'Zuinig zijn op de
oude binnenstad'
Zelfkritiek werkt hier 9
Zoeken naar een ringetje op de snelweg
Leiden Regio
IENSDAG 6 SEPTEMBER 2000
idse ambtenaar helpt Juigalpa met strategisch plannen
Nicaragua behoren
ituurrampen tot de
ewoonste zaak van
eti> wereld. Er is altijd
rel een vulkaan die
itbarst, een orkaan
[ie raast (Mitch) of
ond die hevig trilt,
[aar de rampen die
zich daarna
'A voltrekken in het
•pnomisch toch al zo
wetsbare Midden-
Vmerikaanse land,
ijn misschien nog
wel ingrijpender,
ulporganisaties en
iverheid, allemaal
(81 goede wil, werken
eevast finaal langs
elkaar heen.
aördinatie is ver te
e ;ken. Het antwoord
p deze chaos heet
'strategische
planning'.
door WIM KOEVOET
Leidse gemeenteambtenaar Remko Slavenburg
ea >eert namens het landelijk Beraad van Stedenban-
Nederland-Nicaragua orde op zaken te stellen in
organisatorische janboel in de elf departementale
tisteden. In Juigalpa, één van die hoofdsteden èn
;usterstad van Leiden, is hij ook betrokken bij de
lering van verschillende projecten.
ambtenaar was onlangs even terug in Nederland
r is inmiddels al weer terug op zijn post. Hij ver-
it tegen Kerstmis weer voet op Nederlandse bo
te zetten. Tussen het koffers'in- en uitpakken
heeft hij een uurtje de tijd om terug- en vooruit te
en.
let Foster Parents Plan heeft voor Nicaragua meer
begroot dan Juigalpa in zijn gemeentebegroting
ei t staan", schetst hij de economische stand van za-
er! die in een woord beroerd is. „De koffieprijs is ge-
}^erd en de bedrijfsvoering in veehouderijen heeft
r "honderd jaar stil gestaan. Het gebruik van de
id is uiterst inefficiënt. Verder kampt Nicaragua
de gevolgen van ontbossing. Onze kroonprins zou
wonderen kunnen verrichten want watermanage-
t staat hier nog in de kinderschoenen."
ivenburg is normaal gesproken stedenbouwkun-
mtwerper bij de dienst Bouwen en Wonen. Tegen
Remko Slavenburg: „Onze kroonprins zou in Nicaragua wonderen kunnen verrichten,1
mensen die hem vragen wat hij nu precies doet in Ni
caragua, zegt hij dat strategische planning veel weg
heeft van het Grote Stedenbeleid. Met dat bijltje heeft
hij in het stadhuis al flink gehakt want ook in het Leid
se loopt niet alles op rolletjes.
Strategische planning heeft in Leiden al vruchten af
geworpen. De stad dreigde enorme subsidiebedragen
mis te lopen omdat de minister zwaar ontevreden was
over het ontbreken van samenhang in allerlei Leidse
plannen. Inmiddels is de bewindsman tevreden en zijn
de subsidies veiliggesteld. Maar of strategische plan
ning ook helpt in Nicaragua? Slavenburg ontwijkt de
vraag: „De mensen in Nicaragua zijn er in elk geval van
overtuigd dat het nut heeft."
In Leiden ging het erom dat de plannen op elkaar
moesten worden afgestemd. Dat is in vergelijking met
Nicaragua een luxeprobleem, zegt Slavenburg. „Want
daar hebben ze helemaal geen plannen. In de tijd van
de Sandinisten (partij van oud-premier D. Ortega), de
jaren tachtig, werd aan planeconomie gedaan met
dichtgetimmerde vijfjarenplannen. Maar er was hele
maal geen geld voor. Nu is er een omslag en is de be
volking als het ware met de rug naar dies wat met
plannen heeft te maken, gaan staan. De scepsis is
enorm. Dat is reuze jammer want de kansen liggen
voor hiet oprapen. Er lopen hier veel goed opgeleide
mensen rond. Er is een mentaliteitsverandering nodig.
Dat moet trapsgewijs, van boven naar beneden. De wil
om te veranderen is er wel, het Westen is het voor
beeld, het wenkend perspectief. Maar de zelkfkritiek
blokkeert het proces. Zelfkritiek op zich is goed, maar
hier deprimeren de mensen zichzelf en elkaar ermee."
Toch kan Slavenburg al één mijlpaal noteren. In no
vember zijn er gemeenteraadsverkiezingen en met alle
kandidaat-raadsleden en -burgemeesters is in een ver
drag overeengekomen dat de plannen die de huidige
stadsbesturen met de hulpverlenende instanties heb
ben, gemaakt, worden voortgezet. „Het proces moet
hoe dan ook over de verkiezingen heen worden getild.
In het verdrag is ook vastgelegd dat de verliezende par
tij geen oppositie voert tegen dat proces, dat ze met de
winnende partij meewerkt."
Totale zekerheid dat betrokkenen zich aan het ver
drag houden, heeft niemand. Slavenburg: „Maar de
morele druk die wordt uitgeoefend, liegt er niet om. De
media, waaronder drie lokale tv-zenders hebben uit
voerig aandacht besteed aan dit fenomeen. Het is dan
ook redelijk ongehoord, het zou ook voor Nederland
uniek zijn dat politici iets goedkeuren en zich laten
vastleggen op iets waarvan ze de inhoud niet kennen."
Wilma Bergman en Nelleke Gruis speuren naar 'Leidse moedervlekken-gen
itenschappelijk onderzoek kan over de gekste dingen gaan.
ieuwsgierigheid is de belangrijkste drijfveer. De rubriek In
tiderzoek doet een greep in de wonderbaarlijke wereld van
,e Leidse wetenschap. Vandaag: Wilma Bergman en Nelleke
Gruis zoeken naar het melanoomgen.
afdeling huidziekten van
Leids Universitair Medisch
ïtrum onderzoekt het nae-
j- of moedervlek-gen, dat
rol speelt bij het ontstaan
melanoom, een vorm van
dkanker. Dermatoloog Wil-
Bergman en moleculair
t0 loog Nelleke Gruis, twee ex-
ts op het gebied van deze
toi m van kanker, leiden het
lerzoek. Zij hebben één
ibleem: niemand weet waar
moedervlek-gen zit.
lanoom is verantwoordelijk
)r drie procent van alle vor-
n van kanker. Twintig pro-
ev® it van de patiënten overlijdt,
ziekte begint met een rom-
moedervlek, die a-sym-
trisch van vorm is en ver-
illende kleuren heeft. „Als
zo'n moedervlek op tijd
wijderen, is er niets aan de.
ld", vertelt Wilma Bergman.
aar als men daar te lang
mle wacht kunnen we niets
er doen. In de moedervlek
[hiftwikkelt zich dan een tu-
Bij tien procent van de
iënten speelt erfelijkheid
rol, bij veertig procent
lièrvan gaat het om een muta-
in het zogenaamde 'Leidse'
"-gen. En juist op die groep
it zich het Leidse onder-
Ik.
moet rond 1700 geweest
„Toen sloeg de bom in",
us Nelleke Gruis. „Iemand
de Leidse regio, die in J707
;r<|etrouwd, heeft toen een bij-
ïdere celmutatie opgelopen.
kwestie van puur toeval,
celmutatie heeft gezorgd
>r een verstoorde aanmaak
eiwit, we noe
men dat eiwit het pl6-gen. Dit
gen zorgt voor een groot risico
op melanoom." De man of
vrouw bij wie 'de bom insloeg'
heeft het gen doorgegeven aan
volgende generaties. Gruis:
„Die families, het gaat in totaal
om ruim 1200 mensen, wonen
bijna allemaal in de Leidse re
gio, of komen er oorspronkelijk
vandaan. Dat blijkt uit uitge
breid stamboom-onderzoek.
Ze zijn allemaal verwant aan
de persoon bij wie de celmuta
tie rond 1700 optrad." De bij
zondere celmutatie wordt
daarom ook wel pl6-Leiden
genoemd. Voor zover bekend
komt deze vorm van mela
noom buiten deze families in
Nederland niet voor.
Tijdens het grootscheepse on
derzoek onder deze families
concludeerden Bergman en
Gruis dat het pl6-gen niet in
z'n eentje de veroorzaker van
melanoom kan zijn. Er moet
nog een tweede gen zijn dat
een rol speelt. Het gen heeft al
een naam: het naevus- of moe
dervlek-gen. Het moet alleen
nog gevonden worden - en
daar schuilt een groot pro
bleem, legt Gruis uit.
„Beeld je maar in dat je op
zoek bent naar een ringetje, dat
ligt op de snelweg van Leiden
naar Parijs, je hebt alleen geen
idee waar. Bovendien staat
slechts om de honderd meter
een lantaarnpaal. Dan weet je
ongeveer hoe moeilijk het
wordt." Het zoeken van het
moedervlek-gen, dat plaats
vindt met steun van de Neder
landse Kankerbestrijding
(voorheen KWF), is een gecom-
Dermatoloog Wilma Bergman en r
pliceerd proces. Het DNA van
twee verre verwanten, van wie
de onderzoekers weten dat ze
het moedervlek-gen moeten
dragen, wordt vergeleken. De
DNA-stukken die zij beiden
vertonen worden daarna inten
sief bestudeerd: in één van die
gemeenschappelijke stukken
moet het bewuste gen zitten.
„Die DNA-stukken noemen we
regio's", zegt Gruis. „We weten
dan dus bij welke lantaarnpa
len op de snelweg we moeten
zoeken. Rond die lantaarnpa
len, dus in de bewuste DNA-re-
gio's, kunnen we dan met een
sterke zaklamp gaan zoeken en
na verloop van tijd moeten we
het moedervlek-gen vinden."
Die 'zaklampen' bevinden zich
overigens niet in Leiden: de
beste apparatuur is in de Ver
enigde Staten te vinden en
daar zal het geselecteerde
DNA-materiaal dan ook wor
den onderzocht.
Als het moedervlek-gen een
maal gevonden is, Gruis en
Bergman hopen in 2003 met de
resultaten te komen, kan van
risicodragers nog beter worden
voorspeld of ze daadwerkelijk
de kans hebben op melanoom-
kanker. Sterker nog: al bij de
geboorte kan worden vastge
steld of een kind het risico
loopt om getroffen te worden
door dé 'Leidse moedervlek
ken'. Bergman: „Een groep van
ruim twaalfhonderd mensen
wordt in de gaten gehouden.
We weten wie van die twaalf
honderd bijzonder alert moe
ten zijn op het uitgroeien van
die a-typische moedervlekken.
Als we het moedervlek-gen vin
den, kunnen we iedereen die
dat gen niet draagt van deze
lijst schrappen. De groep men
sen die we regelmatig moeten
controleren wordt daarmee
een stuk kleiner."
Het belang van deze controle
wordt door de feiten onder
streept. Sinds de risicogroep
regelmatig door medewerkers
van het LUMC op uitdijende
moedervlekken wordt gecon
troleerd, is nog maar zelden ie
mand binnen deze groep over
leden aan melanoom. Tot voor
kort kwamen sterfgevallen ten
gevolge van de Leidse moeder
vlekken in deze families zeer
regelmatig voor.
Kritiek op grootschalige bouw in Aalmarktgebied
Het hele Aalmarktproject dreigt een nogal megalomaan
karakter te krijgen, met de nadruk op grootschalige
bouw. Het historische karakter van dit stukje binnenstad
loopt zo gevaar te worden aangetast. Dat blijkt zo lang
zamerhand wel uit de schetsen, plannen en tekeningen
van projectontwikkelaar MAB. Het was daarom beter ge
weest als Leiden bij het begin van de plannenmakerij
zijn oor bij meerdere projectontwikkelaars te luisteren
had gelegd. Dat was de belangrijkste kritiek aan het
adres van de gemeente, gisteravond tijdens het eerste
van een reeks publieke debatten over het Aalmarktpro
ject in de Waag.
springen. Het historische ka
rakter staat wel op gespannen
voet met economie in een be
paald formaat. Grootschalig
heid levert problemen op. Er is
wel ruimte voor economische
ontwikkeling, maar daar moe
ten eisen aan gesteld worden."
In dat verband waarschuwde
hij voor 'megalomane blokken
dozen', het mogelijke gevolg
van het vroegtijdig in zee gaan
met één projectontwikkelaar,
namelijk MAB: „Ik vind het
vreemd dat je je boodschap
penlijstje laat opstellen door de
kruidenier. Het was veel beter
geweest als Leiden een steden
bouwkundige had gehad die
een aantal bureaus had bena
derd. Zo van: jongens, laat
maar eens wat zien. En die dan
een keuze had gemaakt. Het
begin is zo niet goed."
Ook een andere spreker, H.
van de Schoor, docent architec
tuurgeschiedenis en lid van de
monumentencommissie in Lei
den, had zo zijn twijfels bij de
veronderstelde grootschalig
heid. „Bij het creëren van een
groot winkelcentrum moet je
een aantal dingen in de gaten
houden. Er ontstaat een ket
tingreactie. Allerlei winkels van
buiten het gebied trekken er
naar toe, of willen er naar toe.
Dan kan het dat je ineens een
HERMAN JOUSTRA
Na een inleiding van bouwhis-
toricus J. Droge, konden pu
bliek en deskundigen met el
kaar van gedachten wisselen
aan de hand van van tevoren
opgestelde stellingen. Op die
manier zou men het dichtst bij
het geplande discussieonder
werp blijven, zo had men van
tevoren bedacht: de vraag of in
het project wel voldoende reke
ning werd gehouden met het
historische karakter van het ge
bied. En dat is niet het geval,
vond het gros van de sprekers
en deskundigen.
L. van der Meule, van de lan
delijke bond Heemschut ter be
scherming van cultuurmonu
menten, kreeg uit de zaal de
meeste handen op elkaar, toen
hij de tweede stelling aanviel.
Die luidde: 'In het Aalmarkt
project wordt teveel de nadruk
gelegd op het behoud van mo
numenten en te weinig reke
ning gehouden met economi
sche mogelijkheden'. Onzin,
vond hij. Er was helemaal geen
sprake van een tegenstelling
tussen beide elementen. „Oud-
-Hollandse binnensteden zijn
schaars, oud-Leidse binnenste
den zijn nog schaarser. Reden
te meer om er zuinig mee om te
antiquariaat hebt naast een
shoarmatent. Het creëren van
een groot winkelcentrum heeft
gevolgen tot aan de rand van de
stad.Verder is het zo dat win
kels ook een achterkant heb
ben. Daar worden de contai
ners en het afval neergezet.
Daar vindt de bevoorrading
plaats. En dat ziet er minder
fraai uit."
Monumentenwethouder A.
Pechtold betoogde echter dat
de plannen nog allerminst in
een vergevorderd stadium ver
keren. „Het is een grove schets
waarin steeds meer verfijning
zal komen." Hetgeen aan archi
tect W. Röling, een van de uit
genodigde deskundigen de op
merking ontlokte: „En dat ver
trouwt u toe aan projectontwik
kelaars die maar één ding voor
ogen hebben: geld verdienen.
En verder niets."
Th. Batenbrug, van Macht-
wacht, een groep Leidenaars
die zich zorgen maakt over de
mogelijke gevolgen van het Aal
marktproject voor het histori
sche karakter in het gebied, was
het daar roerend mee eens.
„Het is echt niet zo dat we nog
alle kanten op kunnen. Bij de
varianten die MAB heeft ont
wikkeld zit geen enkele klein
schalige variant. Het is belang
rijk dat we daar naar blijven
streven, zodat we werkelijk een
keuze kunnen maken. We moe
ten ons niet op een wollige ma
nier laten inpakken met alle
maal mooie woorden."
Die gedachtengang zei Pecht
old tot slot niet te kunnen vol
gen. „Ik snap niet waarom het
woord projectontwikkelaar ge
lijk gekoppeld wordt aan het
woord grootschalig. Ik zie heel
veel mogelijkheden om in dit
gebied een eigen karakter te
creëren. We zijn niet te laat in
de planvorming!".
Leidsch Dagblad
ANNO 1900
Donderdag 6 September
PEST TE GLASGOW - Met het oog op het uit
breken van de pest te Glasgow wordt verzekerd,
dat alle maatregelen tot afweer van de ziekte,
welke bij de wet of bij koninklijk besluit zijn
voorgeschreven, vanzelf worden in achtgeno
men. De entstof als voorbehoedmiddel tegen
de aantasting door de ziekte is aanwezig en de
inrichtingen tot verpleging van eventueele lij
ders zijn er ook, terwijl de dit jaar door de Sta-
ten-Generaal toegestane gelden tot oprichting
van een zg. peststation in staat zullen stellen
tot het doen van bacteriologische en weten
schappelijke onderzoekingen. Tevens ver
neemt men, dat reeds eenigen tijd plannen in
overweging zijn tot het bouwen van steenen
ziekenbarakken nabij de haven aan den Hoek-
van-Holland, ter aanvulling, maar hoofdzake
lijk ter vervanging van de houten barakken, die
thans door hun ligging in de bebouwde kom
der havenplaats en nabij het spoorstation, in
tegenstelling tot vroeger, toen de loodsen niet
door woningen en gebouwen omgeven waren,
een minder geschikt terrein geacht worden ter
verpleging van besmettelijke zieken.
ANNO 1975
Zaterdag 6 september
VOORHOUT - Aan een zeer gevaarlijke ver
keerssituatie in Voorhout zal naar men hoopt
nog dit jaar een einde worden gemaakt. Het
betreft het kruispunt op de Nagelbrug, waar de
verkeerswegen Rijnsburg - Voorhout en Sas-
senheim - Noordwijk elkaar kruisen en waar
zich in de afgelopen tijd nogal wat ongelukken
hebben voorgedaan. De meeste bekendheid
kregen die gevallen, waarbij, vermoedelijk door
te hoge snelheden, auto's in het water beland
den. Het betreffende punt vormt echter door
het slechte uitzicht ook een bijzonder gevaar
voor fietsers en wandelaars die de weg willen
oversteken vooreen bezoek aan het Overbos en
aan het zwembad 'De Columbiaan' en niet te
vergeten voor de honderden leerlingen die op
de fiets of brommer de KTS bezoeken. Zij zijn
vaak genoodzaakt eindeloos te wachten op een
moment waarop kan worden overgestoken.
LEIDEN - Herman Filippo van De Spartaan
vindt het onbegrijpelijk dat de Nederlandse
Krachtsport Bond hem pas drie weken geleden
schriftelijk liet weten dat hij zou mogen deel
nemen aan de Europese- en wereldkampioen
schappen gewichtheffen in Moskou. De Leide-
naar was nauwelijks terug van een vakantie,
waarin de Spaanse zon hem van veel meer vita
minen had voorzien dan gewenst is voor een ti
telstrijd op het hoogste niveau. "Toen ik terug
kwam bereidde ik me rustig voor op het sei
zoen. Ik ging er vanuit dat ik drie maanden de
tijd had voor de competitie zou beginnen. Ik
had wel een vermoeden dat ik naar die kampi
oenschappen zou gaan, maar lang geen zeker
heid. Als ik het difinitief had geweten was ik
niet naar Spanje gegaan. Nu moest ik plotse
ling het trainingstempo opvoeren". De 27-jari-
ge Filippo, die in mei nationaal kampioen werd
in het lichtzwaargewicht, sloot het seizoen
74/75 af na de EEG-kampioenschappen in mei
in Maastricht waar hij zich voorstelde met een
zesde plaats.
VOORSCHOTEN - Wethouder Marselis van onderwijs en maatschappelijk welzijn heeft vanochtend de
eerste 'Pas-65' in Voorschoten uitgereikt aan mevrouw Andriessen, die in het bejaardencentrum Hane-
geest woont Directrice mevrouw Pijpers kijkt toe. foto archief leidsch dagblad
Foto's in deze rubriek kunnen worden nabesteld door binnen veertien dagen na plaatsing een ingevulde cheque (geen
overschrijvingskaart) ter waarde van vijf gulden (voor een exemplaar van 13 bij lil in zwart wil) op te sturen naar het leid;
Uagblad, t.a.v. Leidsch Dagblad Archieven, postbus 54, 2300 /VB Leiden of door contante betaling aan de balie van het I-eld
Dagblad aan de Rooseveltslraat 82. U ontvangt de foto binnen drie weken.
