Herders maken zich zorgen
Gesprek van de Dag
Roodkapje brengt Hongaar geheugen terug
M
ZATERDAG 5 AUGUSTUS 2000
^ammontaar
Vliegtuigonderhoud KLM
Het moet een nachtmerrie zijn voor elke luchtvaart
maatschappij. Werknemers uit de eigen gelederen
waarschuwen voor tekortkomingen bij het vliegtuigon
derhoud. Het overkomt de KLM deze zomer.
De voormannen van de nieuwe Nederlandse Vereni
ging van Luchtvaarttechnici stellen dat de druk om
vliegtuigen goed te keuren groeit, terwijl de veiligheids
marges afnemen. De voorzitter beweert ook dat onder-
houdsrapporten worden vervalst. In één geval zou een
toestel met ernstige technische gebreken zijn vertrok
ken.
Behalve een mogelijk serieus probleem, betekenen de
ze uitlatingen ook een pr-ramp voor de KLM. De lucht
vaartmaatschappij is gewend aan negatieve publiciteit
(eekhoorntjesaffaire, ontslagen, ruzie met Alitalia en te
late koffers), maar twijfels over de veiligheid behoren
tot de allerzwaarste categorie. Het gekoesterde imago
van betrouwbaarheid dreigt averij op te lopen.
De veiligheid is absoluut niet in het geding, zo beklem
toont de KLM. Toch werd besloten een interne com
missie in te stellen om de klachten te onderzoeken. De
rebellerende technici kregen ondertussen te horen dat
zij hun mond moeten houden tegen de media. Praten
met journalisten is in strijd met de CAO, zo klonk het
dreigend.
Zeven vakbonden en verenigingen betuigden de KLM-
directie deze week steun. De veiligheid is niet in het ge
ding en 'het kleine groepje' technici moet voorlopig
zwijgen, zo luidde de boodschap van een open brief.
Een opmerkelijke stap, aangezien het onderzoek pas
over enkele weken klaar is en dan pas conclusies kun
nen worden getrokken.
Natuurlijk zijn de bonden terecht bezorgd dat de goe
de naam van de KLM wordt beschadigd. Maar het gaat
wel erg ver om op de stoel van de KLM-directie te gaan
zitten en collega's vragen te zwijgen. De 'klokkenlui
ders' zijn hooggekwalificeerde technici, die zeggen te
handelen in het belang van de veiligheid en de KLM
zelf.
Als grondwerktuigkundigen moeten deze mannen be
slissen of een vliegtuig veilig genoeg is om de lucht in
te gaan. Deze verantwoordelijkheid nemen zij dusda
nig serieus dat zij bereid zijn om met openlijke kritiek
de eigen toekomst in de waagschaal te stellen. Deze
technici verdienen geen spreekverbod.
Chicago eerste stad
met pingpong festival
Zeven weken lang kan er in de Amerikaanse stad Chi
cago op de meest uiteenlopende locaties worden geta
feltennist. Tijdens het pingpong festival staan er vijf
honderd tafeltennistafels in parken, bibliotheken, poli
tiebureaus en winkelcentra.
Iedereen die wil, kan gratis meedoen aan een wed
strijd. Voor de noodzakelijke balletjes en batjes wordt
gezorgd. Het festival wordt gezien als een manier om
de inwoners van Chicago nader tot elkaar te brengen.
Maar in Chicago hopen ze ook dat het initiatief om een
andere reden aanslaat. De voorganger van het ping-
pongfestival, een tentoonstelling van nepkoeien die
werden beschilderd door kunstenaars, kreeg vorig jaar
veel belangstelling. Het initiatief leverde de gemeente
kas ongeveer 200 miljoen dollar op, omdat veel toeris
ten het evenement wilden zien. Onder meer New York
en Cincinnati volgden Chicago en stelden ook kunst
koeien ten toon in de openbare ruimte.
Geen geld terug
voor dure violen
Een vioolbouwer uit Kampen hoeft een klant die twee
violen bij hem had gekocht, geen geld terug te betalen.
De klant uit Rhenen had 35.000 gulden voor de twee
instrumenten betaald, maar uit taxatie bleek dat zij
maximaal 3.800 gulden waard zijn. Voor de rechtbank
in Zwolle eiste hij zijn geld terug. Maar de rechtbank
stelde de vioolbouwer in het gelijk.
De klant kocht de violen in 1994 voor zijn muzikaal ge
talenteerde kinderen. Vijfjaar later bleek bij twee taxa
ties dat de instrumenten de 35.000 gulden niet waard
zijn. Volgens de rechter is niet bewezen dat de viool
bouwer onrechtmatig heeft gehandeld. Ook de eis van
vernietiging van de koopovereenkomst is afgewezen.
De bejaarde Hongaarse ex-
krijgsgevangene, die de afgelo
pen 53 jaar volledig vergeten in
een Russische psychiatrische
inrichting heeft doorgebracht,
kan waarschijnlijk deze maand
nog naar Hongarije. Een
woordvoerder van het ministe
rie van buitenlandse zaken van
Hongarije zei gisteren dat de
Russische regering bereid is de
man te repatriëren. Het in orde
maken van de benodigde pa
pieren zal ongeveer twee weken
duren. Dan krijgt de man ook
een paspoort, al is niemand ze
ker van echte naam. volgens de
inrichting waar hij al die jaren
gezeten heeft, heeft hij Andras
Andrejevitsj Tamas. De Hon
gaarse luchtvaartmaatschappij
Malev heeft aangeboden de
man gratis naar Hongarije te
vliegen.
Met veel geduld en met behulp
van een sprookje uit zijn kin
dertijd is een psychiater er naar
eigen zeggen in geslaagd het
geheugen van Tamas weer tot
leven te wekken. Volgens de
Hongaarse psychiater Andras
Veer, die Tamas vorige week
drie dagen lang heeft bezocht,
is de oorlogsveteraan zich zijn
moedertaal langzaam weer
gaan herinneren. Bovendien
zouden enkele herinneringen
uit zijn vroegere leven boven
zijn gekomen. „Ik ben ervan
overtuigd dat de man een etni
sche Hongaar is. Ik had een
sprookjesboek meegenomen en
hij las Roodkapje voor in vloei
end Hongaars", aldus Veer.
Tamas zou gezegd hebben in
Turocszentmarton geboren te
zijn, een plaats in het huidige
Slowakije die nu Martin heet.
Turocszentmarton was onder
deel van Hongarije tot na de
Eerste Wereldoorlog Tsjecho-
Slowakije werd gesticht. „Hij
gebruikt een regionaal dialect
dat typisch is voor het noorde
lijke gebied", aldus Veer, doe
lend op de voormalige Hon
gaarse regio. De in een psychia
trisch ziekenhuis in Kotelnitsj,
965 kilometer ten oosten van
Moskou, verblijvende Tamas
slaagde er echter niet in zich de
meisjesnaam van zijn moeder
te herinneren en ook niet of hij
broers en zussen had.
Ambtenaren op de gemeente
kantoren van Martin en het
aangrenzende Bystricka heb
ben verklaard geen gegevens te
bezitten over iemand met de
naam Tamas. „Zijn naam is
niet echt gangbaar in deze regio
en we hebben geen bewijs van
zijn geboorte", aldus Jana Mas-
nicova, archiviste in Bystricka.
Volgens Veer bestaat de moge
lijkheid dat Tamas in zijn jonge
jaren naar Hongarije is ver
huisd en dat plaatselijke archie
ven gedurende de Tweede We
reldoorlog zijn vernietigd. Veer:
„Hij sprak ook over naar Hon
garije gaan en vertelde dat hij
tijdens de Tweede Wereldoor
log voor het Hongaarse leger in
de Don-regio heeft gevochten."
Met de Don-regio wordt het ge
bied rond de rivier de Don in
het zuiden van Rusland be
doeld. „Hij beschreef 'een re
gen van granaten' en vertelde
per trein getransporteerd te zijn
naar Siberie", aldus Veer. In
1944 vochten zo'n 150.000 sol
daten in het Tweede Hongaarse
Leger onder bevel van de nazi's
bij de rivier de Don. Vermoede
lijk kwamen zo'n 90.000 Hon
garen om in directe gevechten
met het Rode Leger, terwijl dui
zenden anderen stierven van
wege de barre omstandighe
den.
Veer, tevens directeur van het
Hongaarse Nationale Psychia
trische en Neurologische Insti-
Schaapjes op het droge, scheper in de sloot?
Er klinkt gemekker in en rondom de Drentse schaapskooien. De herders voelen
zich in hun voortbestaan bedreigd nu de landelijke, overigens karige, subsidiere
geling op de helling gaat. Het geld gaat niet langer naar de herders, maar naar de
beheerders van de terreinen waar de schaapjes grazen. De schepers vrezen dat ze
binnen de kortste keren worden bedankt voor de bewezen diensten.
Een zekere mate van opwinding
heeft zich meester gemaakt van
een groep van ruim honderd
mensen die zich deze ochtend
hebben verzameld rondom de
schaapskooi aan de Benderse
in Ruinen. Over enkele ogen
blikken trekt scheper jan Mos
(bijna 60) met zijn kudde
Drentse heideschapen de heide
op. Vaders en moeders in va
kantietenue hebben camera's
paraat om hun kinderen tussen
de schapen voor de eeuwigheid
vast te leggen. De kleintjes vin
den het geweldig wanneer de
kudde van 430 schapen luid
blatend de kooi verlaat voor
een nieuwe dag op de grote stil
le heide.
Mos - hoedje, vaalblauw spij
kerpak - kijkt, voor hij zijn drie
bordercollies opdracht geeft de
schapen de hei op te sturen,
nog even om naar de menigte.
„We spelen hier elke dag een
toneelstukje." De herder is on
derhand gewend aan de be
langstelling. ,,'s Avonds als ik
terugkom met de schapen
staan hier soms wel 600 men
sen. De mens is ook een kudde
dier, denk ik dan."
Al meer dan een halve eeuw
gaat in Ruinen elke dag een
scheper met zijn kudde de hei
op. Óf dat in de toekomst ook
zo blijft, is een vraag die Mos en
ook de stichting tot behoud van
Drentse Schaapskudden bezig
houdt. De Dierenbescherming
en de Algemene Inspectiedienst
houden de kuddes nauwlettend
in de gaten en financieel is het
niet echt rooskleurig. Het mi
nisterie van landbouw, natuur
beheer en visserij wil vanaf vol
gend jaar de subsidie van en dan is het ook klaar. Of dat subsidies zijn toch de laatste grazers. „Die kuddes lopen op zijn kudde bij. „We hebben er
11.000 gulden per schaapskud- voordeliger is, weet ik niet. Bio- loodjes die ons helpen," zegt de hei omdat we dat graag wil- parkeerplaatsen voor aange-
de niet meer rechtstreeks uitke- logen hebben onderzocht en Mos. len. De angst van de herders is legd, aangepaste wc's en nie
ren aan de herder. Het geld vastgesteld dat koeien betere De zorgen zijn volgens Jan Nijs- te begrijpen maar niet helemaal mand hoeft er maar een dub-
moet naar de terreinbeheer- grazers zijn... Maar misschien sen van Staatsbosbeheer wat terecht. Natuurlijk grazen koei- beitje vo.or te betalen. Dat is
ders, zoals Natuurmonumen- concluderen ze over vijf jaar voorbarig. „Als 't goed gaat, is en heel anders dan schapen, toch prachtig."
ten, Defensie of Staatsbosbe- weer iets heel anders." er toch geen reden om af te wij- maar schapen komen op plek- Hoewel het financieel een strijd
heer. Nederland telt 25 schaapskud- ken? Voor mijn gevoel veran- ken waar koeien niet kunnen is, denkt Mos niet dat de
Deze instanties moeten het des, die gesteund worden door derter vrij weinig." Ook bij Na- komen." Natuurmonumenten schaapskuddes ten dode zijn
geld vervolgens doorsluizen rijk en provincie. „Tot dusver tuurmonumenten worden de wil daarom zelf volgend jaar opgeschreven. „In deze tijd van
aan de herders als begrazings- krijgen we geen geld van Na- sombere scenario's van de her- een schaapskudde van pakweg welvaart moet dit toch kunnen,
premie. Tenminste, zo is de fi- tuurmonumenten of van ders niet onderschreven. „Of de 250 schapen laten grazen op Als het nu slecht ging, maar we
losofie op papier. Mos vreest Staatsbosbeheer, hooguit wat nieuwe regeling makkelijker is, het Doldersumse en Wapser- zitten economisch in een stij-
dat het in de praktijk anders zal natuurlijke arbeid. We moeten weet ik niet. Het geld moet uit- veld. gende lijn. Als je ziet wat we al-
gaan. Hij heeft bovendien te alles bij elkaar scharrelen. Met eindelijk toch bij de schaaps- Mos meent dat de instandhou- lemaal uitgeven. Natuurmonu-
maken met drie verschillende de verkoop van schapen zorg je kuddes terechtkomen. Het lijkt ding van de schaapskuddes een menten heeft een miljoen le-
grondeigenaren. „Straks zegt voor wat inkomsten, maar daar me vooral een administratieve belangrijke cultuurhistorische den. Ik zeg: wat we hier doen,
zo'n terrein beherende instan- word je niet rijk van. Zonder die aangelegenheid", zegt Ruud waarde heeft. Bovendien ver- kan iedereen zien. Hier wordt
tie: wat ik moet ik hier met die subsidies is het wel uit te hou- Kreetz van Natuurmonumen- vullen de Drentse schaapskud- geen geld over de balk ge-
rotschapen van jullie. Ze kun- den, maar dan mis je elk jaar ten. des een belangrijke publieks- gooid."
nen heel goed denken: we heb- wat. Mocht de provincie ook Deze club is voorlopig ook niet functie. Per jaar wonen zeker
ben het geld in de knip, jagen gaan strepen in de bijdrage, van plan om de schaapjes op de 150.000 mensen de dagelijkse jan schlimbach
koeien op de hei, raster erom dan kun je het vergeten. Die hei te vervangen door andere uit- en intocht van de herder en
tuut, heeft de afgelopen
getracht Tamas naar Ho1
te krijgen. „We moeten
pierwerk dat benodigd is
hem naar Hongarije te k
snel afhandelen zodat w1
hier een gepaste behang
kunnen geven", aldus V(
psychiater zegt dat de oi
digheden om Tamas te
gen in Hongarije gunstig
dan in Rusland, terwijl h
hoopt dat de patiënt in 2
moedelijke moederland
zijn spraak en geheugen
zal krijgen.
T-shirt me
kraakcode
DVD verboi
In de Verenigde Staten is/
week rumoer ontstaan oj]
T-shirt. Een slim bedrijf j,
op de rug van het shirt e(]
de afgedrukt waarmee dy
liging van digitale videoi
(DVD's) te kraken is. Aclfc
filmstudio's voeren een ljf
tocht tegen de verspreid^
de code.
De filmstudio's strooienL
dagvaardingen. Ook het F
Copyleft, dat een shirt ojl
markt brengt met een cof
handleiding voor het bra,
van de beveiliging, vondf]
dagvaarding op de deurij
grote vraag is of een shirj]
het recht op vrije menint
ting valt. t
De filmindustrie heeft DV|
expres gecodeerd zodat jj,
kunnen worden gecopiel
Die code bleek evenwel t
terhalen. De filmindustrih
beert de schade nu te bef:
door verspreiding van
deermethode tegen te ga^
feite is de rechtszaak eeri
zaak voor een wet die in
aangenomen om auteurs
ten in het digitale tijdperfc,
gelen.
De gemoederen raken in^
dels flink verhit. De New
Times suggereert dat de i
kan worden gedagvaard r
het plaatsen van een fotftj
het T-shirt. Dragers van It
shirt vragen zich af of ze j,
schuldig maken aan het y
spreiden van illegale infer
tie. Copyleft doet ondert
goede zaken met het shii{
het gesteggel zijn de T-sfy
niet aan te slepen.
DummyrÊ
op oldtimj
Tony Travers hoorde eei^
me klap, belde de politiejr
Australische luchtmacht^
ging een boterham voor fr
zelf klaarmaken. Toen hijp
later buiten ging kijken z
dat de oldtimer die zijn tl
man jaren aan het opkn^
was geweest volledig wai
nield. Even later belde dt
macht om te zeggen „dar
een raket verloren haddeL
Een straaljager die terugL
van een oefening had de[\
lo zware, van glasvezel vi,
digde dummy per ongelu
vallen boven de noordeli!
stad Darwin. De luchtma
zegde toe het verlies van|
to, een Toyota Land Cruf
de jaren zeventig, te verg
Het Gat in de Markt
enselijk
nescherm. Hoe het precies zit met het weer zal ik graag
bij gelegenheid uitleggen, maar ik heb er nu even geen
tijd voor. Je hebt dus een specifieke hoes nodig. Maar
helaas: zo'n hoes bestaat niet. Ik ben in tuincentra ge
weest, in meubelspeciaalzaken, waar al niet maar ge
loof me: in de hele Randstad is dat ding niet te koop. In
de economie heet zoiets: een gat in de markt.
En zo zijn we dan aanbeland bij mijn vinding van van
daag: de zwenk-armparasolhoes. Zoals de klassieke
hoes opgezet wordt als een muts, zo trek je de zwenk-
armhoes aan als een jas. Met klitteband in plaats van
knopen. En in de nek van die jas zit een capuchon met
een spleet erin. En die capuchon schuifje dank zij die
spleet over die stang heen.
Uw vraag: komt er geen regenwater door die spleet in de
hoes? Mijn antwoord: neen, want binnenin die capu
chon zit een extra capuchon. Zoals een tent een binnen-
tent heeft. Ik begrijp dat u graag een werktekening van
die hoes zou willen zien. Helaas, anderen zijn er te vaak
vandoor gegaan met mijn vondsten. Die werktekenin
gen liggen in een kluis in de bank. Mensen met serieuze
belangstelling en dito financiën zullen mij via de krant
weten te vinden.
Door al die tekeningen is mijn ruimte voor vandaag op
en moet mijn andere vondst (het fietssleuteltje dat niet
verloren kan worden wachten tot een andere keer.
Prinses IRENE viert
vandaag haar 61ste ver
jaardag. De prinses, die
deze titel zelf niet meer
gebruikt, is sinds 1964
geen lid meer van het
Koninklijk Huis. Zij be
sloot toen geen toe-
J g stemming te vragen
I voor haar huwelijk met
I de Spaanse troonpre-
tendent CARLOS HU-
GO van Bourbon-Par-
ma. Daarmee gaf Irene,
/M die de laatste twintig
jaar weer in Nederland
woont, haar aanspraken op de troonop
volging op. Het (gescheiden) paar heeft
vier kinderen. Bij het huwelijk van neef
prins BERNHARD JR. waren beiden
weer even samen.
JEROME SMITH, de slaggitarist en me
de-oprichter van de discogroep KC
The Sunshine Band is bij een bizar
bouwongeluk om het leven gekomen. De
47-jarige Jerome Smith werd na een val
overreden door de bulldozer die hij zelf
bestuurde. Smiths band werd in de ja
ren zeventig enorm populair met hits als
'Thats the way I like it' en 'Get dl
night'. De laatste tijd bediende
de machinerie voor een bouwbed
Florida. Bandleider Harry 'KC' Ci
heeft geschokt gereageerd op hel
luk.
Chinese hondenbezitters zijn de
tuin van Peking massaal te hulp
ten in een ongebruikelijke actie,
ben hun viervoeter aangeboden c
pasgeboren panda te zogen. Don
schonk REUZENPANDA LELE in
het leven aan een tweeling. De e
onder het personeel sloeg echter
om toen bleek dat Lele slechts e<
de twee zoogde. Haar melkproduf 1
was te laag om twee babypanda'!
den. In dergelijke gevallen zorgt
rentuin voor kunstmatige voed in#'
sis van hondenmelkproteïnes. M<
daarvan is in de zomermaanden
voorradig omdat in die periode z
teven zogen. De dierentuin besla
om een advertentie te plaatsen in
hoop de babypanda uit de brand
nen helpen. Die opzet slaagde. E
passer van de dierentuin zei dat
doende kandidaten zijn om de pl
van Lele in te nemen.
Herder Jan Mos: „We spelen hier elke dag een toneelstukje.
FOTO GPD HARRY TIELMAN
Genoeg gerommeld. Er moet geld verdiend worden.
U kent misschien mijn voorliefde voor uitvindin
gen. De vuilniszak met een kleurtje aan de
onderkant zodat je bij het afrollen van de
vuilniszakkenrol weet waar je scheuren
moet. En tevens wat de onderkant van de
zak is. De pannenset waarvan niet al
leen de pannen maar ook de deksels in
elkaar passen. Wat heb ik al niet be
dacht tot heil van de mensheid. En
nooit een stuiver aan verdiend.
Bij deze gooi ik mijn nieuwe vinding op
de markt. En denk er om: deze publicatie
dient tevens als octrooiaanvrage. De pa
rasolhoes! Ik weet dat de klassieke parasol
al een hoes heeft. Zie tekening 1:
Gewoon zo'n ding dat je over de parasol
heen schuift. Een soort muts. Maar tegen
woordig zijn er nieuwe parasols op de
markt. Van die dingen met een zwenkarm.
Zie tekening 2:
En mijn vraag, lieve vrienden: hoe schuif je
zo'n mutsenhoes over de stang AB heen. Dat
gaat natuurlijk niet. Die stang zit in de weg.
Dat betekent dat je die parasol bij ieder re
genbuitje moet demonteren. Andiers heb je
binnen de kortste keren het weer in dat zon-
