'Ik heb altijd geluk gehad'
w
Gesprek van de Dag
'De bus is een koekie'
MAANDAG 4 SEPTEMBER 2000
Common laar
Versnipperd waterbeheer
Het kan bijna geen toeval zijn dat kroonprins Willem-
Alexander zich heeft bekwaamd in het waterbeheer.
Want met de conclusies van commissie-Tielrooij in de
hand is duidelijk dat juist zijn werkterrein het belang
rijkste probleem van de 21ste eeuw wordt. Hoe houden
we de voeten droog in een landje dat voor een groot
deel beneden Nieuw Amsterdams Peil woont, werkt en
leeft?
De bodem daalt, het zeeniveau stijgt en meteorologen
voorspellen een toenemende activiteit van Pluvius
door een steeds onrustiger atmosfeer. Dus is het aan
de benedenloop van de grote rivieren straks hozen ge
blazen. Geen vingertje meer in de dijk maar zo'n
60.000 hectare dient in reserve te worden gehouden
om in noodgevallen als spaarbekken te kunnen dienen
voor rivieren die buiten hun oevers dreigen te treden.
En voor allerhande extra voorzieningen dienen we met
z'n allen de komende halve eeuw nog eens 25 miljard
extra op tafel te leggen ter voorkoming van een algehe
le inundatie. Dat wordt even wennen want de nationa
le inzamelingsactie onder het motto 'Beurzen open,
dijken dicht' dateert al weer uit 1953 toen Zuidwest-
Nederland door een stormvloed plots werd geconfron
teerd met onder het overvloedige zeewater bezwijken
de dijken.
Daarmee vergeleken was de overlast die zich de afgelo
pen jaren in Limburg voordeed maar kinderspel. De
watersnoodramp gaf de aanzet tot een ambitieus Del
taplan met staaltjes van technisch vernuft zoals de
Oosterscheldekering en dijkverzwaringen. Dat laatste
blijkt nu allemaal onvoldoende te zijn om straks de
echte vloed te kunnen weerstaan.
Het pleidooi voor een grootschalige aanpak staat in
schril contrast met de versnippering 'waterbeherend
Holland'. De opsplitsing in tal van hoogheemraad
schappen en nog veel meer kleine en soms superkleine
water- en polderschappen die soms niet verder kijken
dan het eigen gemaal, staat haaks op het nationale be
lang. De overkoepelende Unie van Waterschappen ten
spijt zijn veel waterlopen gedempt of dichtgeslibd en
blijft baggeren achterwege omdat stortplaatsen ontbre
ken. Dat belemmert een snelle afvoer. En meren en
plassen worden soms zichtbaar kleiner door 'landje
pik' van omwonenden. Dan kijken we nog niet eens
over de landsgrenzen. Tot dusver doen landen vaak
hun uiterste best om overtollig hemel- en smeltwater
zo snel mogelijk bij de benedenloopse buurman te lo
zen. Te vrezen valt dat er nog veel water door de Rijn
zal stromen voordat dit probleem in Europees verband
daadwerkelijk wordt aangepakt.
televisie
Ze heette Karen
Ze heette Karen en droeg meestal een geruit rokje. Ze
was mijn vriendinnetje. Mijn eerste. We deden alles sa
men, en toen moest zij verhuizen. Naar Zevenhuizen.
Vond ik een gekke naam, toen, Zevenhuizen. Zouden
daar echt maar zeven huizen staan, die vraag speelde
door mijn gedachten toen we elkaar gedag zeiden. We
zouden schrijven en elkaar natuurlijk weerzien. We
waren onafscheidelijk.
Karen. Het was de laatste keer dat ik haar zag.
Die oudere meneer gisteren op televisie had ook zo'n
moment gekend. Alleen bij hem heette ze Jennie. En wa
ren hij en Jennie veel ouder toen ze elkaar voor de laat
ste keer zagen: ergens in de twintig. Karen en ik waren
zeven.
Ik ben Karen nooit vergeten. Ik kan me dus best voor
stellen dat die meneer met zijn onverstaanbare Turkse
naam (Felsi?) zijn Jennie nooit vergat. Wat ik me echter
niet kan voorstellen is dat je vervolgens, na een heel
mensenleven, mee gaat doen aan een televisieprogram
ma met de naam Memories. Als het enige wat hetzelfde
is gebleven je oogopslag is.
Een schaamteloze oude man, op zoek naar een vrouw.
Die in zijn herinnering nog altijd ergens in de twintig is,
maar in het echt ook oud is geworden. Hoe moet dat af
lopen, denk ik dan.
De hele tijd dat ik naar Felsi kijk, terwijl hij vertelt van
zijn oude liefde voor Jennie, zit ik zijn rimpels te tellen.
Zijn grijze haren. Straks is daar Jennie - daar zorgen de
programmamakers wel voor - en dan ziet zij ze ook.
En daar is ze dan. Een oudere vrouw. En ze heeft al net
zoveel rimpels en haar ronde wangen zijn naar beneden
gezakt.
Felsi lacht. Ik probeer aan zijn ogen te zien wat hij
denkt, écht denkt, maar het televisiescherm zit ertussen.
Misschien heb ik het mis. Misschien strepen Felsi en
Jennie gewoon hun rimpels tegen elkaar weg, en zien ze
alleen maar die Felsi en Jennie van toen.
Maar al zou dat zo zijn, de KRO hoeft van mij niet op
zoek naar Karen. Ik laat het wel over aan een andere in
stantie: het toeval.
Kan je altijd nog net doen of je elkaar niet herkent.
Om maar meteen met de deur
in huis te vallen: Die Ruth
(spreek uit: Ruud) uit Zaandam,
dat zou wel eens een blijvertje
kunnen worden. Sympathieke
uitstraling, een beetje Ruud van
Big Brother, een beetje Seki,
zijn voorganger uit De Bus,
maar dan gelukkig iets minder
assertief. Trouwens, die barkee
per uit Amstelveen, hoe heet ie,
ja, Richard uit Amstelveen, die
gaat ook ver komen. Vrolijk, on
gecompliceerd en geheid bin
nen de kortste keren populair.
Net als Paulus trouwens, die
lolbroek uit België. Mariska uit
Raalte? Nee joh, die wil veel te
graag. Véél te gemaakt. Die jon
gen van Texel, Hans, die is wel
redelijk nuchter. En vergeet dat
Belgische model niet. Aminata.
Moeilijke naam, maar mooi en
slim doet het goed bij de kij
kers. Die komt ver.
De wachtende nieuwsgierigen
die deze zaterdagavond de stro
mende regen in Hilversum trot
seren om de nieuwe bewoners
van De Bus uit te kunnen wui
ven, besteden hun tijd nuttig.
Vandaag gaat de nieuwe reeks
van start via SBS 6 en de Belgi
sche zusterzender VT 4, maar
de kandidaten stappen al twee
dagen eerder in. Zeventien we
ken lang zullen deze zes Neder
landse en zes Belgische kandi
daten - dit keer vrijwel zonder
contact met de buitenwereld -
proberen de gunst van het pu
bliek te winnen, en daarmee de
jackpot van zes ton binnen te
slepen. Bovendien is er voor de
populairste passagier elke twee
weken een bedrag van vijftig
duizend gulden beschikbaar,
mits deze daarna nog vier we
ken in de bus zit.
De in Hilversum aanwezige
Bus-fans wanen zich echter
doorgewinterd genoeg om nu al
te bepalen wie wel en niet een
kans maakt. Op de monitoren
in de hal van Studio 5 zijn de
kandidaten alvast te bekijken.
Elke gegadigde wordt door de
aanwezigen vakkundig en on
verbiddelijk gewikt en gewogen.
De Belgische Bart? Nee, te
mooi, te glad, luidt het oordeel.
Zoë uit Alphen? Wel erg serieus.
Diana uit Utrecht? Tjsa, niet
veel te melden. „Al weet je na
tuurlijk nooit hoe de kandida
ten zich in de bus ontwikkelen.
Het groepsproces maakt een
hoop los", weet een jongen uit
Den Haag. Maar ja, hij voelt
zich als lid van de reservelijst
dan ook min of meer een erva
ringsdeskundige. „De Bus is
een koekie", vervolgt hij. „Sim
pel, je moet niet aan de came
ra's denken en je niet gek laten
maken. Beroemdheid maakt
me geen donder uit; ik doe het
voor het geld. Maar ja, voor ik
er in kom moeten er wel eerst
een paar uitstappen."
Die kans is echter klein, want
geen enkele kandidaat heeft
vroegtijdige vertrekplannen.
Mariska treedt in de voetsporen
van haar voorganster Esmeral
da en verklaart dat ze al een
oogje op een van de in de bus
aanwezige zuiderburen heeft.
Paulus spreekt het vermoeden
uit dat zijn familie hem vast op
een andere bus zal zetten als
zijn verblijf in de bus vroegtij
dig wordt afgebroken. En de
Belgische Sandra vertelt dat ze
hoopt wat gelukkiger te worden
door haar verblijf in de bus na
een traumatisch verlopen onge
luk, dertien jaar geleden.
monique brandt
Journaal-presentatrice Henny Stoel legt kritiek naast zich neer
„Ik ben nog goed ter been en ik heb mijn eigen tanden nog." Henny Stoel (55) kan om de meeste reacties
op haar benoeming tot 'ankervrouw' van het 8-uur Journaal wel lachen. Maar het roddelblad Privé ging wel
heel ver: 'Nederland heeft het lelijkste journaalgezicht van Europa'. Van een rechtszaak wegens smaad heeft
ze op het laatste moment maar afgezien, vooral omdat ze massa's steunbetuigingen kreeg. „Iemand
schreef: ik wou dat ze mijn oma was." Gesprek met een 'nieuwsbeest' over leeftijd, uiterlijk en kritiek.
Eigen
Harry
Ze brengt koffie. „Je ziet: ik ben
nog goed ter been. En ik heb
óók mijn eigen tanden nog."
Henny Stoel is 55 jaar en recent
benoemd tot 'ankervrouw' van
het 8-uur Journaal, als opvolg
ster van Pia Dijkstra. Moest niet
ooit haar voorgangster Elleke
van Doom vertrekken omdat ze
te oud zou zijn? Henny, op stel
lige toon: „Het vertrek van Elle
ke had ab-so-luut niets te ma
ken met haar leeftijd. Er was
een heel ander conflict. Ik wil
me daar verder niet over uitla
ten, want dat zou heel onkies
zijn, maar eerlijk waar: haar
leeftijd speelde geen enkele rol.
Dat moest er nog eens bijko
men, dat je op basis van je leef
tijd het Journaal niet meer mag
presenteren. Er zijn in tv-land
zat mannen van boven de vijf
tig, waarom dan geen vrouwen?
Dat is ronduit seksistisch."
„Voor het opgeven van mijn
privacy ben ik niet zo bang ge
weest. Vroeger dacht ik nog wel
dat ik niet meer normaal over
straat kon lopen, dat ik geen
boodschappen meer kon doen
zonder schichtig om me heen
te kijken. Maar van collega's
van destijds begreep ik dat het
reuze meevalt. Het is een
enorm verschil of je Henny
Stoel heet of Henny Huisman.
Een hele enkele keer hoor ik
wel: 'Hennieee', maar dan duik
ik snel weg, loop hard door.
Over het algemeen vragen
mensen geen foto met handte
kening van nieuwslezers.
Ik had ook niet verwacht dat ik
in sommige kringen zo hard
zou worden aangevallen als
door het roddelblad Privé.
Daarin stond: 'Nederland heeft
het lelijkste journaalgezicht van
Europa. Daar ben ik erg van ge
schrokken, het heeft me erg ge
raakt. Het is een heel smerig
stuk. Ik heb nog nooit gezien
dat er zó vilein over iemand is
geschreven. Kwetsend en
kwaadaardig. Ik heb even over
wogen om een rechtszaak aan
te spannen wegens smaad,
maar wat schiet je daar mee op?
Bovendien kreeg ik direct heel
veel steunbetuigingen. Mensen
begonnen brieven te schrijven,
naar de NOS te e-mailen. En dj
Ruud de Wild van BNN begon
op radio 3 met de actie 'Henny
Stoel is cool'. Luisteraars bel
den dat ze het walgelijk vonden
van Privé en er kwam een bom
bardement aan e-mails. Hele
aardige, leuke en soms ontroe
rende reacties, en vooral van
jonge mensen. Niet dat ze
schreven: 'Wat zit daar een lek
ker wijf, maar wel: 'Blijf met je
rotpoten van Henny af. Eentje
schreef: 'Ik wou dat ze mijn
oma was'."
„Uiterlijk is belangrijk als je op
tv komt, maar ook weer niet zó
belangrijk dat alles er mee valt
of staat. Mijn uiterlijk is het af
gelopen anderhalf jaar veran
derd, maar daar zit geen team
achter. Er is geen clubje dat
moet uitvinden hoe Henny
Stoel het best overkomt. Mijn
haar is langzaam veranderd. Ei
genlijk ben ik al aardig grijs,
maar donker haar vind ik niet
meer zo bij mijn gezicht pas
sen. De kapper heeft dat gelei
delijk aan lichter gemaakt. Ver
der doe ik weinig concessies
aan mijn uiterlijk. Ik moet ma-
ke-up op voor de televisie, dat
kan niet anders, maar in het da
gelijkse leven draag ik het niet,
ik houd er niet van. Verder ben
ik wie ik ben en lees ik het
nieuws zo goed mogelijk.
Vanaf de tijd dat ik kon lezen
las ik de krant. In ons gezin
werd veel gediscussieerd en uit
gelegd over zaken die in de sa
menleving speelden. Mijn moe
der was huisvrouw, mijn vader
kapper en in zijn vrije tijd vak
bondsbestuurder. Noem het
een PvdA-gezin, links, geënga
geerd. Op de lagere school
speelde Uc in toneelstukjes «n
op mijn achtste heb ik voor de
onderwijzer een toneelstuk ge
schreven - nou ja, toneelstuk... -
met de titel 'De prinses die niet
kon lachen'. Ik had ook wel ac
trice willen worden. Dat ik toch
niet verder die kant ben opge
gaan, komt omdat nieuws me
toch veel meer interesseerde.
Nieuws is een verslaving. Op
vakantie gaat de wereldontvan
ger mee. Ik wil niet los komen
van Nederland, van het nieuws,
wil niets missen. En 's nachts
mogen ze me altijd bellen als er
iets aan de hand is. Ik ben een
nieuwsbeest. Ik eet alles."
„Ik heb lang bij de Vara ge
werkt, niet zo gek met mijn
achtergrond. Bij de Rooie Haan.
Toch is het in m'n loopbaan al
lemaal niet bepaald van de ene
op de andere dag gegaan. Ik
had een mulo-opleiding en
daarmee moest je onderaan be
ginnen. Bij de Vara ben ik op de
typekamer begonnen, maar dat
was leuk. Draaiboeken uittik
ken, lezingen, alles wat met ra
dio en televisie te maken had.
Ik ben langzaam de ladder op
geklommen. Ik ben een slow
starter. Daarom ben ik ook nu
pas aan mijn top, kan ik het nu
aan om het 8-uur Journaal te
doen. Ik heb heel lang op mijn
tenen moeten lopen om het
werk aan te kunnen dat ik deed.
Komt ook omdat ik ben opge
voed met de instelling datje al
tijd goed je best moet doen. Nu
voel ik me op mijn gemak, weet
wat ik kan, ben zekerder gewor
den."
„Ik kom met mijn hoofd op het
scherm en ik realiseer me dat
daaraan voor mij consequen
ties zitten, zeker als je het 8-uur
Journaal gaat presenteren. Dat
is blijkbaar iets bijzonders. Ik
deed al lang de andere jour
naals, maar dan sta je blijkbaar
toch minder in de belangstel
ling. Nu wil ineens iedereen al
les van me weten. Mij best,
maar er is een grens. Ik ga in
het openbaar geen dingen ver
tellen waar ik het alleen met
mijn beste vrienden over heb.
Ik vind het best als mensen mij
zien als die koele mevrouw die
het nieuws voorleest. Is het
noodzakelijk om te weten waar
om ik geen kinderen heb? Nee
toch? Het is een bewuste keuze
geweest. Niet omdat ik zo nodig
carrière wilde maken. Gewoon:
je bent er niet mee bezig en op
een gegeven moment is het te
laat. Ik heb er ook geen spijt
van. Ik vind kinderen heerlijk,
maar ik mis ze nieten verteer
ook niet van verdriet omdat ik
geen kleinkinderen heb. Ik heb
het vreselijk naar mijn zin en
het heeft me altijd meegezeten.
Ik heb altijd geluk gehad. Ge
woon een leuk meisje met een
leuk leven. Het spijt me, maar
in mij zit geen spannend boek."
dick hofland.
vertalii
Potter n
niet op intern
Duitse fans van Harry Pot
moeten wachten tot oktol
een Duitse vertaling van 1C'
vierde deel van de Harry-
terserie. Enkele fans die e
gen vertaling op internet
.harry-auf-deutsch) hadd
zet, moesten die van de
verwijderen.
De ongeduldige fans wild
niet wachten op de officii
Duitse vertaling van Han
ter and the Goblet of Fire'
uitgeverij Carlsen Verlag,
oktober uitkomt. De 14-j;
Anna Koeleman vertaalde
zomervakantie samen me
paar vrienden enkele hoo
stukken. Haar vader, de B
se automatiseringsdeskui -J!
Bemd Koelemann, zette
op de webpagina. Daar ri
ze andere fans op hoofds
te vertalen.
De Hamburgse arrondiss
mentsrechtbank besloot i
op verzoek van Carlsen V
de publicatie van de vert.
stulcken te verbieden. Cai
bezitter van de Duitse vei
rechten op het boek, von
het vertaal- en auteursrei
ren geschonden. De rech
stelde de uitgever in het g
Bernd Koeleman moest
taalde hoofdstukken van
halen. Hij mag er ook gee
roep meer doen om een
ling te maken van nieuwe
hoofdstukken. Dit op stra ^'j
van betaling van 500.000
(ruim een half miljoen gu
of twee jaar gevangenisst
,eik
Man leeft m<^
lijken van oud1
Een 51-jarige Amerikaai jr
heeft twee maanden lai
huis gedeeld met de lijk
van zijn beide ouders. I
jarige vader en 85-jarig< f
moeder waren door hei EL
achtergelaten in hun be
waarna hij de slaapkam n
deur met tape had dich
plakt. De politie van hel
xaanse Galveston kwan
zaak op het spoor nada
zuster haar ouders als v
mist had opgegeven.
Volgens de politie had
man geen ruchtbaarhei
het overlijden van zijn c
ders gegeven om ongen
derd hun pensioen te ld
nen opstrijken. Autopsi
moeten uitwijzen of de
oudjes op natuurlijke vl
aan hun einde zijn gekt
of daarbij door hun zoo p
zijn geholpen.
Foto 's inplakken volgens het poldermodel
enselijk
In het licht van de teloorgang van de Russische
samenleving, het uitblijven van een vredesrege
ling voor het Midden-Oosten en het sterk ta
nende gebruik van schooltnelk, dreigt het een
beetje in de verdrukking te komen. Maar on
dertussen splijt het probleem van de nog
niet ingeplakte vakantiefoto's wel hele ge
zinnen. Het boek van vorig jaar ligt nog
onaf bovenop de kast, omdat elf rolletjes
Cornwall zich niet lieten venuerken in
de spaarzame vrije tijd die overbleef
buiten het werk en het richting geven
aan het leven van onze nazaten.
Elf rolletjes, dat zijn (11 x 36
396foto's en (396 x 6 2376foto-
splitjes. En dan zijn we er nog
niet. Omdat we ooit (in een perio
de dat we nog geen kinderen had
den) van de zomervakantie fotoboe
ken zijn gaan maken waarin elke af
beeldingzijn eigen passe-partout kreeg
(soms in meerdere lagen), komt daar in de
regel nog eens een kilo of tien papier bij en
genoeg dubbelzijdig plakband om een Oost-
-Europees ruimtestation een paar jaar in de
lucht te houden.
Het argument van 'geen tijd' is daarmee
overigens een beetje oneigenlijk. Dat het
boek van Cornwall nog niet af is, komt om
dat ik inmiddels een schurft heb aan foto's
inplakken, zeker als ik me voor het verwerken
van elke opname met een botte snijmachine door
centimeters karton moet ploegen. Monniken die
in middeleeuwse kloosters het Oude Testament
kalligrafeerden, haalden een hogere paginapro
ductie dan wij op zo'n doordeweekse, winterse fo-
to-inplakavond.
Mijn treffende vergelijking met het monniken
werk maak ik niet voor niets. Foto's inplakken is
niet meer van deze tijd, bezweer ik mijn echtge
note. We leven in een gedigitaliseerde samenle
ving. We zetten ze op onze website ('Nee. die heb
ben we nog niet, maar daar hebben we al een
paar jaar recht op, bij onze provider), we maken
een virtueel fotoboek op de harde schijf van onze
computet' of downloaden een programmaatje
waarbij de complete vakantie als een professione
le diapresentatie ('desnoods met geluid') op het
beeldscherm voorbijtrekt aan een ieder die er
maar interesse voor veinst. Of we e-mailen de
leukste kiekjes als JPEG-bestandjes naar al onze
vrienden.
Nu stamt mijn vrouw uit een geslacht dat zelfs de
uitvinding van de elektrisch aangedreven sinaas
appelpers als een schaamteloze verspilling van
het menselijk vernuft beschouwt. Dus helemaal
verrast was ik niet dat mijn enthousiast gepre
senteerde voorstelling van het
foto-verwerken-in-de-21ste-eeuw' niet direct
een warm onthaal kreeg.
Vandaar dat wij uiteindelijk uitkwamen op het
volgende compromis, dat maar weer eens aan
toont dat het poldermodel zijn oorsprong vindt
in het sacrement van het huwelijk. Ik laat mijn
foto's analoog afdrukken (zelfs in dubbelprint zo
dat mijn ouders, die gemakshalve hun toestel
maar thuislaten als ze met ons op vakantie gaan,
ook een setje kunnen krijgen) en laat ze direct op
cd-rom zetten om digitaal te verwerken. Daar
voor gebruik ik een opmaakprogramma dat alle
gekleurde achtergronden en passe-partouts die ik
maar kan bedenken meteen muisklik uit het ge
heugen tovert. En vervolgens draai ik die pagina's
op Premium Glossy Photo Paper (A4-formaat)
uit op mijn printer.
Als ik aan het eind van dit proces mijn Pentium
Ui-computer met 500 mHz-processor, 13,8 giga
byte harde schijf en 128mB intern geheugen de
rug toe keer om af te dalen naar de woonkamer,
wacht daar mijn vrouw. Ik overhandig haar in
een gewijde stilte mijn met de modernste digitale
technieken vervaardigde pagina. Die zij, achter
de eettafel van grof geschuurde houten vloerde
len, welwillend bekijkt en met behulp van schaar
en dubbelzijdig plakband in een fotoalbum
plakt. Het voelt elke keer weer alsof ik van een reis
met de Space Shuttle overstap op de trekschuit.
Maar omdat het hier een compromis tussen twee
echtelieden betreft, spreken wij thuis toch van
vooruitgang.
De Amerikaanse
acteur CHRIS
TOPHER REEVE
die sinds een
val van zijn
paard in 1995
een dwarslaesie
heeft, heeft ter
wijl hij fysiothe
rapie onderging
zijn been gebro
ken. Dat heeft
zijn publici
teitsagent, Wes
ley Combs, vrij
daggezegd.
Reeve brak zijn
been op 17 au
gustus. Het herstel zal zes tot acht
weken duren, aldus Combs, die
broosheid van de botten noemde als
waarschijnlijke oorzaak van de been
breuk. De 49-jarige Reeve is vooral
bekend door zijn vertolking van Su
perman in de gelijknamige film.
JANTJE SMIT heeft in Zürich de
Grand Prix der Volksmusik gewon
nen. De veertienjarige zanger uit Vo-
lendam kreeg van de deskundigen
uit Duitsland, Oostenrijk en Z
land de hoogste scor^uan tw<
punten voor zijn optreden. Vo
manager Jaap Buijs behoort J S
Smit in Duitsland tot de grote g
ren. ,,Met het winnen van de
Prix der Volksmusik heeft hij
gewonnen wat er te winnen viO
concours is te vergelijken me
Eurovisie Songfestival, maar
voor Duitstalige landen. Het i
belangrijkste prijs op het geb
schlagermuziek die er te wini
VICTORIA BECKHAM, beter
als Posh Spice, heeft virale h g
vliesontsteking. Posh was al
dagen ziek, maar volgens haa
woordvoerster werd haar med
gesteldheid door de Britse pe
stigoverdreven'. ,,De artsen
den dat het virale hersenvlies
king is. Ze is totaal uitgeput e)c
rusten. Dat is alles. Ze lig
moeder thuis op de bank.
hersenvliesontsteking gaat v<
paard met hoofdpijnen en ovf
ven, maar is niet gevaarlijk,
geldt wel voor bacteriële her
ontsteking, die dodelijk kan
