Noordelijke kunstenaars ontvangen maar weinig subsidie
heb de vertrouwde wereld op zijn kop gezet'
Dancefestival met
60 dj's en live-acts
"kent van Gogh tekende
vhol'je Hollandscheveld'
Cultuur Kunst
Japans theater
'Interactieve roman'
van Stephan Sanders
Rembrandthuis krijgt geld
[DAG
3 AUGUSTUS 2000
tips Wassenaarse kunstroof
le uitzending van het programma 'Opsporing verzocht'
jopen dinsdag over de kunstroof in Wassenaar heeft
i enkele bruikbare tip opgeleverd. Dat meldt de politie
tenaar. In de nacht van 27 op 28 juli werden uit de wo-
196-jarige kunstschilder Sierk Schroder 27 van zijn
en, aquarellen en tekeningen geroofd. Onder de schil-
fevonden zich zeer persoonlijke werken, zoals drie teke-
an Schröders moeder op haar sterfbed en een in 1943
schilderij van zijn dochter Ruth. De gestolen werken
it afgelopen jaar nog te zien op een overzichtstentoon-
an zijn werk in de Haagse Pulchri Studio aan het Lange
Atjr
van Leeghwater
Het Noord-Hollands landschap en de monumenten
itraal bij de zomerse manifestatie 'Uit! In het land van
lt v|ter'. De reeks activiteiten begint op 11 augustus met
irfgoedwandelingen in Beemster. Van 11 augustus tot
e september is het effect van het werk van waterbouw-
>te3Leeghwater te bezichtigen tijdens de speciaal uitgezet-
:adiute. In De Rijp en Eilandspolder zijn dorpswandelin-
ge~pn natuurwandeling terwijl De Schermer zich presen-
'tslt muziek en een boottocht. Middenbeemster verzorgt
L ejonstratie van het Noord-Hollandse steenwerpen.
Jiejestijn in Arnhem
1 Dj in Arnhem vindt van 23 tot en met 27 augustus het
'icljRijnfestijn plaats. Het programma is zo samengesteld
üë'lor jong en oud wat te beleven is. Zo treedt Het Gelders
?'e_p in de buitenlucht, is er een vliegshow boven de Rijn,
'er fde binnenstad oldtimers en is er aan de Rijnkade een
êehtbioscoop. Vrijdagavond 25 augustus is er een smart-
'e fyond.
Is van Vincent- van
5 een kerkhofje blijkt
It Drentse Pesse te zijn
Hmaar in het naburige
Rheveld. Tot die con-
)mt de Hoogeveense
Albert Metselaar na
bestudering van de
™®Ten van de brieven die
van Gogh aan zijn
to schreef
)gh verbleef half sep-
B83 enkele dagen in de
i van Hoogeveen. Daar
,r%ij een tekening van
hofje. Lange tijd werd
zehen dat dit het kerk-
j Pesse was. Die opvat-
'eïafkomstig van de Ant-
n wetenschapper Tral-
Metselaar het boek van
had gelezen, kreeg hij
e" el dat er iets niet ldop-
®l1laar heeft veel studie
*s iiaakt van kerkhoven in
de gemeente Hoogeveen. Hij
las daarom ook de brieven die
Vincent van Gogh aan zijn
broer Theo schreef.
„Opmerkelijk is dat het to
rentje dermate onduidelijk
wordt weergegeven dat daaruit
helemaal niet valt op te maken
van welke kerk die afkomstig
is", zegt Metselaar. Tralbaut
had zijn opvatting juist voor
een groot deel op het torentje
Groningen Een expositie of theater? Het Groninger Museum heeft
zijn best gedaan de tentoonstelling 'Japans porselein uit Nederlandse
collecties' zo opvallend mogelijk te presenteren. Het Philippe Starck-
paviljoen, genoemd naar de beroemde Franse ontwerper, is bij uitstek
geschikt om deze Japanse vaas op zijn voordeligst te tonen. De expo
sitie bevat een grote hoeveelheid eeuwenoude Japanse sier- en ge
bruiksvoorwerpen van aardewerk, zoals pronkborden, dekèelvazen,
rijstkommen, theeserviezen, scheerbekkens en flessen. Een deel van
de voorwerpen is afkomstig uit particuliere collecties en is nog nooit
eerder vertoond. De tentoonstelling in het Groningermuseum duurt
nog tot 5 september.
FOTO CPD/HAN DE GRAAF
Helft van Rijks steun naar Amsterdamse kunstenaars
amsterdam anp
Schrijver, columnist en televi
siemaker Stephan Sanders pu
bliceert vanaf 6 oktober een
interactieve roman. Lezers
kunnen via de site www.lief-
de-is-voor-vrouwen.nl de
voortgang van het verhaal vol
gen en commentaar leveren
op stijl en inhoud.
Sanders plaatst drie begin-
varianten van het verhaal op
de site, elk een ander moment
uit de vertelling. De meest ge
lezen scène wordt vervolgens
het eerste hoofdstuk van de
roman. De publicist zal de
volgende hoofdstukken vanuit
die startpositie schrijven en
beetje bij beetje online publi
ceren. Twee keer per week ziet
een bezoeker de schrijver live
aan het werk, wekelijks kan de
lezer de aanvulling downloa
den.
Op die manier kan een be
zoeker van de site de wor
dingsgeschiedenis van de ro
man van dichtbij meemaken
en er commentaar op leveren.
De vijf beste commentaren
worden door Sanders online
beantwoord. Een verslag van
de discussie die daaruit ont
staat, wordt wekelijks in het
magazine van de Volkskrant
gepubliceerd. De Amerikaanse
schrijver Stephen King publi
ceert zijn thriller The Plant op
dit moment ook op internet
en laat de lezers ervoor per
hoofdstuk betalen.
Sanders: „Internet is een
soort beeldtelefoon, er kan
over stijl gediscussieerd wor
den aan de hand van heel
concrete zinnen of paragra
fen. Zo wordt het ook een
soort schrijfcursus." Sanders
heeft dit najaar een gast-
leerstoel aan de Rijksuniversi
teit Groningen. De ervaringen
die de publicist opdoet met
deze roman hoopt hij te kun
nen gebruiken bij zijn colle
ges. Bovendien past deze ma
nier van publiceren bij San
ders' manier van schrijven.
„Al schrijvende schrijf ik. Ik
heb natuurlijk wel een idee
over het verloop van het ver
haal, maar of het werkt, zie ik
pas als ik schrijf."
Sanders' uitgeverij Vassal-
lucci vervult een pioniersrol,
stelt uitgever Oscar van Gelde
ren. De site valt onder de web
pagina's van de Amsterdamse
uitgeverij, maar Vassallucci
verdient niets aan het project.
Van Gelderen ziet wel voorde
len. „Dit is de eerste interac
tieve roman in Nederland. De
publiciteit is gunstig voor de
uitgeverij en voor de verkoop
van de gedrukte vorm van de
roman, die eind januari 2001
zal verschijnen."
leeuwarden gpd
Metselaar bestudeerde daar
om heel gedetailleerd de teke
ning en de beschrijving die Vin
cent van Gogh van het kerkhof
je geeft in de brieven aan zijn
broer. Hij komt tpt de conclusie
dat wat Van Gogh op zijn teke
ning weergeeft, de schilder
nooit gezien kan hebben in
Pesse. Hij meent dat de be
graafplaats van Hollandsche
veld veel meer overeenkomsten
vertoont met de tekening en de
beschrijving in de brieven aan
zijn broer Theo.
Het Fonds voor Beeldende Kunsten,
Vormgeving en Bouwkunst (Fonds BK-
VB) heeft in acht jaar tijd slechts veer
tien Friese kunstenaars verblijd met
een individuele subsidie. Aan Amster
damse kunstenaars werd in de periode
van 1988 tot 1997, de helft van deze
subsidies toegekend, een aantal van
maar liefst 2022. Voor Groningse
kunstbeoefenaars zag het er niet veel
rooskleuriger uit: 67 positieve beoor
delingen over acht jaar. Eén van deze
subsidies is het startstipendium van
35.000 gulden.
Het Fonds BKVB krijgt jaarlijks on
geveer 40 miljoen van het rijk, voor het
uitkeren van financiële steun. Com
missies beoordelen of de aanvragers
voldoen aan hun kwaliteitscriteria. Het
fonds geeft als enige instelling 'inko-
mensvormende subsidies' en verstrek
te in de genoemde periode voor 138
miljoen aan ongeveer vierduizend in
dividuele subsidies.
Lex ter Braak, directeur van het
fonds, zegt over aanvragers uit het
noorden: „Kennelijk vinden de com
missies het werk niet honorabel en
past het niet binnen de criteria. De
meeste kunstenaars wonen in Amster
dam, dus zijn daar relatief meer toe
kenningen." Over de kunstenaars uit
Friesland, Groningen en Drenthe zegt
hij: „Als ze meer aanvragen, dan kun
nen wij meer toekennen."
Maar het aantal toekenningen is ver
re van evenredig aan de aanvragen. Uit
het bestand van Fonds BKVB blijkt dat
er zes keer zoveel aanvragers wonen in
Amsterdam vergeleken met de provin
cies Groningen, Friesland en Drenthe
bij elkaar. De toekenningen aan Am
sterdamse kunstenaars liggen echter
twintig keer hoger dan de drie noorde
lijke provincies tezamen. Volgens de
subsidie-instelling 'werkt de beoorde
ling van de aanvragen goed' en 'draagt
subsidieverlening bij aan de artistieke
en professionele ontwikkeling van
kunstenaars'. Als bewijs hiervoor
wordt het onderzoek 'Opbrengsten
van startstipendia" aangevoerd, dat
het Instituut voor Sociaal-Weten
schappelijk Onderzoek (IVA) in op
dracht van het fonds heeft gedaan.
Wouter de Nooy, docent kunst en
cultuurwetenschappen aan de Eras
mus Universiteit in Rotterdam, twijfelt
aan de conclusie van het onderzoek:
„Op basis van dit rapport kan iemand
ook zeggen dat het startstipendium
géén effect heeft. Over het effect kan
niets gezegd worden. Als je dat wel
doet, is het een probleem. De titel heet
'opbrengsten van het startstipendium'.
Misschien is dat een signaal."
De slotsom van het rapport is dat
ontvangers van een startstipendium
succesvoller zijn. Maar later wordt dit
afgezwakt door te spreken over twee
effecten die invloed hadden op de
loopbaan van een ontvanger: het ta
lent op basis waarvan is toegekend en
het effect van de subsidie zelf. Deze ef
fecten zijn volgens de IVA-onderzoe-
kers niet uit elkaar te trekken, maar
toch lijkt volgens hen 'koestering van
talent succesvol te zijn geweest'.
kef
rende zigeunermuziek van Roby Lakatos
on] Lakatos zal de Zigeu-
■k nooit meer dezelfde
ie ir welke briljante jazzy
k draai hij geeft aan
t Tritsch-Tratsch Polka,
je Tweede Hongaarse
i. je van Liszt, maar ook
ar-ise, Sunset uit Fiddler
,1- oof en alles met groot
ne^oor de componisten.
al<r naar zijn eigen com-
esJ diezelfde 'fusion' zegt
jmaar dan andersom,
okn z'n uitgangspunten
t ik waarmee hij in Hon-
ppgegroeid en de viool,
k- r nog niet duidelijk is of
van God of de duivel
je^kregen. Het is een
trouwens. Live from
t heet z'n cd die net in
id is verschenen. Zelf
n zijn ensemble live te
te horen op het Prin-
itconcert in Amster-
I donderdag 17 augus-
istaurant Keizer vlak
|et Concertgebouw in
jam gaan alle hoofden
ir de deur als hij bin-
t. Hij is klein van stuk,
zaak is meteen vol. Vol
)ok. Hij is net terug van
keindje jammen met
nnedy. Z'n ogen glin-
og meer dan gewoon-
ij er over vertelt. Direct
ïidelijk dat hij in de we
de allergrootsten in de
muziek liefdevol is
nen.
club in Brussel waar
isen 1986 en 1996 vaak
was Yehudi Menuhin
:e bezoeker. Op de cd
fs een ode aan de grote
minute for Menuhin.
ubin Metha Roby in
Dorde spelen, nodigde
onmiddellijk uit voor
optreden in Die Fleder-
n Strauss in de Bayeri-
atsoper in München.
het thuisfront, dat
wat moeilijker van te
,en dat talentvolle Roby
I Ideloos op het slechte
zeild was geraakt. Want
lie - ze spelen allemaal
hoogste niveau zigeu-
f iek - 'eh, hangt nogal
ditie'. „Nu doe ik dat
op gezet.
adden dat een beetje
Roby Lakatos: „Je moet met iets nieuws komen om weer belangstelling van het publiek te krijgen."
over zichzelf afgeroepen. Ze
moedigden hem immers aan
klassieke riool te gaan studeren
aan het Bela Bartok Conserva
torium in Boedapest en hadden
zijn oudere broer Toni een
saxofoon gegeven en ja, wat
speel je op een saxofoon: jazz!
En wisten ze niet dat een leer
gierige jongen als Roby vroeg of
laat belangstelling zou krijgen
voor zigeunerjazz-giganten als
Django Reinhardt en Stephane
Grapppelli?
FOTO WFA/F RANK VAN ROSSUM
„Ik had drie of vier jaar gele
den de symphonie The Bird in
the Dust geschreven." Het staat
als eerste nummer op de cd.
Die heet Live from Budapest,
omdat het de weerslag is van
een concert, maar de titel zou
ook op de muziek kunnen
slaan. Deze muziek leeft! „Ja,
dat zeg jij, en de jongens in het
ensemble en ik voelen dat ook
zo. Maar ik was zo vreselijk ze
nuwachtig toen ik de opname
thuis moest laten horen. En
m'n voorgevoelens kwamen uit.
De hele familie, inclusief mijn
vader, riep: 'Je bent zeker gek
geworden.' Ik was zo teleurge
steld. Maar de volgende dag zei
mijn vader: 'Wil je dat stuk nog
eens voor me afspelen.' En de
derde dag zei hij: 'Ja, het is toch
eigenlijk heel erg goed.'"
De eerste hobbel was geno
men. Maar toen, het concert in
Boedapest voor familie en
vrienden en voor bewonderaars
van zigeunermuziek, collega
muzikanten. „Ik was een beetje
benauwd voor dat concert."
Het is op de cd te horen: Roby
en z'n ensemble nemen de ves
te waar ze spelen spelenderwijs,
om niet te zeggen stormender
hand.
„Wat ik vooral met dit con
cert heb bereikt, is dat het ver
wachtingspatroon ten aanzien
van zigeunermuziek is veran
derd. Dus kan ik, moet ik ge
woon doorgaan. Kijk, je hebt al
tijd musici die niets op hebben
met veranderingen en dan is er
nog een grote groep die wel
luistert, maar die geen mening
heeft, maar ik denk dat 25 pro
cent van de mensen gek is op
deze muziek en gelukkig zijn
daar veel jongeren bij."
„Daar ben ik. heel blij om,
want het is hoog nodig dat de
zigeunermuziek met name in
Hongarije een nieuwe impuls
krijgt. Kijk, onder het commu
nisme: dat waren nog eens tij
den Hij moet hartelijk la
chen. „Nee, luister: onder het
communisme moest iedereen
werken, de zigeuners dus ook.
Bovendien was de zigeunermu
ziek een pracht van een middel
om toeristen te trekken, wat zeg
ik: het was een visitekaartje
voor het land. In ieder restau
rant was de meest prachtige
muziek te horen. Dat was goed
voor de spelers, want die ver
dienden eindelijk iets met hun
talent, maar het was ook goed
voor de muziek.
„Maar nu is alles geprivati
seerd, er is een nieuw politiek
maatschappelijk leven ont
staan. Er zijn heel andere res
taurants gekomen, waar zigeu
nermuziek niet bij past. Maar
bovendien: muzikanten in je
zaak is een extra kostenpost. En
zo verwatert de belangstelling
voor die muziek. Zo gaat dat:
als mensen het niet meer ho
ren, is er geen vraag meer naar.
Je moet met iets nieuws komen
om weer belangstelling van het
publiek te krijgen."
En dan natuurlijk liefst iets
nieuws op een heel hoog ni
veau. De leden van het ensem
ble van Lakatos zijn stuk voor
stuk topmuzikanten. „De sa
menstelling van het ensemble
wijst al naar vernieuwing. Er zit
een pianist in, traditioneel
hoort hij daar niet. Maar hij is
nodig voor deze stijl. Het zijn
allemaal jeugdvrienden van me.
We kennen elkaar door en door
en dat moet ook bij deze ma
nier van muziek maken. Als je
veel improviseert, moet je op
elkaar kunnen bouwen."
Nou, opa zou trots op hem
zijn geweest. Opa? Ja, want Ro
by stamt in directe lijn (over ze
ven generaties) af van Janos Bi-
hari, de Hongaarse zigeuner-
violist die in hoog aanzien
stond aan het Habsburgse hof
en die op het Congres van We
nen (1814-1815) speelde en
Beethoven en Liszt onder zijn
vrienden had. „Hij was een vio
list als Paganini en z'n compo
sities zijn briljant. Er is zelfs een
straat naar hem genoemd in
Boedapest en hij is de eerste zi
geuner die ooit is geadeld.
Roby voelt zich nauw met
hem verbonden. „Doordat ik
z'n composities ken en ook om
dat mijn moeder ons van kind
af aan heeft gezegd dat mijn
broer en ik zo ontzettend veel
op hem leken. Hij is alleen als
bedelaar gestorven. En hij was
zo rijk. Maar op een reis terug
uit Wenen is zijn koets omge
vallen en toen heeft hij z'n
hand gebroken... 50 jaar was hij
toen."
Roby kan mooi vertellen en
in het Hongaars klinkt het alle
maal nog mooier. Maar geluk
kig is daar de flamboyante tolk
Madeleine Fodor, die zelfs zijn
mimiek ovèmeemt. Roby
springt van het verleden naar
de toekomst. Binnenkort een
belangrijk concert in Zwitser
land en het voldoen aan uitno
digingen over de hele wereld.
Hij knipoogt: „Een zigeunerle-
Amsterdam meester het werkterrein van
kunsthistoricus en Rembrandt-
expert Ernst van de Wetering.
Het Rembrandthuis heeft fi
nanciële problemen. De Stich
ting Museum Het Rembrandt
huis moet voor oktober een sa
neringsplan op tafel leggen om
in aanmerking te komen voor
een subsidie. Het museum
overlegt met de gemeente over
de verkoop van het pand. Hier
mee zouden de exploitatiekos
ten verlicht kunnen worden.
De gemeente Amsterdam geeft
een subsidie van 1,2 miljoen
gulden aan het Rembrandthuis.
Het geld zal onder meer ge
bruikt worden om het atelier
van Rembrandt in oude staat
terug te brengen. De recon
structie van het atelier begint in
oktober. Tot die tijd werken
verschillende kunstenaars in
het Rembrandthuis. Op dit mo
ment is het atelier van de oude
Vrijheid, blijheid in Mystery Land
bussloo gpd
Voor Björkjes, nachtreporters,
jeansfans, slaapkoppen, plus
sers en al die andere heden
daagse festivaltypes valt op 26
augustus in het recreatiege
bied Bussloo weer een nach
telijk avontuur te beleven. Aan
het jaarlijks terugkerende
dancefestival Mystery Land
zijn weliswaar grenzen gesteld
- minimum leeftijd 16 jaar, le
gitimatie verplicht, voetbal
shirts en vuurwapens verbo
den - maar voor het overige is
het gedurende 720 minuten
vooral vrijheid, blijheid.
De organisator van Mystery
Land, ID&T uit Wormerveer,
verwacht 25.000 bezoekers. Ze
krijgen van zonsondergang tot
zonsopgang een totaalpakket
aan entertainment voorge
schoteld: elektronische dans
muziek, stand-up comedy, la
sershows, videoshows, film en
variété.
Ruim zestig dj's en live-acts
worden ingezet voor het mas-
savermaak aan de boorden
vart de recreatiepias in de ge
meente Voorst. Ónder hen be
vinden zich 100% Isis, Acid
Junkies, Dark Raver en Buzz
Fuzz. Achter de laatste naam
gaat de 31-jarige Amsterdam
mer Mark Vos schuil, expo
nent van de eerste generatie
hardcore dj's. Hij is inmiddels
een jaartje ouder, maar zijn
populariteit is er niet minder
om. Hij heeft dit jaar meer
boekingen dan ooit. Hardcore
is in de wereld allesbehalve op
zijn retour. Mark Vos reist de
ene dag af naar Duitsland, de
volgende naar Frankrijk om
vervolgens vAn Italië naar de
Verenigde Staten te vliegen
voor een groot feest in een ijs-
hockeystadion.
Veel van de deelnemers aan
Mystery Land mogen dan de
dertig zijn gepasseerd, ze ver
tegenwoordigen nog altijd een
subcultuur die is uitgegloeid
tot een van de belangrijkste
hedendaagse muziekstromin
gen. Aanvankelijk was dance
synoniem voor house, tegen
woordig is er sprake van een
veelheid aan stijlen: trance,
club. hardcore en techno. Op
Mystery Land heeft elke stijl
zijn eigen tent.
Een speciaal plaatsje is in
geruimd voor Daniel Testas
(33) en Rob Gaasterland (40)
van Project 2000. Zij krijgen
vanaf 24.00 uur een deel van
het festivalterrein tot hun be
schikking voor een live-optre
den. De twee bekennen open
lijk dat ze uitgekeken zijn op
techno. „Te beperkt en te wei
nig vernieuwend." Met Pro
ject 2000 maakten ze hun eer
ste cd, een mix van culturen
en stijlen: drum 'n' bass, soul
en jazz.
Zo krijgt Mystery Land na
zes edities langzaam weer iets
met muziek te maken. Het fes
tival biedt niet alleen een aan
eenschakeling van geluidsim
pulsen die het publiek naar
een climax moeten voeren. Er
is ook nog zoiets als theater en
clowns, goochelaars, waarzeg
gers en mime-spelers geven
het festival zowaar een cultu
reel tintje.
