Kabeljauw binnenkort een luxe vissoort Hoe gezond is thee eigenlijk? Pinda's 'mogelijk' goed voor het lichaam Smaak DONDERDAG 10 AUGUSTUS 2000 Het fytosterol beta-sitosterol (SIT) beschermt niet alleen tegen hart- en vaatziekten, maar lijkt ook de groei van bepaalde tumoren te remmen. SIT kan mogelijk bescherming bie den tegen darm-, prostaat- en borst kanker. Uit een onderzoek dat on langs gepubliceerd is in het Ameri kaanse tijdschrift Nutrition and Cancer blijkt dat met name in pin da's en pindaproducten het SIT-ge- halte hoog is. Kankerbestrijding Nederland vindt de conclusies over de heilzame stof in pinda's echter voorbarig. Het zou om een enkel onderzoek gaan, dat gehouden is onder dieren. ,,Het eten van een bepaald product kan niet leiden tot het terugdringen van tu moren, een gevarieerde voeding is het allerbeste," aldus Kankerbestrij ding Nederland. Fytosterolen zijn natuurlijke stoffen die in planten voorkomen. De be kendste fytosterolen zijn beta-sitos terol, campesterol en stigmasterol. Ze komen in hoge concentraties voor in enkele plantaardige oliën, zaden en peulvruchten, waarondër pinda's. Dat fytosterolen bescherming kun nen bieden tegen hart- en vaatziek ten was al bekend. Zij zorgen er sa men met de enkelvoudig onverza digde vetzuren voor, dat het choles terolgehalte in het bloed - een risico voor hart- en vaatziekten - naar be neden gaat. Zo is onder meer uit on derzoek van de Pennsylvania State University gebleken, dat twee tot drie porties pinda's of pindakaas per dag het cholesterolgehalte met 11 Net als pinda's zou pindakaas stoffen bevatten die heilzaam zijn voor het lichaam. foto united photos de boer robin van lonkhuijsen procent tot 14 procent doet dalen. Dat zij ook een gunstige rol kunnen spelen bij kanker is nieuw. Onder zoek heeft aangetoond dat fytoste rolen de celdeling tegengaan, het doden van tumorcellen stimuleren en van invloed zijn op de hormonen die een rol spelen bij tumorgroei. In een onderzoek dat onlangs gepubli ceerd is in Anticancer Research wer den muizen met menselijke kanker tumoren óf met een dieet rijk aan fytosterolen óf met een dieet rijk aan cholesterol gevoed. De tumoren bij de muizen die het fytosterolen-dieet gekregen hadden, waren 33 procent N POLDERMAN 0 Nederlander drinkt gemiddeld twee koppen per dag kleiner dan die bij de andere mui zen. Ook waren er 20 procent min der uitzaaiingen naar lymfeklieren en longen. Naast fytosterolen bevatten pinda's andere waardevolle voedingsstoffen zoals resveratrol, dat ook in rode wijn voorkomt en wellicht bescher ming biedt tegen hart- en vaatziek ten en bepaalde vormen van kanker. Daarnaast bevatten pinda's vitami ne E, foliumzuur, kalium, magnesi um, zink en voedingsvezels. Om hun dorst te lessen drinken Ne derlanders gemiddeld twee koppen thee per dag. Volgens het jaarverslag van de Nederlandse koffiebranders en theepakkers werd er in 1999 per Nederlander 95 liter thee verzwol gen. Dat is negen liter meer dan in 1998. De consumptie van koffie daal de van 160 liter in 1998 naar 154 liter in 1999 per persoon. Dat er meer thee wordt gedronken, komt wellicht door de opkomst van steeds meer theesoorten. Nu is bij voorbeeld de groene thee erg populair. Groene thee komt van dezelfde plant als zwarte thee (Camellia sinensis). Bij groene thee worden de blaadjes alleen gedroogd. Zo wordt fermenta tie (gisting) door sappen uit de blaadjes voorkomen. Bij zwarte thee is het juist wel de bedoeling dat fer mentatie optreedt. Deze thee krijgt daardoor zijn donkere kleur en spe cifieke smaak. De smaak van thee is behalve van de wijze van bewerking afhankelijk van het land waar de thee vandaan komt en van smaakstoffen en aroma's die eraan worden toegevoegd. Zo geeft bergamot (een citrusvrucht) de spe ciale smaak aan thee van het type Earl Grey. Kruidenthee is geen echte thee, net zo min als vruchten- en bloe- menthee: zij bevatten geen blaadjes van de theeplant. Waarschijnlijk hebben de Nederlan- Theepluksters aan de arbeid in China. ders thee in het begin van de 17e eeuw meegebracht naar Europa. Thee heeft vanaf het begin een ge zond imago gehad. Een pamflet uit de 17e eeuw meldt dat thee bloed zuiverend is, overtollige slaap ver drijft, het verstand scherpt, het ge heugen verbetert, kracht geeft aan foto anefo het hart en goed is voor blaasproble- men. Wij weten inmiddels dat thee flavonoïden bevat, een soort antioxi- danten. Er zijn aanwijzingen dat die een gunstig effect hebben op onze bloedvaten en waarschijnlijk ook van belang zijn bij de preventie van kan ker. Antioxidanten kunnen vrije radi calen onschadelijk maken. E radicalen ontstaan bij de om van voeding naar energie en digen lichaamscellen. Norm; den ze geneutraliseerd door danten. Als dat niet voldoenj beurt, kunnen hart- en vaatz en kanker het gevolg zijn. Flavonoïden komen onder ai voor in thee en wijn. Andere danten die in de voeding voo zijn vitamine C, vitamine E, t caroteen. Door theeblaadjes trekken in heet water lossen i leen de smaak- en kleurstoffi het water, maar ook de flavoi Omdat er zoveel antioxidant; voeding voorkomen is het nc niet duidelijk wat de bijdrage voedingsmiddel afzonderlijk mische analyses tonen aan d, veel antioxidanten in de vorn flavonoïden levert. Uit epidei gisch onderzoek bij grote gro mensen echter blijkt dat het danteffect van thee pas optre vier kopjes thee of meer per Het kan in elk geval geen kwt thee te drinken. Het is een go manier om aan vocht te komi gelijks hebben we 1 1/2 liter nodig. Bovendien levert thee, zonder suiker, geen calorieën INEKE VOLKERS diëtiste voedingscentrum Groentensalade In een week die bol staat van gerechten met vis, wordt ge opend met het recept voor een samengestelde vegetarische sa lade. Die salade past als bijge recht ook heel goed bij gebak ken, geroosterde (barbecue) of gefrituurde zeevis. Zet aardappelen en groenten, elke soort apart, op met ruim kokend water waaraan wat zout is toegevoegd. Kook de aardap pelen 5 minuten. Laat de blok jes op een zeef uitlekken en af koelen. Doe hetzelfde met de wortelen (3 min.), bleekselderij (2 min.), paprika (2 min.). Kook de doperwtjes aan de hand van aanwijzingen op de verpakking. Schep in een kom de uitgelekte en volkomen koud geworden aardappelen en groenten samen met bosuitjes en peterselie luchtig door elkaar. Voeg wat zout en peper toe. Schep de mayonaise erdoor. Presentatie: beleg de borden met in stukken gescheurde sla bladeren. Schep de salade erop en strooi er eventueel grof ge hakte hard gekookte eieren over of schik in partjes gesneden eie ren er rondom. Benodigdheden als hoofdgerecht voor 3 of 4 en als bijgerecht voor 5 of 6 personen; 750 gram aardappelen (geen afkokers), in kleine blokjes (ca. 7 mm); zout; 2 grote dikke (winter) wortels, in minuscule blokjes (ca. 5 mm); 6 bleekselderijstengels, in minuscule blokjes (ca. 5 mm); 1 rode paprika, vruchtvlees in minuscule blokjes (ca. 5 mm); 150 gram diepgevroren doperwtjes; 3 bosuitjes, gesnipperd, 2 eetl. fijngehakte platte- of blad peterselie; witte peper uit de molen; 1 - 1,5 dl mayonaise; 1 krop gewone sla, schoon en droog gemaakt Eventueel 2 - 3 eieren, hard gekookt, grof gehakt. De vis wordt steeds duurder betaald Fisherman's stew Kabeljauw zal binnen afzienba re tijd niet meer behoren tot een van Nederlands meest ge geten vissoorten. Want daar voor wordt de kabeljauw te duur. De vraag naar kabeljauw, ook vanuit het buitenland, wordt steeds groter en het aan bod daarentegen steeds kleiner. Het gevolg daarvan zijn almaar stijgende prijzen. Prijzen die nu reeds zo hoog zijn dat menigeen al kiest voor een andere vissoort. En dat die andere vissoort wel eens zalm zal zijn, behoeft niemand meer te verbazen, want het is in de afgelopen jaren al enkele malen voorgekomen dat de zalm schappelijker geprijsd is dan kabeljauw. Deze laatste krijgt de luxe status zoals tong, tarbot en zeeduivel intussen al heb ben. Dat kabeljauw nu nog tot een van de meest gegeten vissoor ten in ons land behoort is niet zo vreemd. De vis heeft een uit stekende ietwat neutrale vis- maak en leent zich voor vrijwel alle bereidingswijzen die voor vis kunnen worden toegepast. Tien, twintig jaar geleden, toen de kabeljauw nog volop ver krijgbaar was en de prijzen ook veel schappelijker waren dan vandaag de dag trok men in de betere restaurants in ons land de neus ervoor op. De kabel jauw was in de ogen van veel restaurateurs en koks niet ex clusief genoeg. Daaraan is, me de door de gestegen prijzen, zo langzamerhand wel een eind gekomen en kun je, om een voorbeeld te noemen, ook in een een- of tweesterrenrestau rant de vis op de kaart aantref fen. Het was de inmiddels fameuze kok Toine Hermsen uit Maas tricht die de kabeljauw terug bracht op de kaarten van de be tere restaurants in ons land. Met zijn op de huid gebakken kabeljauw oogstte hij in de ja ren '80 zoveel succes, dat ande ren niet konden achterblijven. De smaakstoffen die zich vlak onder de huid van de vis bevin- zoals de leng, heek, pollak en zwarte koolvis. Kabeljauw wordt in ons land voornamelijk gefileerd aangeboden, want Ne derlanders houden nu eenmaal niet van vis met graten. Dat is eigenlijk heel jammer, want wanneer de vis in moten gesne den wordt verkocht, kan men bij de bereiding profiteren van de aanwezigheid van de graten. De vis blijft er tijdens de berei ding wat sappiger door en het komt ook de smaak ten goede. Zalm verdringt de kabeljauw als meest gegeten vis. foto united photos de boer cynthia van dijke den, geven aan de op de huid gebakken kabeljauw een uiterst verfijnde smaak. Dat niet alle vissoorten zich voor een dergelijke bereidings wijze lenen, hebben veel koks daarna moeten accepteren. Een op de huid gebakken stuk zalm smaakt helemaal niet zo fijn als men wel meent en ook veel an dere vissoorten zijn voor een dergelijke bereidingswijze min der geschikt. Wel de kabeljauw en, weliswaar in mindere mate, ook veel van haar familieleden In de vishandel zoekt men ui teraard naar alternatieven voor de kabeljauw. En niet tever geefs, want die zijn er in de fa milie van de kabeljauwachtigen volop. Maar die familieleden smaken wat minder fijn en het visvlees ziet er ook wat grijzer uit dan die van onze kabeljauw. Bekend in ons land zijn de ka beljauwachtigen die in de Oost zee worden gevangen. Ze wor den door de vishandel echter niet altijd onder hun ware naam, zwarte koolvis, aan de Kabeljauwstaarten met tomaten en dille Vraag voor het gerecht van vandaag uw vis handelaar om twee staartstukken van kabel jauw, elk ca. 300 gram. Het visvlees van de staart van de kabeljauw munt uit door een fij ne smaak, die verschilt van het visvlees van de rest van de gefileerde vis. Snijd de beide staartstukken in de lengte door. Spoel ze onder stromend koud water en maak ze droog met keukenpapier. Wrijf ze in niet wat zout. Maak ze vlak voor verder ge bruik opnieuw droog met keukenpapier en wrijf ze in met wat zout en peper. Breng intussen de visfond aan de kook. Voeg tomaten, paprika, balsamico en 2 eetlepels olijfolie toe. Laat alles, onder regelmatig doorroeren, 6 - 8 minuten zachtjes sudderen. Stort alles op een fijne zeef en wrijf zo veel mogelijk vaste bestanddelen door de zeef. Breng alles aan de kook. Strooi allesbinder er over en roer de saus krachtig door. Voeg naar eigen smaak en inzicht zout en peper toe. Schep 4 eetlepels olijfolie in een diep bord. Wentel de staartstukken er aan alle kanten door en bak ze in een hete droge, met kunst stof beklede, koekenpan, aan weerszijden in 7 - 8 minuten goudbruin en net gaar. Presentatie: schep de saus op voorverwarmde borden en wel zo, dat de spiegels van de bor den ermee worden bedekt. Bestrooi de saus met dille. Leg de staartfilets in het midden in de saus. Schik er dilletoefjes als garnering bij. Geef er een royale hoeveelheid warm en knapperig, in eigen oven afgebakken, stok brood bij. Benodigdheden voor 4 personen: 2 kabeljauwstaartfilets, samen ca. 600 gram; 6 zongerijpte (Italiaanse) tomaten, ontveld, vruchtvlees fijngehakt; 2 theel. aceto balsamico (Guiseppe Giusti); 6 eetl. olijfolie; 2,5 dl visfond, uit potje, eventueel van tablet; 1 rode paprika, vruchtvlees fijngehakt; 1 eetl. allesbinder; (zee) zout; witte peper uit de molen; 1,5 eetl. fijngesneden dille en 4 mooie dilletakjes voor de garnering. man gebracht, want soms gaan ze voor de echte kabeljauw door. En dat is natuurlijk niet correct. Het visvlees van de zwarte koolvis is vrij stevig en de smaak is zoals gezegd min der fijn dan die van de kabel jauw. Naast de zwarte koolvis komt ook de witte koolvis voor. Die vis wordt meestal wel onder de juiste naam verkocht: pollak. Ze heeft net als de zwarte kool vis vrij stevig visvlees en de smaak is min of meer verge lijkbaar met die van de zwarte koolvis. De pollak wordt in visserskringen ook wel 'mooie meid' genoemd omdat hij/zij een roze keelholte heeft. Bij de zwarte koolvis is die keelholte zwart van kleur. Het zijn dus geen echte alternatieven voor de'ka beljauw. Dat zijn de andere le den van de familie eerlijk ge zegd ook niet. Een ander familielid is de leng, die zo heet omdat het een lan gere en slankere vis is dan de kabeljauw. Het visvlees van de leng is bijna net zo stevig, de smaak is beduidend minder fijn, maar toch nog altijd beter dan z'n neefje de heek. De heek is minder lang, ook niet zo smal en het visvlees is wat minder stevig dan dat van de leng. De heek wordt veel aan de Atlanti sche kust bij Portugal en Spanje gevangen. In die landen is de vis net zo populair als de kabel jauw bij ons. HANS BELTERMAN Of er ooit een visserman is geweest die een derge lijk gerecht heeft bereid, is mij niet bekend. Het oorspronkelijke recept komt van de Britse eilanden en heeft in de loop van enkele honderden jaren een sterk internationaal karakter gekregen. Een gerecht uit de wereldkeuken! Spoel de vis onder stromend koud water. Maak de stukken droog met keukenpapier en wentel ze daarna door het limoen of citroensap. Laat de"stuk- ken 10 minuten liggen. Verhit een pannetje en laat er 45 gram boter in smelten. Wacht tot het schuim begint weg te trek ken. Voeg de ui toe en laat deze 2 - 3 minuten zachtjes fruiten. Roer er daarna tomatenpuree en paprikapoeder door. Laat alles 2 minuten zachtjes bakken en roer daarna de gezeefde bloem er door. Schenk de visbouillon erbij en blijf roeren tot een niet al te dikke saus is verkregen. Laat de saus en kele minuten zachtjes pruttelen. Voeg naar smaak zout en peper toe. Houd de saus warm. Snijd aardappelen in blokjes. Schep in een kom aardappelen, tomaten, doperwten en/of mais en peterselie luchtig door elkaar. Beboter een ovenvaste schaal. Verdeel het aardap pelmengsel zo gelijkmatig mogelijk over de bodem van de schaal. Schenk de helft van de saus erover. Leg de stukken vis er bovenop en schenk de rest van de saus erover. Bestrooi alles met het mengsel van geraspte kaas en broodkruim. Leg er hier en daar een flintertje boter op. Plaats de schaal in een tot 220 "C voor verwarmde oven. Laat in 16 -18 minuten een fraai licht goudbruin korstje op het gerecht bakken. Presentatie: dien het gerecht in de ovenschaal op. Geef er een gemengde sla met komkommer, r; paprika en bosuitjes apart bij. Tip: voeg aan di aardappelen, tomaten, doperwten en/of maisi peterselie ook nog 200 gram gekookte mossel j Benodigdheden voor 4 personen; 600 - 750 gram gefileerde kabeljauw, in 12 min of meer gelijke stukken; 3 eetl. limoen- of citroensap; ca. 75 j gram boter; 1 grote ui, ragfijn I gesriipperd; 3 eetl. tomatenpuree; 1 j theel. milde paprikapoeder (Edelsüsz); 40 gram bloem, gezeefd; 4.5 dl visbouillon, eventueel van tablet; (zee) zout; witte peper uit de molen; 600 - 750 gram gekookte aardappelen; 4 tomaten, ontveld, vruchtvlees in blokjes gesneden; 250 gram doperwten en/of mais, gekookt, uitgelekt; 2 eetl. fijngehakte peterselie; 35 gram fijngeraspte belegen (of nog oudere) Goudse kaas; 3 eetl. droog kruim van witbrood. Ragout met kabeljauw Spoel de vis onder stromend koud water. Verdeel de vis in 6 of meer stukken. Breng 1,25 liter water aan de kook. Voeg peterseliestelen, prei, limoen- of ci troenschijfjes en wat zout toe. Houd alles 10 minu ten tegen de kook aan. Leg de vis in de pan en houdt alles 7 - 8 minuten tegen de kook aan. Schep de gepocheerde vis uit de pan en laat ze op keuken papier uitlekken. Houd de stukken daarna warm. Zeef het pocheervocht van de vis. Verhit een pan met dikke bodem. Laat 40 gram bo ter erin smelten en wacht tot het schuim begint weg te trekken. Roer de gezeefde bloem snel door de he te boter. Blijf roeren tot volkomen glad mengsel is verkregen. Temper de warmtebron en laat de nu verkregen roux enkele minuten zachtjes 'garen'. Schenk er vervolgens, onder voortdurend roeren, de melk, wijn en nog zoveel gezeefd pocheervocht van de vis bij tot de saus de gewenste dikte heeft ver kregen. Laat de saus hierna nog 5 minuten zachtjes pruttelen. Laat er daarna onder voortdurend roeren de helft van de kaas in oplossen. Proef de saus en voeg naar smaak zout en peper toe. Roer daarna de peterselie door de saus. Verdeel de vis in kleine stukken. Schep ze voorzich tig door de saus. Doe daarna alles over in een licht beboterde ovenvaste schaal. Schep in een kom de rest van de geraspte kaas en het broodkruim door elkaar. Bestrooi het gerecht ermee en leg er hier en daar een flintertje boter op. Plaats de schaal in het midden van de tot 250 "C voorverwarmde oven of (niet al te dicht) onder een hete ovengrill. Zodra er een fraai goudbruin k op het gerecht is verkregen, kan de ragout woi opgediend. Presentatie: dien het gerecht in de ovenschaal Geef er gebakken (wok) spinazie en gekookte I aardappeltjes bij. Benodigdheden voor 4 personen: 400 - 500 gram gefileerde kabeljauw; 8 bladpeterseliestelen, grof gesneden; 1 stukje prei, het witte en/of licht geelgroene deel, in smalle ringen; 2 dunne schijfjes limoen of citroen; (zee) zout; ca. 60 gram boter; 35 gram bloem, gezeefd; 2 dl melk; 1 dl droge witte wijn, zoals Vin de Pays Charentais; 100 gram fijngeraspte extra belegen (of nog oudere) Goudse kaas; witte peper uit de molen; 2 eetl. fijngehakte bladpeterselie; 3 eetl. kruim van droog witbrood. Kruiswoordraadsel HORIZONTAAL: 1. Muzieksoort; 4. een en ander; 6. pachten; 9. zeuren; 11. voorzetsel; 12 onheilsgodin; 13. klaar; 15. ontvangstbewijs; 17. brilslang; 19. rivier in Rusland; 20. kaartruitertje, 21 godin van de tweedracht; 23. Venetiaans bestuurder; 24 muzieknoot; 25. brandgang; 27. oude lengtemaat; 28. kloosterling; 32. aangezien; 34. puist, 35. onder (in samenst.) VERTICAAL: 1 Muzieknoot; 2 uitroep van herkenning; 3. Europeaan; 4. een zekere; 5. soort slee, 7 tweetenige luiaard; 8. een eik van schors ontdoen, 9. schaaldier, 10. iemand die iets nastreeft; 11. kaartterm; 14. dierenverhaal; 16. centrale antenneinrichting; 18. atmosfeeroverdruk; 22. geluidloos; 23. kindergroet; 26. toespraak; 29. kledingstuk; 30 gravure; 31. voorzetsel; 33. getijde. Oplossing van woensdag: Horizontaal: 1. Glansrol; 5. poetslap; 6. maki; 8. tent; 10. erica; 12. plots. Verticaal: 1 Gepast; 2. aceton; 3. sesam; 4. opaak; 7. animo; 9. terp; 11. aas. HET WEER 'Cycloon van Borculo' 75 jaar geleden Het is vandaag 75 jaar geleden dat het Ach- terhoekse stadje Borculo door een krachti ge windhoos werd getroffen. De 'cycloon van Borculo' richtte grote verwoestingen aan. Vrijwel geen enkel huis of boerderij doorstond de storm ('het tempeest') scha devrij en veel panden waren na afloop van het kortstondige natuurgeweld rijp voor de sloop. Het aantal doden bleef gelukkig be perkt tot drie. Uit ooggetuigenverslagen blijkt dat vooral de onheilspellende gele en inktzwarte luchten veel indruk hebben ge maakt. De toenmalige hoofddirecteur van het KNMI, professor Van Everdingen, bleek zijn tijd trouwens ver vooruit te zijn. Aan de hand van verklaringen van ooggetuigen en metingen met behulp van weerballonnen legde hij verband tussen de windhoos en de hoge windsnelheden in de bovenlucht. Uit het boek 'Weergaloos Nederland' (au teurs Geurts en Kuiper) blijkt dat zulks een revolutionair idee was. Pas decennia later werd door Amerikaanse experts het ver band tussen hozen en krachtige winden in de bovenlucht erkend. Over de ramp van Borculo had vandaag een boek moeten ver schijnen, maar de publicatie daarvan is uit gesteld tot november. Windhoosgevaar in het westen van het land is trouwens kleiner dan in het oosten. Dat komt dankzij de ma tigende invloed van de Noordzee. Wel kun nen in deze maand en in september, wan neer de temperatuur van het zeewater op z'n hoogst is, waterhozen ontstaan. Over het algemeen zijn dergelijke hozen ei minder krachtig dan windhozen. De mende dagen staat het weerbeeld in ken van zomerse hogedruk. Morgen weliswaar eerst nog wolkenvelden, ls komt er meer zon en stijgt de tempel tot 23 graden. De wind is meest zwal veranderlijk. Op zaterdag zijn er flink rioden met zon, waait er een zwakke uit oostelijke richtingen loopt het kw tot 25-26 graden. Op zondag opnieui mers warm maar later wel een onwe< kans. Gisteren veel zon en hoge temj ren. Bloemendaal mat 24,1 en Nieuu nep 24,5 graad.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 2000 | | pagina 16