Kleinste maatje domineert Chinese tempel Amsterdam
'Onderzoek op erfelijke
joodse ziekten noodzaak
Geloof Samenleving
Mulder ziet 'worteling'
Islamitische Universiteit
Atletico bidt tot 'wonderspits
DINSDAG 5 SEPTEMBER 2000
-ID
VANDAAG
Vandaag 1028 jaar geleden, op 5 september
972, stierf paus Johannes XIII. Hij staat be
kend als 'de Ottoonse paus', omdat hij re
geerde in een periode (van 936 tot 1002)
waarin drie keizers aan de macht waren met de naam Otto.
Johannes XIII behoorde tot de beroemde Italiaanse familie
Crescenzi, die in de tiende en elfde eeuw Rome beheerste.
Een familielid van de pauselijke Crescenzi, ene Giovanni
(gestorven in 984) oefende een waar schrikbewind in Rome
uit. Hij sloot paus Benedictus VI op in een burcht op en
stelde in zijn plaats Bonifatius VII als paus aan. Deze Boni-
fatius liet Benedictus VI overigens wurgen. Johannes XIII
staat erom bekend dat hij zijn familie verrijkte met allerlei
kostbare geschenken.
Op 5 september krijgt Laurentius Justinianus (1381-1455)
eerbetoon als heilige en patroon van Venetië. Van hem
wordt gezegd dat hij als bisschop van deze stad door gebed
een oorlog wist te voorkomen.
Kameroense jongeren blijven in Rome
Yaounde Een woordvoerder van het aartsbisdom in Yaoundé,
de hoofdstad van Kameroen, heeft gisteren gemeld dat 210 jon
geren na de katholieke Wereldjongerendagen in Rome niet zijn
teruggekeerd naar Kameroen. Er was in augustus een groep van
ruim 280 mensen naar de manifestatie gegaan. Volgens een van
de teruggekeerde jongeren waren lang niet alle 210 weggeble
ven jongeren gelovig, maai' gingen sommigen alleen mee naar
Rome om de armoede in eigen land te ontvluchten. De Wereldj
ongerendagen werden bezocht door circa twee miljoen jonge-
Hoge onderscheiding Leidse organist
leiden De Leidse professor G. Bots (75) heeft de hoogste onder
scheiding van de Nederlandse Sint Gregoriusvereniging gekre
gen. Hij ontving het 'Ereteken voor bijzondere verdiensten op
het gebied van muziek ten dienste van de liturgie' omdat hij af
gelopen weekeinde zijn zestigjarig jubileum als organist van de
Leidse Petruskerk vierde. De Sint Gregoriusvereniging is het
overkoepelend orgaan op het gebied van kerkelijke muziek.
Bots was voor zijn emeritaat hoogleraar in de natuurkunde aan
de Technische Universiteit in Delft.
Vrouwenklooster open voor broeders
appingedam Het oecumenisch vrouwenklooster Debora Com
muniteit in Appingedam wordt toegankelijk voor mannen. In
het klooster verblijft sinds vorig voorjaar alleen zuster Anje. Er
zijn reeds gesprekken met potentiële broeders gaande, aldus
een woordvoerder. De Debora Communiteit ontstond in 1993
op initiatief van de gereformeerde predikante Anje van der Plas
te Hoogvliet. Aanvankelijk telde de communiteit, die in Rotter
dam was gevestigd, drie vrouwen. Zuster Corrie besloot in 1996
weer op zichzelf te gaan wonen. Vorig jaar zegde zuster There-
sia het kloosterleven vaarwel. De communiteit was inmiddels
naar Appingedam verhuisd.
Koningin Beatrix opent op 15
september de Fo Kuang Shan-
tempel op de Zeedijk in Am
sterdam. Het is de eerste origi
nele Chinees-boeddhistische
tempel in Europa. De bouw
ging niet zonder slag of stoot.
Want hoe ontwerp je als Ne
derlandse architect een Chine
se tempel? Een kwestie van
'het kleinste maatje'.
amsterdam thea van beek
De bouwplaats aan de Zeedijk
oogt nog chaotisch. Bouwvak
kers, boeddhistische nonnen en
andere vrijwilligers timmeren,
schilderen en metselen dat het
een lieve lust is. In een hoekje
van de tempel wijst een groepje
Chinezen verontrust naar
scheuren in het houtwerk. De
afwerking van het geheel laat
nogal te wensen over. In een
mengelmoes van talen overleg
gen ze met architect Fred Gre-
ven.
„Bij de bouw was communica
tie het grootste probleem", ver
telt Greven later. Hij noemt
zichzelf 'architect van de meest
onmogelijke gebouwen'. Zo
restaureerde en herbouwde hij
panden op de Amsterdamse
Zeedijk en Wallen, de St. Joris
Doelen in Gouda en een scou-
tinggebouw op de Hilversumse
heide in de vorm van een uitge
klapt zakmes. Maar de bouw
van een originele Chinese tem
pel, dat moest hij met vallen en
opstaan leren.
De tempel heeft een lange
voorgeschiedenis, die begint bij
de Amsterdamse restaurant
houder Fu Wen Lo. Deze voor
malige Chinese gevechtspiloot
heeft naar eigen zeggen twee
maal zijn leven te danken aan
de bescherming van een boed
dhabeeld. Uit dank beloofde hij
ooit een tempel te bouwen. Dat
plan werd concreter, toen de
Chinese gemeenschap rond de
Zeedijk onder leiding van Frank
Man plannen ontwikkelde voor
een 'Chinatown' in de hoofd-
Exterieur (rechts) en interieur van de Chinese tempel. Voor het in Ne
derland onbekende vakwerk kwamen timmerlieden en metselaars uit
het Verre Oosten over. foto's opd rob keeris
stad. Voor de bouw van de tem
pel lieten zij hun oog vallen op
een stuk braakliggend terrein
aan de Zeedijk. In de 17de eeuw
stond hier ooit nog een kloos
tercomplex van de Cellenzus-
ters. In 1993 kreeg Greven de
opdracht een tempel te ontwer
pen. „Ik had geen idee aan wel
ke maatstaven tempels moes
ten voldoen. Mijn eerste plan
bestond uit een kleine tempel.
In de ogen van de initiatiefne
mers leek het nergens naar."
Inmiddels was het initiatief
voor de tempel overgenomen
door de Buddha's Light Inter
national Association (BUA), een
internationale organisatie
waarvan de hoofdtempel in
Taiwan staat. Wereldwijd telt de
BLIA een netwerk van ruim
honderd tempels, met in totaal
twee miljoen leden. Lo en Man
namen de architect mee naar
Hong Kong en Taiwan. Greven:
„Daar liet ik me alles uitleggen
door master Hi Ching. Ik be
keek er allerlei tempels en vond
uiteindelijk een stadstempel die
rotterdam anp
De Islamitische Universiteit
Rotterdam (IUR) moet nog
meer in de Nederlandse sa
menleving worden verankerd.
Dat advies gaf prof. dr. D. Mul
der, oud-voorzitter van de Raad
van Kerken, de IUR gisteren bij
de opening van het derde aca
demische jaar.
Er is een kentering waar
neembaar in de Nederlandse
maatschappij, zei Mulder, tij
dens de eerste twee jaar docent
aan de universiteit en nu lid
van de adviesraad. „Nederland
begint te letten op de IUR. De
tijd komt dat Nederland niet
meer om deze universiteit heen
kan, en dat de IUR in de Neder
landse samenleving is gewor
teld."
De nieuwe rector, de Turkse
hoogleraar rechten dr. A. Ak-
gündiiz, bevestigde in zijn toe
spraak het beleid van zijn voor
zitter S. Damra dat de IUR
imams opleidt die de Neder
landse samenleving grondig
kennen. Hij wees er verder op
dat Nederland is gekozen als
plaats voor een islamitische
universiteit in West-Europa we
gens de academische vrijheid in
ons land.
In een toelichting noemde
Mulder het van grote betekenis
dat de Turkse oud-minister van
binnenlandse zaken, Enis
öksüz, bij de academische ope
ning het woord voerde. Tot
dusver had de Turkse overheid,
die graag greep op de imams in
Nederland wil houden, zich ge
keerd tegen de IUR, een parti
culier initiatief.
Ook het gesprek dat rector
Akgündüz kortgeleden met de
Turkse premier Ecevit heeft ge
had, wijst volgens Mulder op
een kentering in de verhoudin
gen tussen de IUR en de Turkse
overheid. Het aantal studenten
aan de IUR is inmiddels de
tweehonderd gepasseerd. De
verwachting is dat de eerste
groep Nederlandse imams,
geestelijke verzorgers (in zie
kenhuizen en gevangenissen)
en islamdeskundigen in 2002
zal afstuderen. De IUR is nog
niet door de overheid erkend.
Madrid De Spaanse voetbalclub Atletico Madrid speelt dit seizoen na de degradatie uit de Primera Division
'een jaar in de hel', maar hoopt op hulp van boven om terug te keren. De hulp moet komen van de vroegere
spits Manoio Gamica (vooraan middenin met bal), die in 1911 voor Atletico het derde doelpunt scoorde in
de met 3-1 gewonnen wedstrijd om de Spaanse voetbalbeker tegen CD Espanol uit Barcelona. Gamica, een
rijke nationalistische grondbezitter die op 7 februari 1939 door een Republikeins vuurpeloton in de Spaanse
burgeroorlog werd gefusilleerd, is nu met een aantal andere 'martelaren' door katholieke kerkfunctionarissen
voorgedragen om zalig te worden verklaard. „Wij weten nu tot wie wij moeten bidden", aldus priester Da
niel Antolin, die spelers van Atletico al dertig jaar met geestelijke raad bijstaat. Zaligverklaring is in de ka
tholieke kerk een eerste stap naar heiligverklaring. foto ap diario as
amsterdam anp
Een joodse man en een jood
se vrouw die willen trouwen,
moeten zich laten onderzoe
ken op de aanwezigheid van
genen die bepaalde erfelijke
ziekten kunnen veroorzaken.
Zijn beide partners drager
Vein hetzelfde gen, dan zou de
ziekte worden doorgegeven
aan de kinderen. Zo'n huwe
lijk mag dan niet plaatsvin
den.
Daarover waren de zeshon
derd deelnemers aan een
congres over jodendom en
genetica, afgelopen weekein
de in Antwerpen, het volko
men eens, aldus rabbijn Raph
Evers uit Amsterdam. Hij was
voorzitter van het congres.
Over de mate van vertrouwe
lijkheid van de uitslag van
zo'n onderzoek verschilden
de meningen. Die kennis kan
hele families stigmatiseren.
„Wij zijn joods gebleven
door binnen het joodse volk
te trouwen", aldus Evers,
maar dat had genetische na
delen. „Door moderne tech
nieken hebben we die proble
men behoorlijk onder de
knie." Door inteelt is een op
de dertig joden drager van de
ziekte van Tay-Sachs, een do
delijke spierziekte. De meest
voorkomende 'joodse' ziekte
is die van Gaucher, waarbij de
lever en de milt uitzetten en
er botproblemen ontstaan.
Als gevolg van het testen
van de genen is de ziekte van
Tay-Sachs onder Amerikaan
se joden bijna geheel verdwe
nen, aldus Evers. De aanlei
ding voor de conferentie wa
ren onder meer nieuwe ont
wikkelingen op het gebied
van tests. Er is een goede test
ontwikkeld tegen 'joodse'
doofheid, er zijn vorderingen
in het onderzoek naar borst
kanker, dat vaker bij joodse
dan bij andere vrouwen voor
komt, en er is een efilu
medicijn tegen de ziekt
Gaucher ontwikkeld.
Over het algemeen zi
joodse geleerden het
grond van bijbel en talt
over eens dat genetischt'u
toelaatbaar zijn. Dat
niet gezien als een inbre
Gods leiding. De torah
zelf de opdracht ziekt
bestrijden. Voor me([D
doeleinden is het buiten ,r
moederlijk testen van'-
zaadcel en een eicel i
staan. In dat stadium
sprake van beginnend le
niet van het echte leve
mens is pas mens in
baarmoeder.
Het komt in de klein
thodox-) joodse gei'gc
schap in Nederland s iej
op bescheiden schaal
dat een huwelijk om 'gin
sche' redenen niet kan
gaan, zegt Evers.
WEEROVERZICHT BUITENLAND
Weersvooruitzicht HWS
Geldig tot en met woensdag.
Noorwegen:
Eerst alleen in het noorden kans
op regen, of sneeuw. Elders af en
toe zon. Dinsdagavond vanuit het
zuidwesten toenemende bewol
king en regen. Maxima uiteenlo
pend van 10 graden in het noor
den tot 17 in de omgeving van
Oslo.
Zweden:
Perioden met zon en in de nacht
en ochtend kans op mist. Later
op woensdag in het westen meer
wolken en kans op wat regen.
Middagtemperatuur van een
graad of 10 in het noorden tot
rond 18 in het zuiden.
Denemarken:
Vooral in het oosten eerst gere
geld zon en droog. Vanuit het
westen meer bewolking en waar
schijnlijk woensdag pas gevolgd
door wat regen. Middagtempera
tuur omstreeks 16 graden.
Engeland, Schotland, Wales, Ier
land:
Wisselvallig met perioden met re
gen maar er tussendoor ook op
klaringen en droge momenten.
Woensdag vooral in Schotland
veel regen en een harde wind.
Maxima van 15 graden in het
noorden van Schotland tot 22 in
de omgeving van Londen.
België en Luxemburg:
Komende nacht nog kans op een
mistbank. Overdag eerst nog wat
zon, verder vanuit het westen nu
en dan regen. Middagtempera
tuur omstreeks 18 graden.
Noord- en Midden-Frankrijk:
Eerst nog zonnige perioden en
vrijwel overal droog. Aan het be
gin van de dag wel kans op mist.
Dinsdag avond of woensdag van
uit het westen af en toe wat re
gen. Dinsdag maxima rond 20
graden, woensdag 23 graden.
Zuid-Frankrijk:
Flinke zonnige perioden en over
wegend droog. In de nacht en
ochtend hier en daar mist.
Woensdag naar het noorden toe
meer bewolking. Maxima uiteen
lopend van 20 graden langs het
Kanaal, tot 27 in het zuiden.
Spanje:
Veel zon. Langs de kust in het
zuidoosten eerst kans op een lo
kale bui, verder droog. Langs de
Golf van Biskaje kans op wat wol
ken. Middagtemperatuur uiteen
lopend van een graad of 23 in het
noorden tot meer dan 35 in het
zuidwesten.
Portugal:
Flinke perioden met zon en
droog. Aan zee overal maxima
tussen 25 en 30 graden, landin
waarts warmer.
Mallorca, Ibiza, Menorca:
Eerst nog wolkenvelden en kans
op enkele buien, mogelijk met
onweer. Geleidelijk droog en flin
ke perioden met zon. Middagtem
peratuur ongeveer 28 graden.
Canarische Eilanden:
Droog en flinke perioden met zon,
in het noorden kans op enkele
wolkenvelden. Middagtempera
tuur ongeveer 28 graden.
Duitsland:
Dinsdag nu en dan zon en droog.
Maar in het zuidoosten nog kans
op een bui. Woensdag vanuit het
westen meer bewolking, later ge
volgd door regen. Middagtempe
ratuur eerst 18 graden, woensdag
21 graden.
Oostenrijk:
Eerst nog kans op een bui. Verder
perioden met zon en droog. Aan
de noordkant van de Alpen meer
bewolking. Maandag dinsdag
rond 17 graden, woensdag iets
warmer.
Zwitserland:
In het noorden wolkenvelden, in
het zuiden flink wat zon. Vrijwel
overal droog. Middagtemperatuur
van 17 graden in het noorden tot
24 in het zuiden. Woensdag war
mer.
Italië:
Dinsdag en in het begin van
woensdag in het zuiden veel be
wolking en enkele stevige regen-
of onweersbuien. Verder perioden
met zon en droog. Middagtempe
ratuur ongeveer 25 graden.
Corsica en Sardinië:
Eerst nog kans op een bui en wat
wolkenvelden. Geleidelijk meer
zon en droog. Maxima tussen 25
en 30 graden.
Griekenland en Kreta:
Vanuit het noordwesten meer be
wolking en vooral in het binnen
land enkele pittige (onweersbui
en. Op de eilanden blijft het
meest droog met meer zon, maar
ook een stevige wind. Maxima
eerst rond 30 graden, woensdag
een stuk koeler.
Turkije en Cyprus:
Eerst nog veel zon. Woensdag in
het noordwesten meer bewolking
en daar enkele regen- of onweers
buien. Maxima rond 30 graden
aan zee. Woensdag iets minder
warm.
WOENSDAG 6 SEPTEMBER 2000
Zon- en maanstanden
Zon óp 07.01 Zon onder 20.14
Maan op 16.08 Maan onder23.50
Waterstand
IJmuiden Katwijk
Hoog 10.05 22.34 09.38 22.07
Laag 06.06 17.55 05.47 17.36
LEIDSCH DAGBLAD
(Opgericht 1 maart 1860)
bewolkt
onweer
W warmtefront
regen
sneeuw
koufront
ISÊs,
opklaringen
#*-
hagel
jL lagedruk
mist
windrichting
hogedruk
zonnig
19
temperatuur
luchtdruk in
1000 hecto pascal
KANTOOR
Rooseveltstraat 82 071-5356 356
Postadres: Postbus 54,
2300 AB Leiden
ABONNEESERVICE
Abonnementen 071-5128 030
Geen krant ontvangen?
Bel voor nabezorging:
Ma.t/m/vr.18.00-19.30 uur en
Zaterdag 10.00-12.00 uur 071-512
DIRECTIE
B.M. Essenberg,
W.M.J. Bouterse (adjunct)
J. Kiel (adjunct)
HOOFDREDACTIE
J.G. Majoor,
T, van Brussel (adjunct)
L.F. Klein Schiphorst (adjunct)
REDACTIE
A. Maandag, chef eindredactie algemeen
T. Brouwer de Koning, chef redactie Rijn- en
Veenstreek
D.C. van der Plas, chef eindredactie regio
J. Rijsdam, chef redactie kunst
W. Spierdijk, chef sportredactie
E. Straatsma, chef redactie Regio Leiden
R.I.M. van der Veer, chefredactie
Duin- en Bollenstreek
W.F. Wegman, chef redactie Leiden
TELEFAX
Advertenties: 071- 5323 508
Familieberichten: 023- 5317 3
023- 5320 216
Redactie: 071- 5321 921
Hoofdredactie: 071- 5315 921
ADVERTENTIES
Maandag t/m vrijdag van 8.30 t<f"
071- 5356 230
RUBRIEKSADVERTENTI
Maandag t/m vrijdag van 8.301(
071-5143 545
ABONNEMENTEN
bij vooruitbetaling:
per maand (acceptgiro)
per kwartaal (acceptgiro)
per half jaar (acceptgiro)
per jaar (acceptgiro)
Abonnees die oi
In
G PER POST
ie per post (bi
in toesiafb
in portokosten per verschijndag.
jn
LEIDSCH DAGBLAD OP CASSE
Voor mensen die moeilijk lezen,
hebben of blind zijn (of een ande
leeshandicap hebben), is
i het regionale nieuws uit hetlfna
Dagblad op geluidscassette besch
informatie 0486-486486
(Centrum voor Gesproken Lectuu
INTERNET:
v.leidschdagblad.nl
redactie,ld@damiate.hdc.nl
Warschau licht bew. w3
Wenen zwaar bew. nw 4
Zürich zwaar bew. zl 16 9 0.2
Bangkok zwaar bew w3 32 24 31.0
Buenos Aires onbewolkt n2 20 12 0.0
Casablanca half bew. w.s. 0 26 20 0.0
Johannesburg half bew, w.s. 0 21 10 0.0
licht bew, zw3 31 23 0.0
regen n 2 26 20 0.0
onbewolkt no 3 20 9 0,0
zwaar bew. nw3 30 23 0.0
onbewolkt w.s, 0 19 12 0.0
Los Angeles onbewolkt
22 16 0.0
ONGEVALLENDIENST
Rijnland Ziekenhuis, vestiging St. Elisabeth: 24 u. per dag.
Diaconessenhuis: maandag t/m vrijdag 08.00-17.00 u. (uitgezonder
feestdagen).
Leids Universitair Medisch Centrum: 24 u. per dag.
Rijnland Ziekenhuis, vestiging Rijnoord: geen ongevallendienst.
INLICHTINGEN BEZOEKUREN ZIEKENHUIZEN
Diaconessenhuis: tel. 071-5178178.
Rijnland Ziekenhuis, vestiging Elisabeth: tel. 071-5454545.
Rijnland Ziekenhuis, vestiging Rijnoord: tel. 0172-463131.
Leids Universitair Medisch Centrum: tel. 071-5269111.
ke
ld
fv
VOl
een ingenieus systeem
constructie als een vlec|>'
ineen gestapeld.
Vijf Taiwanese nonnen
het tempelcomplex, dat
gebruikt voor religieuze
komsten, onderwijs,
en bibliotheek. In een u
zaal is dagelijks meditat
de overledenen. Ook bij
bouw zijn de nonnen n<
trokken. De bemoeienis
Chinese gemeenschap
bouwwerk heeft zo zijn
quenties, getuige het sl<
metsel- en timmerwerk
Greven: „De kwaliteit vi
werk is zó slecht, dat wi
niet weten." Hij wijst oj r
goedkoop ogende kuns';1^
gels met Chinese reliëfs
de wanden van de tem
ondergrond dient ruw
board. „Dat gebeurde ti
mijn vakantie. Wist ik n
Er viel niet over te prate
Di
in Amsterdam als voorbeeld
kon dienen. Pas toen hoorde ik
ook voor het eerst van 'het
kleinste maatje'."
Al honderden jaren worden
Chinese tempels symmetrisch
gebouwd volgens de stramien-
maat van 32,5 centimeter. Dit
'kleinste maatje', ofwel tou kou
in het Chinees, is in alles terug
te vinden. In de opbouw van de
tempel, de dikte van de muren,
de houten kolommen, steun
balken, ornamenten, traptre
den en in de vloertegels.
Het tempelcomplex aan de
Zeedijk omvat behalve de tem
pel nog drie andere panden.
Voor de symmetrie is de voor
gevel van een pand in de Am
sterdamse bouwstijl gehouden.
Aan weerszijden van de tempel
verrezen twee panden die ap
pelleren aan de Chinese stijl,
met op de daklijsten draken. De
tempel, als religieus deel van
het complex, is opgetrokken uit
hout, zoals voorgeschreven.
Voor de tempel, aan de straat
zijde, dient een vrijstaande ge
vel als poortgebouw. De poort
komt uit op een monumentale,
granieten trap. Volgens de Feng
Shui-theorie houdt de trap de
negatieve energieën tegen die
via de poort binnenstromen.
Een hoge drempel onder de
toegangsdeuren naar de tempel
dient uit voorzorg als tweede
blokkade.
Taiwanese bouwvakkers kwa
men naar Nederland, speciaal
voor het metselen van de kera
mische dakpannen en orna
menten. De techniek is in Ne
derland onbekend. De goud-
okerkleur van de elementen
mag uitsluitend worden toege
past op tempels en koninklijke
paleizen. Ook de houten balken
en dakspanten vereisten een
specifieke bouwwijze. Volgens
Mttr ii n i
-ZfJ-ya-U V;
