r
Spanje droomt van historische verbinteni
Vredesmissies
Gesprek van de Dag
Ganshangen
tijdens
nationaal
festival
'Moetje' nog altijd
heel gewoon
W
WOENSDAG 6 SEPTEMBER 2000
.152
vLSommentaar
Eén ding moet de parlementaire commissie onder
voorzitterschap van D66-Kamerlid Bakker worden na
gegeven. De leden hebben er zich bij het onderzoek
naar de vredesmissies van Nederlandse militairen in de
jaren negentig niet met een Jantje van Leiden afge
maakt. Met een bijna encyclopedische nauwgezetheid
is een decennium krijgsmachtoperaties in kaart ge
bracht. Althans waar het de politieke besluitvorming
betreft.
En op dat terrein wordt een fiks aantal tekortkomingen
en fouten gesignaleerd. Er zijn beslissingen genomen
op basis van vaak gebrekkige informatie. En de com
municatie tussen bewindslieden, parlementsleden, de
ambtelijke - en de legertop liet bij de militaire opera
ties in den vreemde vaak veel te wensen over.
In het omvangrijke eindrapport 'Vertrekpunt Den
Haag' wordt - om alles in de toekomst in betere banen
te leiden - een respectabel aantal aanbevelingen ge
daan. Mét name wordt er op gehamerd dat de regering
de Kamer tijdig op de hoogte stelt van de criteria die de
doorslag hebben gegeven bij het besluit om militairen
uit te zenden ter beteugeling van brandhaarden in de
wereld. En liefst zo veel mogelijk in de openbaarheid
om de achterkamertjesgeest uit te bannen. Niet in de
laatste plaats wordt een pleidooi gehouden voor goede
verslaglegging en archivering. Nuttig, zodat in de toe
komst niet plotseling opnieuw emailtjes verdwijnen of
onthullende filmrolletjes in de doka in ongerede raken.
De meeste adviezen zijn weinig verrassend. Dat de
commissie een betere afstemming van beleid tussen de
ministeries van defensie en buitenlandse zaken nood
zakelijk acht ligt voor de hand. Immers het is al jaren
een publiek geheim dat de departementen zo hun ei
gen beweegredenen hadden om wel of niet mee te wil
len doen en er niet voor terugdeinsden elkaar soms
flink dwar s te zitten.
De commissie zwijgt conform de nadrukkelijk om
schreven opdracht wat zich precies heeft afgespeeld bij
de meest ontluisterende vredesoperatie die eindigde
met de val van Srebrenica. Het wachten is op de studie
die het NIOD, het voormalige Rijksinstituut voor Oor
logsdocumentatie, volgend jaar hoopt af te ronden.
Dat daarmee het finale woord over dit drama in de
Bosnische enclave wordt gesproken valt niet te ver
wachten. Om het boek vol zwarte bladzijden definitief
te kunnen sluiten is een parlementaire enquête de enig
aangewezen weg. Zeker nu de commissie-Bakker zo
veel politieke misstanden heeft geconstateerd waarbij
ook de Kamer niet buiten schot bleef.
Tele* isie
Krantje in de kist
Het is niet echt iets waar je voor thuis blijft - de serie
Werken aan Werk van de Rvl). Maar als je er al zap
pend bij terecht komt is het wel een prettige verrassing.
Dat leuke televisie zo simpel kan zijn.
Gisteravond zou het volgens het programmablad gaan
over krantenjongens. Eigenlijk ging het over inspecteur
Piet, die in Utrecht krantenjongens op pad stuurt, maar
ook zelf al sinds jaar en dag kranten en huis-aan-huis-
bladen rondbrengt. Gesprekje in de uitdeelpost. ,,Hoe
lang doe je dit nou al, Piet?" „Zo'n 35 jaar.Wanneer
hou je er dan een keer mee op?" „Als ik erbij neerval.
Zijn vrouw heeftal een keertje gezegd, vertelt Piet, dat
hij een krantje meekrijgt als hij doodgaat. Dan heb je
in je kist wat te lezen.
Een van de leuke dingen van Werken aan Werk is, dat
het je soms volledig op het verkeerde been zet. Misschien
wel zonder dat de makers daar op uit waren. Als Piet
net verteld heeft hoe moeilijk het is om nog bezorgers te
krijgen, zien we hem in een kale ruimte een aantal jon
gens in de puberleeftijd toespreken. „En jongens", zegt
hij, „we doen gewoon allemaal ons werk en we doen al
lemaal mee en als ze eens wat vervelends tegen ons zeg
gen trekken we ons daar niks van aan.Denk je als kij
ker: nou nou, ze moeten tegen woordig die bezorgers al
motiveren voordat ze op pad gaan. Maar dan trekken
die jongens hun trainingspak uiten gaan ze het veld op.
Blijkt Piet ook trainer van een jeugdvoetbalelftal te zijn.
Even later zien we Piet aan de huiskamertafel hele sta
pels kranten uitgevouwen netje op elkaar leggen en
strak oprollen. Wat nu weer, denk je dan. Nieuwe ma
nier van bezorgen? Even later levert de inspecteur zijn
rollen kranten af bij een viskraam op de markt. Gaat de
schol en de haring erin.
Piet praat met liefde over zijn zoon Raymond. Die is
keeper in zijn jeugdelftal en heeft al een keer reserve ge
staan bij het eerste. Dat wordt nog wat. De jongen
brengt ook kranten rond.Raymond zit net als ik in het
voetbal en in de kranten."
Met vakantie gaat het gezin nooit. Ze hebben een staca
ravan in Voorthuizen, lapje gras er omheen waar het
wemelt van de tuinkabouters, waar ze 's zomers elke za
terdag naartoe gaan. Op zaterdag, nadat de kran ten be
zorgd zijn. „Dan kunnen we alle kanten op."
Werken aan Werk is niet echt iets waar je voor thuis
blijft. Maar wat is het een verademing: zo'n simpel por
tretje op de televisie.
WIL BUYS
Elanden
Een Spanjaard doet verwoede
pogingen om een gans te
onthoofden tijdens het jaar
lijkse traditionele festival in
de Baskische plaats Lekeitio.
Op de 'Dag van de Gans'
hangen ganzen onderstebo
ven aan een touw boven het
water. Festivalgangers kun
nen vanaf de waterkant naar
de gans springen en net zo
lang aan het beest hangen en
trekken totdat het hoofd van
de gans er af scheurt. Voor
heen werden er levende gan
zen voor dit spektakel ge
bruikt, maar onder druk van
de dierenbescherming wor
den de beesten nu van te vo
ren gedood.
FOTO REUTERS VINCENT WEST
Trouwen omdat er een baby op
komst is, vormt in Nederland
nog altijd een veelvoorkomend
fenomeen. Dit blijkt uit onder
zoek van de Canadese sociolo
ge M. Mills aan de Rijksuniver
siteit Groningen (RUG).
Ondanks verregaande verande
ringen van relatievormen in de
afgelopen decennia trouwen
zwangere Nederlandse vrou
wen steevast voordat de uiterlij
ke kenmerken van hun zwan
gerschap duidelijk zichtbaar
zijn, stelde Mills vast. In een
kwart van de onderzochte
groep was in Nederland sprake
van 'een moetje'.
,,Ik ontdekte dat er een enorme
piek is in het aantal huwelijken
bij vrouwen die vier maanden
zwanger zijn", zegt Mills. De
sociale druk van familie en om
geving is volgens haar een be
langrijke factor bij dit gehaaste
overgaan van samenwonen tot
huwen. Mills deed onder meer
statistisch onderzoek naar het
fenomeen dat in het Engels be
kend staat als 'shotgun wed-
ding".
Ze nam een steekproef onder
voor de eerste keer gehuwde
vrouwen van 15 tot 49 jaar oud,
geboren tussen 1950 en 1969.
In Canada werd de analyse uit
gevoerd op de gegevens van
4166 vrouwen, in Nederland en
Rusland op respectievelijk 4516
en 9631. In Nederland ging het
in 25 procent van de gevallen
om een 'moetje', tegen 8 pro
cent in Canada.
De onderzoekster ontleende
haar gegevens aan het Canade
se onderzoek 'Fertility and Fa
mily Surveys' (1995) en het Rus
sische 'MicroCensus' (1994). Ze
ontdekte tevens dat vrouwen in
Nederland aanzienlijk minder
vaak scheiden dan vrouwen in
Canada en Rusland. De sociolo
ge vergeleek de relatiegeschie
denissen van vrouwen in deze
landen na 1940. Uit het onder
zoek blijkt tevens dat Canadese
en Russische vrouwen in hun
leven tweemaal zoveel jaren ge
scheiden doorbrengen als hun
Nederlandse seksegenoten.
De Canadese verrichtte haar
onderzoek aan het vooraan
staande Population Research
Centre van de RUG. Mills pro
moveert 11 september op haar
proefschrift 'The transforma
tion of partnerships. Canada,
the Netherlands and the Russi
an Federation in the age of mo
dernity'.
Psychiaters wc
gek van de fi
De psychiaters die de H
wood-industrie op het i
doek presenteert, zijn e
fluiting van het beroep
echte leven. Dat blijkt u
onderzoek van het Brits
4. De uitkomst van het i
zoek is verschenen in d
krant The Independent.
stoorde geesten zoals H
Lecter en Frasier Crane
mensen er zelfs van we
den, psychiatrische hul
roepen", aldus de krant
Radio 4 onderzocht wat
eminente psychiaters o
hele wereld denken ove
portrettering op het wit
Allen reageerden opvall
ontwaardigd.
Opvallend is dat de 'zie
pers' in de film zelden
hun patiënt trachten te
met de medicinale ther
hoewel de therapie met
in het echt goed is voor
90 procent van de beha
gen. In plaats van met
doen de filmpsychiater!
met een goede knuffel
Williams in 'Good Will
Hunting'), een portie st
seks (Richard Gere in 'I
Analysis') of de drastisc
nibalistische methode:
ent wordt opgegeten.
enseiijk
parkeert in een ruimte ter grootte van een
straattegel. Mocht er aan de creatie van de
Smart een computer te pas zijn gekomen, dan
louter ondergeschikt aan de fantasie.
De Smart is anders en dat brengt risico's met
zich mee. In deze wereld krijgt alles dat afiuijkt
de wind van voren. Een Ferrari is in zekere zin
ook een minderheid, maar deze rood gespoten
fallus vertegenwoordigt toch in de eerste plaats
gezonde jcdoezie. Je zult er de paus in Rome
niet over horen. Een Rolls Royce is zeker van
ontzagen respect. De Smart daarentegen is als
het erop aankomt weerloos en moet nog een
extra kopje kleiner.
De categorie weggebruikers die zich altijd het
eerste aandient om de varkens te wassen zijn
de taxichauffeurs. Er zijn net als bij elke be
roepsgroep heel aardige en beleefde mensen bij
maar de bedrijfstak als geheel zoekt perma
nent oorlog met alles en iedereen die hun die
sel de voet dreigen dwars te zetten. In Amster
dam hebben ze daarmee een status van boven
de wet en boven de burgemeester bereikt waar
zelfs de Roma in Driebergen nog wat van kun
nen leren. Het anarchistisch estafettestokje van
de Amsterdamse taxichauffeurs berust nu tij
delijk in de losse knuisten van hun collega's in
Den Haag. Met die stok gaat elke Smart kort en
klein, die zich als 'minitaxi' voor één persoon
met de standaardprijs van slechts tien gulden
bij het Centraal Station waagt te vertonen. Het
idee van een minitaxi is simpel en briljant, bij
na zo briljant als de Smart zelf. Maar het
wordt oorlog.
In elke grote-mensenstad zijn nette taxi's die je
voor het equivalent van een tientje van de
Champs-Elysées naar Piccadilly Circus bren
gen, aangenomen dat de twee locaties binnen
dezelfde gemeente liggen. In Nederland lukte
dat niet totdat de Smart verscheen. Maar het
experiment zal het niet halen. 'We onderwer
pen elke Smart die bij het station komt aan
onze 'elandtest',waarschu wt een Jacobse en
Van Es uit het taxiwezen. Met die test bedoelt
hij dat zijn kudde het wagentje bij kop en kont
zal molesteren. Zoiets overleeft een vriendelijke
tientjes-Smart niet. Een eland is een geslacht
van grote plompe herten, waarvan het manne
tje een schoffelvormig gewei draagt. Een begin
van zelfkennis kun je het taxi gilde dus niet
ontzeggen. Is er dan toch nog hoop?
PRINS CLAUS viert vandaag
zijn verjaardag. De echtge
noot van koningin Beatrix
wordt 74 jaar. Claus lijkt de
laatste maanden weer in bete
re gezondheid. Vanaf begin
maart liet hij noodgedwongen
bij talrijke officiële gebeurte
nissen verstek gaan. Volgens zijn
artsen had de prins last van de na
weeën van bestralingen die nodig
waren om prostaatkanker aan te
pakken. Zo liet de prins zich niet
zien op Koninginnedag in Leiden en
Katwijk. Bij het bezoek van de Ja
panse keizer eind mei kwam de
prins-gemaal even in beeld en sinds
dien treedt hij weer vaker naar bui
ten. De verwachting is dat hij er ook
op prinsjesdag weer bij zal zijn.
De komische serie Fawlty Towers
(1975-'79) is uitgeroepen tot het
beste Britse televisieprogramma
ooit. De reeks van en met JOHN
CLEESE over allerlei verwikkelingen
in een Zuid-Engels hotel werd uit
verkoren door honderden pr r
mamakers, acteurs, critici e
mici uit de Britse televisie-i
De lijst van honderd favorie r
gramma's is samengesteld
Britse Film Instituut. Op dee
plaats kwam een drama uit i
zestig, Cathy Come Home,
eindigde de sciencefictionr l(
Doctor Who.
Popster MICHAEL JACKS0 h
op de universiteit van Oxfor v
discussiëren tijdens een de n
het welzijn van kinderen. D i
me van Jackson aan het del n
omstreden omdat hij in het 1
is beschuldigd van kinderm
In 1993 werd Michael JackK
geklaagd dooreen 13-jarig< n
die beweerde door de popst e
misbruikt. De rechter deed
spraak omdat de partijen to t<
schikking kwamen. Jacksor l
de 15 miljoen dollar als afk n
Hij heeft de beschuldiginge
tegengesproken.
Diezelfde boodschap was twee
weken geleden ook al doorge
geven aan de Spaanse pers.
Vergeefs. Ongetwijfeld omdat
verhalen over een eventuele
verbintenis tussen beide takken
van het huis van Borbon te pi
kant zijn om te laten rusten.
Irene is zelfs nog bruidsmeisje
geweest bij het huwelijk van Fe
lipe's ouders, terwijl ze jaren la
ter als quasi vijanden tegenover
elkaar stonden. Helman geeft
dat ook toe. „Normaal geven
we geen commentaar, maar het
neemt te ernstige vormen aan."
Maria Carolina (26), die in Am
sterdam en de Verenigde Staten
politieke wetenschappen en in
ternationale betrekkingen stu
deerde, merkt zelf wefnig van
alle commotie. Zij verblijft op
dit moment voor werkzaamhe
den in Zimbabwe, terwijl de zo
genaamde 'prins van haar dro
men' zich na zijn vakantie op
Mallorca klaar maakt voor ver
trek naar de Olympische Spelen
in Australië. Het koninklijk pa
leis in Madrid heeft vanaf het
begin geen commentaar gege
ven op de geruchten over de re
latie. Het stilzwijgen van het
'Palacio de Zarzuela' stookte
het vuurtje alleen maar op.
Felipe (32) en Maria Carolina
hebben elkaar begin dit jaar
ontmoet bij de herdenkings
dienst voor Felipe's overleden
oma. Ook haar vader Carlos
Hugo (70), zus Margarita en
tante, koningin Beatrix, waren
aanwezig. Volgens het Spaanse
roddelblad Pronto hebben de
twee koningskinderen elkaar in
Amsterdam weer gezien. Er zijn
foto's gemaakt, maar die zijn
nog nergens opgedoken. Pron
to beweert dat de ouders van
Felipe en Maria Carolina elkaar
vorige maand in Madrid heb
ben gesproken. Andere bladen
concludeerden daaruit dat een
verloving op handen is.
De opwinding is te begrijpen.
De sportieve Felipe, prins van
Asturië, is de laatste jaren even
als collega Willem-Alexander al
aan heel wat jongedames ge
koppeld. En zoals koningin
Beatrix een einde zou hebben
gemaakt aan een paar relaties,
zo wordt koningin Sofia ervan
beschuldigd minder geschikte
kandidaat-schoondochters bui
ten de deur te hebben gewerkt.
De Spaanse pers vindt het tijd
Irene ontkent huwelijk dochter
gewapenderhand. Dat I
een losbandig leven lei<
vier verschillende mam
(geen van allen haai- ec
noot) een kind heeft, al i
met een erfgenaam te k
speelt ook een rol. De k
heeft als excuus dat de f
wie ze is getrouwd in hi
lijks leven een 'nicht' bit
Honderd jaar later lijkt
het touwtrekken een eii
komen wanneer een nai
ling van Isabel, de vanv
Spaanse burgeroorlog i
lingschap verkerende S
koning Alfonso XIII, afs
maakt met Alfonso Car
laatst overgebleven maie
afstammeling van Carl at
onso Carlos heeft zelf g
deren en volgens de re{
de carlisten moet na zij
terug worden gegrepen
dere familieverbanden
echtgenoot van Isabel,
niet, was óók een zoon
jongere broer van Ferd
Carlos. Daarmee is Alfc
voor de 'carlisten' aanv
baar als koning.
Maar bij de uitvoering i1
akkoord gaat het fout. 1
keert Alfonso Carlos zit5
tot neef Xavier, telg uit
keloos geworden Parmi
tak van de familie. Xavi
regent en in 1957 'kont
Spanje', al 'bestuurt' hi
door Franco beheerste
vanuit Parijs en heeft h
eens de Spaanse natioi
De titelaspiraties gaan i L
zoon Carlos Hugo. Frair
maakt aanvankelijk gra i
bruik van de rivaliteit ti r
verschillende takken va
milie, maar kiest uitein i
voor de kleinzoon van i M
XIII, Juan Carlos, als ko i
Die regeert in novembe s
25 jaar, terwijl de in 191
Irene gescheiden Carlo a
zich tegenwoordig mee s
kommert om het voorn i
stamland Parma. De tw -
nooit vrienden gewordf
Juan Carlos heeft zijn o?
vaal wel de Spaanse na
teit verleend. Een huwt
hun kinderen zou de tv
malige pretendenten o|
dere wijze bijeen hebbi
bracht.
HANS JACOBS»t
Maria Carolina, de jongste dochter van prinses Irene, heeft gisteren via de secretaresse van
haar moeder nog eens duidelijk gemaakt dat zij geen verhouding heeft met de Spaanse kroon
prins Felipe. Dit omdat nu ook de Nederlandse media berichten in de Spaanse roddelpers
over een aanstaande verloving serieus beginnen te nemen. ,,Het is totaal uit de lucht gegre
pen. Er is geen sprake van wat voor relatie dan ook. Ze hebben elkaar misschien twee of drie
keer gezien bij officiële gelegenheden", aldus Mariëtte Helman namens beide prinsessen.
worden voor een huwelijk van
Felipe. Zijn twee oudere zussen
zijn hem al voorgegaan.
Een keuze voor prinses Maria
Carolina van Borbon-Parma
opent echter een doos van Pan
dora. Hoe het precies zit, weet
bijna niemand meer, maar de
vaders van de vermeende ge
liefden hebben elkaar decennia
lang de Spaanse hoon betwist.
Het huwelijk met prinses Irene
in 1964 was voor Carlos Hugo
een geweldige slag in die strijd
met Juan Carlos. Die verbinte
nis zette ook Nederland maan
den lang op zijn kop. Irene was
voor het huwelijk katholiek ge
worden, en dat telde in die tijd
erg zwaar. Bovendien vroeg ze
het parlement geen toestem
ming en gaf daardoor haar aan
spraken op de troon op.
Het geschil tussen deze takken
van het huis Borbon (van oor
sprong Bourbon geheten) gaat
terug tot 1833. Ferdinand VII
zorgt door een wetswijziging
dat zijn dochter Isabel hem kan
opvolgen. Tot dat moment zijn
vrouwen van de troonsopvol
ging uitgesloten. Ferdinand's
broer Carlos accepteert dat niet
en roept zichzelf uit tot koning
Carlos V. Hij krijgt steun en zijn
aanhangers gaan sindsdien
door de geschiedenis als 'carlis
ten'. De beweging is ultra-con
servatief en bestrijdt de konin
gin - en later haar opvolgers -
Maria Carolina en Prins Felipe. De Spaanse roddelpers is ervan overtuigd
dat de twee binnenkort gaan trouwen.
De Smart is een verrijking op de weg. Het
voertuig is koddig en vriendelijk. De
agressie die veel andere vierwielers en
hun berijders kenmerkt, is ver te zoe
ken. Moeten we bij de Smart eigenlijk
niet van een 'zij' spreken, de ronde
vormen indachtig? In het beestje is
veel eigenwijsheid geïnvesteerd. Al
weer heel lang worden auto's met de
computer ontivorpen. Het resultaat
is dat er producten van de lopende
band rollen, zo identiek dat ze el
kanders kloon lijken. Zo'n computer
kun je dat niet kwalijk nemen. Die
gaat rekenen en komt voor de lucht-
weerstand, de optimale stroomlijn en
de vastheid op de weg natuurlijk altijd
op hetzelfde uit. Sindsdien is de eento
nigheid de norm op vier wielen. Wie
zich nog wil onderscheiden in dergelijk
zielloos blik opent alle ramen en het
dak en zet de radio op zijn allerhardst.
Zo niet de Smart en haar berijder. Die
hebben aan onbeschaafd gedrag geen
behoefte. De chauffeur fluit een vrolijk
lied, terwijl hij zijn kleinood ontspannen
