Australië:
Aborigines langzaam uit de verdrukking
Van bier naar wijn
TT
Ze zullen wel demonstreren tijdens de Olympische Spelen, maar op een heel wat aangenamere manier dan
ze zelf in twee eeuwen zijn bejegend. De aborigines, de oorspronkelijke bewoners van Australië, hebben een
geschiedenis van onderdrukking die zich in Sydney nog altijd laat voelen. Maar: er is sprake van
verbetering. In juni werd een verzoeningsverdrag getekend waarover tien jaar is onderhandeld.
Voor de tweede keer vinden de Olympische Spelen pl|t
maand verzamelen voor 's werelds grootste sportevenqsi
Met deze Spelen in zicht, bericht verslaggever Dicld
Soms zeggen ze nog wel
eens tegen hem: 'Ga terug
naar je eigen land'. Dan
•zegt hij: 'Dit is mijn eigen
land'. Je ziet het niet met
een, maar Jason Darney is
een aborigine. Zijn lichte
huid is het genetisch resul
taat van een blanke moe
der en een donkere, abori
ginal vader. Hij werkt als
manager van een oplei-
dings-instituut in Sydney
waar aborigines de kans
krijgen zich te ontplooien.
Dat is tamelijk nieuw in de
stad waar de oorspronke
lijke bewoners van Austra
lië eeuwenlang als minder
waardig zijn beschouwd en
velen van hen zijn ont
spoord, omdat ze geen
baan en geen huis konden
krijgen.
De aborigines vormen een
minderheid in Sydney,
waar de dienst wordt uit
gemaakt door blanken en
een groeiend aantal Chine
zen. De aborigines wonen voor het overgrote deel in de wijk
Redfern, iets buiten het centrum, waar sommige delen veel weg
hebben van een getto. Er zijn af en toe ongeregeldheden, mede
doordat de politie donkere mensen nog wel eens oppakt zon
der verdenking. De bevolking van Sydney bestaat weliswaar
voor nog geen drie procent uit aborigines, maar in de gevange
nissen vormen ze een flinke meerderheid.
Dat werkt allemaal mee aan het beeld dat aborigines crimi
nelen zijn en verslaafd aan alcohol en drugs. Jason Darney kan
daar heel erg kwaad over worden. Hij ziet dat het beter gaat,
dat vooral de jonge generatie meer kansen krijgt en die ook
pakt. „Het is een langzaam proces, maar hun situatie verbetert
absoluut. Ze zitten nog niet in de raad van bestuur bij een
groot bedrijf, dat kost tijd, maar steeds meer aborigines krijgen
goede banen. Ze doen van alles, van tv-werk tot dj."
Zeker in kunst en cultuur openbaren zich veel talenten, van
wie schilderes Elaine Russell de bekendste is. Zij geniet grote
faam in Amerika, Groot-Brittannië en Duitsland. „En dan te
bedenken dat ze vroeger helemaal niet wilde schilderen, maar
door dit instituut op het spoor is gezet", zegt Michael Amatto.
Hij is een donkere aborigine en docent algemene vorming.
Amatto stelt dat discriminatie nog lang geen verleden tijd is,
maar dat er in amper twee generaties veel verbeterde. „Mijn
grootmoeder mocht alleen de stad in als ze een halsband om
had, zo een die je normaal voor een hond gebruikt. Dat gaf aan
dat ze toestemming van de overheid had om buiten haar wijk
te komen. Wie niet zo'n band om had werd zonder pardon
door de politie gearresteerd en vastgezet."
Het was ook de tijd, dat een scholier via zijn ouders kon kla
gen dat hij of zij niet met een aborigine in de klas wilde zitten.
De aboriginal-scholier werd dan zonder enige vorm van over
leg overgeplaatst. Michael Amatto: „Aborigines hebben nooit
de kans gehad om serieus te leren, zich te ontwikkelen en daar
door zelfvertrouwen op te bouwen. Nu kunnen ze dat wel, al is
het nog mondjesmaat. Op dit instituut kunnen ze bovendien
hun eigen cultuur ontwikkelen en daardoor komen er ook ou
deren die willen proberen hun leven weer op te pakken. Steeds
weer blijkt dat opleiding de sleutel is naar een beter leven. Veel
studenten, jong en oud,
blijken onverwachte en
onbenutte talenten te heb
ben en gaan daarna verder
leren, niet zelden op een
hbo-opleiding of universi
teit." Jason Darney: „Het
wordt hoog tijd dat een
aborigine niet meer wordt
gezien als iemand die al
leen maar op een di-
dgeridoo kan spelen."
Darney en Amatto zijn
er van overtuigd dat Au
stralië ooit een aborigine
als premier zal kennen.
„Waarom niet in deze
eeuw?" Het zou de bekro
ning zijn van een geschie
denis die is doordrenkt
van onderdrukking en
wreedheid. De aborigines
leefden al zo'n 40.000 jaar
in Australië toen de Engel
sen het ontdekten en er
een kolonie van maakten,
op de didgeridoo, een traditioneel 9e a^or'S'nes werden ver-
foto reuters david cray dreve,n en uitgeroeid.
Van de miljoen aborigines
die ooit in Sydney leefden,
bleven er nog maar honderdduizend over.
Sinds enkele decennia is dat aantal weer gegroeid tot ongeveer
driehonderdduizend en dat is voor een belangrijk deel te dan
ken aan de terugkeer van de 'gestolen generatie'. Dat zijn de
kinderen van aborigines die tot in de jaren vijftig op last van de
overheid bij hun ouders werden weggehaald en ondergebracht
bij pleeggezinnen in een poging om de cultuur van de aborigi
nes te vernietigen. Daardoor zijn hele generaties opgegroeid
die niet wist wie hun ouders waren, waar ze vandaan kwamen
en dat heeft een gat geslagen in het zelfbewustzijn van de abo
rigines. De gemeenschap is die wreedheid inmiddels te boven
doordat nazaten van die verloren generaties na lange speur
tochten hun familie hebben achterhaald en nu weten waar
hun wortels liggen. Jason Darney: „Pas als je dat weet, heb je
een identiteit. En een identiteit is onmisbaar om je te ontwik
kelen in het leven."
Meer en meer blanke Australiërs zijn de laatste jaren gaan in
zien dat de aborigines door de eeuwen heen mensonterend en
wreed zijn behandeld. Er is momenteel zelfs sprake van een
nationaal schuldgevoel. In juni dit jaar was er een verzoenings-
week, waarin burgers hun handtekeningen konden zetten in
een 'sorry-boek' en blanken en aborigines hand in hand in een
demonstratie liepen. Ook werd er een verzoeningsverdrag ge
tekend door de landelijke overheid en de vertegenwoordigers
van de aborigines. Over de uiteindelijke tekst is liefst tien jaar
onderhandeld. Darney en Amatto stellen dat het geen toeval
kan zijn dat de openlijke excuses zijn aangeboden in het jaar
van de Olympische Spelen. Dan immers gaat de aandacht van
de hele wereld naar de stad en het land, en is het zaak voor de
overheid zo min mogelijk negatief in het nieuws te komen.
Charles Perkins, leider van het aboriginal-verzet, is terug
houdend. „Ik ben overtuigd van de goede bedoelingen, en er is
zeker vooruitgang, maar er is meer nodig dan woorden. Daar
om zullen we tijdens de Olympische Spelen nadrukkelijk van
ons laten horen, maar op een vredige manier. Niemand is ge
baat bij rellen."
Een replica van het zeilschip Batavia in de wateren van Sydney. Het werd speciaal voor de Het meest beroemde ge! p
Olympische Spelen overgevaren en ligt als bezienswaardigheid in het maritiem museum. De
originele Batavia verging in 1629 voor de westkust van Australië. foto afp william west
Ze hebben de naam dat ze dat ze het ene
blik bier na het andere opentrekken en
zich elke dag een stuk in de kraag drin
ken. Vooral jonge mannen houden dat
beeld graag in stand. Ze lopen in het
weekeinde met grote dozen door de stad
waarin liters bier moeten hebben geze
ten, die ze, dat willen ze maar zeggen,
met hun vrienden hebben opgezopen op
een van de stranden die Sydney rijk is.
En in Oxford Street, de plek bij uitstek
om je te bezatten, lopen geregeld groep
jes over straat die opvallend luid praten
en zingen.
Desondanks is het gebruik van drank
niet zo overweldigend als de mythe wil.
Daarvoor zijn enkele belangrijke rede
nen. De overgrote meerderheid van de
Australiërs houdt van ritme in het dage
lijks leven. Vroeg op en vroeg naar bed,
ook in het weekeinde. Daar komt nog
eens bij, dat de overheid strikte regels
heeft ingevoerd om drankmisbruik terug
te dringen en, veel belangrijker, dat de
politie zorgt voor een buitengewoon
strikte naleving van die voorschriften.
In winkels, bars en cafés mag geen
drank worden verkocht aan jongeren on
der de achttien jaar en aan iedereen die
zichtbaar onder invloed begint te raken.
Obers zijn getraind om beleefd doch on
verbiddelijk te stoppen met schenken.
Doen ze dat niet dan riskeren ze ontslag.
Werkgevers in de detailhandel of de ho
reca die de regels overtreden, lopen het
risico van boetes die kunnen oplopen tot
15.000 gulden.
Volgen§ velen gaan deze maatregelen
nog niet ver genoeg, omdat er jaarlijks
toch nog ruim vierhonderd jongeren on
der de 25 jaar in het verkeer omkomen
door gebruik van alcohol en bijna tien
duizend door dezelfde oorzaak ernstig
Wijnhuis in Sydney. Chardonnay heeft deze drank bijzonder populair gemaakt.
foto cpd phil nijhuis
gewond raken. De regering voelt echter
nog niets voor hogere belasting op alco
hol en vroegere sluitingstijden van bars,
waarvoor diverse organisaties pleiten.
Dan is er ook nog de groeiende liefde
voor wijn. Witte wijn, en in het bijzonder
Chardonnay, wordt zelfs al meer gedron
ken dan bier. Die ontwikkeling heeft te
maken met de trend onder jongeren
waarin bier staat voor plat en volks, of
wel voor het oude Australië, en witte
wijn voor trendy en modern ofwel de
hippe samenleving. Het land produceert
zelf steeds meer wijn en de kwaliteit er
van neemt sterk toe. Met een variant op
de Nederlandse na-oorlogse leus 'Koop
Nederlandse waar, dan helpen wij el
kaar', zijn Australiërs trots op hun eigen
product.
Australië heeft een wijncultuur die terug
gaat tot 1788, toen in Svdnev de eerste
druiven werden geplant op een plek
vlakbij de haven waar nu een superde-
luxe hotel staat. Het bekendste wijnge
bied van deze tijd is Hunter Valley, dat
tevens een geliefd oord voor toeristen is
geworden. Het belangrijkste deel van dat
gebied is het noorden, Upper Hunter,
waar de zo geliefde witte wijn vandaan
komt. Het succes van de Chardonnay.
gemaakt van witte druiven waarin in elk
geval de smaak van ananas te herkennen
moet zijn, heeft vele Australiërs op het
idee gebracht een wijngaard te begin
nen. Als zelfstandige kunnen ze evenwel
'moeilijk overleven. Daarom levert de
overgrote meerderheid zijn druiven aan
een firma. De inkomsten van de wijn
boeren zijn daardoor minder dan ze bij
het begin van hun onderneming hadden
gedacht, maar ze zijn wel verzekerd van
een redelijk bestaan.
Skyline van Sydney, met links het beroemde Opera House.
et moet een mooie dag zijn
geweest, die 26ste januari
X JL 1788, toen kapitein Arthur
Philip het anker van zijn Eerste Vloot uit
gooide in de baa\ van Sydney. Aan boord
zaten 1.300 gevangen, die op last van ko
ning George III naar dit nieuwe land wa
ren verbannen. Criminele personen, al
thans naar de mening van de Engelse bo
venklasse. Er waren dieven bij, maar ook
kinderen die niet meer op hun geweten
hadden dan dat hun vader een brood had
gestolen omdat ze niet te eten hadden.
Hele families, allemaal uit de armste mi
lieus, waren op transport gezet naar de
andere kant van de wereld.
Het gebied was bijna 20 jaar eerder be
zocht door kapitein James Cook, die het
weliswaar fraai, maar waardeloos vond.
Daarin verschilde hij niets van de Neder
landse zeevaarder en ontdekkingsreiziger
Abel Jansz. Tasman, die in 1644 ook niet
meer dan enkele meewarige blikken had
geworpen op deze streek van kreupelhout
en zandsteen. Hij had het nog wel New
Holland genoemd. De Engelsen zouden
het omdopen in New South Wales en von
den het de uitgelezen plek voor een uniek
experiment. Een gevangenis, met de Stille
Oceaan als een natuurlijke muur van zeker
22.000 kilometer. In totaal zouden er zo'n
160.000 Engelsen naar toe worden ver
scheept.
De kolonie werd niet het begin van een
perfecte samenleving, waarover in die tijd
veel werd gedebatteerd, maar juist van het
tegenovergestelde: een maatschappij van
verbannen, ontwortelde en geketende
mensen. De verhalen over de verschrik
kingen zijn eindeloos. De toon werd gezet
op Northfolk Island, waar het leven voor
de gevangenen een hel was. Van geselin
gen schrok niemand meer. Hoewel er op
dat eiland niet zo'n grote groep zat, zorgde
de Engelse overheerser daar wel voor de
maatstaf van terreur waarmee de autori
teiten hoopten dat goed gedrag kon wor
den afgedwongen' op het vasteland van
New South Wales. Want daar kwam de
overgrote meerderheid van de veroordeel
den als dwangarbeider terecht. De een
was beter af dan de ander, maar in de loop
der jaren kregen ze allen de kans om als
vrij man een nieuw bestaan op de bou-
Australiërs zijn vredelievende,
gezagsgetrouwe mensen, van
wie de ouderen nog altijd
worstelen met hun identiteit.
Als nakomelingen van Engelse
criminelen is er weinig om trots
op te zijn. De jongste generaties
denken daar anders over en
beschouwen de Olympische
Spelen als een uitgelezen
mogelijkheid om het nationale
zelfvertrouwen te vergroten.
Abel Tasman, zijn vrouw
geschilderd door Jacob CL
illustratie reproductie
wen. Dat hun nakomeli it
meest gezagsgetrouwe s, 1
wereld hebben gevormd, il
sing zijn. A
9
Dat is de ware geschiede Ai
die latere generaties zov h
ben weggestopt. Een nat o
uit misdadigers en dwan A
geen achtergrond om gra t.
herinnerd. De schaamte :li
ven bloed', de criminele Ai
jaren zestig gezorgd voor
heugenverlies. Tot die tijie
stralische geschiedenis lc ra
over de belangrijkste st
economie van het land i iz
wol. Eenvoudigweg omd; s
geschiedenis is om trots v
geen grote namen in we Ai
tuur, geen wereldschold
gen en waardige opofferii -
Met zo'n historie is het
Australiërs altijd hebben
hun identiteit. Ze vragen
wie ze nou eigenlijk zij j
zijn, maar ook in wat vot
Is Australië een Europees i
keerde werelddeel of is 1 i,
land met westerse trekkei j
Economisch richt het
Azië, omdat dat als het
portgebied geldt. Gevoelt
ter een zeer westers lani
een levensstandaard bei
aan westerse landen. Vei
derland is het gemiddelds
ger, maar je kunt er met
De Britse Kapitein Cook heeft voet aan wal
gezet in Australië. Een gravure van Samuel
Calvert.
illustratie uit het boek incredible australia
