Morning Glory bloeit slechts één ochten
w
Cultuur Kunst
Poppentheater voor
asielzoekers Leiden
Koeienkunst verboden in VS Rel over inrichting joods museui
Sumo: Japanse Michelinmannetjes
'Een van de topacteurs van zijn generatii
WOENSDAG 26 JULI 2000
Gala-concert Van Zweden
den haag Jaap van Zweden treedt op 1 september officieel aan
als chef-dirigent van het Residentie Orkest in Den Haag. Hij
leidt die avond een speciaal gala-concert, dat zal worden bijge
woond door koningin Beatrix en prins Claus. Het Residentie or
kest zal Gran Partita van Mozart en de Symfonie nr. 5 van Pro-
kofjev ten gehore brengen.
Music Expo in Rotterdam
Rotterdam De Rotterdamse Ahoy' is van 15 tot en met 18 sep
tember het toneel van Music Expo. Op de beurs is er aandacht
voor de nieuwste ontwikkelingen op het gebied van onder meer
muziekinstrumenten, licht- en geluidsapparatuur. Er zijn bo
vendien optredens van Steely Dan en Status Quo.
Kunstmarkten en straatartiesten
gouda In een aantal historische stadjes en dorpen in Rivieren
land Holland worden op zaterdag 9 september onder de noe
mer 'Waterpalet '20' gelijktijdig culturele, creatieve en feestelij
ke activiteiten gehouden. Zo kunnen bezoekers rondstruinen
op kunstmarktjes waar straatartiesten hun kunsten vertonen en
waar zanggroepen en muzikanten voor een vrolijke noot zor
gen.
Directeur kunstenaarsvereniging
den haag Ben Holvast (53) wordt per 1 september directeur
van de Federatie van Kunstenaars- en Ontwerpersverenigingen.
Hij volgt Jack Verduyn Lunel op, die directeur van de Koninklij
ke Academie in Den Haag is geworden. Holvast is momenteel
directeur van het Regionaal Indicatie Orgaan (RIO) voorZorg,
Wonen en Vervoer in Amsterdam en Diemen. Eerder was Jiij
voor GroenLinks lid van de Amsterdamse gemeenteraad en ook
voorzitter van de hoofdstedelijke raadscommissie voor Kunst
en Media.
Expositie over waarneming
tilburg Het Noordbrabants Natuurmuseum brengt vanaf 30
september de tentoonstelling 'Je weet niet wat je ziet'. De expo
sitie gaat over kijken, gezichtsbedrog, reclame en kunst. Er is
aandacht voor waarnemingsinstrumenten, psychologie en visu
ele verleiding. De tentoonstelling is bedoeld voor bezoekers van
9 tot 15 jaar oud, maar ook voor jongere en oudere mensen is
de expositie interessant, aldus het natuurmuseum.
Expositie Europese primeur voor Leidse Hortus
Met een gratis poppenvoorstel-
ling voor kinderen uit alle
windstreken, wil de Stichting
Wolkentheater iets doen voor
de allerkleinsten in opvang- en
asielzoekerscentra. Donderdag
komt het Wolkentheater met
zijn nieuwste voorstelling 'Su
per Jan' naar het Opvangcen
trum in Leiden en het Asielzoe
kerscentrum in Alphen aan den
Rijn.
,,We willen deze kinderen,
een kwetsbare groep, een
steuntje in de rug geven. Bo
vendien willen we met onze
voorstelingen een positiever
beeld van vluchtelingen ge
ven", aldus poppenspeler
Adrijan Rakic.
De Stichting Wolkentheater is
op Valentijnsdag 1993 opge
richt door een aantal kunste
naars uit Nederland en het
voormalige Joegoslavië Rakic
is een van hen. „Ik ben zelf
vluchteling uit het voormalige
Joegoslavië en kwam acht jaar
geleden naar Nederland. Om
emotionele redenen heb ik het
Wolkentheater opgericht. Ik
wilde absoluut iets voor deze
kinderen doen. Juist zij hebben
het moeilijk."
Het Wolkentheater bestaat
uit zeven mensen onder wie
eèn poppenmaakster en een
poppenspeler. Rakic maakt
voorstellingen 'zonder woor
den'. ,,We hebben met vele na
tionaliteiten te maken. Ik speel
mijn voorstellingen dus 'mi
misch' zodat iedereen het kan
begrijpen. 'Super Jan' is geba
seerd op de oer-Hollandse Jan
Klaassentraditie, maar dan in
een modern jasje gestoken."
„We spelen voornamelijk in
de zomervakantie, omdat deze
groep kinderen zich dan nogal
verveelt. Jaarlijks doen we on
geveer 50 optredens in asielzoe
kers- en opvangcentra. Meestal
speel ik voor groepen van 30 tot
80 kinderen in de leeftijd van 4
tot 10 jaar."
De voorstelling 'Super Jan' in
het Opvangcentrum in Leiden
begint donderdag om 12.00 uur
en die in Alphen om 16.00 uur.
Morning Glory. Een schil
derachtige naam voor een
schilderachtige plant. En
bovendien een naam die
de lading dekt. Want glori
eus is het moment waarop
het vroege ochtendlicht de
bloem van deze Japanse
winde uit zijn sluimering
wekt. De knop ontvouwt
zich en bloemblaadjes
worden zichtbaar in al hun
kleurenpracht. Kobalt
blauw, helderwit of robijn
rood, rond of gepunt als
een zeester. Eén ochtend
lang laat de bloem van de
Morning Glory zich in al
zijn pracht zien. Een pri
meur voor de Leidse Hor
tus Botanicus.
leiden rodyv
Gelukkig telt elke plant meerde
re knoppen. Van deze planten
staan er een paar dozijn in de
wintertuin van de Leidse Hor
tus, zodat er vanaf vrijdag 28 ju
li een maand lang elke dag wel
een paar van deze prachtige
bloemen in bloei staan.
Niet eerder waren deze bloe
men in Europa te bezichtigen.
Het kweken van de Morning
Glory vereist dan ook een grote
mate van vakkundigheid en
kennis, die slechts een paar Ja
panse specialisten in huis heb
ben. Om de zaadjes, die door
de Japanse Universitèit van
Kyushu aan de Hortus Botani
cus zijn geschonken, tot vol
waardige plantjes te laten uit
groeien, kwam Tatsuo Yamana
ka speciaal uit Japan overvlie
gen om de de planten met zijn
zorgen te omringen.
Want het opkweken vereist
veel geduld en aandacht. Niet
alleen moet de temperatuur
goed zijn, ook moet de hoeveel-
■1'
3É
n>
Pi
Met veel toewijding verzorgt Japanner Tatsuo Yamanaka zijn Moming Glories in de Leidse Hortus.
heid licht gereguleerd worden
om de plant tot bloei te bren
gen. „Want waar deze plant
groeit", vertelt Yamanaka, „zijn
de dagen veel korter dan hier in
Nederland tijdens de zomer."
Om die korte dagen te simu
leren, bouwde Yamanaka met
zwart landbouwplastic een
soort tent, het Morning Glory
Hotel, waarin de planten aan
hun nachtrust konden komen.
Want juist gedurende lange,
donkere nachten krijgt deze
subtropische plant een extra
stimulans om bloemen te ma
ken, legt hij uit. En dat is waar
het de gedreven kweker uitein
delijk om gaat.
Al eeuwen lang trouwens,
want het kweken van deze
plant kent een rijke traditie in
het Land van de Rijzende Zon.
„Al rond 1100 werd de plant uit
China geïmporteerd", vertelt
Stans van der Veen van de Hor
tus. „In eerste instantie vanwe
ge de medicinale werking. Maar
de kwekers ontdekten al snel
dat er allerlei varianten in kleur
en bladvorm ontstonden."
En dat gaf de aanzet tot een
grote Morning Glory-rage, die
FOTO HENK BOUWMAN
rond 1600 zijn hoogtepunt be
leefde. De blauwe ochtend-
bloem inspireerde dichters tot
poëtische hoogstandjes en
kwam als motief in kleding in
ornamenten terug. In kringen
van de adel en het hof werden
wedstrijden georganiseerd,
waarbij kwekers sier probeer
den te maken met zo groot mo
gelijke varianten van deze Ja
panse winde. Bloemen me
diameter kleiner dan tien
meter waren het aanzien
waard.
Behalve afwijkende kle
en grootten ontstonden
bijzondere vormen. Hoe
ger hoe beter, vonden veel
kers, die dan ook uitgel
gingen experimenteren,
resultaat van het eeuw<
kruisen was dat er plantei
stonden met 'verstopte'
sche afwijkingen", vertelt
der Veen. „Uit de zaden
één zo'n plant kunnen
verschillende bloemvormi
voorschijn komen. Dat wo
'Demono-planten' gern
monstervormen van de
spronkelijke Japanse wind(
Vooral in het begin va
negentiende eeuw gingen
panse kwekers opzoek na*
zarre vormen. Veruit
waren de dubbele, doi
kleurde bloemen,
bloem houdt zich letterlijl
een tweede bloem schi
geraffineerde variëteiten
opdoken, kregen namen
als de 'sneeuwgroep',
'maangroep', de 'bloemg
en de 'leeuwgroep'.
Vandaag de dag zijn er
pan nog een slechts een I
jevol liefhebbers die zich I
houden met de kweek vi
Morning Glory. „Tatsuo
manaka is zogezegd één
laatste mohikanen", vertel
der Veen. „Onze tuinma
hebben vol bewondering
hem zitten kijken als hij vol
wijding bezig was met
planten. Hele dagen,
achtereen." En dat alles,
die ene mooie bloem
morgen.
De expositie 'Morning
het gezicht van de moi
van vanaf vrijdag 28 juli
met zondag 27 augusl
zien in de wintertuin
Hortus Botanicus (Ra[
73 in Leiden). De tuin is
lijks geopend van 10.00
met 18.00 uur.
Een New Yorkse rechter heeft dinsdag de ten
toonstelling van een fiberglas koe verboden, die
het eten van vlees aan de kaak moest stellen.
De dierenrechtenorganisatie Peta wilde het
beest laten optreden in de koeienparade, een
kunstmanifestatie die deze zomer in New York
wordt gehouden.
De gemeente had de Peta-koe, beschreven met
teksten tegen dierenmishandeling en vleeseten,
eerder al verboden. De organisatie nam dit ech
ter niet en stapte naar de rechter, met een appèl
aan de wijheid van meningsuiting.
Rechter Marrero wees de klacht van Peta ech
ter van de. hand. Volgenjs hem is de koeienparade
geen openbaar forum en gelden voor het evene
ment niet dezelfde vrijheden als op straat.
Peta moet het doen met een ander project dat
wel door de keuring kwam: een koe gehuld in
nepleer in de alternatieve wijk Greenwich Village.
New York is sinds 15 juni vergeven van de nep-
koeien, waarvan er circa vijfhonderd zijn ge
plaatst.
Initiatiefnemers kunnen in overleg met de ge
meente een koe plaatsen.
In totaal keurde de overheid vier projecten af,
waaronder ook Monikoe Lewinsky, een karika
tuur van de stagiaire die een seksuele relatie had
met president Clinton.
Bonsai, aikido, origami. In het kader van vier eeuwen
betrekkingen is 2000 uitgeroepen tot Japan-jaar. Een
uitgelezen moment om een aantal typisch Japanse
cultuuruitingen eens kort onder de loep te nemen. In
aflevering 16: sumo
Wat voor ons voetbal is, is sumo voor Japan
ners. Deze grote, zwaarlijvige worstelaars
weten in Japan hele volksmassa's in hysterische
opwinding te brengen. Meestal tot groot onbe
grip van buitenstaanders. Die kunnen hun la
chen vaak maar met moeite bedwingen bij het
zien van deze dreigend kijkende Japanners,
slechts gehuld in wat lijkt op een bovenmaatse
luier. Om deze eeuwenoude en met veel rituelen
omgeven sport iets beter te begrijpen, volgt
hieronder een stoomcursus sumo voor begin
ners.
Om te beginnen: de regels. Die zijn erg eenvou
dig. Een sumowedstijd wordt uitgevochten in de
clohyo, een cirkel met een doorsnede van iets
meer dan viereneenhalve meter. De winnende
rikishi, letterlijk 'sterke man', is degene die zijn
tegenstander als eerste buiten de cirkel werkt of
- de tweede mogelijkheid - binnen de lijnen
vloert. Daarbij is één teen over
de lijn of slechts een knie op de
grond al voldoende om te verlie
zen. Duwen, werpen en beentje-
lichten zijn toegestaan. Slaan
met de vuisten en mikken op de
ogen zijn daarentegen uit den
boze. Net zoals de knot op het
hoofd, waaraan de rang van de
rikishi te herkennen valt, abso
luut niet aangeraakt mag wor
den.
Maar voordat de daadwerkelijke
schermutselingen beginnen,
wordt eerst een soort 'koude
oorlog' gevoerd. De twee wor
stelaars staren elkaar woest en
dreigend aan en lopen soms de
ring uit om een hand zand te
pakken en uit te strooien. Hier
mee wordt de dohyo op symbo
lische wijze gereinigd. De twee
rikishi's laden zich op voor de
confrontatie en het publiek raakt
ondertussen door het dolle
heen, het uitzinnige kabaal barst
bijna het stadion uit. Na maxi
maal vier minuten - voordat de
ze tijdslimiet werd ingevoerd in
1927 kon dit zelfs onbeperkt duren - raken beide
worstelaars met hun handen de dohyo aan en
gaan elkaar te lijf. Luttele seconden later is de
wedstrijd meestal al beslist.
Zes maal per jaar, in elke oneven maand, wor
den de grote Japanse sumotoernooien gehou
den. Deze evenementen duren telkens vijftien
dagen, waarbij iedere worstelaar dagelijks een
Sumo kent geen gewichtsklassement.
FOTO REUTERS/MEGAN LEWIS
wedstijd uitvecht. Naar aanleiding van de gele
verde prestaties wordt het nieuwe klassement,
de bcinzuke, gepubliceerd. Daarop staan de on
geveer achthonderd namen van Japanners die
zich met het professionele sumo bezighouden,
van leerlingen tot grootmeesters, de zogenaam
de yokozuna.
Met deze laatste titel zijn in driehonderd jaar
tijd slechts 62 worstelaars geëerd. De eerste
niet-Japanse yokozuna is de Hawaiaan Akebo-
no. Deze twee meter lange en ruim tweehon
derd kilo wegende reus is vooral gevreesd van
wege zijn krachtige duw. Als Akebono eenmaal
in beweging komt. kan niets of niemand hem
nog tegenhouden.
Worstelaars met een flinke omvang en een aan
zienlijk gewicht zijn zonder meer in het voor
deel. Sumo kent namelijk geen gewichtsklasse
ment. Hun vetvoorraad bouwen de rikishi voor
al op door onmiddellijk na hun zware middag
maal een dutje te doen. De binnengekregen ca
lorieën worden daardoor vooral in vet omgezet.
En aan vet geen gebrek bij deze Japanse 'Miche-
lin-mannetjes'. Het is moeilijk voor te stellen
dat deze worstelaars hun carrière meestal be
ginnen als magere scharminkels.
rody van der pols»
Over het nieuwe joods muse
um in Berlijn is een rel uitge
broken. Deskundigen vrezen
een soort Disneyland, waarbij
het niveau van de expositie
ook nog de laatste voetbalfan
moet aanspreken. Het lege ge
bouw met zijn spraakmakende
zigzagarchitectuur is al ander-
hif jaar klaar en trok hon
derdduizenden bezoekers.
Maar de manier waarop de
lege ruimtes moeten worden
ingevuld met een permanente
tentoonstelling over de Duitse
joden, is omstreden.
De controverse ontstond
met de benoeming van een
Nieuw-Zeelander als project
manager. De archeoloog en
antropoloog Gorbey richtte in
zijn vaderland een expositie in
over de Maori's, (Je oorspron
kelijke bevolking. Zijn aanpak
was een groot succes: vier mil
joen bezoekers en tevreden ge
zichten bij zowel de Maori's
als de blanke inwoners van
Nieuw-Zeeland.
Duitse critici vrezen nu dat
het met Gorbey in Berlijn de
zelfde kant opgaat: een makke
lijk toegankelijke, 'bezoekers-
vriendelijke' tentoonstelling
die tegemoet komt aan ieder
een.
Gorbey is aangetrokken door
museumdirecteur Blumenthal,
een Amerikaanse emigrant van
Duits-joodse komaf. Blument
hal was hoogleraar economie,
manager in de industrie en mi
nister van Financiën onder
president Carter. Hij leidt zijn
museum met 'bijna honderd
medewerkers als een ondi
mer en bestempelt toekoi
ge bezoekers als klanten.
In Berlijn durft geen
stuurslid de ex-minister
strobreed in de weg te
meldt de krant Süddeuï
Zeitung. Zonder morren
de overheid jaarlijks 27
joen gulden exploitatiekoi
betalen. Alleen een culti
specialiste van de Groe
sputtert tegen. Zij vindt
schandalig dat Blumen
over zijn concept nauwe
iets meer wil loslaten dan
men hem gewoon moet
trouwen'.
Over ruim een jaar is
opening van de expositie
pland. Tot die tijd blijft
grootste deel van het muse
ook voor architectuurlieft
bers gesloten.
Eric van Ingen, acteur (1921 - 2000)
den haag Acteur Eric van Ingen is vorige week
donderdag op 78-jarige leeftijd overleden. Hij
was al een jaar ziek, aldus een collega. Van In
gen is maandag in zijn woonplaats Den Haag
begraven.
Tweevoudig Arlecchino-
winnaar Van Ingen speelde
langdurig bij de Haagse Co
medie en werd in de jaren
negentig bij het grote tv-
publiek bekend door zijn
rol als dr. Paul van der
Voort in Medisch Centrum
West. De bescheiden en in
getogen acteur, die voor
Shakespeare zijn hand niet
om leek te draaien, was in
genomen met die laatste
opvallende tv-rol.
Jonkheer Inayat Eduard
van Ingen, afstammeling
van de graven van Buren,
werd in 1921 in Arnhem ge
boren. Twintig jaar later
haalde hij zijn diploma aan
de Amsterdamse toneel
school. Hij kreeg zijn eerste
baan bij het Residentie To
neel.
Na de oorlog, die hem op
onderduikadressen en zelfs
in het Canadese leger bracht, kwam hij bij on
der meer toneelgezelschap Puck, waarvan hij
drie jaar lang een van de artistieke leiders was.
In 1961 belandde hij bij de Haagsche Come-
die, waar hij - met een kleine onderbreking ten
gunste van het Nieuw Rotterdams Toneel - zou
blijven tot aan zijn pensioen, in de eerste plaats
als acteur, soms ook als regisseur en als verta
ler.
Hij speelde talloze klassieke rollen, zoals De
Vrek van Molière, Oberon in Shakespeares Mid-
zomernachtsdroom, Cassius in Julius Ceasar
van Shakespeare en Aegus in Medea van Eui
des.
Hij was verder te zien in stukken van Rac
Goldoni, Pinter, Pirandello, Anouihl, Brechl
Tsjechow.
Hij nam in 1986
scheid van de Ha«
Comedie als Prosper
De Storm, wederom
Shakespeare. Bij die
legenheid kreeg hij
Vriendenprijs van
Vereniging Vrienden
de Haagsche Comedi
Hij kreeg ook een
tret in brons voor in
Koninklijke Scho
burg. Eddy Habbr
noemde hem 'een
de onzekerste men
die ik ken, maar ook
van de topacteurs
zijn generatie'.
Guido de Moor no
de het 'belachelijk'
zo'n vitale man is
Ingen met pensi
moest. Hij roemde
Ingens allure, die
gens hem paste bij
mooiste van Den Hai
Van Ingen was bij de Haagse Comedie
tweemaal onderscheiden met de Arlecchinc
1975 voor zijn bijdrage aan De Venetiai
Tweeling en in 1984 voor zijn rol in Phèdre.
Na zijn vertrek bij de Haagsche Comedie
Van Ingen nog korte tijd verbonden aan ton
groep de Appel en aan de Stichting Hollac
Comedie, waar hij speelde in stukken van oi
anderen Agatha Christie.
