Leven met een tijdbom
Gezondheid
De ingewikkelde speurtocht naar beenmerg
Stichting Alzheimer hekelt
geneesmiddelenbeleid
Groene thee in een fles
Borstsparende behandeling
ook succesvol bij grotere tumoren
mam
i
MAANDAG 31 JULI 2000
REDACTIE RIEN
Overdekking door het tegendeel
Onlangs was ik aanwezig bij de installatie van drie nieuwe
raadsheren bij het gerechtshof van Amsterdam. Zo'n in
stallatie is een op traditie gestoelde, rituele gebeurtenis
die plaatsvindt in een bijzonder terechtzitting. De zaal
vulde zich met feestelijk geklede genodigden, die bij bin
nenkomst van de President eerbiedig gingen staan. Achter
de President namen veel rechters plaats, ik telde er wel
vijftig. Vijftig toga's met witte beffen. Ik kon de gedachte
aan het pinguïnverblijf in Artis niet uit mijn hoofd zetten,
maar aan dwanggedachten zal ik een andere keer een co
lumn wijden.
De president van het gerechtshof heette iedereen welkom,
gaf het woord aan de plaatsvervangend procureur-gene
raal, sprak daarna zelf, legde uit wat de bedoeling van de
zitting was, heette zijn nieuwe collegae welkom en gaf tot
slot het woord aan de deken, de voorzitter, van de orde
der advocaten. Deze had voor zijn toespraken uitgebreid
research gepleegd en zich door allerlei informanten op de
hoogte laten brengen van de persoonlijke (eigenaardig
heden van de nieuwe raadsheren, die alledrie in de advo
catuur hun sporen hadden verdiend.
Uit zijn vrijmoedige woorden begreep ik dat een van de
rechters een lastige, humeurige persoon was, met ge
bruiksaanwijzing en bovendien een Feyenoordfan. Dat
laatste wordt in Amsterdam nooit als een gunstig teken
opgevat.
Tijdens de borrel vroeg ik aan een rechter die naast mij in
de rij stond voor de feestelijke borrel of de zojuist geïnstal
leerde rechter inderdaad een lastig mens was, waarop zij
antwoordde: 'Welnee, dat is typisch de deken, hij houdt
juist van haar', en zij vervolgde, 'Het is een geval van over
dekking door het tegendeel'. Ik wist wel dat rechters te
genwoordig steeds vaker te maken krijgen met verdachten
die lijden aan een of andere psychiatrische stoornis, maar
wist niet dat zij ook al op de hoogte zijn van de persoon
van de verdachte en zijn afweermechanismen.
Het afweermechanisme, overdekking door het tegendeel,
wordt in stelling gebracht als verdringing niet lukt, als het
in het geval van de deken niet lukt om de gevoelens van
liefde ongedaan te maken, en buiten zijn bewustzijn te
houden, zodat hij niets hoeft te vóelen.
Verliefdheid zult U denken, is toch juist een prettig gevoel.
Dat is waar, behalve als het geweten van de deken zich er
tegen verzet of als er een conflict van belangen door ont
staat. Stelt U zich voor dat de deken gelukkig getrouwd is
en zijn huwelijk niet op het spel wil zetten, maar wel ge
kweld wordt door verliefdheid. Hoeveel rust zou het niet
geven als hij er van verlost was. het niet hoefde te voelen.
Om zich uit deze -onbewuste- netelige positie te redden,
worden de boze gevoelens van de deken reactief versterkt
en krachtig naar voren worden gebracht. Zo bezien zou er
bij overdekking door het tegendeel een simpele één op
één relatie bestaan. Hij is agressief, omdat hij van haar
houdt of wie men lief heeft, kastijdt men,
maar zo eenvoudig is het helaas niet. In
zijn toespraak leek de deken ook echt
boos, omdat de net benoemde rechter in
kwestie hem en de advocatuur in de
steek had gelaten en hij er een geduchte
tegenstander bij had gekregen.
WOUTER VAN EWIJK
psychiater
Nederland is veel te terughou
dend bij het toelaten van me
dicijnen die de ontwikkeling
van de ziekte van Alzheimer
kunnen remmen. Terwijl Alz-
heimerpatiënten in de rest van
Europa kunnen kiezen uit
twee of meer middelen, is in
Nederland slechts het medi
cijn Exelon beschikbaar. Men
sen die dit vanwege de bijwer
kingen niet kunnen slikken,
staan met lege handen. „Dat
suggereert een overheidsbe
leid waarin therapeutisch nihi
lisme de boventoon voert",
schrijft de Stichting Alzheimer
Nederland in een open brief
aan het College ter Beoorde
ling van Geneesmiddelen.
Aanleiding voor de briefis de
mislukte erkenningsprocedure
van het middel Reminyl. De
producent trok het medicijn
terug uit de procedure, nadat
het College bedenkingen had
geuit tegen het middel. De
Stichting Alzheimer Nederland
betreurt deze gang van zaken,
omdat patiënten die niet goed
tegen Exolon kunnen of bij wie
het niet werkt, hiermee een al
ternatief onthouden wordt.
Dat steekt des te meer nu vol
gens de stichting grote vorde
ringen gemaakt worden bij de
ontwikkeling van een succes
volle behandeling van Alzhei
mer. De betekenis van een
ziekteremmend medicijn
neemt daardoor fors toe, vindt
de stichting.
Volgens woordvoerder J. Lake-
man van de stichting is de
mislukte introductie van Re
minyl het zoveelste bewijs van
de schraapzucht van Neder
land. „Ze vinden het gewoon
te duur. Terwijl het op jaarba
sis om een paar miljoen gul
den gaat. Ook Exolon werd
eerst niet in Nederland toege
laten. Pas toen dat via Brussel
werd afgedwongen is het mid
del tegen heug en meug toege
laten." Lakeman vergelijkt het
belang van ziekteremmende
medicijnen met dat van soort
gelijke middelen die 25 jaar
geleden op de markt kwamen
om de ontwikkeling van kan
ker te remmen.
Reminyl en Exolon lijken voor
al te werken in het beginstadi
um van Alzheimer. Lakeman:
„De werking is gering, maar bij
een aantal patiënten zie je een
stabilisering van het ziektepro
ces of een rem op de voort
gang ervan. Maar niet ieder
een kan er tegen, daarom zijn
in bijna vrijwel alle Europese
landen alternatieve middelen
beschikbaar."
Profesor A. Broekmans, secre
taris van het College ter Beoor
deling van Geneesmiddelen,
wijst de suggestie van de hand
dat het college zich schuldig
zou maken aan therapeutisch
nihilisme. „Dat werp ik verre
van mij. De fabrikant heeft
zich schielijk teruggetrokken
nadat wij een paar kritische
vragen hadden gesteld. Ken
nelijk durfde men de discussie
niet aan."
De bedenkingen van het colle
ge hebben betrekking op de
werkzaamheid van het middel
en de ernst van de bijwerkin
gen. Broekmans: „Het middel
had een aantoonbaar effect bij
één op de twintig patiënten.
Tegelijk was er sprake van for
se bijwerkingen. Dat riep bij
ons twijfels op, want je wekt
nogal wat verwachtingen bij
de mensen voor wie het mid
del bestemd is." Het argument
dat juist vanwege het ontlopen
van bijverschijnselen behoefte
bestaat aan een alternatief
middel, acht Broekmans on
juist. „Al die middelen zijn
vergelijkbaar. Ons is niet over
tuigend aangetoond dat er
verschillen zijn."
RENS KOLDENHOF
Een goede baan, een mooi
huis in de bossen en nooit
ziek. Alles leek de in Grou
(Friesland) geboren Bonita
Borger (32) mee te zitten, tot
zij in augustus 1997 op vakan
tie in Frankrijk onder de blau
we plekken kwam te zitten.
Eerst zo groot als een rijks
daalder, later nog veel groter.
De diagnose kwam hard aan:
acute leukemie. De behande
ling was aanvankelijk succes
vol, maar de ziekte keerde te
rug. Dit keer in een andere,
ernstiger gedaante. De kans op
genezing is nihil. Beenmerg
transplantatie is de enig over
gebleven mogelijkheid. Het
wachten is nu op een donor.
Het begon in de zomer van
1997 op vakantie in Frankrijk.
Borger was erg moe. „In het be
gin bedenk je allerlei excuses.
Hard gewerkt en altijd druk,
druk." Maar toen kwamen de
blauwe plekken, steeds meer en
steeds groter. Toen haar hoofd
door een kaakontsteking begon
op te zetten, wist ze dat er iets
niet goed was. Ze keerde ver
vroegd terug naar huis en ging
naar de huisarts. Die reageerde
alert en stuurde haar direct
door naar het Martini Zieken
huis in Groningen.
„Daar moest ik direct blijven.
Er was iets mis met mijn bloed,
maar ze wisten niet wat." Bor
ger werd doorgestuurd naar het
Academisch Ziekenhuis. „Ik
was nog niet binnen of ik lag al
op een bed voor een beenmerg-
punctie. 's Middags kwam de
diagnose: acute leukemie. „Dat
was zo onwerkelijk. Ik kon het
niet geloven. Het leek of ik in
een film was beland waarin ik
een verschrikkelijke hoofdrol
speelde." Twee dagen later be
gon de eerste chemokuur.
Om de risico's op infecties te
beperken, verbleef Borger
maanden op een geïsoleerde
kamer, met een speciale lucht
behandeling. Ze werd misselijk,
kaal, haar mond ging kapot en
ze kreeg sondevoeding omdat
ze niet meer kon eten. „Je voelt
je rot."
De behandeling was aanvanke
lijk succesvol. Vrij van leukemie
mocht ze met de kerst weer
naar huis. In de twee jaar daar
na probeerde ze de draad van
haar leven weer op te pakken.
Ze ging werken en voelde zich
goed. Alleen haar bloedbeeld
was bij controles niet in orde,
maar de artsen konden niet
achterhalen wat er precies aan
de hand was. „Het bleef vaag,
tot ik mij begin dit jaar niet erg
lekker voelde. Uit nieuwe on
derzoeken bleek dat mijn been
merg helemaal verkeerd was."
De ziekte was terug, maar in
een andere, veel moeilijker te
genezen vorm.
Borger heeft extra pech, omdat
de aandoening die ze nu heeft -
myeloïde dysplasie - waar
schijnlijk het gevolg is van de
eerdere behandeling voor leu
kemie. Een enkele keer komt
het voor dat de agressieve che-
mokuren, die kankercellen
moeten doden, het beenmerg
zélf aantasten. Dat kan daar
door niet langer goede bloed
cellen - rode en witte bloedcel
len en bloedplaatjes - produce
ren. De bloedfabriek hapert.
Dat ondermijnt onherroepelijk
de natuurlijke afweer. Een long
ontsteking of andere ernstige
infectie kan dan fataal zijn.
Kan acute leukemie veelal nog
met chemotherapie worden be
streden, bij myeloïde dysplasie
lukt dit niet. Er is maar één
kans op genezing: beenmerg
transplantatie. „Ik heb onge
looflijk stomme pech gehad. Ik
heb altijd gezond geleefd en
niet gerookt. Zelfs een griepje
ging aan mij voorbij en toch
krijg ik dit. In het begin heb ik
me nog wel afgevraagd waar
om, maar daar ben ik maar snel
mee opgehouden. Je wordt er
helemaal gek van en krijgt toch
geen antwoord."
Eerst werd binnen haar eigen
familie gezocht naar een donor,
omdat daar de kans op hetzelf
de beenmerg, en daarmee de
kans op succes, het grootst is.
Vergeefs. Nu is het wachten op
een niet-verwante donor uit het
bestand van Europdonor, de
beenmergbank waar wereld
wijd zo'n drie miljoen donoren
staan geregistreerd. Nederland
telt slechts twintigduizend do
noren. De kans dat een goede
donor wordt gevonden is ge
ring.
Voorlopig zit er voor Borger
weinig anders op dan te wach
ten. Het zoeken naar en donor
duurt al snel twee tot drie
maanden. Hoewel ze alle reden
heeft voor somberheid, blijft
Borger positief. „Ik ben wel
eens down en denk dan: ik
koop geen nieuwe kleren meer,
want ik weet toch niet hoe het
afloopt. Maar dat negatieve
denken, daar krijg ik altijd snel
weer genoeg van. Je hebt na
tuurlijk iets anders voor ogen:
studie, leuk werk en een goed
leven. Dat beeld wordt hard
ontwricht. Je leven staat op zijn
kop, maar je moet plannen blij
ven maken, blijven genieten. Ik
ben tenslotte nog niet c
GERARD AKKERMAN
LAURENS BONTEi
Als tijdig een goede donor be
schikbaar is, kunnen meer pa
tiënten met bloedkanker over
leven. Iedere bloeddonor kan
ook beenmergdonor zijn,
maar slechts weinigen weten
dat. Wereldwijd zijn er zes
miljoen donoren, Nederland
telt er slechts twintigduizend.
Wanneer een donor ver buiten
Nederland wordt gevonden,
neemt de kans op complica
ties en afstoting toe.
Met regelmaat wordenpu-
bliekscampagnes gehouden
voor orgaandonatie en het ge
ven van bloed, maar rond
beenmergdonorschap blijft het
angstvallig stil. Dat verbaast he-
matoloog Simon Daenen van
het Academisch Ziekenhuis
Groningen. Risico's voor de do
nor zijn er niet, stelt hij. Als er
een goede donor is, is maar vijf
procent beenmerg nodig om
het leven van een patiënt te
redden. „Er is eigenlijk geen re
den om het niet te doen." Dae
nen vermoedt dat het te maken
heeft met het ontbreken van
een krachtige patiëntenorgani
satie. Leukemie is nog steeds
vrij zeldzaam. Bovendien leven
veel patiënten niet lang, waar
door de tijd ontbreekt om een
vuist te maken.
Jaarlijks vindt bij vijftig tot zes
tig volwassenen en kinderen
een transplantatie van been
merg plaats. Bij zo'n dertig tot
veertig patiënten is transplanta
tie wenselijk, maar lukt het niet
een passende donor te vinden.
Al deze patiënten hebben een
vorm van bloedkanker die met
de gangbare behandeling niet
te genezen is, of leukemie die
na intensieve behandeling is te
ruggekeerd. In dat laatste geval
is volgens Daenen de kans op
genezing met chemotherapie
nihil.
Een transplantatie is volgens
Daenen niet zaligmakend, maar
vaak de enige mogelijkheid op
Ingevroren bloed uit de navelstreng blijkt
beschikbaar zijn.
Nieuw leven met donormerg
Iedereen kan zich bij de
bloedbank aanmelden als
beenmergdonor. Om te
kunnen beoordelen of ie
mand geschikt is als donor
moet eerst drie keer bloed
worden gegeven. Pas dan
neemt de bloedbank buis
jes bloed af om het weef
seltype van het beenmerg
te bepalen. Deze gegevens
worden opgeslagen in de
computers van Europdo
nor. Pas als blijkt dat de
weefseltypering overeen
komt met die van, iemand
die een donor zoekt - een
kans kleiner dan één op
tienduizend - wordt ver
der onderzoek gedaan. Is
het passend dan roept de
bloedbank de donor op.
Via een punctie wordt bij
de donor maximaal vijf
procent beenmerg afgeno
men. Dat is al genoeg voor
de ontvanger om weer zelf
bloed te kunnen aanma
ken. Meestal verblijft de
donor een nacht in het
ziekenhuis om te herstel
len van de punctie. Het is
daardoor wel bewerkelij
ker dan bloed geven.
Voor de ontvanger is de
transplantatie niet meer
dan het inbrengen van
een zakje beenmerg met
behulp van een infuus.
Eerder is het eigen been
merg met chemokuren al
kapotgemaakt. Het groot
ste gevaar schuilt in de pe
riode tot het donorbeen-
merg 'aanslaat'. Compli
caties, afstoting en infec
ties vormen de grootste
bedreiging. Ook daarna
kan nog afstoting optre
den. Gaat alles goed, dan
is er weer nieuw leven
voor de patiënt.
genezing. Er kleven risico's aan.
Het grootste gevaar is dat van
de acute afstoting. Het donor-
beenmerg herkent de eigen or
ganen van de ontvanger niet en
begint deze af te stoten met fa
tale gevolgen.
De keuze om wel of niet te
transplanteren, maken artsen
op basis van de verwachte risi
co's. „Kinderen met acute leu
kemie hebben tegenwoordig 80
procent kans op genezing met
de gangbare behandelingen.
Dan heeft transplantatie geen
zin. Is de kans slechts 30 of 40
procent, dan kan transplantatie
een goede mogelijkheid zijn.
Zeker voor jonge mensen die
nog een lang leven voor de
boeg hebben." In Nederland is
de leeftijdsgrens voor been
mergtransplantatie bepaald op
55 jaar. Daarboven zijn de ge
varen te groot en is de winst
aan leven te gering.
Bij kankersoorten met een
slechte prognose wordt vaak al
na een eerste behandeling met
chemotherapie direct besloten
een donor te zoeken. „We
wachten niet tot de kanker te
rugkeert. Dan wordt het een ra
ce tegen de klok." Eerst zoeken
artsen binnen de familie naar
een geschikte donor. De kans
dat het beenmerg van een broer
of zus identiek is aan dat van de
zieke is 25 procent. Bij andere
verwanten is die kans veel klei-
Bij beenmerg, dat lijkt op stro
perig bloed, is het heel ingewik
keld om geschikt donormateri
aal te vinden. De witte bloed
cellen, verantwoordelijk voor
de afweer, hebben honderden
verschillende eigenschappen.
En bij ieder individu zijn die
weer anders. Een donor vinden
met nagenoeg identiek been
merg, is daardoor een heidens
karwei. Een geringe afwijking
heeft voor de afweer al grote ge
volgen.
Levert de speurtocht binnen fa
milie niets op, dan kunnen art
sen terecht bij Europdonor, een
databank waar wereldwijd zes
miljoen donoren staan geregi
streerd. Op basis van een grove
typering van het beenmerg rol
len daar volgens Daenen
meestal wel enkele potentiële
donoren uit. Maar bij uitgebrei
der bloedonderzoek vallen de
meeste weer af. Grofweg lukt
het om bij 35 procent van de
patiënten via Europdonor uit
eindelijk een geschikte donor te
vinden.
Daarbij is het van belang dat de
donor het liefst zo dicht moge
lijk bij huis wordt gevonden. Als
de donor uit Amerika of Austra
lië komt, neemt de kans op
complicaties toe, omdat de ge
netische verschillen dan groter
zijn.
Een nog jonge methode om do-
norbeenmerg te verkrijgen, is
die met behulp van bloed uit de
navelstreng en de moederkoek
van een pasgeboren baby, ver
telt Daenen. Dat bloed wordt
dan opgevangen en ingevroren.
„Navelstrengbloed bevat veel
stamcellen die, als ze passen,
heel goed te gebruiken zijn voor
transplantatie. De kans op af
stotingsreacties en infecties is
geringer en de patiënt herstelt
sneller."
Het aantal transplantaties met
navelstrengbloed is in ons land
nog klein. Nu gebeurt dat alleen
bij zwangere moeders die ee
kind hebben met een vorm
leukemie. Als nadere onder
zoeksresultaten inderdaad vi
belovend zijn, dan kan wordei
overwogen bij iedere vrouw i"
in het ziekenhuis bevalt het i
velstrengbloed op te vangen.
Nu worden moederkoek en i
velstreng weggegooid. Kostba.
materiaal gaat zo verloren. He
stelselmatig bewaren erv
volgens Daenen een belangrijl
uitbreiding zijn van de moge
lijkheden om patiënten r
bloedkanker te genezen. „Het
kost alleen veel en vraagt i
ingewikkelde organisatie
het bloed te onderzoeken
te slaan."
GERARD AKKERMAN
Per jaar drinkt de Nederlander gemiddeld meer dan 700
kopjes thee. Thee heeft dan ook al sinds jaar en dag het
imago van een gezonde drank. Dat geldt in het bijzonder
voor groene thee, die een remedie zou zijn tegen verou
dering. Groene thee zou bovendien bijdragen aan een
grotere weerstand en een sneller herstel na sport. Céréal
brengt als eerste in Nederland groene thee die verrijkt is
met de vitamines BI, B6, C en E in een fles op de markt.
Groene thee wordt, anders dan zwarte thee, gemaakt van
theeblaadjes die geen fermentatieproces ondergaan heb
ben. Bij het fermenteren wordt vochtige lucht door de
thee geblazen, waardoor het specifieke theearoma ont
staat. Daarbij gaan echter waardevolle stoffen verloren,
zoals bijvoorbeeld polyfenolen (antioxidant). Bij groene
thee gebeurt dat dus niet en blijven die stoffen behou
den. Dezelfde stoffen zitten trouwens ook in diverse
soorten groenten en fruit.
De kant-en-klare groene thee in een fles bevat geen
kunstmatige kleurstoffen en conserveringsmiddelen. De
thee is te vinden in de gezondheidsschap van de super
markt en kost zes gulden.
Bij tumoren tot vijf centimeter is borstsparende be
handeling even succesvol als borstamputatie. Dit be
wijzen de lange-termijnresultaten van een internatio
naal onderzoek dat werd gecoördineerd door het Ne
derlands Kanker Instituut/Antoni van Leeuwenhoek
ziekenhuis.
Voor patiënten met borstkanker van wie de tumoren
niet groter zijn dan twee centimeter, is borstsparende
behandeling sinds de jaren negentig breed geaccep
teerd als een effectieve behandeling. Als de tumoren
groter zijn, dan wordt echter meestal gekozen voor
amputatie.Dit internationale onderzoek bewijst nu
dat de borstsparende behandeling ook verantwoord is
bij patiënten met tumoren tot vijf centimeter.
Tussentijdse resultaten van het onderzoek, dat al in
1980 van start ging, wezen daar al op.Maar bij borst
kanker kunnen pas na een lange periode definitieve
conclusies worden getrokken. Uitzaaiingen kunnen
immers nog na tien tot vijftien jaar optreden. Het mo
ment waarop de deelname van vrouwen aan dit on
derzoek begon, is nu gemiddeld 13,4 jaar geleden. De
combinatie van deze lange termijn en de grootte
de tumoren maakt dit onderzoek uniek.
Tussen 1980 en 1986 deden 868 vrouwen aan het
derzoek mee. 420 patiënten ondergingen een borst
amputatie en 448 patiënten een borstsparende be
handeling. De borstsparende behandeling bestond 18
chirurgische verwijdering van de tumor plus
ge van een centimeter, gevolgd door uitwendige be
straling en een behandeling met radioactief materia.e
(irridium- 192) dat met behulp van holle naalden
de borst wordt geïmplanteerd.
Voor de overleving blijkt het nauwelijks verschil te
maken of de vrouwen een borstamputatie hebben oi^
dergaan, of een veel minder verminkende borstspa-
rende behandeling. Na gemiddeld 13,4 jaar is 66 pro
cent van de vrouwen bij wie de borst is geamputeerc
nog in leven, en 65 procent van de vrouwen die de
borstsparende behandeling hebben ondergaan.
iLeeu-
HET WEER
Kruiswoord-min-een
Niet het gevraagde woord invullen, maar een woord dat bestaat uit
de letters van het gevraagde woord in dezelfde volgorde min 1 letter
(B.v. Omschrijving "dierenverblijf". Antwoord zou zijn "stal", maar
ingevuld moet worden "sta"of "tal". Welke van die twee het moet
worden, moet blijken uit de kruisende woorden.)
Horizontaal: Inwendig orgaan; 4. vreemde taal; 7. Amerikaans café;
9. opening; 10. hinder; 11. meteen; 13 knorhaan; 14. Hongaarse
componist; 17. soort hert; 18. drinkgeld; 19. genotmiddel;
21. voetwarmer; 24. moeilijk breekbaar; 26. bitterheid; 27. azijn;
29. projectieplaatje; 30. als; 32. gelaatskleur; 33. rivier in Frankrijk.
Verticaal: 1. Deugniet; 2. cijfer; 3. spoorstaaf; 4. heldendicht, 5. kip;
6. kuststrook; 8. weekdier; 11. aan alle kanten; 12. klein café;
13. melkgerecht; 15 orgelregister; 16. haatgevoel; 17. sluwheid;
19 deel v.e. dier; 20. streling; 22. bedovertrek; 23. aardbeikleurig;
25. zeer hoorbaar; 27. kerel; 28. Schotse rok; 30 deel v.e. vis;
31. bolleboos.
Oplossing van zaterdag:
HORIZONTAAL: 1. Mini;
4. crew; 8. one; 10. Ate;
11. ko; 12. bof; 14. cd;
15. David; 17. bres;
18. Lear; 20. ge; 21eg;
"22. kaar; 23. rest; 24. Seoel;
26. el; 28. non; 29. me;
31 nes; 33. die; 34. zeil;
35. meet.
VERTICAAL: 1. Mok; 2. Ino;
3. ne; 5. ra; 6. etc; 7. wed;
9. tov; 12. baseren;
13. fileren; 15. Degas;
16. degel; 17. bik; 19. rat;
25. ooi; 26. enz; 27. lee;
29. mie; 30. eet; 32. si;
33. de.
Zomerse stemming
In het Waddengebied en de
Kop van Noord Holland kan
men zich haast niet voorstellen
waar de rest van Nederland
zich zo druk om maakt. In Den
Helder is deze maand slechts
44 tegen normaal 65 millimeter
gevallen. Een droge juli dus! Bij
ons viel meer regen (Valken
burg 70, Schiphol 84 millime
ter) en in het zuidoosten van
het land was juli plaatselijk ex
treem nat. Op de luchthaven
van Maastricht viel zo'n 182
millimeter en dat is daar de
grootste hoeveelheid voor juli
sedert het begin der metingen
in 1946. In Hoensbroek werd
zowaar 216 millimeter opge
vangen.
Na een vriendelijke slotfase
van juli (wolkbreubregens be
perkten zich in het weekeinde
tot het binnenland) opent au
gustus morgen in een zomerse
stemming. In een zwakke zui
delijke stroming stijgt de tem
peratuur tot omstreeks 25 gra
den. Voor vergelijkbare tempe
raturen moeten we helemaal
terug tot de langste dag. De ho
ge temperaturen worden be
reikt bij flink wat zon al zullen
er wel enkele stapelwolken ont
staan. Tegen het einde van de
middag en morgenavond is er
kans op een regen of
bui.
Boven Frankrijk komt onder
tussen een actieve onweerssto
ring tot ontwikkeling. De
zwaarste buien trekken op
woensdag waarschijnlijk rich
ting Duitsland en/of over het
oosten van ons Nederland. Bij
ons is de kans op een (donder)
bui kleiner. Wel een drukkend
warme atmosfeer en maxi
mumtemperaturen omstreeks
22-23 graden.
Na woensdag kan er soms
een bui vallen maar er is ook
zonneschijn en met middag-
temperaturen rond 21-22 gra
den is het bepaald geen on
vriendelijk zomerweer. Tegen
het einde van de week gaat de
temperatuur in een noordwesf]
telijke stroming iets omlaag.
Relatief koud zeewater en
aanlandige wind hielden de ziU:
terdag bij ons buivrij. Boven-
dien was het tamelijk zonnig
steeg de temperatuur tot ruin
boven de 20 graden. Bij Bloe-
mendaal werd het 21,8, op
Schiphol 22,0 graden. In het
binnenland kwam het tot zeel
zwaar onweer (veel schade
door blikseminslagen) en v\
breuken (Bilthoven 63 millime
ter).
