'Een tuin moet bij het huis passen'
Rijp en Groen
Het tuinwonder
Broccoli een stuk duurder
Lieveheersbeestje verklaart bladluis oorlog
Vier
miljard
voor de
tuin
Maaimachine overbodige
met wondergras
VRIJDAG 11 AUGUSTUS 2000
160/960
REDACTIE: RIEN POLDERMAN 023
PUZZEL
Cryptogram
Horizontaal: 1Hoeveelheid loten waar men jacht op maakt (8); 5. Deels een Europeaan
die de tijd heeft (8); 6. Niet voor een noot in de rijst (4); 8. Vlug terug voor de fotograaf
(4); 10. Doopmaat (5); 12. De richting waarin wielrenners rijden (5).
Verticaal: 1. Die hond haalt z'n tegenstander hoorbaar onderuit (6); 2. Tarzan was eraan
verslingerd (6); 3. Aantekeningen om te spelen (5); 4. Beesten in spiegelschrift (5);
7. Staking om erin te komen (5); 9. De val van de massa (4); 11Zo snel komt een
plaaggeest terug (3).
Oplossing van donderdag:
HORIZONTAAL: 1 Ska; 4. eea; 6. huren; 9. zaniken; 11. te; 12. Ate; 13. af; 15. recu;
17. naja; 19. Oka; 20. tab; 21. Eris; 23. doge; 24. fa; 25. tra; 27. el; 28. broeder;
32. omdat; 34. pok; 35. sub.
VERTICAAL: 1. Si; 2. aha; 3 Brit; 4. ene; 5. ar; 7. unau; 8. eken; 9. zeekrab; 10. najager;
11. troef; 14. fabel; 16. cai; 18. ato; 22. stom; 23. dada; 26. rede; 29. rok; 30. ets;
31. op; 33. eb.
HET WEER
Op de Wadden vaak beter weer dan hier
Horecaondernemers op de
Waddeneilanden zijn ontevre
den over de kwaliteit van de
weerberichtgeving. Ze vinden
dat de eilanden vaak over één
kam worden geschoren met de
rest van het land terwijl in de
praktijk blijkt dat het vaak beter
is. Onterecht zijn hun klachten
niet, al zitten er wel twee kan
ten aan de medaille. Toen de
julimalaise begon werd door
een deel van het journaille met
een de botte bijl gehanteerd om
de zomer van 2000 ten grave te
dragen. Koppen als 'Herfst in
zomer' en een paar dagen later
'Nederland vlucht voor bar zo
merweer' hebben bijgedragen
aan een vorm van stemming
makerij die de zomer niet ver
dient.
Vanaf half juli is er op de
Wadden haast geen regen meer
gevallen en afgezien van een
dag als gisteren is het de laatste
tijd vaak zonnig en vooral rustig
weer. Weerkundigen dienen
daar de nadruk op te leggen en
misschien kan er ook iets wor
den gedaan aan de belabberde
weerrapporten op NOS-Tele-
tekstpagina 705. Hoe vaak daar
niet staat dat het zwaar bewolkt
is op Terschelling, terwijl er
nauwelijks een wolk boven het
eiland hangt! In de nacht doet
zich juist de omgekeerde situa
tie voor.
Overigens was juli op de
Wadden net zo somber als in
de rest van het land. Terschel
ling kwam uit op 125 en De Bilt
123 uren zonneschijn. Het
minst somber was Zeeland
waar Vlissingen 158 uren zon
neschijn registreerde. Voor wat
betreft geheel 2000 is volgens
het KNMI Bloemendaal (het
duinstation) het zonnigste plek
je van Nederland. Tot 9 augus
tus heeft de zon daar 1141
geschenen tegen 970 uuri
Veluwe en 905 dichtbij Gi I
gen.
Dit weekeinde strandwi
Onder invloed van een ho
drukgebiedje bij de Wadd
zijn er morgen perioden c
zon en loopt het kwik opi
circa 24-25 graden. De wil 0
zwak veranderlijk of nooi
telijk maar kan op de stra
enige tijd vanaf zee waaie
zondag wordt het nog iets
mer, maar neemt de kans
een onweersbui toe.
raamsdonkveer Een tuinbouwer uit Raamsdonkveer haalt de broccoli
van het land. De stronken kosten de consument zo'n vier gulden per ki
lo, een stuk meer dan gebruikelijk. Dat komt omdat de vraag groter is
geworden dan het aanbod. foto anp
Edward Vlasveld heeft geen zin in gezeur over geld
Tien meter schutting voor der
tig mille. Edward Vlasveld
draait er zijn hand niet voor
om. Zijn bedrijfje Flaxfield legt
tuinen aan voor de allerrijkste
Nederlanders.
Edward Vlasveld (36) uit Wad-
dinxveen doet in tuinen, maar
noem hem nooit hovenier.
Vlasveld staat voor stijl. Hij
noemt zichzelf dus 'vastgoed
etaleur'. Voor 'gewone' mensen
werkt hij niet. Aan de tuin van
Jan-met-de-Pet valt geen eer te
behalen. „Mijn klanten zijn
tuinfreaks die het niet erg vin
den te betalen voor kwaliteit.
Mensen die als eerste vragen
wat het gaat kosten, hoef ik niet
als klant. Jan des Bouvrie komt
ook niet voor drie kwartjes
langs om de huiskamer te ver
bouwen."
Vlasveld ergert zich groen en
geel aan de manier waarop Ne
derlanders omspringen met
hun tuin. Ook rijke Nederlan
ders maken er volgens hem een
potje van. „Dan heeft iemand
een huis van vijf miljoen aan
het water gekocht. Daar ligt dan
een boot voor van drie ton en
die ligt dan aan zo'n gribusstei
ger van fluthout vol met kieren
en splinters. Dat kan toch niet!"
„Als ik een schutting plaats doe
ik dat niet met tuincentrum
hout. Geen haar op mijn hoofd
die daar aan denkt. Ik gebruik
speciaal geïmporteerd hard
hout van schepen en titanium-
schroeven die helemaal verzon
ken en weggewerkt zijn. De
schutting gaat dik vier meter de
grond in. Zelfs als er elke dag
een orkaan zou woeden, staat
die schutting er over dertig jaar
nog. Als er een vrachtwagen te
genaan rijdt, is de vrachtwagen
total loss maar staat de schut
ting nog overeind. Dat is dus
geen schutting meer, maar een
meubelstuk van 20 meter lang.
Dat kost wat, tien meter schut
ting komt al snel op 30.000 gul
den.
Mensen die het dat niet waard
vinden wil ik niet als klant. Ik
heb geen zin in gezeur over
geld. Bij een Rolls-Roycegarage
ga je ook niet vragen wat het
kost."
Niet helemaal toevallig is het
logo van zijn bedrijf ontworpen
naar de bekende dubbele R van
de Britse limousinebouwer.
Vlasveld is zijn tuincarriére ooit
wel begonnen met het 'gewone'
hovenierswerk. Vijftien jaar
lang had hij zelf een regulier
hoveniersbedrijf. „Klinkertjes
leggen, boompjes planten,
stukjes gras aanleggen. De be
kende 'rouwdouwersklussen'.
Dat zag ik niet meer zitten. Ik
heb de boel verkocht en van de
opbrengst ben ik naar Japan ge
gaan."
In Japan werkte Vlasveld twee
jaar lang als stagiair bij diverse
hoveniersbedrijven. „Daar heb
ik vooral geleerd hoe belangrijk
rust in een tuin is. Je hoort hier
altijd allerlei ingewikkelde filo
sofieën over de achtergronden
van Japanse tuinen maar dat is
allemaal geklets. Waar het om
draait is dat alles zo strak en
simpel mogelijk gehouden
wordt en dat niks met elkaar in
verband staat. Dat is de kern."
Na twee jaar Japan vertrok Vlas
veld naar Hawaï om daar de fij
ne kneepjes van de tropische
plantkunde onder de knie te
krijgen. „Een cultuurshock na
Japan, de omgekeerde wereld.
Zo verfijnd als men in Japan
werkt, zo rigoureus gebeurt al
les in de VS. Voor de aanleg
wordt alles drastisch met een
shovel platgegooid. Bomen
worden botweg met een heli
kopter de grond uitgerukt."
Terug in Nederland begon Vlas
veld zijn bedrijf Flaxfield. Flax
field is officieel een éénmans-
Bedrijf kweekt natuurlijke vijanden voor plaaginsecten
Roofwants (rechts) staat op het punt een rups te verschalken. Hij prikt hem aan zijn zuigsnuit, spuit dodelijk gif in en zuigt het lijf leeg.
foto cpd
Niet met gifspuiten de bladlui
zen te lijf, maar met een flink
aantal vriendelijk ogende lieve
heersbeestjes. In de Nederland
se kassen is het bestrijden van
plaaginsecten met natuurlijke
vijanden al de gewoonste zaak
van de wereld. Voor particulie
ren is het nog lastig, maar het
kan soms wel. Het familiebe
drijf Koppert in Berkel en Ro
denrijs loopt zowel nationaal
als internationaal voorop in de
biologische bestrijding. Er zijn
nu 35 luis-, trips-, spint- en an
der ongedierte verslindende
beestjes in productie.
Krioelende torretjes in bakjes
popcorn, netjes uitgeteld door
een vulmachine, strips met
sluipwespeneitjes keurig ver
pakt in doosjes, flessen vol
roofmijten die met het blote
oog maar net zichtbaar zijn. Bij
Koppert B.V. ligt het wrieme
lende insectenspul te wachten
op transport.
Pallets vol dozen met beestjes,
met hier en daar een kast hom
mels voor de natuurlijke bestui
ving, staan klaar voor transport.
Ze gaan de hele wereld over.
Koppert is marktleider in Ne
derland - „meer dan vijftig pro
cent, wij zijn een familiebedrijf,
dus preciezer kan ik niet zijn",
aldus woordvoerder Maurice
Wubben - en loopt ook interna
tionaal voorop.
Het bedrijf werd in 1967 uit
nood geboren. De inmiddels
overleden vader Koppert was
komkommerteler. Hij kreeg
hoofdpijn van de chemische
bestrijdingsmiddelen tegen
spint in zijn gewassen. Boven
dien raakte de spint resistent.
„Milieuoverwegingen speelden
toen nog geen enkele rol in het
zoeken naar een alternatief',
vertelt Wubben.
Koppert kwam op het spoor
van een roofmijtkweker in Zwit
serland. Samen met zijn zoon
haalde hij de beestjes op en zet
te ze uit in zijn kassen. De mij
ten hielden zich in stand, de
spint werd opgegeten.
Van komkommerteler ontwik
kelde Koppert zich tot roofmijt
kweker. In 1975 nam het bedrijf
de sluipwesp erbij, inzetbaar te
gen witte vlieg. Het assortiment
breidt zich nog altijd uit.
Biologische kwekers vormen
slechts twee procent van het
klantenbestand. De bulk be
staat uit 'gewone' telers. Wub
ben: „Alle Nederlandse papri
ka's, komkommers, tomaten en
aubergines zijn geteeld met be
hulp van biologische metho
den, zoals plaagbestrijding met
natuurlijke vijanden. Tomaten-
en paprikakwekers bestuiven
daarbij hun planten met hom
mels. De consument weet dat
meestal niet. Die denkt dat al
leen biologische telers zo wer
ken."
Naast biologische bestrijding
gebruiken gewone telers ook
nog wat chemische bestrijding.
Het is natuurlijk niet de bedoe
ling dat de natuurlijke plaagbe-
strijders daarbij het loodje leg
gen. Naast de beestjes kopen
kwekers daarom bij Koppert
ook advies en begeleiding. Kop
pert stimuleert geleide chemi
sche bestrijding. Dat wil zeg
gen: niet standaard om de zo
veel tijd spuiten, maar pas als
er inderdaad een plaag is ge
constateerd en biologische be
strijding niet mogelijk is.
Werken met natuurlijke vijan
den van plaaginsecten vereist
veel kennis. Het is de kunst een
evenwicht te vinden tussen
plaag en vijand zodat de schade
aan de gewassen minimaal
blijft en de vijand zich in stand
kan houden. Verder moet een
teler precies weten welke vijand
hij op welk moment moet in
zetten, afhankelijk van de om
vang van de plaag en de voort-
plantingssnelheid van de be
strijder.
Een probleem is dat nog niet
voor ieder plaaginsect een goe
de vijand is gevonden. Tegen
veel rupsensoorten valt nog
weinig te beginnen. Ook tegen
ziekten in gewassen zijn nog
weinig biologische oplossingen
voor handen. Vandaar dat er
voortdurend onderzoek wordt
gedaan naar nieuwe beestjes.
bedrijf maar Vlasveld werkt niet
alleen. „Ik werk niet hoveniers,
want ik wil geen mensen die al
les een beetje kunnen. Ik werk
alleen met vakmensen. Dus heb
ik een stratenmaker voor het
betegelen. Die kan ik geen
boom laten snoeien. Daar heb
ik een plantkundige voor."
Een dure tuin hoeft niet per se
een tuin te zijn die alleen ge
schikt is om naar te kijken. „Wij
leggen heus wel een gazon voor
iemand die zijn kinderen wil la
ten spelen. Alleen werken wij
met gras dat kwalitatief net zo
goed is als gras op een golf
baan. Gras kost normaal 12,50
gulden per kilo maar het gras
dat wij gebruiken kost 600 gul
den per zak. Dat verschil zie je
ook."
In het ontwerpen van de ideale
tuin is Vlasveld flink eigenwijs.
Niks 'klant is koning'. „Natuur
lijk is er overleg over de grote
lijnen, maar een tuin moet bij
het huis passen. Als een huisei
genaar dat niet in wil zien, valt
er niet samen te werken, heel
simpel. Als iemand per se wil
dat we die ene magnoliaboom
laten staan omdat die nog van
opa is geweest, houdt het voor
mij op. Zo'n ordinaire boom is
dan een vlag op een modder
schuit."
nathalie strijker
Vorig jaar werd in Ne< )u
land voor bijna vier ni
jard gulden aan tuinai a'
kelen uitgegeven. Con
menten besteden veel ni
geld aan de tuin, maai
niet alleen aan bloemi in1
en planten. De groots! ie'
bestedingen worden /la
daan aan het groot on ra;
houd en aanleg. Op e< >er
goede tweede plaats kfiet
men de tuinplanten (ei
jarig en meerjarig). C
derde plaats komen
gereedschappen, meuflel
len en barbecues. ie'
De 3,87 miljard guldei W
in 1999 zijn besteed, z le
voor het grootste deel
tuincentra uitgegevenPra
namelijk 1,31 miljard oc
procent). Bouwmarkt! eu
zijn een goede tweede
met 734 miljoen guide 'ar
(19 procent van de bes at
dingen). In vergelijkin
met andere Europeani (ai
zitten Nederlanders in Ie
middenmoot als het g wai
om geld uitgegeven aa)U(
hun tuin. Noren geven rol;
per huishouden het ja
meeste geld uit aan tui R-
producten, de Griekse
volking het minste.
Voor de tuinman is het een uitkomst, voor milieubesef^3
mers een nachtmerrie: genetisch gemanipuleerd gras d: !.n'
niet gemaaid hoeft te worden. Maar de tegenstanders
moeten er op termijn toch aan geloven. Een Britse hoog
raar is bezig het wondergras te ontwikkelen en voorziet
een gouden toekomst voor.
Het gras krijgt een gen dat ervoor zorgt dat de groei zich
een laag tempo voltrekt. Maaimachines hoeven dan ma;
een enkele keer de schuur uit. Professor Day van de Rut
gers University in New Jersey is ervan overtuigd dat zijn
groene vondst gretig aftrek zal vinden. Een producent v<
tuinproducten waarmee hij samenwerkt verwacht een
miljardenomzet.
Day en zijn compagnons zoeken ook naar wegen om an
dere bijzondere grassoorten te kweken. Gras dat goed b>
stand is tegen droogte en dus minder water nodig heeft
zou ideaal zijn. „Ook zou er gras moeten komen dat ziel
in kwetsbare gebieden handhaaft, zoals in doelgebieden
op voetbalvelden en op de baseline van Wimbledon."
Milieubeschermers zijn niet gelukkig met het werk van
Day. „Genetisch gemanipuleerd gras zou een ecologiscl
ramp betekenen voor de Engelse tuinen. Gras vind je
overal in de wereld en heeft een lange geschiedenis waa
het gaat om kruisbestuiving. De milieurisico's zijn
enorm."
De meeste natuurlijke vijanden
die Koppert levert, houden van
lekkere, warme en vochtige kas
sen. Voor de particuliere tuin
zijn ze dus minder geschikt,
maar in de zomermaanden kan
de particulier die dat wil, bij
voorbeeld de luizenplaag in zijn
rozenstruiken op een natuurlij
ke wijze aanpakken. Bij veel
tuincentra kan een Ecostyle-
kaart worden aangeschaft
waarmee beestjes kunnen wor
den besteld.
Ook gemeentelijke plantsoen
diensten doen aan biologische
bestrijding. Zo werden onlangs
nog 23.000 lieveheersbeestjes
ingezet tegen een luizenplaag
in een Amsterdamse straat.
„Dat is al zo'n drie jaar een hy
pe. Sommige gemeenten ko
men er weer van terug. Dan zijn
ze na een onweersbui alle
beestjes kwijt. Kan gebeuren,
dat is pech. Maar het werkt wel,
en het kost bijna niks."
Koppert heeft vestigingen en
agenten over de hele wereld.
Nederland loopt voorop in de
biologische plagen bestrijding,
gevolgd door Engeland, waar
bijna alle telers biologisch be
strijden. In Frankrijk is het per
centage zeventig procent.
Spanje staat in de kinderschoe
nen. Dat is voor Koppert een
groeimarkt.
mireille beentjes'
VRAAG ANTWOORD
Kiwi ook mooi zonder vruchfc
Stukjesschrijvers zijn net men
sen en dus oprecht blij met het
compliment dat hun rubriek
een machtige rubriek is. En nu
het kiwi probleem van Lisette
Sips uit Haarlem. Dat is niet
eenvoudig op te lossen. Kiwi is
meestal tweehuizig al zijn er te
genwoordig ook eenhuizige
exemplaren in de handel.
Tweehuizig wil zeggen dat het
zowel mannelijke als vrouwelij
ke planten zijn en de mooie
bloemen lijken erg op elkaar.
Alleen zijn bij de mannelijke
bloemen de meeldraden goed
ontwikkeld en bij de vrouwelij
ke de stamper. Mocht het een 7
jaar oud vrouwelijk exemplaar
zijn dan zou ik er of een man
nelijke dan wel tweehuizige ki
wi in de buurt planten. De kans
op veel vruchten is dan groot.
Maar is het een manlijk exem
plaar dan zou ik de plant ver
vangen door een tweehuizige
kiwi. Een radicale oplossing
tenzij men genoegen neemt
met een mooie klimplant met
mooie bloemen maar zonder
vruchten.
Mevrouw Kerssens Ruurda
uit Haarlem heeft een banaan
(Musa) die in kleikorrels staat.
Dat is dus hydrocultuur en daar
weet ik weinig van. Wel zal de
bemesting heel precies
past moeten worden. ImrjNI
de planten kunnen met h TV
wortels niets onttrekken. Ni
aarde omdat die normale t(
in een pot zitten. Mocht
plant eens verpot worden De
heeft hij goede potaarde i Uil
iets klei nodig. Alle banar TV
houden van hoge luchtvo en
heid. Die krijg je, door de
op een schotel met water
ten. Naar mijn mening zij
droge bladranden en de
ting door luis het gevolg
een te droge lucht. Banan
houden verder van warm yy
maar niet van zon. Alleen
re exemplaren verdragen
J. Lent van Walraven u
Heemstede heeft een Hoi j"r
die ook aangetast is door
opluis. Spuiten met Spru; yy
Plantschoon of ook wel S
kan wellicht helpen, maai
is het om naar de oorzaal
zoeken. Waarschijnlijk tet (r'.
zon gedurende de hete tij
mei. Hortensia's houden
halfschaduw, gedijen zeil
schaduw. Verder houden
van een voedzame vochtij
grond.
GREET BUCHNER
Dit jaar heb ik ontdekt dat
zachte winters wonderen
teweeg kunnen brengen.
Het begin ligt bij de horten
sia's die ik in de loop der
jaren cadeau heb gekregen.
Als ze uitgebloeid zijn gaan
ze de tuin in, op een be
schut plekje in de luwte en
af en toe krijgen ze aan
laagje mulch.
Uit dankbaarheid groeien
ze goed, met prachtig
groen blad,
maar bloeien,
ho maar. Als
bezoek be
langstellend
vraagt wat
voor planten
het zijn, daar
in de hoek,
zeg ik zonder
blikken of blo
zen dat het
bladhortensi
a's zijn. Kijk
maar naar het
mooie licht
groene blad.
Dit antwoord
wordt soms
braaf geslikt,
een andere
keer met een
spotlachje.
Feit blijft dat pjjjj
ik nimmer 2003 p;
bloemen te
zien kreeg. Tot deze zomer.
Geheel onverwacht vorm
den zich aan alle planten
van de Hydrangea macrop-
hylla, zoals deze hortensia
in het Latijn genoemd
wordt, ronde bloemtros
sen. Eerst wit en later van
een fel rose, geheel en al
aangepast aan de mode
kleur van dit seizoen.
Met vreugde en bewonde
ring kijk ik naar deze bloe
menweelde die geheel on
verwacht ontstaan is.
Waaraan ik dit wonder te
danken heb, wist ik heel
lang niet, tot ik ontdekte
dat in veel tuinen hortensi
a's die nimmer of nauwe
lijks bloem hebben ge
vormd deze zomer rijker
dan ooit bloeien. Wie nu
om zich heen kijkt zal zien
dat alle hortensia's in ons
land beter en rijker bloeien
dan ooit te voren en naar
mijn mening is de enige
oplossing van dit bloemen-
raadsel gelegen in de ab
normaal zachte winter die
we gehad hebben. Er was
nauwelijks sprake van een
periode van vorst.
Speurend naar de
historie van
onze hor
tensia's,
GREET BUCHNER
geeft antwoord op
kwam ik tot de ontdekking
dat ze afkomstig zijn uit het
Verre Oosten; aan het einde
van de achttiende eeuw
eerst heel voorzichtig als
orangerieplant toegepast
en pas in de loop van de
negentiende eeuw hier en
daar ook als kamerplant en
zelfs als tuinplant.
Kijkt men in boeken van
Engelse origine, dan staat
te lezen dat de nieuwe cul-
tivars winter
hard zijn.
Maar boeken
vertaald uit het
Duits houden
het voorzichtig
op matig win
terhard zoals
ook veel Ne
derlandse boe
ken.
En de moraal
van dit ver
haal: wie volop
wil genieten
van bloemen
van de Hy
drangea ma-
crophylla, die
zal in een pe
riode van
strenge vorst
vragen Je p]anten
enigszins moe-
\arlem ten bescher
men. Dat wil
zeggen niet alleen een dik
ke laag mulch aanbrengen
rond de wortels maar ook
enige bescherming bieden
aan de takken. Dat wordt
voor mij dus oude gordij
nen of lakens over de hor
tensia's tijdens strenge
vorst. Niet mooi om naar te
kijken, maar ook nu is het
een kwestie van kiezen of
delen en de langdurende
pracht van deze bloemen,
die er een beetje onnatuur
lijk uitzien, wil ik niet meer
missen.
Voor alle liefhebbers van
deze planten nog het ad
vies om de cultivars van de
H. macrophylla, de meest
bekende, vooral niet teveel
te snoeien. Alleen om de
twee of drie jaar wat uit
dunnen. De H. paniculata
en H. arbvorescens die for
ser zijn en tuitvormige
bloemen hebben, zijn beter
winterhard en worden
grondiger gesnoeid.
Alle hortensia's kunnen het
best staande gedroogd
worden in een vaas met
onderin een laagje zeep
poeder. Alle merken zijn
goed, als er maar
geen water bij
komt.
