Kunsthal: Jezus
in
Gehuil, moppen
en een totempaal
Eigenaar wil het tempelt
van Wim Kan wel afsta.
Cultuur Kunst
VRIJDAG 8 SEPTEMBER 2000
941
Werk van Mark Manders in Stedelijk
Amsterdam In het Kabinet Overholland in het Amsterdamse
Stedelijk Museum zijn vanaf 9 september prenten en tekenin
gen van Mark Manders (Volkel, 1968) te zien. Manders expo
seerde eerder op de Bienale van Sao Paolo en in diverse galeries
in New York, Baden Baden, Tokio en Gent. Hij ontving voor zijn
werk onder meer een Italiaanse en Zwitserse kunstprijs. Man
ders is behalve kunstenaar ook uitgever van boeken, kranten en
affiches en debuteerde onlangs als dichter.
Ridderlint voor Reuven Voremberg
Amsterdam Reuven Voremberg van Het Nationale Ballet is gis
teravond in Amsterdam Ridder in de Orde van Oranje-Nassau
geworden. De 65-jarige Voremberg was ruim veertig jaar aan
het gezelschap verbonden, eerst als danser, toen als balletmees-
ter, vervolgens als hoofd artistieke staf en adviseur. Hij geldt als
een autoriteit op het gebied van het Balanchine-repertoire. Een
uitvoering van Balanchine-choreografieën werd gisteravond
aan hem opgedragen. Voremberg ging recent met pensioen.
Jones en Jackson naar Rotterdam
Rotterdam Tom Jones geeft op woensdag 7 maart een concert
in Ahoy'. De onverwoestbare zanger uit Wales trad in mei
jongstleden met overweldigend succes voor het laatst op in het
Rotterdamse sportpaleis. De Doelen verwacht Joe Jackson op
dinsdag 13 februari, een etmaal na zijn eerste - en enig andere -
concert in Nederland in het Amsterdamse Carré. De kaartver
koop voor beide evenementen begint morgen bij de bekende
adressen.
Emineni slaat slag op prijzengala MTV
Museum voor Volkenkunde krijgt beeldentuin
Onkruid, asfalt en bouwafval
bepalen nu nog het beeld. Maar
daar komt binnen enkele
maanden verandering in. Wan
neer het Rijksmuseum voor
Volkenkunde-nieuwe-stijl in
april van 2001 definitief de deu
ren opent in Leiden, wordt de
bezoeker welkom geheten in
een uitnodigend park. Terras
sen van gele klinkers, kleurrijke
bloemperken en statige bomen
die worden weerspiegeld in het
water van de Morssingel. En
niet te vergeten kunstwerken,
her en dei tussen het groen.
Want de tijd dat kunst en cul
tuur slechts binnen de vier mu
ren van het museum gedijt, is
definitief voorbij. In de open
lucht wordt de expositie voort
gezet.
Het volkenkundig museum is
niet langer een plek om je uit
sluitend aan vreemde, exoti
sche culturen te vergapen. Al
thans, als het aan directeur Ste
ven Engelsman en conservator
Ken Vos ligt. ,,We willen af van
het stoffige imago dat rond ons
museum hangt", zegt Vos.
.Volkenkunde gaat ook over
het heden. En moderne kunst is
een manier om dat te laten
zien."
Engelsman haakt daarop in.
We hopen hiermee een nieuw
publiek naar het museum te
halen. Mensen die anders zou
den zeggen: een volkenkundig
museum, dat 'hoeft voor mij
niet. dat is te ouderwets. En die
nu zeggen: hé. een volkenkun
dig museum mét moderne
kunst, daar is iets aan de hand.
Dat moet ik zien."
Met de aanleg van het muse
umpark. dat ook 's avonds ge
opend zal zijn, gaat de groot
scheepse renovatie van het
Rijkmuseum voor Volkenkunde
haar laatste fase in. Na jaren
van plannen maken, ging deze
operatie - waarvan de totale
kosten tachtig miljoen gulden
bedragen - in 1997 al van start.
Het oudste volkenkundige mu
seum ter wereld moest worden
getransformeerd tot een muse
um dat voldeed aan de eisen
van de moderne tijd.
Niet alleen kregen de gebou
wen, zowel aan binnen- als bui
tenkant, een flinke opknap
beurt, ook het terrein rond het
museum moest een ander aan
zien krijgen. De 1-procentsre
geling van de Rijksgebouwen
dienst. die bepaalt dat één pro
cent van de kale verbouwkos
ten aan een kunstwerk besteed
moeten worden, plus een gift
van het VSB-fonds, voorzag in
een budget van 1 miljoen gul
den voor de aanleg van een
museumtuin. „Voor de laatste
300.000 gulden die we nodig
hebben, zoeken we nog een in
vesteerder. Maar de kunstwer
ken komen er sowieso, want de
opdrachten zijn al gegeven", al
dus een geamuseerde Engels
man.
Bij het zoeken naar geschikte
kunstenaars is niet over een
nacht ijs gegaan. Engelsman:
„We begonnen met het naïeve
idee van een tuin vol bronzen
sculpturen. Maar dat voorstel
lokte al snel discussie uit. Om
die discussie een beetje in ba
nen te leiden, hebben we vorige
zomer een driedaags symposi
um gehouden waar een inter
nationaal gezelschap van kun
stenaars en kunstcritici bijeen
kwam om na te denken over
het park rondom Volkenkun
de."
„De grootste verrassing was
De 'gemanipuleerde' T-shirts van Roy Villevoy krijgen een plekje in het vernieuwde Rijksmuseum voor Vol
kenkunde. publiciteitsfoto
te merken hoe ontzettend leuk
en spannend de kunstenaars
het vonden om hier bij het mu
seum iets te maken", vertelt
Engelsman. „Er was er niet één
die zei: dat vertik ik, hoe haal je
het in je kop om ons in zo'n ko
loniale setting iets te laten ma
ken." Daarnaast bleek dat niet
alle kunstenaars genoegen na
men met een plekje in de tuin.
Sommigen wilden een hoekje
in het museum uitzoeken. En
mochten dat uiteindelijk ook.
„Ze zijn gewoon door de muur
heen naar binnen gewandeld",
vertelt de museumdirecteur.
De deelnemers van het sym
posium verwezen het plan van
de bronzen beelden definitief
richting papierversnipperaar.
Traditionele sculpturen moes
ten het veld ruimen voor twaalf
eigentijdse, soms bizarre kunst
werken, waar de bezoeker
moeilijk omheen kan. Zo klin
ken in de tuin de hele dag Turk
se moppen, een idee van de
Deense kunstenaar Jens Haan-
ing. En wordt de bezoeker in
een van de trappenhuizen van
het museum geconfronteerd
met het leed en verdriet van de
wereld. Voor dit kunstwerk
nam de Nederlandse kunstena
res Moniek Toebosch niet al
leen begrafenisliederen, oor
logsliederen en gedichten van
over de hele wereld op, maar
ook haar eigen huilen.
Elders staat straks een totem,
gemaakt van kranten. Voor dit
kunstproject reisde de Brazili
aan Cildo Meireles zoveel mo
gelijk landen af om daar telkens
twee exemplaren van de kran
ten van een doordeweekse dag
te verzamelen. Het exemplaar
dat niet in de totem verwerkt
wordt, is in een speciale opstel
ling in het informatiecentrum
van het museum opgenomen.
De ingescande voorpagina's
zijn op een computer in het
museum en op internet te be
kijken.
De Nederlandse kunstenaar
Roy Villevoye bracht een be
zoek aan Irian Jaya, waar hij T-
shirts uitdeelde aan de plaatse
lijke bevolking. De 'gemanipu
leerde' kledingstukken kreeg hij
na verloop van tijd weer terug
en worden straks tentoonge
steld in het museum. Om ook
het Nederlandse publiek deel
genoot te maken van dit kunst
project krijgt iedere zoveelste
bezoeker een T-shirt uitgereikt.
Dat wellicht niet iedere be
zoeker op moderne kunst zit te
wachten, onderkent Engels
man. „Het zal ongetwijfeld ge
beuren dat er mensen boos
worden en roepen dat dit abso
luut niet kan. Ook die mensen
moeten goed kunnen uitpraten,
ik wil graag weten waarom ze
dat vinden. Maar aan de andere
kant heb ik een rotsvast ver
trouwen in de integriteit van
deze kunstwerken. En daar ben
ik niet vanaf te brengen."
Lovende reacties op initiatief Van Vleuten en Van Muiswink
Vanuit het cabaretvak komen lovende reacties
op het initiatief om Wim Kans werkhuisje van
j Kudelstaart naar Grootschermer te verhuizen.
De huidige eigenaar wil er vanaf en de cabare-
tiers Diederik van Vleuten en Erik van Muiswin-
kei zijn vast van plan het cabarettempeltje over
I te nemen. Het tuinhuisje waar Wim Kan veel
j repertoire schreef, moet een plek krijgen in de
I tuin van Van Vleuten in Grootschermer. Seth
Gaaikema: „Een warm initiatief om de herinne
ring aan Kan levend te houden."
Het door de cabaretier zelf zo genoemde
werkhuisje staat nog bij de voormalige woning
van Wim Kan en Corry Vonk in Kudelstaart. Het
prieeltje heeft een plek aan de oever van de
Westeinderplas en kon met de zon worden
j meegedraaid. Hier schreef de cabaretier niet al-
leen teksten voor zijn voorstellingen, maar ver-
j trouwde hij ook zijn twijfels en overwinningen
toe aan zijn dagboek. „De duiven in mijn werk-
j huisje. Deurtje open, op het zuiden gedraaid",
noteerde hij daarin op zaterdag 16 april 1977.
En op maandag 21 maart van hetzelfde jaar:
„Poging tot zon af en toe. Huisje gedraaid,
j Sfeertje meneertje."
j Wim Kan's laatste medewerker Frans van
i Rühl herinnert zich hoe graag de podiumgroot
heid zich in het huisje terugtrok. „Daar kon hij
l zich het beste concentreren. Wat ergens anders
i niet lukte, lukte daar wel." „De woning in Ku-
j delstaart ging na het overleden van Wim in
j 1983 naar Rien en Ingrid Heemskerk", vertelt
hij. „Die waren te veel Kan-fans om het werk
huisje te verwaarlozen, maar misschien zitten
ze er nu mee in hun maag."
Navraag in Kudelstaart leert dat het echtpaar
Heemskerk het huis aan de Herenweg een
maand geleden heeft verkocht, inclusief het
werkhuisje. Heemskerk: „Het werkhuisje vergde
erg veel onderhoud en is niet in al te beste staat.
Van de nieuwe eigenaar heb ik begrepen dat hij
er best vanafwil."
De koper van het perceel is J. Hilverda. Die
vertelt dat hij de voormalige woning van Wim
Kan wil slopen. „Ik besef dat het werkhuisje dat
in de tuin staat een grote culturele waarde
heeft. Daarom stel ik het graag beschikbaar aan
iemand die er serieuze bedoelingen mee heeft.
Als de heren Van Muiswinkel en Van Vleuten
mij de garantie geven dat het bij hun
langere termijn in vertrouwde handen i
het best aan ze afstaan. Maar ze moetei i
rekening mee houden dat ze dagjesmei1
Kan-bewonderaars op hun dak krijge i
schien is het daarom wel beter om het
openbare instelling onder te brengen:
meente of het theaterinstituut bijvoorbei
Hoe sterk de cabaret-geest hangt in h(
huisje, vertellen de 'kinderen van Ka
naam kregen beginnende artiesten die 1
het vak leerden bij het ABC-cabaret va i
Kan en Corry Vonk. Een van de weinige i
het huisje op bezoek mocht komen,
kind' Wieteke van Dort. „Wat een prach i
venir aan die tijd dat jonge cabaretie i
energie in het huisje willen steken. B
eerbetoon aan meneer Kan. Als het dt
krijgt Diederik van Vleuten een monum e
zijn tuin. En ik geloof in de bezieling v
gen, dus hij zal er straks prachtig teksti
nen maken." I
Zanger Jacco van Renesse: „Ze scb I
hun privé-leven nogal af. Alleen bij h<
zondering mocht je bij ze thuis komi
werkhuisje in de tuin was helemaal 1
der heiligen, dus denk niet dat je daar i
even mocht zitten. Daar zonderde men
zich af, daar werd zijn repertoire
Daarom is het voor cabaretliefhebbers
grond. Ik vind het een geruststellende g
dat vakgenoten zich erover willen ont j
Dan wordt het beheerd op een manii i
Wim Kan dat zou hebben gewild."
Seth Gaaikema werkte van 1958 tot 19 e
Wim Kan. „In die tijd ben ik verschillend i
bij hem in het werkhuisje geweest om tel
bespreken. Hij was erg alleen en zat er
tijd alleen. Ik herinner me dat het tamel
was en helemaal vol stond met boekjes'
tekeningen. Heel mooi dat er nu colli
die het huisje willen redden. Alles wat dï i
nering aan Wim Kan levend houdt,
sympathie. Het komt Kan toe. De tijd is i
gankelijk dat je dit soort dingen moet
ren."
Van Muiswinkel en Van Vleuten wil f
deze week met eigenaar Hilverda om taf
zitten. Van Muiswinkel: „We hebben eef
potje apart gezet om een goed bod tel
doen."
new york De Amerikaanse rapper Eminem heeft gisteren zijn
slag geslagen bij de Video Music Awar ds van de muziekzender
MTV. De blanke hiphopster nam in de Radio City Music Hall in
New York de belangrijkste onderscheiding, 'Video of the Year',
in ontvangst voor zijn hitsingle 'The Real Slim Shady'. Het was
de zeventiende editie van het prijzengala van MTV. Eminem be
haalde nog twee andere awards. De rapper uit Detroit kreeg de
prijs voor de beste video bij mannen en met de befaamde pro
ducer Dr. Dre haalde hij de trofee op voor de beste rap-video.
Dr Dre, onder meer bekend van zijn werk voor NWA en met
Snoop Doggy Dogg, werkte mee aan Eminems laatste album
'The Marshall Mathers LP'. De boyband 'N Sync (foto) kreeg
ook drie prijzen. Het liedje 'Bye, Bye, bye' was goed voor de
beste choreografie, publieksprijs en beste popvideo. foto ap
Callas baarde baby van Onassis
los angeles De Italiaanse operalegende Maria Callas blijkt in
1960 een baby te hebben gebaard van de Griekse scheepsmag-
naat Aristoteles Onassis. Het kind, een jongetje, stierf binnen
enkele uren een natuurlijke dood. Dat onthult het Amerikaanse
blad Vanity Fair in de uitgave van oktober. Het tijdschrift citeert
een nieuwe biografie over de diva. Auteur Nicholas Gage stelt
dat Callas maar met een paar personen over het verlies heeft ge
sproken. Ze zou zes jaar later aan veel meer vrienden vertellen
dat Onassis haar tot een abortus zou hebben gedwongen. Het
verhaal over de abortus is vals, stelt Gage na driejaar onder
zoek. De baby zou in de achtste maand zijn geboren. Het jonge
tje kreeg de naam Omero Lengrini. Na twee uur stopte hij met
ademhalen. Het kind werd begraven op een begraafplaats in
Milaan. Het zou de enige zwangerschap van de operadiva zijn
geweest. Callas stierfin 1977.
Tentoonstelling over het leven van Christus in Jubeljaar 2000
De Kunsthal. Een bede
vaartsoord voor kunstlief
hebbers, lonkend als de
ster van Bethlehem. Expo
sities die worden bewon
derd door trouwe discipe
len en volgelingen uit het
museumcircuit. Maar ook
het onschuldige kind en de
'gewone man' zijn altijd
welkom in de Rotterdamse
kunsttempel. De schepper
van dit universum draagt
de naam Wim van Krim
pen. Deze heeft inmiddels
plaats gemaakt voor zijn
'zoon'. Het tijdperk Wim
Pijbes is aangebroken.
rotterdam eva crouwell
Het is een mooie toevalligheid.
Het Jubeljaar valt samen met
het aantreden van de nieuwe
Kunsthal-directeur, die op zijn
beurt terugverwijst naar de ge
boorte van een zeer belangrijk
religieus figuur, zo'n tweedui
zend jaar geleden. Met de ten
toonstelling 'Jezus in de Gou
den Eeuw' geeft Wim Pijbes zijn
era een origineel startschot.
Voor het eerst worden Vlaamse
en Nederlandse schilders
kriskras door elkaar opgehan
gen en zijn alle etsen die Rem
brandt van Christus heeft ge
maakt in één ruimte te zien. Dit
alles heeft tot doel het leven
van Jezus op een chronologi
sche manier te laten zien.
„Het is nog nooit eerder ge
daan, hoe onwaarschijnlijk het
ook klinkt", vertelt Wim Pijbes.
„Dat is een verbijsterende con
statering. In bijna ieder huis is
een bijbel aanwezig. Iedereen
heeft wel van Jezus gehoord,
maar er bestaat rond hem ook
veel onduidelijkheid. Jezus is
een wereldberoemde profeet.
Natuurlijk speelt hij de hoofdrol
in het katholieke en protestant
se geloof, maar hij komt ook ter
sprake in de islam, het joden
dom en zelfs het boeddhisme.
Over zijn rol in elk van deze ge
loofsovertuigingen worden in
de Kunsthal lezingen gehou
den, die ook in boekvorm zul
len verschijnen. „De kunstge
schiedenis barst dan ook van de
Jezussen", zegt Pijbes. „Er be
staan van hem honderdduizen
den afbeeldingen."
Dat maakte het geen gemak
kelijke taak om een helder afge
bakende tentoonstelling neer te
zetten. „Eerst wilden we Jezus
in de Nederlandse kunst als uit
gangspunt nemen", verklaart
Pijbes. „Dat was nog te breed,
dus moesten we ons beperken
tot een bepaalde stroming. En
in de Gouden Eeuw is er veel en
goed werk gemaakt. Dan heb je
Een medewerker van de Kunsthal legt de laatste hand aan de opbouw van de tentoonstelling 'Jezus in.de Gouden Eeuw' die vanaf vandaag voor het publiek is geopend.
het over zo'n vijf miljoen schil
derijen." Aangezien er vier ver
sies bestaan van het leven van
Jezus en deze elkaar op bepaal
de punten tegenspreken in
vooral chronologie, is de ten
toonstelling in drie stukken ver
deeld: de geboorte van Chris
tus, zijn daden en zijn lijden.
Ooggetuigeverslag
Lang donker haar, een schei
ding in het midden, een baard,
blauwe ogen en sandalen. De
kenmerken die wij associëren
met de volwassen Jezus, omdat
hij zo altijd geschilderd is. Op
vallend is dat er in de bijbel he
lemaal geen omschrijving van
Christus' uiterlijk is te vinden.
Kunstschilders baseerden zich
op een ooggetuigenverslag van
een naar een Romeinse ambte
naar genoemde Lentulis-brief.
Eeuwenlang is dit omschre
ven beeld gehandhaafd, totdat
Rembrandt van Rijn daar begin
zeventiende eeuw verandering
in bracht: hij vroeg een joodse
buurtgenoot model te staan
voor zijn studies van Jezus.
„Dat heeft natuurlijk eén ge
weldige impact gehad, want het
is niet niks om een gewoon per
soon te vragen voor de Heer
model te zitten,"
Er zijn 49 prenten van Rem
brandt in de Kunsthal te be
zichtigen, waaronder twee met
Christuskoppen die hij op de
joodse man baseerde. „Van
eentje weet ik zeker dat hij echt
is, maar over de andere heb ik
zo mijn twijfels", zegt Pijbes.
„Er bestaan namelijk zes van
deze koppen, maar slechts drie
zijn authentiek. Dat is het leuke
aan Rembrandt: hij heeft zo'n
900 schilderijen gemaakt, maar
er zijn er 1300 overgebleven."
De passie, de kruisiging, de
geseling en de graflegging zijn
erg populaire onderwerpen
voor schilders in de Gouden
Eeuw. Maar ook de wederop
standing is een vaak geschil
derd onderwerp. „In Nederland
waren toen veel landschaps
schilders actief, zoals Salomon
van Ruysdael. Voor hen is het
Emmausverhaal bijzonder ge
schikt als onderwerp, omdat
het zich in de natuur afspeelt.
Dit verhaal over de terugkeer
van Christus op aarde geeft het
menselijke en goddelijke aspect
van Jezus aan. Voor een kunst
liefhebber is dit erg interessant,
want het is abstracte kunst in
optima forma. Deze kunst is op
een zeer realistische wijze ge
maakt, maar gaat over iets to
taal abstracts."
Pijbes moet diep nadenken
over wat zijn favoriete kunst
werk van deze tentoonstelling
is. Hij heeft namelijk de keuze
uit meer dan honderd schilde
rijen en 150 prenten van Hol
landse schilders als Rembrandt,
Goltzius en Lievens en meesters
van de Vlaamse Barok zoals Ru
bens, Jordaens en Rombouts.
„Jezus...", zegt hij tenslotte.
„Moeilijk, maar als ik echt moet
kiezen, dan neem ik 'De Ma
donna met kind' van Pieter de
Grebber, omdat de heiligen
heel realistisch zijn afgebeeld.
Het lijkt op een Benetton-recla
me. Maria ziet er uit als een
echte 'girl next door'. Ze is
meer afgebeeld als een boeren
meid met kind, dan als de moe
der van Christus."
Toon Hermans
Bezoekers van de tentoonstel
ling die zich meer willen verdie
pen in het onderwerp, krijgen
hiervoor voldoende mogelijk
heden. De verschillende publi
caties die naar aanleiding van
de tentoonstelling worden uit
gegeven, kunnen
komst bieden. De
levering van de
derboekenserie
Toon Hermans
geeft aan de
gen
vernieuwenc
ge Jezus. „Ik
Hermans indertijd
het goede moment,
nooit een
ven, maar was er net
het denken,
altijd iets met Jezus
ben dan ook heel trot
het heeft gedaan. Ei
voor zijn dood was he
laas heeft hij het eind
nooit kunnen zien."
'Jezus in de Gouden
tot en met 7 januari 20
zichtigen in De Kunst
zondagmiddag word
14.00 en 15.30 ui
gen gegeven.
