wordt milieuprobleem
Grote watemavel
Rijp en Groen
Koriander
w
Decoratief martelwerktuig
Eigenzinnige tuinplanten
VRIJDAG 28 JULI 2000
160/960
We kennen geluk
kig geen wandlui
zen meer en dus
weten we ook niet
hoe ze ruiken, zeg
maar stinken.
Laten de oude
Grieken wandlui
zen wel gekend
hebben en laten
ze die beesten
koras genoemd
hebben. Nu wil
het toeval dat de
onrijpe zaden van
een schermbloe-
mige plant die
zelfde geur heb
ben en gemaks
halve hebben de
Grieken die plant
dan ook koriander genoemd. In
het Latijn werd dat Coriandrum
sativum want de Romeinen
hebben alle Griekse namen
omgevormd tot Latijnse.
Tot voor kort was koriander
niet erg bekend in ons land,
mede in verband met de slechte
geur van niet op de juiste wijze
gedroogde zaden, maar met de
komst van veel uitheemse ge
rechten op onze tafels blijkt ko
riander een steeds belangrijker
rol te gaan spelen.
Nu is het te laat in het seizoen
om deze plant nog te zaaien om
er zaad van te winnen, nog af
gezien van het feit dat de plant
in slechte zomers nauwelijks tot
zaadvorming komt. Maar rond
deze tijd kunnen we nog volop
bladkoriander zaaien. Daarom
is het nuttig te weten dat er mo
menteel twee soorten korian
derzaad in de handel zijn: blad
koriander en zaadkoriander.
Beide soorten worden vooral in
de Mexicaanse keuken gebruikt
maar in toenemende mate ook
in gerechten die we simpelweg
Hollands noemen en die door
toevoeging van een min of
meer exotisch kruid een aparte
smaak krijgen en ook nog iets
meer vitamines bevatten zoals
vitamine A en C, al is dat bij
kruiden tengevolge van de klei
ne porties waarin ze toegepast
worden, nooit zeer veel. Maar
ja, ook kleine beetjes tellen
mee.
Vaak hebben we rond deze tijd
hier en daar een leeg plekje in
de border omdat de voorjaars-
bloeiers hun langste tijd
hebben gehad en soms
ook een enkele eenjarige
het voortijdig voor ge
zien houdt. Deze plekjes
zijn uitstekend geschikt
om er nu nog snel wat
bladkoriander te zaaien.
De zaadjes hebben een
dikke schil. Daarom zet
ik ze een nacht te we
ken. Dat scheelt in de
kiemtijd waarin deze
plant veel vocht nodig
heeft. Te weinig vocht
geeft een slechte op
komst.
Uiteraard maken we de
grond voor we gaan
zaaien eerst goed los,
liefst mengen we er nog
iets gezeefde potgrond door.
Daarna zaaien in een geultje
dat vooraf natgemaakt is, af
dekken en licht aandrukken.
Veiligheidshalve leg ik vaak nog
een stukje natte dweil op de
plekken waar ik gezaaid heb.
Dan zijn ze tevens gemarkeerd
want met wieden en harken wil
jong kiemgoed gemakkelijk on
der gewerkt worden.
Zodra er kiemplantjes zichtbaar
zijn, gaat de deklaag van de
dweil onmiddellijk weg. Kiem-
planten hebben licht nodig,
maar nog steeds veel vocht.
Dus sproeien tijdens droog
weer, dan kunnen we weer snel
oogsten.
Het aardige van de bladkorian
der is dat hij het bredere blad
heeft dat we bij zaadkoriander
alleen onderaan de plant kun
nen vinden. Zodra de planten
rond 20 cm hoog zijn kunnen
we oogsten. Liefst 's morgens
vroeg. En dan niet helemaal bij
de grond afsnijden. Dan kun
nen we bij een beetje goed weer
nog een keer snijden.
Het blad, dat veel zachter van
smaak is en in de verste verte
niet naar koras oftewel wand
luis ruikt, wordt rauw fijngesne
den aan soepen, sausen, sala
des en vooral ook kroketten
toegevoegd. Het geeft er een
heerlijke geur aan. Voor hen die
toevallig dit voorjaar zaadkori
ander gezaaid hebben, de goe
de raad om zodra het zaad een
beetje rijp wordt, een zak erom
te binden. Laat het daarna goed
drogen voor gebruik.
GREET BUCHNER
Waterschappen willen verbod vijverplant
Mevrouw W. van Beijeren uit
Velserbroek heeft een Clematis
Montana die ze in het voorjaar
sterk inkort. Het gevolg is dat er
geen bloemen komen en dat is
begrijpelijk. De vroeg en mid-
delvroeg bloeiende soorten van
de Clematis worden slechts na
de bloei iets ingekort. Alleen de
laatbloeiende soorten worden
in het voorjaar flink terugge
snoeid. Die bloeien namelijk al
leen op het jonge hout. Verder
verdragen deze planten geen
zon op de voet en houden ze
van kalkrijke grond. Mulch
wordt altijd op prijs gesteld. In
dien de plant deze zomer
slechts licht wordt ingekort dan
zal hij volgend jaar zeker bloei
en. Succes.
Wat leuk, de vele brieven over
de Hortensia's waarover ik een
dezer dagen een stukje schrijf,
want ze verbazen mij ook met
hun rijke bloei. Ik sluit me dan
ook aan bij de veronderstelling
van mevrouw S. Vlietstra uit
Haarlem. Zij denkt dat de ab
normaal zachte winter er de
oorzaak van is. Dat geloof ik
ook, maar ik houd me aanbevo
len voor elke andere mening.
Weer een schrijven over Hor
tensia's, Hydrangeas in het La
tijn, maar nu met een iets vaker
gehoorde klacht. Te weten een
aandoening waarvan ik veron
derstel dat het woldopluis is.
Niet gemakkelijk te bestrijden
maar met de redelijk milieu
vriendelijke middelen als
Spruzit en Plantschoon zal het
wel lukken mits volgens ge
bruiksaanwijzing toegepast.
Naar de oorzaak moet ik raden.
Staat de plant teveel in de zon?
Is de grond voedzaam en
vochthoudend? Staat de plant
niet teveel in de wind? Ziektes
en kwalen zijn vrijwel altijd het
gevolg van een slechte conditie
van de plant. Dit is mijn ant
woord op de vraag van me
vrouw Kromhout uit Leiden. J.
Mali paard uit Zwanenburg
stuurt een tekening van blad en
bloem van een kamerplant
maar met deze gegevens durf ik
niet te zeggen welke plant dat
wel kan zijn. De plant is gemak
kelijk in het onderhoud en laat
zich goed stekken, dus denk ik
vrij algemeen. Een goede bloe
mist zal zeker bij het zien van
een levend exemplaar de naam
weten.
Een nieuw gevaar bedreigt de
Nederlandse wateren: de grote
waternavel. Op aandrang van
de Unie van Waterschappen
komt er vanaf volgend jaar
waarschijnlijk een verbod op
het bezit van en de handel in
deze uitheemse vijverplant. De
grote waternavel (Hydrocotyle
ranunculoides) is vanuit
Noord-Amerika in Nederland
ingevoerd als sierplant voor
tuinvijvers. Sinds 1994 komt de
plant echter ook in het Neder
landse oppervlaktewater voor.
Aangezien de plant zich zowel
onder water als op de oever in
hoog tempo kan vermeerderen,
dreigt hij soms wateroppervlak
ten volledig bedekken. Het ge
volg hiervan is dat er - net zoals
bij een dichte laag van kroos of
van de eveneens uitheemse wa
terhyacint - vrijwel geen zon
licht meer doordringt tot de
diepere waterlagen. Hierdoor
keldert het zuurstofgehalte en
wordt een waterpartij voor veel
organismen onleefbaar. Het
tweede nadeel van de woeke
ring is dat de doorstroming
wordt belemmerd.
Op diverse plaatsen in West-
Nederland hebben waterbe
heerders de handen al uit de
mouwen moeten steken om de
plant te verwijderen. Verschei
dene waterschappen zijn be
gonnen met het voorlichten
van het publiek over de situatie.
Men vermoedt dat vijverhou
ders de plant, als ze er te veel
van hebben, nietsvermoedend
in de sloot gooien. „Het is beter
de grote waterpest met wortel
en al grondig te verwijderen en
op de composthoop te leggen",
adviseert namens het water
schap DWR Roland Sluiter.
Bioloog Peter Mudde, hoofdre
dacteur-uitgever van Het Palm
blad voor houders van exoti
sche planten en dieren, is scep
tisch over de gevreesde proble
men met de grote waternavel.
Mudde: „Ik moet nog zien of de
grote waternavel wel zo'n ge
vaar is. Een jaar of tien geleden
werd er ook moord en brand
geschreeuwd over de Ameri
kaanse bruikikker die korte
metten zou maken met onze
inheemse kikkerfauna. Nou,
daar is niets van terechtgeko
men. Mij zijn niet meer dan
drie waarnemingen van brui
kikkers bekend."
Mudde geeft toe dat, de grote
waternavel zich in korte tijd
heel sterk kan manifesteren.
„Maar vaak zie je dat er toch
vroeg of laat een milieufactor
blijkt te zijn, die hieraan paal en
perk stelt. Zo weten we inmid
dels dat de waterhyacint - ook
ooit gevreesd als plaagplant -
massaal het loodje legt na een
vorstperiode. Ik ben benieuwd
wat er na een paar elfsteden-
winters van de waternavel over
blijft. En de oorspronkelijk uit
Canada afkomstige waterpest is
- na een enorme uitbreiding in
het begin - ook binnen redelijke
proporties gesettled. Bij mijn
weten is de komst ervan niet
ten koste gegaan van inheemse
soorten. Sterker nog. de water
pest is al zo lang ingeburgerd
en algemeen aanvaard, dat we
bijna zijn vergeten dat het ook
een exoot is."
De grote watemavel is goed te
onderscheiden van onze in
landse waternavel door zijn
veel grotere blad (tot zeven
centimeter breedte). Dit blad is
niet rond en gladgerand zoals
bij de gewone soort, maar nier-
vormig met grote lobben. De
rand is gekarteld. Een ander
duidelijk verschil tussen de
twee soorten waternavel is
zichtbaar bij de aanhechting
van de stengel aan het blad. Bij
de inheemse is dat in het mid
den, zodat het blad (vergelijk
baar met een punaise) als een
ronde schijf op de stengel rust.
Bij de grote waternavel raakt de
stengel de bladrand. Wie een
tuincentrum belt voor de grote
waternavel, krijgt in de meeste
gevallen overigens nul op re
kest.
BART SIEBELINK
De tuin ontpopt zich de laatste
jaren meer en meer als een ver
lengstuk van de woning. Er ko
men steeds meer materialen op
de markt om de tuin te verfraai
en. Behalve al deze materialen,
gaat ook de ontwikkeling van
planten mee met de tuintrends.
Een aantal planten dat daar
perfect in past zijn die met
dieprode tot zelfs bijna zwarte
tinten.
Neem de contrastrijke Heuche-
ra micrantha 'Palace Purple'.
De prachtig gevormde bladeren
zijn bruinrood van kleur. Hier
door is de plant goed te combi
neren met natuursteen of met
gewone betonklinkers in allerlei
kleuren. In de voorzomer han
gen de bloemtakken vol met
honderden fragiele, witte klok
jes. De 'Palace Purple' past ook
goed bij de Sedum 'Matrona'.
Deze statige en sterke vetplant
heeft namelijk ook purper tot
bruinrode stengels en bladeren.
De roze bloei aan het eind vai|M
de zomer contrasteert mooi
met die van de Heuchera.
Voor de kleinere hoekjes in d<
tuin, maar ook voor in potten
en bakken, is Ophiopogon pla
niscapus 'Niger' een goede
keus. De langwerpige blaadje:
zijn zeer donkerpaars tot bijn
zwart. In de zomer verschijne
totaal onverwacht leuke lila
bloemaren, in de herfst gevolj I.
door zwarte bessen. Door zijr
grasachtige uiterlijk is hij goe<L(
te combineren met bepaalde
siergr assen.
Een bak met water op het teri
schept leven. Om de waterpai
ook een apart tintje te geven,
kunnen ook hier bruinrode
planten toegepast worden. D&
waterlelie 'Atropurpurea' is et
gewone waterlelie, maar dan
met dieprode bloemen. Het
jonge blad is bruingroen ge
kleurd.
Cryptogram
Horizontaal: 1De aanschaf van kleren loopt niet in de papieren (8); 5. Voorschrift
betreffende het ronddolen? (8); 6. Heel langzaam komt hij uit zijn huisje (4); 8. Aanslag die
het voedsel bederft (4); 10. Wachtmeester die in de bouw werkt (5); 12. Van enthousiasme
wordt dit spook driftig (5).
Verticaal: 1Wapen waarmee u opnieuw schiet (6); 2. In dit elftal speel je aan de top (6);
3. Hoofdmand (5), 4 Wordt gespeeld in een gebouw met een heilige ervoor in Amsterdam
(5); 7. Stukje vlees van een tong (5); 9 Deze vis gaat erover (4); 11Het wordt een zootje als
dit dier je toekomt! (3)
Oplossing van donderdag:
HORIZONTAAL: 1. Zeen; 4. IATA; 7. Ur; 8. UNO; 10. eg; 13. rietvoorn; 16. en; 17. va;
18. spie; 19. semi; 20. eb; 22. Ie; 23. tredmolen; 25. il; 27 hel; 29. na; 30. opzij; 31. ijver.
VERTICAAL: 1. Zuur; 2. er; 3. nu; 4. lo; 5. te; 6. agon; 9. nova; 11. penibel; 12. novelle;
14. ieper; 15. ramee; 21. emoe; 23. trio; 24. naar; 26. lp; 27. hij; 28. lij; 29. ne.
HET WEER
Weer buien op programma
Het regengebied van een storing die over
het zuidoosten van Nederland naar het
noorden van Duitsland is getrokken heeft
gisteravond öok onze regio niet onberoerd
gelaten. In Hoofddorp viel tot gisteravond
20 uur maar liefst 13 mm. elders waren de
hoeveelheden aanmerkelijk kleiner. Op
Schiphol was tot dat tijdstip nog maar nau
welijks meetbare neerslag gevallen. Na ach
ten heeft het wel geregend resulterend in
een etmaalsom van 6 mm op Schiphol en
totaal 20 mm in Hoofddorp waar juli nu op
een totaal staat van 101 mm. Aanmerkelijk
meer regen viel in het zuiden van ons land.
Plaatselijk werd daar zo'n 30 mm opgevan
gen zodat de maandsom op enkele plaat
sen inmiddels boven de 200 mm is uitgeko
men.
Overdag was het lange tijd fraai weer ge
weest met temperaturen boven de 20 gra
den. Alphen aan den Rijn meldde maxi
maal 22,1, Nieuw-Vennep 22,4 en Bloe-
mendaal 21,4 graad. Voor morgen is een
nieuwe storing van belang. Dit systeem
heeft de afgelopen dagen bij Ierland gele
gen en trekt tijdens het weekeinde over het
Noordzeegebied naar het oosten.
Onder invloed van het systeem staan
voor morgen enkele buien op het program
ma. Onweer is daarbij niet uitgesloten. Veel
ruimte voor de zon is er in onze regio niet
en dientengevolge houdt het kwik bij 18-19
graden voor gezien. De wind waait uit we
telijke richtingen maar meer dan wind- P"
kracht 2-4, zwak tot matig, zit er waar
schijnlijk niet in. Op zondag eveneens ee
buienkans maar ook nu en dan zon. Vooi
tijdens de avonduren lijkt de buiigheid oi
der invloed van een volgende storing wee
te gaan toenemen. Na het weekeinde blij
het weerbeeld overwegend wisselvallig v«
karakter. Met een westelijke hoogtestro
ming trekken namelijk nieuwe storingen
naar het Noordzeegebied. Van tijd tot tijc
kan ér dan ook een bui vallen (vooral
maandag en woensdag) en met temperat
ren omstreeks 19 graden duurt het koele
zomerweer voort.
De goudviskom:
Fides Straathof en Merite Breeding
onderhandelen over overname
Het veredelings- en vermeerde-
ringsbedrijf Fides Straathof in
De Lier is ver gevorderd in de
onderhandelingen met gera
niumveredelaar Merite Bree
ding in Wateringen over een
overname. De bedrijven heb
ben daartoe dezer dagen een
intentieverklaring getekend. De
verwachting is dat de bespre
kingen in september worden
afgerond.
Fides Straathof wil de productie
en de veredelingsactiviteiten
van MeriteBreeding over te ne
men. Dit betekent een verbre
ding van het productenpakket
van Fides Straathof. De afzet
van dé producten zal worden
ondergebracht bij Fides Pot-
plants van Fides Straathof. De
stekproductie van Merite Bree
ding op Gr an Canariawordt
eveneens in deze overname be
trokken.
De veredelingsactiviteiten wor
den ondergebracht bij Fides t
Goldstock Breeding, het ver-
edelingsbedrijf van Fides
Straathof. Het neemt de Meriti i
-rassen op in zijn wereldwijde
netwerk van licentiehouders.
Het bedrijf houdt zich bezig
met de veredeling van onder
meer chrysanten.
Merite Breeding houdt zich
sinds 1985 bezig met de veredii
ling en de productie van geran
um- en perkplantstekken. De
veredeling vindt voornamelijk
plaats in Wateringen. De over-
name heeft geen gevolgen voo
de werkgelegenheid bij beide
bedrijven. De vakbonden, de
ondernemingsraad en de Soci
aal Economische Raad zijn in
middels op de hoogte gebrach
Vraag en antwoord
In steeds meer restaurants en
winkels zie je ze in allerlei vor
men en afmetingen staan: de
goudviskom met daarin één of
meer goudvissen. Je ziet ook
halve goudviskommen, die met
de vlakke kant aan de muur zijn
opgehangen. Een restaurateur
op een beurs in IJmuiden
plaatste onlangs op alle tafeltjes
een eenvoudig glas met twee
goudvissen erin. Bezoekers
gooiden er soms bierresten en
sigarettenpeuken in. Iedere
ochtend werden de dode goud
vissen door nieuwe vervangen.
Ook in televisieprogramma's
komt soms een pontificaal
neergezette goudviskom voor.
Goudvissen puur als decoratie
zijn dus in. De dieren worden
echter door hun 'verzorgers'
nauwelijks nog als levende we
zens ervaren en behandeld, on
danks het feit dat vissen zeer
gevoelige dieren zijn. Goudvis
sen kunnen bij een goede ver
zorging wel 20 tot 40 jaar oud
worden. In hun enge goudvis
senkommen houden ze het
echter vaak niet langer dan en
kele dagen of weken vol.
Ruim duizend jaar geleden zijn
de Chinezen begonnen met het
kweken van goudvissen uit zil-
verkroeskarpers. Ze werden
aanvankelijk in vijvers gehou
den, maar later ging men ze
ook in grote aardewerken scha
len houden. In de loop der eeu
wen zijn goudvissen in talloze
vormen gekweekt, over de hele
wereld verspreid en steeds po
pulairder geworden. Jaarlijks
worden er op de wereld hon
derden miljoenen goudvissen
gekweekt, alleen al in Neder
land worden er jaarlijks tussen
de 5- en 10 miljoen exemplaren
verkocht. Hieruit kunnen we al
afleiden dat deze dieren in het
algemeen slechts een kortston
dig leven beschoren is.
Veel van deze goudvissen ko
men in een goudviskom te
recht. Mensen realiseren zich
niet dat dit voor de vissen een
martelwerktuig is. Wat deugt er
niet aan? In de eerste plaats is
de goudviskom veel te klein. De
kom bevat doorgaans maar en
kele liters water, grote viskom
men bevatten in het beste geval
10 tot 15 liter water. Dat is veel
te weinig voor een goudvis, die
minstens 250 liter nodig heeft!
De kleine hoeveelheid water in
een viskom dreigt niet alleen
snel te vervuilen, maar kan ook
snel te warm worden. Een an
der nadeel van de viskom is dat
door de komvorm het waterop
pervlak dat direct met de lucht
in contact komt, veel te klein is.
Daardoor dreigt voortdurend
het zuurstofgehalte van het wa
ter te laag te worden.
De viskom biedt de goudvissen
ook geen interessant en afwis
selend leefmilieu, waarin ze
zich kunnen oriënteren, ver
schuilen, afstand tot andere
goudvissen kunnen houden en
Goudvissen horen niet in een kommaar in een aquarium of vijver.
naar voedsel kunnen zoeken.
De kom biedt de vis weinig be
wegingsruimte. Een vis, ook
een goudvis, is er op gebouwd
om flink te kunnen zwemmen!
In een kom kunnen ze alleen
Goudvissen horen in een vijver of in een r
veel te krappe kom.
maar kleine rondjes draaien.
De goudviskom is naar het oor
deel van deskundigen volstrekt
ongeschikt om vissen in te hou
den. De bioloog en hoofd van
het Wilhelmina Aquarium te
Stuttgart, Dr. Dieter Jauch,
schrijft in zijn boek over de ver
zorging van goudvissen, 'Goud
vissen in Aquarium en Tuinvij-
ver' (Tirion Baam), dat wie
'goudvissen in dit soort gevan
genissen' opsluit, dierenmis
handeling begaat."
Goudvissen horen niet in een
kom maar in een vijver - liefst
een diepe - of, als het niet an
ders kan, in een ruim aquari
um. Zo'n bak moet minstens
100 centimeter lang zijn, 50
centimeter breed en 50 centi
meter hoog, zodat er ten minste
250 liter in kan. De vissen zijn
sociale dieren, en horen dus
niet in hun eentje rond te
zwemmen maar in kleine
groepjes. De bodem van hun
territoir moet zanderig zijn, zo
dat de goudvissen kunnen
grondelen (met hun snuit in het
zand wroeten) en natuurlijk ho
ren er ook wat stenen en water
planten in, waartussen ze zich
kunnen verschuilen.
De dierenhandel heeft een gro
te verantwoordlijkheid voor het
welzijn van dieren en zou ei
genlijk geen goudviskommen
moeten verkopen.
TON DEKKER EN MARUKE SANTEN
Tuinmeubels kunnen langer mee
Natuurlijke materialen zijn po
pulair, ook in de tuin. De prij
zen van het daarmee gemaakte
tuinmeubelen zijn dus na
venant duur. De oplossing?
Klussen in plaats van vervan
gen, want uw houten tuinmeu
bels gaan zeker nog een mooie
zomer mee. Bijvoorbeeld met
Bison Konstruktielijm, een wa
tervaste houtlijm die ook buiten
kan worden toegepast.
Buiten klussen aan tuinset,
tuinhuisje en pergola is leuk en
gezellig, zeker nu het 's avonds
lekker lang licht is. Minder leuk
is het sjouwen met haspels en
verlengsnoeren voor boor- en
schroefmachines. Bison Kon
struktielijm is een ijzersterk en
handig alternatief voor schroe
ven en spijkers. Het is een wa
tervaste en vullende houtlijm,
bestand tegen de zwaarste
weersinvloeden en geschikt
voor vrijwel alle houtsoorten
(hard én zacht). De lijm is ook
geschikt voor het verfijmen van
hout op steen, metaal of betor
Bijkomend voordeel: de repar
ties aan tuinmeubelen, gevelb
timmering of houten kozijnen
kunnen worden uitgevoerd
zonder dat lelijke, later al snel
roestende boorgaten, hoeven
worden gemaakt.
