisch
verbinding wordt gemaakt via
de software van de QuickCam
Web.
Omdat er tegenwoordig in toe
nemende mate DVD-films wor
den bekeken op de computer
komt Logitech met boxensets,
die volledige surround sound
produceren. Ook voor een
groot aantal spellen zijn deze
boxen zeer geschikt. Het sur
round geluid zet een speler
meer dan ooit midden in de ac
tie. De kogels vliegen bijna let
terlijk om je hoofd.
De fans van David Letterman
weten dat er in New York City
90 miljoen ratten leven. De
Amerikaanse tv-presentator laat
geen mogelijkheid onbenut om
de wereld te wijzen op dat
schokkende getal. Maar 90 mil
joen valt natuurlijk volledig in
het niet bij het aantal muizen,
dat Logitech inmiddels op de
wereld heeft gezet. 300 miljoen
zijn dat er volgens de meest re
cente cijfers en daarmee is het
Zwitserse bedrijf op afstand de
grootste producent van aan-
wijsapparaten voor de personal
computer. Met die 300 miljoen
is overigens het einde nog lang
niet in zicht. Alleen al het gege
ven dat een jaar geleden nog
werd gesproken over 'slechts'
200 miljoen, toont aan dat de
ijle Zwitserse lucht klaarblijke
lijk goed is voor de voortplan-
tingsdrift.
Maar de muizen vermenigvul
digen zich niet alleen in rap
tempo, ze veranderen ook re
gelmatig van uiterlijk. Een muis
zoals die een jaar of vijf geleden
werd gemaakt, wordt nog
slechts gebruikt door compute
raars met een hang naar het
verleden en horen eigenlijk al
thuis in het museum. De muis
anno 2000 is bij voorkeur
snoerloos of heeft geen balletje
meer. Die laatste groep bestaat
uit de zogenoemde optische
muizen, waarbij via een came
raatje per seconde vele duizen
den foto's van de desktop wor
den gemaakt. Een meestal
rood, maar bij Logitech blauw
lampje geeft aan dat de muis in
actie is. Het voordeel is dat er
geen bewegende onderdelen
inzitten en dus de kans op slij
tage minimaal is. Nadeel is dat
er wel een draad aan zit. Dat
kan voorlopig niet anders, om
dat de optische muis stroom
nodig heeft. Die wordt aan de
pc onttrokken. Het alternatief
zou batterijen zijn, maar van
wege het intensieve, want
voortdurende gebruik zou de
muis zich dan een veelvraat to-
