De kostelijke wijnen van Cötes de Saint-Mont f Smaak De zee neemt, de zee geeft Ouderen kunnen meer vitamine D gebruiken Koude soepen: meer dan 'n speels voorafje DONDERDAG 3 AUGUSTUS 2000 REDACTIE RIEN POLDERMAN 023-514 Op 25 augustus zal een bijzondere fles wijn worden 'ontkurkt'. Duikers van het Nederlands Instituut voor Scheeps- en onderwater Archeologie hebben de fles onlangs gevonden in een vroeg 18-de eeuws scheepswrak in de Waddenzee. Een unieke vondst want nooit eerder werd een wijnfles met inhoud van zo'n respectabele leeftijd gevonden. Naar alle waarschijnlijkheid heeft de fles 300 jaar lang onder het zand gelegen en is de bijzondere vondst door bewegingen van de zeebodem uit het zand naar de oppervlakte gekomen. Inmiddels is de fles overgedragen aan het Wijnin formatie- en onderzoeksinstituut Meron in Almere. Daar is men op dit moment drukdoende met de sa menstelling van een draaiboek voor de proeverij waarvoor wereldwijd belangstelling is getoond. „We zijn er nog niet uit of de wijn ontkurkt wordt", zegt Teunis Braaksma die verantwoordelijk is voor het technische gedeelte van de proeverij waarvoor een aantal prominente wijnkenners als Hubrecht Duij- ker en Lucette Faber is uitgenodigd. „We gaan heel omzichtig te werk om de wijn niet te laten schrik ken. Dat zou kunnen gebeuren als je de fles zou ontkurken. Het is heel goed mogelijk dat we de wijn met behulp van een naald via de kurk uit de fles zuigen". Hoe dan ook, de verwachtingen zijn hooggespan nen. „Naar alle waarschijnlijkheid betreft het een Franse wijn uit de Bordeaux, hetgeen we afleiden uit de vorm van de fles, een zogenaamde buikfles voorzien van een grote ziel", aldus Braaksma die er aan toevoegt dat dit soort flessen dateren uit de pe riode 1675-1725. Uiteraard zal ook de kurk meer licht op de herkomst van de fles kunnen werpen. Dat het destijds een redelijk goede wijn moet zijn geweest lijdt geen twijfel. Immers alleen de kapitein was bevoorrecht om wijn te drinken. De scheepsbe manning moest het destijds met rum doen. Over de inhoud van de historische fles wordt mo menteel druk gespeculeerd. Onze sommelier Peter Bruins verwacht dat er niet zoveel van het oor spronkelijke product over is. „Ik denk dat de wijn een bepaalde oxidatie heeft ondergaan waardoor het in de verte vergelijkbaar is met iets van sherry of madeira", aldus Bruins, die eraan toevoegt dat het voor wijnkenners een absolute belevenis is om zo'n product te mogen proeven. „Ik vergelijk de 300 jaar oude fles met een uiterst fragiele oude dame die zeer breekbaar is. Iedere minuscule verandering kan grote gevolgen hebben". De oudste wijn die sommelier Bruins ooit heeft ge proefd dateerde uit 1866. Een Chateau Palmer om precies te zijn. Het betrof een fles die al die tijd in een wijnkelder bewaard was gebleven. „Dat was een feest om te drinken. En een heel ander verhaal dan de 300 jaar oude fles uit de Waddenzee die duidelijk heel wat meer heeft doorgemaakt". Maar dat er over twee weken zo wel in vinologisch als in archeo logisch opzicht geschiedenis wordt geschreven staat als een paal boven water. JOHN BEEREN Ouderen die weinig buiten ko men, zouden extra vitamine D moeten slikken. In de nieuwe aanbevelingen van de Gezond heidsraad stijgt de aanbevolen hoeveelheid vitamine D tot 15 microgram per dag. In 1992 stond de aanbeveling van vita mine D voor ouderen nög op 7,5 tot 10 microgram per dag. Volwassenen hebben 2,5 tot 5 microgram per dag nodig en kinderen 5 tot 10 microgram per dag. Vitamine D en calcium zijn van belang voor de kwaliteit van onze botten. Deze voedings stoffen voorkomen botontkal- king of osteoporose. Vitamine D zorgt ervoor dat calcium (kalk) uit de voeding door de darmen wordt opgenomen. Het calcium wordt vastgelegd in de botten en houdt ze zo in condi tie. Osteoporose verhoogt de kans op botbreuken en is een groot gezondheidsprobleem. In Ne derland lijden ruim 300.000 vrouwen en bijna 80.000 man nen aan deze aandoening. Jaar lijks breken ruim 15.000 Neder landers hun heup. Driekwart daarvan zijn vrouwen. En dat terwijl er toch op eenvoudige wijze veel aan te doen is. De Gezondheidsraad presen teert in de nieuwe aanbevelin gen resultaten van onderzoek waaruit blijkt dat er bij ouderen die ruimschoots vitamine D en calcium binnenkregen 25 tot 50 procent minder botbreuken op traden. De raad wijst er daar naast op dat voldoende calcium en vitamine D gedurende het hele leven de kans op botbreu ken op hogere leeftijd verkleint. Dit advies is in lijn met de re cente oproep van de Wereldge zondheidsorganisatie. Volgens deze organisatie is er te weinig aandacht voor osteoporose, zo wel bij het publiek als bij huis artsen en specialisten. Zuivelproducten vormen de be langrijkste bron van calcium in onze voeding. Maar calcium zit ook in groenten, noten en peul vruchten. Gemiddeld is de voorziening met calcium in de voeding in Nederland goed te noemen. Vitamine D wordt on der invloed van zonlicht in de huid gevormd. Daarnaast wordt vitamine D uit de voeding op genomen. Met onze voeding krijgen we, afhankelijk van de leeftijd en het geslacht gemid deld 3 tot 5 microgram vitami ne D per dag binnen. Voor ou deren die te weinig buiten en in het zonlicht komen, is het moeilijk om de aanbeveling van 15 microgram te halen. Daarom is het voor hen nodig om vita mine D-pillen te slikken of voe dingsmiddelen te eten die ver rijkt zijn met vitamine D. Ook het gebruikelijke vitamine D-ta- bletje of capsule voor jonge kin deren blijft gewenst. BOUDEWUN BREEDVELD. voedingsdeskundige Voedingscentrum In het groene departement Gers, bekend om zijn Armagnac en zijn foie gras, worden op be scheiden schaal kostelijke wij nen gemaakt in rood, wit en ro sé. Ze dragen de naam Cötes de Saint-Mont, en voor hun kwali teit tekent een van Frankrijks allerbeste coöperaties. Mijn eerst bezoek aan Cötes de Saint-Mont vond plaats in 1981, het jaar dat dit gebied officieel werd erkend. Er heerste een feestelijke stemming, en langs de wegen stonden kleurige bor den met daarop de nieuwe wijnnaam. Dat Cötes de Saint- Mont zijn herkomstbenaming gekregen had, was te danken aan een drietal nauw samen werkende coöperaties en hun directeur, André Dubose (toen 36 jaar). Diens overtuigings kracht had de boeren doen be sluiten om royaal te investeren in betere kelderapparatuur, en om meer zorg te besteden aan de druiventeelt. Op initiatief van André werden de binnengebrachte druiven tij dens elke oogst streng beoor deeld door een commissie van de boeren zelf. En als iemands druiven niet acceptabel waren, werd dat openlijk geafficheerd. In 1981 telde Cötes de Saint- Mont ongeveer 500 hectare wijngaarden. Vandaag de dag zijn dat er bijna 1100 - en de groei is er nog lang niet uit. Want de wijnen van Cötes de Saint-Mont genieten veel sue- Het succes van de streek is te danken aan een dynamische coöperatie. ces. Of zoals een medewerker van de coöperaties stelde: „Wie onze wijnen eenmaal ontdekt heeft, komt erop terug." Cötes de Saint-Mont is een uit lage heuvels bestaand gebied direct ten noorden van de iets bekendere wijnstreek Madiran. Bij helder weer kun je vanaf sommige heuveltoppen de Py reneeën zien. In de 19e eeuw leefde men in deze hele regio van wijn, maar met de komst van de druifluis - die alle stok ken vernietigde - raakte de wijnbouw volledig in verval. Hij begon pas in 1947 weer op te bloeien, toen de coöperatie van het dorp Saint-Mont werd ge sticht. Vandaag de dag bevindt zich hier het hoofdkwartier van Plai- mont, de naam waaronder de streekcoöperaties nu al bijna Soepen staan in veel restau rants niet eens meer op de kaart. Het heeft er de schijn van dat we er niet meer op ge steld zijn. Dat lijkt maar zo. In werkelijkheid lepelen we nog altijd enorme hoeveelheden soep naar binnen, 's Winters wat meer dan in de zomer maanden. En vrijwel altijd thuis. Koude soepen worden in ons land vrijwel nooit thuis opgediend, terwijl je er over de grens juist grenzeloos van kimt genieten. Ze zijn om met de inspecteurs van Michelin te spreken een omweg waard. Wie ooit aan de Spaanse kust of diep in het binnenland kennis gemaakt heeft met een geraffi neerde ijskoude gazpacho of in Italië een koude bouillon met verse tuinkruiden kreeg voorge zet denkt er vaak aan terug. Ini tiatieven om de spinaziesoep zoals ze die in de Jura (Frank rijk) eten ook thuis te maken blijven veelal uit. Dat komt, doordat men niet goed weet hoe zo'n koude soep moet wor den samengesteld. Op het Ne derlandse repertoire horen der gelijke soepen eigenlijk niet thuis. Dat heeft met ons kli maat te maken. Maar er zijn uitzonderingen en dat zijn de dagen waarop het kwik tot bo ven 25 graden C. stijgt. Dat zijn dan ook de dagen waarop je een koude soep ook heel goed als een maaltijdsoep kunt ge ven. Met wat stokbrood erbij wordt het een maaltijd om nooit te vergeten. Koude soepen zijn overigens al heel lang bekend. Vooral in lan den rond de Middellandse Zee worden ze veel gegeten. De Ita liaanse roomsoep met doperw tjes, peterselie en wat fijn ge sneden Parmaham is een deli catesse en die kun je op de kaarten van veel restaurants in Italië terugvinden. Ze zijn ech ter wel allemaal anders, want koks leven graag hun creativi teit op dergelijke soepen uit. Opvallend is dat in de Aziati sche keukens de koude soepen vrijwel geheel ontbreken. Zijn ze er wel, bedenk dan dat men ze voor de toeristen maakt. Zo als men er ook zoveel andere gerechten verandert om maar aan de wensen van de buiten landse, veelal westerse bezoe ker tegemoet te komen. De meest beroemde van alle koude soepen is de Vichyssoise. De grote keukenmeester Escof- fier hechtte er, nu bijna hon- Koude spinaziesoep De lekker koude zomerse soep is de vegetarische spinaziesoep. Je kunt wanneer je geen zin of tijd hebt, er diepgevroren spinazie voor nemen. Maar wanneer, zoals in de Jura, verse spinazie samen met een uitje en een knoflookteentje eerst even wordt gebakken, smaakt de soep zoals het behoort Kook de aardappelen gaar in water waaraan zout is toegevoegd. Laat ze even droog stomen en wrijf ze daarna door een zeer fijne zeef. Spoel de spinazie enkele malen in ruim koud water. Laat ze uitlekken en maak ze daarna zo droog moge lijk (slacentrifuge). Verhit een wok en laat de olie er even door walsen. Fruit de sjalot ten of uitjes 2 minuten in de hete olie. Roer de knoflook er door en voeg 1 minuut daarna de spinazie bij gedeelten toe. Laat de groente, onder voortdurend omscheppen, 3 a 4 minuten bakken. Doe daarna alles over in de mengkom van de foodprocessor waarin het sikkelm es is geplaatst. Laat de machine zo lang draaien tot een zeer fijne pu ree is verkregen. Breng in een grote pan 1.5 liter wa ter aan de kook. Voeg de bouillon tabletten, spinazie- en aardappel puree toe. Breng alles, onder voort durend roeren, tot aan het kook punt. Laat de soep daarna nog en kele minuten zachtjes doorkoken. Proef de soep en voeg eventueel nog wat zout en/of peper toe. Neem dan de pan van de warmte bron en laat, bij voorbeeld in een grote bak met ijskoud water waar aan ijsklontjes zijn toegevoegd, de soep volkomen koud worden. Plaats de pan daarna voor tenmin ste 2 uur in de koelkast. Klop vlak voor het opdienen de crè me fraTche even flink op. Spatel de room door de soep. Presentatie: dien de soep op in een terrine. Laat er in plakjes gesneden hard gekookte eieren op drijven. Geef er in repen gesneden licht ge roosterd wit- of bruinbrood bij. Tip: hoewel de kaas niet in de soep zal smelten, kan er eventueel wat geraspte kaas over de soep worden gestrooid. Geef er daarom een kommetje met wat fijngeraspte ou de Goudse of Parmezaanse kaas apart bij. Benodigdheden voor vier personen: 400 gram aardappelen; zout; een kg verse spinazie; 3 eetlepels (olijf) olie; 2 sjalotten of uitjes, gesnipperd, 2 teentjes knoflook, ragfijn gehakt; 3 tabletten voor (vegetarische) groentenbouillon; witte peper uit de molen; 1.25 dl crème fraïche; 2 eieren, hard gekookt. 'een kwart eeuw samenwerken. Samen beheersen ze 98 procent van de totale productie. Wat Cötes de Saint-Mont als wijnge bied bijzonder maakt, is de aanwezigheid van authentieke, regionale druivenrassen. De be langrijkste blauwe variëteit is bijvoorbeeld de tannat, en bij de witte vind je soorten als ar- rufiac, courbu en gros manseng. Die druiven worden op tech nisch perfecte wijze verwerkt. De installaties van Plaimont doen niet onder voor die van moderne wijnbedrijven in bij voorbeeld Australië of Califor- nië. De gistingstanks zijn van roestvrij staal, de gistingstem- peratuur kan met computer ge stuurde koelapparatuur perfect worden beheerst, en men heeft een aantal slimme vindingen in Hollandse borsjsjt derd jaar geleden, zijn goed keuring aan. Eerlijk gezegd kon hij niet anders, want de kok die de soep creëerde, was eén van zijn vroegere collega's. Dat gebeurde overigens niet in Frankrijk, maar in de Verenigde Staten, waar die kok werkzaam was. Bij één van zijn bezoeken aan New York kreeg hij in het destijds fameuze Hotel Pierre de soep voor de eerste maal voorgezet. Toen zaten er waar schijnlijk nog worteltjes in, want daaraan dankt de soep haar naam. Later kregen prei en aardappelen de overhand en van de oorspronkelijk creatie van die Franse chef bleef weinig meer over. Tegenwoordig komt er geen worteltje meer aan te pas en het komt waarschijnlijk daardoor dat de soep nog altijd bijzonder geliefd is aan beide zijden van de oceaan. De naam van de soep, ook al zitten er geen worteltjes meer in, is gebleven. Eigenlijk is dat niet correct, want alles wat in de Franse keuken met Vichy te maken heeft slaat op de wortel tjes in het gerecht. HANS BELTERMAN De soep met rode bieten is een koude Hollandse variant op de Russische borsjsjt. De soep kan op een zomerse avond als een complete maaltijdsoep worden opgediend. U doet de liefhebbers van rode bietjes, en dat zijn er meer dan u denkt, een groot ple zier ermee. Breng 1,75 liter water aan de kook. Leg het vlees er in en wacht tot alles opnieuw aan de kook is gekomen. Schuim het oppervlak enkele malen zorgvuldig af. Voeg daarna ui, laurierblaadjes en pe perkorrels toe. Laat het vlees, bo ven een niet al te hoog afgestelde warmtebron in ca. 2,5 uur gaar koken (tijd hangt nauw samen met de kwaliteit van het vlees). Voeg na 2 uur het kruidenboeket toe. Neem het gekookte vlees uit de pan en laat het koud worden. Zeef de bouillon en breng het op smaak met wat zout en peper. Snijd het koud geworden vlees in smalle reepjes. Breng de bouillon samen met ge raspte bietjes, gesnipperde ui, fijngehakte knoflook en kummel- zaad opnieuw aan de kook. Laat alles 30 minuten zachtjes koken. Zeef de bouillon opnieuw en breng de gezeefde bouillon daar na weer aan de kook. Roer de ge raspte aardappelen door de soep en laat alles 20 minuten zachtjes koken. De aardappelen zorgen er voor dat de soep licht wordt ge bonden. Proef de soep opnieuw en voeg eventueel nog wat zout, peper en wellicht wat suiker toe. Laat de soep daarna volkomen koud worden. Klop de soep vlak voor het opdie nen even met een garde flink op. Roer er daarna bieslook en het in reepjes gesneden rundvlees door. Doe de yoghurt in een kom. Voeg wat zout en peper toe en klop er dille door. Presentatie: dien de soep op in een terrine. Geef er apart in een persoons kommetjes yoghurt met dille bij. Het is de bedoeling dat uw tafelgenoten de yoghurt zelf door de soep zullen roeren. Geef er volkorenbrood bij en zet een schaaltje met (gezouten) boter (balletjes) op tafel. Benodigdheden voor vier personen: 400 gram runderborst (klapstuk); 1 grote ui, grof gesnipperd; 2 laurierblaadjes; 8 zwarte peperkorrels, licht gekneusd; 1 kruidenboeket (6 takjes bladpeterselie. 4 takjes bladselderij; 1 takje verse tijm); zout; witte peper uit de molen. Voorts: 500 gram gekookte bietjes, schoongemaakt, grof geraspt; 2 grote uien, grof gesnipperd 2 knoflookteentjes, ragfijn gehakt; 1.5 theelepel kummelzaad; 250 gram aardappelen (afkokers), grof geraspt; eventueel 1 flinke mespunt suiker; 4 eetlepels fijngeneden bieslook; 3 dl (Bulgaarse) yoghurt; 1.5 eetlepel fijngesneden dille. wwmmi!!.. gebruik. Zo wordt op een ge ven moment aan de rode wi heel precies een beetje zuurr toegevoegd, met als doel de tannines van de tannat zow< concentreren als te verzacht Voorts laat men de rode wijn enige tijd rusten op zijn gis tingsbezinksel, ook weer om» tannatwijn wat aimabeler tef, doen smaken, en hem wat v^t Ier te maken. ,r Ondanks alle progressieve tq nieken koesteren ze in Cötesx. Saint-Mont ook diverse tradjL ties. Zo worden voor alle ge-e biedswijnen de druiven uitslj tend met de hand geplukt, ei rijpen de beste soorten in eil vaten. Het resultaat van alle spanningen wordt weerspie^ in de wijnen. De 1999 van Di de Termes onderscheidt zichf door een redelijk substantiële karaktervolle smaak met ele-p menten van specerijen, leer zwarte vruchtjes, wat ook ge^ voor de Abadie du Leez, de seraie en de En la Tradition 1998. Toast en kruidig hout 2j- samen met zwart fruit aanwe in de fraaie Baszt d'Autan 19! Met als prettig bijkomstigheii dat al deze wijnen - vaak be4' dend - minder dan een tientj kosten. Creaties uit. Cötes der Saint-Mont zijn o.a. te vinder bij A&P, Gall Gall, Konmar Super de Boer. L HUBRECHT DUUKER Vichyssoise Neem voor vier personen ongé veer 750 gram dunne preien. Gebruik uitsluitend het witte I gedeelte ervan. Snijd de stok- ken in stukjes en weeg het re- sultaat U heeft er precies 250 gram van nodig. Smoor de pre? samen met 50 gram boter zo- L lang in een gesloten pan tot ze^ zacht en gaar is. Doe er dan 250 gram in stukjet gesneden aardappelen bij en voeg er 2 deciliter water aan toe. Breng alles langzaam tot aan het kookpunt. Voeg wat j zout, witte peper uit de molen en een klein kruidenboeketje takjes bladpeterselie, 2 takjes bladselderij, 1 takje tijm en 1 klein laurierblad) toe. Laat alles zolang zachtjes kokef tot de aardappelen zacht en gaar zijn. Verwijder het krui denboeketje en maak er met behulp van een mixer of food processor een zeer fijne puree- soep van. Wrijf de soep evenl eel nog door een fijne zeef. Do) alles terug in een pan met dikki bodem en breng de soep aan d kook. Neem een garde en voeg er on der voortdurend roeren en kloppen 2.25 dl crème fraïche bij. Laat de soep aan de kook komen. Neem de pan daarna van de warmtebron. Laat de 1 soep volkomen koud worden, j Plaats de soep (afgedekt) daar-r na tenminste 2 uur in de koel- kast. Dien de soep op in kleine1 kommen en strooi er een royale hoeveelheid fijngesneden bies look over. Overigens: de Franse chef-kok i die de soep creëerde verdient het wanneer u bovenop de c soep tussen het bieslook pluk- jes ragfijne julienne van kort geblancheerde jonge worteltje# laat drijven. Benodigdheden voor vier personen: 750 gram dunne preien, 50 gram boter, 250 gram in stukjes gesneden aardappelen, 2 deciliter water, zout, witte peper uit de molen en een klein kruidenboeketje (4 takjes bladpeterselie, 2 takjes bladselderij, 1 takje tijm en 1 klein laurierblad), 2.25 dl crème fraïche, fijngesneden bieslook, enkele jonge worteltjes. Kruiswoordraadsel HORIZONTAAL: 1 Lopen; 4. boterton; 8. getal; 10. rondedans; 11. bijbelse naam; 13. personal computer; 15. reuzenvogel; 16. dierengeluid; 17. wortelgewas; 20. heilwens; 21aangezien; 22. open wandelgang in een tuin; 24. deel van een Franse ontkenning; 25. roem; 26. boksterm; 28. kloosterlinge; 29. rekenkundig vraagstuk; 32. edelgrootachtbaar; 34. slotwoord; 35. stad in Engeland. VERTICAAL: 1. Sluiting; 2. bijwoord; 3. klaar; 5. soort slee; 6. muzieknoot; 7. moeraspalm; 9. jubelkreet; 11 zeuren; 12 onderweg bezoeken, 14. gekroesd weefsel; 16. aartsvader; 18. gegroet; 19. vis; 23. niet fijnzinnig; 24. ruimtevaartorganisatie; 27. plaats in Algerije; 30. voorzetsel; 31. persoonlijk vnw.; 32. Frans voegwoord; 33. Japans bordspel. Oplossing van woensdag: Horizontaal: 1. Stepdans; 5. afgedaan; 6. rats; 8. rede; 10. lover; 12. telex.. Verticaal: 1. Slaper; 2. engerd; 3. dader; 4. naakt, 7. afval; 9. Eist; 11. rex. HET WEER Atmosfeer blijft onstabiel Na de zware donderbuien, die dinsdag avond en gisternacht vooral in het binnen land hebben huisgehouden (in Vilsteren bij Ommen vielen hagelstenen met een door snee van wel 5 centimeter), was het giste ren fraai weer. De zon scheen volop en het kwik kwam toch weer vrij gemakkelijk bo ven de 20 graden uit. In Nieuw-Vennep werd het 21,9, Valkenburg 21,3 en op Schiphol 21,2 graden. Wel werd het gaandeweg steeds winderi ger. Wat verder opviel was de transparant heid van de atmosfeer. Je kon vrij gemakke lijk objecten op zo'n 60-70 kilometer af stand zien. Ook imposante buienwolken boven het noorden van het land, die op het oog aanmerkelijk dichterbij leken te staan, konden goed aanschouwd worden. De buien brachten in het Groningse Old- ambt lokaal erg veel regen. Even buiten Finsterwolde werd in de middag 49, over het gehele etmaal zowaar 74 mülimeter op gevangen. Onder invloed van een depressie boven de Noordzee is het bij ons in de late nacht buiig geworden. Veel neerslag was er tot vanochtend 8 uur evenwel niet gevallen. Hoewel de luchtdruk boven onze omgeving morgen flink stijgt is de rol van de Noord- zeedepressie nog niet geheel uitgespeeld. De atmosfeer blijft onstabiel hetgeen tot ui ting komt in enkele buien die opnieuw van onweer vergezeld kunnen gaan. De wind gaat uit noordelijke richtingen waaien en matig, aan de kust vrij krachtig van sterkt De temperaturen blijven in de middag oj 18-19 graden steken. Tijdens het weekeinde wordt de neerslag activiteit grotendeels onderdrukt door ee uitloper van het Azorenhogedrukgebied. Zwaldce storingen stuwen echter nog wel vochtige lucht het Noordzeegebied binne Daardoor drijven periodiek wolkenveldei over onze streken. De temperatuur komt uit op ongeveer 20 graden. In de loop vai volgende week wordt de invloed van hog drukgebieden sterker maar daar niet alle atmosfeermodellen even enthousiast zijn blijft voorzichtigheid geboden.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 2000 | | pagina 14