Oven, stiefkind van de keuken De magie van Merlot Mosselen onder een korstje Smaak Broccoli uit de oven Eerste Opalpruimen mm Leven is te kort om vieze wijn te drinken Zuid-Europees eten is gezond Brood, belangrijkste bron van jodium DONDERDAG 27 JULI 2000 160 REDACTIE RIEN POLDERMAN De mosselen eerst koken; het kookvocht kan dan worden ge bruikt. Alternatief: visfond uit een potje. Beboter één grote of vier klei nere lage ovenvaste schaal(tjes) Maak de mosselen zo droog mogelijk. Laat ze uitlekken en gebruik daarna keukenpapier. Verhit een pan met dikke bo dem en laat 50 gram boter er heet in worden. Wacht tot het schuim van de boter begint weg te trekken. Schep de uien er door. Temper de warmtebron. Laat de uien 4 - 5 minuten zachtjes fruiten. Schep daarna de knoflook erdoor en strooi de bloem er over. Roer alles krach tig door. Voeg het kookvocht van de mosselen of de visfond eraan toe. Blijf roeren tot een gebonden saus is verkregen. Roer peterselie en slagroom er door en voeg wat zout en peper naar smaak toe. Schep de mos selen door de saus. Doe de mosselen over in de schaal(tjes). Strooi het mengsel van geraspte kaas en broodk ruim erover en sprenkel er wat gesmolten boter over. Plaats de schaal(tjes) iets boven het midden in de tot 225 "C voorverwarmde oven. Laat in ca. 8 minuten een mooi goud bruin korstje op de mosselen Benodigdheden voor vier personen: 500 - 600 gram gekook te mosselen ongeveer 4 kilogram in de schelp); 80 gram boter; 2 - 3 gro te stevige uien, grof ge snipperd; 3 teentjes knoflook, ragfijn gehakt; 2 eetlepels fijngehakte bladpeterselie; 25 gram bloem, gezeefd; 2 decili ter visfond (uit potje) of gezeefd kookvocht van verse mosselen; 3 eetle pels slagroom, zout; wit te peper uit de molen; 75 - 100 gram fijngeraspte belegen (of nog oudere) Goudse kaas; 4 eetlepels droog kruim van wit brood; 40 gram boter. bakken. Dien de mosselen in de oven- schaal(tjes) op. Geef er lekker warm en knapperig stokbrood bij en zet voor de liefhebbers een schaaltje met (gezouten) boter(balletjes op tafel. Groene sla met veel tomaten past er goed bij. Deze week komen alle gerech ten met een goudbruin korstje uit de oven. Kaas en andere zui velproducten spelen er een be langrijke rol in. Onderstaande vegetarische ovenschotel kan niet alleen met broccoli maar ook met veel andere groente soorten kan worden samenge steld. Maak van aardappelen en broc coli, elk apart, fijne purees. Ver meng aardappelpuree met 1 losgeroerd ei, 1 dl melk en 100 gram geraspte kaas. Breng alles op smaak met wat zout, peper en nootmuskaat. Vermeng de puree van broccoli met 1 losge roerd ei en de rest van de melk. Breng de puree op smaak met wat zout en peper. Schep de broccolipuree op de bodem van een dik beboterde ovenvaste schaal. Strijk, met de bolle kant van een lepel, de pu ree zo gelijkmatig mogelijk over de bodem uit. Dek alles af met een dikke laag aardappelpuree. Benodigdheden voor 4 personen: 800 gram aardappelen, gekookt; 500 gram broc coliroosjes, gekookt; 2 ei eren, 1,5 dl melk; 150 gram geraspte Leerdam mer kaas; zout; witte pe per uit de molen; noot muskaat; ongeveer 30 gram boter. Presentatie: verdeel het gerecht aan tafel in het gewenste aantal porties. Strijk de puree zo glad mogelijk af. Bestrooi de aardappelpuree met de rest van de geraspte kaas en leg er hier en daar een flintertje boter op. Plaats de schaal op het rooster in het midden van de tot 200 "C voorverwarmde oven. Laat in ca. 25 minuten een fraai goudbruin korstje op het ge recht bakken. In het Zeeuwse Wemeldinge werden deze week de eerste Opal: pruimen geoogst. Fruitteler Kees Hamelink is tevreden. Doordat schadelijke nachtvorst en hagelbuien zijn uitgebleven, zijn de pruimen van uitstekende kwaliteit. Een pruimenboom levert zo'n dertig kilo pruimen. FOTO ANP COR MULDER u z Hoewel in vrijwel alle keukens in ons land een oven aanwezig is, wordt deze (te) wei nig gebruikt. Het lijkt wel alsof men be vreesd is de oven volledig te benutten. Uit onderzoeken blijkt dat in niet meer dan ne gen procent van alle huishoudens de oven intensief wordt gebruikt. Een tweede groep (ongeveer veertien procent) maakt er weke lijks een- of tweemaal gebruik van voor het bakken van de traditionele appeltaart of een cake, of om aan het gerecht zoals dat van witlof met ham in een kaassaus een goudbruin korstje te verlenen. De grote meerderheid van de ovenbezitters komt er gewoonweg niet aan toe de oven ook daadwerkelijk te gebruiken. Voor de oorzaak ervan moet men zo'n slordige honderd jaar teruggaan. Dan blijkt name lijk dat in de jaren rond de eeuwwisseling van 19e naar 20e eeuw in ons land de over stap van kolen en hout naar de destijds als schoon aangeprezen energiebronnen gas en elektriciteit een grote invloed heeft ge had op de ontwikkeling van de kookkunst in ons land. In de jaren rond die eeuwwisseling had men aanvankelijk niet zoveel op met die nieuwe energiebronnen. Er moest voor die tijd veel propaganda aan te pas komen om in de huishoudingen gas en elektriciteit aan te laten leggen. Aanvankelijk waren het al leen de welgestelden die zo'n overstap waagden. De wat minder gegoeden scha kelden pas veel later over op gas en electri- citeit. Buiten de grotere steden bleven de twee fenomenen nog heel lang een nieu wigheid omdat men er niet toe overging om in het gehele land leidingen voor gas en elektriciteit aan te leggen. Dat was een ope ratie waarvoor in de jaren '20 en '30 van de 20e eeuw nauwelijks geld te vinden was. 'Onrendabele gebieden' noemde men die delen van ons land die van de nieuwe ener giebronnen verstoken bleven. Pas na de Tweede Wereldoorlog zette men vaart achter het aanleggen van gas- en elektriciteitsleidingen. En toch zijn er ook nu nog in ons land gebieden te vinden waar men geen gebruik kan maken van gas en elektriciteit. De 'onrendabele gebieden' zijn blijven bestaan, ook al gaat het daarbij om niet veel meer dan enkele veraf gelegen plaatsen. Het feit dat de overstap van kolen of hout op gas of elektriciteit eigenlijk zo moeizaam verliep, maakte dat veel mensen wat arg wanend tegenover die nieuwe energiebron nen bleven aankijken. Het vertrouwde for nuis bleef dan ook zijn plaats in de keuken bezetten. Men zette er gewoonweg een komfoor met 2, 3 of 4 pitten bovenop. Het fornuis hield men in ere en later tijdens de Tweede Wereldoorlog bewees dat oude for nuis vaak nog heel goede diensten. Dat komfoor op de oven heeft er echter ook in hoge mate toe bijgedragen dat men de kunst van het bakken en braden in de oven ter zijde moest schuiven. Het oude fornuis mocht dan wel op zijn vertrouwde plaats blijven staan, gestookt werd hij niet meer. Om tegemoet te komen aan de behoefte om toch een cake of iets dergelijks te kun nen bakken, werden in de eerste helft van de 20e eeuw diyerse wonderpannen op de markt gebracht. Pannen waarin je boven op het komfoor toch nog een cake kon bak ken. Ze zijn verdwenen omdat achteraf de resultaten heel magertjes waren. Dankzij de gestegen welvaart hebben we in vrijwel alle woningen in ons land fornuizen met ovens. Dat die ovens veel te weinig worden gebruikt, komt doordat men de kunst van het bakken en braden in de loop der jaren is vergeten. Waarom men dan toch fornuizen bouwt met oven of zelfs ovens in de hedendaagse keukens laat in bouwen, zal nog lange tijd een raadsel blij ven. Pas wanneer men in vrijwel alle huis houdens in ons land de ovens weer volledig gaat benutten, zal dat raadsel zijn opgelost. Intussen heeft u begrepen dat u volgende week in de dagelijkse receptenrubriek te maken krijgt met suggesties voor gerechten uit de oven. Want koken doe je niet alleen 'bovenop' maar ook 'in' het fornuis. Pas wanneer je alle kooktechnieken beheerst, dus ook die van het bakken en braden in de oven, kun je zeggen dat je écht goed kunt koken. HANS BELTERMAN De druivensoort merlot is hard op weg om 's werelds populair ste te worden. In het trendset tende Amerika wordt van de ge lijknamige wijn al meer ver kocht dan van de nummer één tot nu toe, Cabernet Sauvignon. Ook elders geraken steeds meer wijnliefhebbers in de ban van Merlot. De cijfers spreken voor zich. In de jaren '70 van de vori ge eeuw, toen het wijnhuis Louis M. Martini in Amerika de eerste pure Merlot-wijn lan ceerde, waren in heel Californië slechts 40 hectare met merlot beplant. Vandaag de dag zijn dat er 10.300 - en dat oppervlak groeit nog steeds. Tegelijk nam de merlotteelt ook sterk toe in Frankrijk zelf. In aantallen hectaren is het daar nu de derde blauwe soort, na de veel in Zuid-Frankrijk ge plante werkpaarden carignan en grenache. De Fransen culti veren zo'n 88.000 hectare met merlot, bijna het dubbele van cabernet sauvignon. Ook in het cabernetbolwerk Bordeaux is merlot inmiddels de belangrijk ste druif. Zo mogelijk nog sprekender zijn de verkoopcijfers van de Verenigde Staten. Vorig jaar ste gen de verkopen van pure Mer- lots daar met maar liefst 12 mil- Amerikaanse wijnproducenten kunnen de vraag naar Merlot niet aan. joen flessen, tot een totaal van 60 miljoen daarbij voor het eerst de omzet van Cabernet Weer wijnenboek van Lucette M. Faber De mooiste juwelen liggen te verkommeren in kelders. In de catacomben van de wijndrin kers wel te verstaan. Want in die vaderlandse wijnkelders liggen een Chateau Pétrus 1947, een Porto Grande Réser ve uit 1944 of een Margaux uit 1980 rustig te liggen. Alwaar ze dus na een aantal jaren ver pieteren. Dat is jammer, want het leven is te kort om vieze wijn te drinken. Lucette M. Faber probeert de Nederlandse wijndrinker aan het drinken van zijn eigen wijn te krijgen. Teveel Neder landers bewaren hun wijn na melijk te lang, is haar ervaring. Faber spoort deze gierigaards derhalve aan niet te lang te wachten met het regelmatig opschonen van hun wijnkel der, want kelderjuwelen die nen ontkurkt te worden.De Leidse schreef het boek Wijns preekuur. Deze maand komt het uit bij Uitgeverij Contact. Ze beantwoordt in haar boek voornamelijk vragen over wij- nen.Een deel ervan verscheen eerder in NRC Handelsblad, de krant waarin ze ondermeer publiceert. Faber is expert op het gebied van wijn en schreef hier reeds talloze boeken over. In 1999 was ze Wijnvrouw van het Jaar en ze was voorzitter van de Nederlandse Vereni ging van Sommeliers. Mag ik een wijn drinken bij het eten? Dit is zonder twijfel de domste waag die in het boek aan de orde komt. Des ondanks beantwoordt ze hem met liefde en geduld. Maar er komen ook 'intelligentere' vragen aan de orde. Is de fles Margaux uit 1955 nog drink baar? Of hoe kan ik het beste tijdens mijn vakantie in Frankrijk wijn inkopen? En de liefhebbers die willen weten welke wijn ze moeten inslaan bij de geboorte van hun kind zodat de wijn op de achttiende verjaardag van de boreling tot volle glorie is ge komen, geeft ze adequaat ad vies. Wijnspreekuur. De meest ge stelde vragen over wijn in NRC Handelsblad. Lucette M. Fa ber. Uitgeverij Contact. ISBN 90254 95575. IRENE NIEUWENHUUSE Sauvignon royaal passerend. Vanwege deze explosief geste gen vraag kunnen Amerikaanse producenten niet voldoende Merlot van hun eigen wijngaar den leveren.Ze kopen daarom overal ter wereld Merlot, zoals in de Languedoc en in Chili. Maar waarom Merlot? Een mo gelijk antwoord kan zijn: het is de rode equivalent van 's we relds succesvolste witte wijn soort, de Chardorinay. Dit po pulaire product charmeert door zijn sappige rondingen, zijn zachte zuren en zijn verleidelij ke, tropische fruit. Welnu, in een kenmerkende Merlot vind je eveneens sappige rondinge nen en doorgaans flink wat fruit - zij het vooral van zwarte vruchtjes, waaronder bramen, kersen en cassis. Als rode wijn is Merlot ook beduidend vrien delijker, toegankelijker dan Ca bernet Sauvignon, omdat hij minder tannines heeft en al van jongs af aan een plezierige soe pelheid. Merlot is een rode wijn die de zintuigen niet aanvalt, maar streelt. Naast zijn zwarte fruit heeft de wijn enkele andere aroma's, waaronder laurier. Soms kan Merlot in zijn geur ook iets hebben van leer, al dan niet in combinatie met aardse, herfstbosachtige tonen. Er be staat verwantschap tussen de druivensoorten cabernet sau vignon en merlot; beide hebben bijvoorbeeld vaak iets van cas sis in de smaak. Maar van de twee geeft merlot veruit de vriendelijkste wijnen -en steeds meer consumenten hebben dat ontdekt. Goede Merlot wordt in tal van Getuf langs Opperdoezers Rond het Westfriese Opperdoes wordt dezer dagen de befaamde 'Opperdoezer Ronde' geoogst. De delicate aardappel gedijt van ouds het best in Opperdoes en omgeving. Enkele keren per dag vrolijkt de museumstoomtram Hoorn-Medemblik het zware wer van de oogstmedewerkers op als ze fluitend en blazend langs koi tuffen. FOTO KLAAS LAA Wie vakantie houdt in Zuid-Eu- ropese landen merkt al snel dat de bevolking daar andere voe dingsgewoonten heeft dan Ne derlanders. Wat je op het eerste gezicht niet merkt, maar wat wel uit bevolkingsonderzoek blijkt, is dat er ook minder vaak hart- en vaatziekten voorkomen en dat bepaalde vormen van kanker zich eveneens niet zo veelvuldig voordoen. Onder zoekers vermoeden al jaren dat de Mediterrane voeding moge lijk bescherming biedt tegen dergelijke aandoeningen. De bewoners van de landen rond de Middellandse Zee eten veel brood, pasta, groente en fruit. Bij de bereiding van maal tijden gebruiken ze olijfolie in plaats van margarine. Wat min der opvalt is dat de Zuid-Euro peanen meer vis en kip eten en minder rood vlees. Ze maken bovendien matig gebruik van zuivelproducten, en gebruiken dan nog voornamelijk yoghurt en kaas. Kenmerkend aan deze voeding is het lage gehalte aan verzadig de vetten en de hoge mate van onverzadigde vetten. Het is be kend dat een voeding met wei nig verzadigde vetten het risico om hart- en vaatziekten te krij gen verlaagt. Bovendien komen er in de Mediterrane voeding veel antioxidanten voor. Er zijn aanwijzingen dat deze een po sitief effect kunnen hebben op de gezondheid, hoewel het bt wijs niet onomstotelijk is gele verd. Betekent dit nu dat we zonde meer Zuid-Europese voeding moeten gaan gebruiken? Dat valt te bezien, want veel aspet ten van deze voeding komen voor in de voedingsadviezen van het Nederlandse Voeding centrum. Adviezen om dage lijks veel groente en fruit te et vanwege het hoge gehalte aar antioxidanten, vezels en na tuurlijk ook vitaminen en mir ralen. Daarnaast adviseert he Voedingscentrum consumpti van voedingsmiddelen met v( zadigde vetten te beperken er daarvoor in de plaats magere producten of voeding met on verzadigde vetten te nemen. Daarbij past ook de gewoontt in zuidelijke landen om vis te eten, minstens één keer per week. In Zuid-Europese voeding wordt veel olijfolie gebruikt, maar de in ons land meer g bruikte oliesoorten zoals zon nebloemolie of slaolie zijn oo goed. Meer informatie over gezonde voeding kunt u krijgen door d Voedingstelefoon te bellen: op werkdagen tussen 12 en 4 uur tel. 070-306.8810. INEKE VOLKERS diëtiste voedingscentrum FOTO CPD HUBRECHT DUIJKER landen en streken geprodu ceerd. In Bordeaux gebruikt men hem vrijwel altijd in com binatie met andere wijnen, maar in de Mediterrane regio Languedoc-Roussillon zijn heel veel pure Merlots te vinden. Ze vallen binnen de categorie Vin de Pays, als Vin de Pays d'Oc. Op het aan Australiërs beho rende Domaine de la Baume vervaardigen ze een flinke reeks naar hun druif genoemde wij nen, maar in alle landen is Mer lot de meest verkochte. Elders inEuropa wordt de grootse hoe veelheid lekkere Merlot gele verd door Bulgarije, vooral door Domaine Boyar. Italië brengt naast meesterlijke Merlots tot nu toe voornamelijk miserabele voort: dunne niks- wijnen met veel zuren en wei nig fruit. In Spanje is Merlot nog betrekkelijk weinig aanwe zig, maar in regio's als Costers del Segre, Navarra, Penedes en Somontano stijgt de productie, en tegelijk het kwaliteitsniveau. Dat bewijzen wijnen als de op merkelijke Atrium van Torres. Belangrijke Merlot-bronnen buiten Europa zijn naast de Verenigde Staten (Californië en Washington), Argentinië en Chili, terwijl de aanplant sterk toeneemt in Australië. Kleinere leveranciers zijn Zuid-Afrika, Uruguay en Nieuw-Zeeland. Voor wie de magie van Merlot wil ontdekken is nu al een groot scala wijnen beschikbaar. En dat dit nog sterk gaat groeien, staat onomstotelijk vast. HUBRECHT DUUKER- Onze voeding levert ons van nature onvoldoende jodium en daarom wordt het al jaren toe gevoegd aan broodzout en keu kenzout. Een deel van de Ne derlanders loopt echter toch nog het risico om minder bin nen te krijgen dan wordt aan bevolen en dat zijn vooral vrou wen en jonge kinderen. Een tekort aan jodium leidt tot schildklierafwijkingen, tot krop of struma eri uiteindelijk tot een verminderde hersenfunctie. Bij volwassenen herstelt de her senfunctie zich weer zodra de jodiuminname weer voldoende is. Bij ongeboren en pasgebo ren kinderen levert een jodium- tekort een achterstand in de aanleg en ontwikkeling van de hersenen op, die niet meer te herstellen is. Daarom is het voor zwangere vrouwen extra belangrijk dat ze voldoende jo dium binnenkrijgen. Volgens de Wereldgezond heidsraad WHO is dagelijks 150 a 300 microgram jodium nodig om struma te voorkomen, met een minimum van 100 micro gram per dag. Dit minimum kan worden gehaald met drie sneetjes brood. De belangrijkste bron voor jodium is brood met jodiumhoudend zout. De helft van het jodium dat Nederlan ders binnenkrijgen komt uit brood. Het Voedingscentrum blijft daarom mede het belang van het eten van voldoende brood benadrukken. Mensen die bij het ontbijt ge< brood maar pap of 'drinkont bijt' gebruiken, lopen het risii op een lage jodiuminname al ze de rest van de dag niet als nog ten minste drie sneetjes brood eten. Naast brood leve ren jodiumhoudend keuken zout en bronnen in de rest vaf^ de voeding ook een deel van het noodzakelijke jodium. In rest van de voeding zit gemid deld 30-40 microgram per da keukenzout levert 30-40 mier gram jodium per gram zout. Zeezout bevat nauwelijks jod um en is geen alternatief vooi gejodeerd zout. De Gezondheidsraad heeft o( het advies uitgebracht om joc um toe te voegen aan zout te r voorkoming van struma. Het advies jodiumhoudend bak- kerszout te gebruiken wordt door 95 procent van alle bak kers in Nederland ook daad werkelijk opgevolgd. Enkele bakkers willen om principiëlt redenen geen gejodeerd bak kerszout gebruiken. Koopt u brood bij een alternatieve bal11 ker, vraag daar dan naar. Wat betreft het door de consi ment gebruikte keukenzout: bestaat voor 85 procent uit g< jodeerd zout. Ook aan keukei zoutvervangers, zoals dieetzo mag jodium worden toege- P' voegd. k' MARIANNE VAN DER WOONINC diëtiste voedingscentrum Kruiswoordraadsel HORIZONTAAL: 1 Pees; 4. International Air Traffic Association; 7. bijbelse stad; 8. Organisatie der Verenigde Volken; 10. landbouwwerktuig; 13. zoetwatervis 16. voegwoord; 17. familielid; 18. kleine wig, 19. half; 20. getijde; 22. Frans lidwoord; 23. sleur; 25. persoonlijk vnw. (Fr.); 27. onderwereld; 29. achter; 30. aan de kant; 31. vlijt. VERTICAAL: 1. Azijn; 2. bijwoord; 3. thans; 4. geliefde van Zeus; 5. voorzetsel; 6. wedstrijd; 9. nieuwe ster; 11. pijnlijk; 12. kort verhaal in prozastijl; 14. plaats in West-Vlaanderen; 15. stofsoort, 21. struisvogel; 23. drietal; 24. akelig; 26. langspeelplaat; 27. persoonlijk vnw.; 28. zijde van een schip; 29. deel van een Franse ontkenning. Oplossing van woensdag: Horizontaal: 1 Onscherp, 5. schotels; 6. lust; 8. lier; 10. opium; 12. eiken Verticaal: 1 Opstal; 2. schade; 3. hotel; 4 rijles; 7. uniek; 9 roze; 11. min HET WEER Nieuwe storing Dankzij een krachtig hogedruk- gebied tussen IJsland en Noor wegen zijn de regens in grote delen van Scandinavië aan ban den gelegd. Dat wordt zo lang zamerhand wel tijd: in het Zweedse plaatsje Höglekarda- len is tot nu toe 304 millimeter gevallen. Deze hoeveelheid komt in de buurt van het uit 1959 daterende landelijke juli- record van 333 millimeter. In 1993 viel er in hetzelfde plaatsje 274 millimeter. Alleen in het zuiden van Zweden en Noor wegen regent het nog een dag of wat. In Lapland is het in lucht uit de poolstreken wel sterk afgekoeld. Vanochtend was het daar slechts een paar graden boven nul. Voor Nederland is een nieu we storing van belang die van avond met de westelijke hoog testroming over het zuiden van het land trekt. De storing ver oorzaakt vooral beneden de ri vieren plaatselijk veel regen en het is daar al zo nat! In Limburg komen de maandsommen plaatselijk boven de 200 milli meter uit. Bij ons kan overigens ook een enkele bui vallen. De meeste plaatsen houden het echter droog. Morgen een iets grotere kans op een bui, ook af en toe zon en maximumtemperaturen rond 20 graden. Tijdens het weekein de gaat de wind uit het westen tot noordwesten waaien. Dat komt omdat de luchtdruk bo ven het Noordzeegebied relatief laag is en ten zuidwesten van Ierland relatief hoog. Verder verandert er niet zo veel. Wolkenvelden houden de overhand en gelet op een enigs zins onstabiele atmosfeer moet vooral op zaterdag met buien rekening worden gehouden. De temperatuur zakt iets terug e wel naar een niveau van om streeks 19 graden. Na het weekeinde gaat de temperatuur weer omhoog maar ook met augustus op d< stoep is er geen uitzicht op st *e biel zomerweer. Gisteren was1C het opnieuw een sombere da J1 maar later op de middag bral 'e met name in onze regio de b< 'a wolking. Dat resulteerde nog/e een maximumtemperatuur v 18,6 graden in Nieuw-Vennej en 18,4 te Valkenburg.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 2000 | | pagina 14