Petgaten, legakkers en riet
Zomer 2000
Hoe diep is
het meer?
De klomp van de brugwachter
brengt leven in de brouwerij
JONDERDAG 27 JULI 2000
loe diep is het Valkenburgse Meer?
Zestig meter", zegt de ene visser met
et hoedje resoluut. „Welnee, joh, op
ommige plaatsen wel tachtig meter",
reet zijn maat onder de enorme para-
lu het beter. „Waarom denk je dat de
noekbaars het zo goed doet hier?
jist, omdat het hier zo ongelooflijk
iep is."
Iet moge duidelijk zijn: als het gaat
m het Valkenburgse Meer, en dan
iet name over de diepte ervan, kent
et visserslatijn zijn beperkingen weer
ens niet. Over de zandwinningspias
oen de wildste geruchten de ronde,
loog tijd om de kenners eens te ho-
n en de waarheid boven water te
rijgen.
Dertig meter. Daar gaan we voor",
egt Kees Meijer van het Hoogheem-
aadschap van Rijnland. Het klinkt bij
onder stellig uit zijn mond, maar de
roordvoerder moet eerlijk bekennen
at hij het niet helemaal zeker weet.
Iet is een gewogen schatting, maakt
ij duidelijk. „Dat kun je doen op
rond van de oppervlafoe van het
ïeer en de vergunning voor de hoe-
eelheid zand die mag worden afge-
raven."
liemand bij het Hoogheemraadschap
eeft ooit de moeite genomen de
xacte diepte te meten, terwijl mede
werkers wél om de zoveel tijd mon-
ters nemen van het water. Een keer
en dieptemeter meenemen is eigen-
jk helemaal geen gek idee, vindt
leijer. Hij zal eens een balletje op
werpen, zegt hij nog. „Maar als je het
cht zeker wilt weten, moet je bij de
rovincie zijn. Die geeft de vergunning
oor zandwinning af."
laar ook de provincie moet raden
aar de juiste diepte, zegt Sieb de
öng. Hij was negen jaar hoofd van het
ureau bodembescherming, voor hij
en andere functie op het provincie-
uis aanvaardde. Dat bureau geeft de
andwinvergunningen af. „De vraag
eantwoorden lijkt makkelijker dan
et is. Het zou me zeer verbazen als
et dieper is dan veertig meter. Een
ormale zandwinplas heeft een diepte
an twintig tot veertig meter, 't Joppe
i Warmond is zo'n dertig meter diep.
)at zal hier zo'n beetje hetzelfde zijn.
laar eigenlijk willen we dat niet.
^ant wat heb je aan die diepe meren?
ife zijn juist bezig met plassen minder
iep maken. Dat is veel waardevoller
oor de ecologie. Als de bodem zo
iep ligt, is er geen licht en is het leven
arm. Flauwe oevers en ondiepe me
en is goed voor de natuur."
Mensen wonen, werken of vie
water. In de rubriek Pass.
personen die een bijzondere bant
Naam: Joel Kaltenecker
Woonplaats: Alphen aan den Rijn
Beroep: badmeester
Gezien: op het Zegerstrand in Alphen
U Lijkt al eeuwenlang badmeester, weet u nooit
van ophouden?
Overal waar ik kom, word ik aangesproken en zeg
gen ouders tegen hun kinderen: 'die meneer heeft
mama leren zwemmen'. Wat wil je, na veertig jaar
zwemonderwijs. Officieel ben ik uitgewerkt, maar
het is nog steeds mijn hobby. Werktijden zeggen mij
niets. Elke morgen, ook als het regent en onweert,
vind je mij hierom kwart over zeven. Mensen ver
klaren me voor gek, maar ik vind het heerlijk; die
stilte en het uitzicht over de plas.
Stilte? Uitzicht? Met een teleskibaan voor de
deur?
„Ja dat is wel jammer, want het restaurant van Wet
'n Wild deelt mijn strand precies in tweeën. Mijn
zicht op het achterste deel is dus flink afgenomen,
maar gelukkig heb ik goed getrainde ogen. Het wa
terskiën is trouwens als recreatiemogelijkheid een
aanwinst mor de Zegerplas.
Wel eens iemand uit het water moeten redden?
„Nee, even afkloppen. Dat komt denk ik door de er
varing. Als ik zit te praten, kijk ik voortdurend over
het water. Ook nu, terwijl er geen kip op het strand
is. Dat is een automatisme, waardoor ik gevaar al
zie aankomen. Bijvoorbeeld wanneer moeder ver
diept is in de Libelle en zoonlief tot zijn knietjes in
het water staat. Die hele kleintjes kunnen zelf niet
overeind komen als ze vallen. Dus ik sta er al bij,
voordat er iets gebeurt.
Neemt u zelf nog vaak een duik?
„Nee, een bakker eet nooit zijn eigen brood, zeg ik
altijd maar. Trouwens, ik zou de hele dag maar nat
en koud blijven."
Noordwijk
Misschien komt hij nog een keer
Die zomer van 2000
Maar met 17 "C
Is het niet echt Noordwijkweer
Het grote verlangen verzuipt in een bui
Kans op regen: 67%
We raken er intussen aan gewend
Maar stiekem dragen wij niets
Onder onze dikke zomertrui
Het is een uitstervend fe
nomeen in deze tijd,
waarin bruggen het liefst
met z'n tienen tegelijk
vanuit centrales worden
bediend: de klomp.
Slechts op enkele plaat
sen in de regio doet dit
oer-Hollandse attribuut
nog dienst. Niet als
schoeisel, wel te verstaan,
maar bungelend aan een
hengel vanuit een brug
wachtershuisje - als
vriendelijke uitnodiging
aan de passerende schip
pers om wat bij te dragen
aan het levensonderhoud
van de man of vrouw die
de brug bedient.
De Doesbrug bij Hoog-
made is een van die zeld
zame plaatsen waar de
klomp in deze vorm nog
in ere wordt gehouden. Al
wil brugwachter Dick van
der Krogt er aanvankelijk
ook weer niet al te veel
over kwijt. „De gemeente
weet er uiteraard van.
Maar niet iedereen is er
even happig op, zal ik
maar zeggen. Bij een van
de bruggen in Leiderdorp
bijvoorbeeld mag het niet
meer. Dat was ook een
beetje zijn eigen fout. Als
mensen niet betaalden,
ging hij schelden. Dat
moet je nooit doen. Je
mag wel van alles denken,
maar schelden... nee."
Maar eenmaal uitwei
dend over zijn vak, keert
Ban der Krogt met toch
iets meer enthousiasme
terug op 'de klomp'.
„Ach, het is een mooie
traditie. Waar het van
daan komt? Geen idee,
maar het is er al van
oudsher." En inmiddels
zijn er steeds minder
plaatsen waar het ge
beurt. „Bij de Drecht is
het er nog. En in Rijnsa-
terwoude. Maar verder
niet zo veel meer."
Rijk verwacht Van der
Krogt niet te worden van
zijn gehengel. „Ach, wat
komt hier nou dagelijks
langs? Dat valt wel mee.
Als het mooi weer is, dan
gaat het wel. Maar is het
slecht, dan zie je hier niet
veel volk. En in de winter
is het helemaal een uitge
storven boel. Dan zitten
we hier ook niet vaak,
hoor. Een paar uur per
dag. Wat eigenlijk nog
best veel is, want er ko
men in die tijd misschien
twee boten per week
langs."
Wat dat betreft brengt de
klomp nog wat leven in
de brouwerij. „Zeg nou
zelf, zonder zoiets is het
hier toch een dooie boel?
Nu is er nog wat bij de
brug te beleven. Vooral
kinderen vinden het trou
wens leuk om er wat in te
doen."
De inkomsten per klant
verschillen nogal. Een
paar gulden soms, als het
meezit. „Of wat snoep of
koek, een rolletje drop of
pepermunt. Maar er zijn
ook van die grappenma
kers die er een paar bier-
doppen indoen." Drank
maakt trouwens ook hier
meer kapot dan iedereen
lief is - als Van der Krogt
niet oppast tenminste.
„Een tijdje geleden kwa
men een paar gasten met
een flink borreltje op in
een hoog tempo voorbij
varen. Die zagen die hele
klomp dus niet. Ik kon de
hengel nog net op tijd
wegtrekken. Anders had
ik een van die jongens ge
heid knock-out gesla
gen."
WIM WEGMAN
Kanoën op de Nieuwkoopse Plassen
Een kleine plas met naar alle
kanten een grillige kustlijn. On
duidelijk waar er straks ergens
een doorgang zal zijn. Mis
schien wel de helft van het wa
ter wordt bedekt door eilanden
van bloeiende witte waterlelies.
Alleen de beschoeiing van ge
vlochten wilgentenen verraadt
de aanwezigheid van mensen.
Okee, én de ronkende motor
boot even verderop en de laag
overvliegende vliegtuigen die
zojuist van Schiphol zijn opge
stegen.
De Nieuwkoopse Plassen. Voor
wie van kanoën houdt, is er in
Nederland bijna niks mooiers te
vinden dan het krekengebied
dat ingeklemd ligt tussen de ei
genlijke plassen en het langge
rekte dorp De Meije even ver
derop naar het zuiden. Zo moet
de Hollandse rivierendelta er
oorspronkelijk hebben uitge
zien, met moerasbossen en ein
deloze rietvelden, doorsneden
door kronkelende sloten.
In werkelijkheid zijn de Nieuw
koopse plassen natuurlijk alles
behalve een geschenk van moe
der natuur. Het gebied kon uit
sluitend ontstaan door intensief
menselijk ingrijpen. In voorbije
eeuwen baggerden mensen bre
de geulen - de zogeheten petga
ten - uit voor de winning van
turf. De bagger werd op lange
stroken land - de legakkers - te
drogen gelegd om uiteindelijk in
de winter in de Nederlandse ka
chel te verdwijnen.
De uitgestrekte rietvelden zijn al
nqt zo onnatuurlijk. Alleen
doordat die ieder jaar opnieuw
worden gemaaid, blijft het ge
bied in zijn huidige vorm be
staan. Het Nieuwkoopse riet
wordt ook nu nog jaarlijks ge
oogst voor dakbedekking.
Over de plas en door de rietvel
den zijn verschillende beweg-
wijzerde kanoroutes uitgezet. Ik
volg vandaag de rode route, een
8,5 kilometer lange tocht met
start en finsh bij de katholieke
kerk in Noorden. De kanover
huurder verkoopte routekaartjes
en die blijken al gauw geen
overbodige luxe te zijn. Al na
twee bordjes ben ik het spoor
bijster: 1001 mogelijkheden om
naar toe te varen en in de verste
verte geen bordje te zien. Geluk
kig biedt het kaartje uitkomst.
Het is op deze eerste mooie
zondag sinds het begin van de
zomervakantie vrij druk. Dat wil
zeggen: op de doorgaande vaar
ten ben je bijna nooit alleen, en
zelfs in de smalle slootjes die al
leen voor kano's zijn openge
steld kom je ieder half uur wel
een of meer andere kanoërs te
gen. Op een afgelegen aanleg
plaats ligt een handvol motor
jachten afgemeerd. De inzitten
den zitten stuk voor stuk te vis
sen. Een grote groep sportieve-
lingen die kris-kras door het ge
bied vaart, komt tot drie maal
toe vriendelijk groetend voorbij.
Het grote voordeel van een ka
notocht door de Nieuwkoopse
plassen is dat je op plekken
komt waar motorboten niet zijn
toegestaan en waar sowieso met
een ander vervoermiddel niet te
komen is. Sommige sloten zijn
zo smal dat zelfs mijn kano af en
toe te groot lijkt te worden. Een
sloot die volgens de kaart toch
echt doorloopt, wordt smaller
en smaller totdat de vrije door
vaart uiteindelijk niet meer dan
een meter bedraagt. Ze belaze
ren de boel! Deze sloot loopt
dood.
In de smalle sloot tussen het riet
is het absoluut windstil. Op het
vlakke water rennen schrijver
tjes heen en weer, terwijl enor
me libellen de weg naar de uit
gang wijzen. Een waterratje
snelt voorbij en duikt weg. Ja,
ook voor deze beestjes is dit na
tuurlijk een paradijsje.
Een volledig afgesloten deel van
het krekengebied is volgens de
routebeschrijving het broedge
bied van Neerlandse grootste
populatie purperreigers. Met
een beetje geluk moet het mo
gelijk zijn om de vogel in ieder
geval over te zien vliegen. Maar
de purperreiger doet zijn repu
tatie van zeldzame, schuwe vo
gel eer aan en houdt zich angst
vallig verscholen.
Meer geluk heb ik met een an
dere 'attractie'. De wilde orchi
dee kan zich moeilijk schuil
houden en toont precies op de
plek waar zij volgens de be
schrijving het meest moet voor
komen haar schoonheid. Prach
tig getekende, kleine lila bloem
pjes groeien zomaar tussen de
varens en het riet, de lisdoddes
en de wilde wingerd.
Wanneer plots de smalle sloot
jes overgaan in de grote plas,
blijkt dat de wind vandaag toch
een stuk sterker is dan het zich
in de beschutting van het riet
liet aanvoelen. Met een forse te
genwind op het golvende water
lijkt de kerktoren van Noorden
ineens wel erg vel weg. Zo dreigt
'een middagje kanoën voor de
baas' toch nog op werken te
gaan lijken.
RUUD SEP
De Nieuwkoopse Plassen. Voor wie van kanoën houdt, is er in Nederland bijna niks mooiers te vinden dan het krekengebied dat ingeklemd ligt tus
sen de eigenlijke plassen en het langgerekte dorp De Meije. foto dick hogev/oning
Die bruine kop met dat witte haar, zo kent ieder
een Joel Kaltenecker. Is die kleur nog wel eens
weg?
„Ik ben nu eigenlijk vrij blank, hoor. Maar nee dus.
Ik pik in maart de eerste zonnestralen in mijn va
kantieoord
Mallorca en
vervolgens zit
ik hier de hele
zomer. Dan
gaat het
hard, hè?"
Hoe lang
nog?
„Ik weet nog
niet wanneer
ik stop. Per
jaar bekijk ik
of ik verder
ga. Maar het
is zo klaar als
een klontje:
als ik vertrek,
is het hier af
gelopen met
het mooie
strand. Want
wie is er nog
zo gek om hier dag en nacht te gaan werken? Zon
der toezicht vervuilt het hier, slingeren de fietsen op
het gras, lopen de honden en paarden los over het
strand. Nu hebben we die overlast niet, want jong
en oud gedragen zich voorbeeldig. Dat heeft te ma
ken met hoe je mensen aanspreekt als ze bijvoor
beeld hun afval laten liggen. En ik heb natuurlijk
overwicht. Bijna alle Alpheuse volwassenen hebben
van mij zwemles gehad.
