Gefascineerd door de tijd
Noord-Ierse terroristen
Pleister voor slanke lijn
Auto stort van skiheuvel
Gesprek van de Dag
Gendarmes op tij gerj acht
Verstoppertje via internet
DINSDAG 25 JULI 2000
^Sommentaar
Uit de beruchte Maze-gevangenis in de Noord-Ierse hoofdstad
Belfast worden dezer dagen zo'n tachtig gevangenen vrijgela
ten in het kader van het Goede-Vrijdagakkoord. Gisteren was
het de beurt aan Michael Stone, een lid van de radicaal protes
tantse Ulster Vrijheidsstrijders. De terrorist Stone pleegde een
op televisie uitgezonden aanslag met handgranaten op een
menigte rouwende katholieken op de Milltown-begraafplaats.
Voor de nabestaanden van de slachtoffers van deze fanatieke
lingen moet deze gang van zaken uitermate frustrerend zijn.
Stone was tot levenslang veroordeeld voor de moord op drie
katholieken, maar mag nu als uitvloeisel van het vredesak
koord na elf jaar cel zijn leven weer oppakken.
Het woord 'spijt' komt niet voor in het vocabulaire van Stone
en zijn trawanten. Zij zien zichzelf als 'soldaten' in een ge
rechtvaardigde strijd. Ronduit schokkend voor de nabestaan
den moeten de beelden zijn geweest van de receptie die Stone
ten deel viel. Als een held werd hij aan loyalistische kant bin
nengehaald. long en oud gaven de verloren zoori een staande
ovatie. Aan republikeinse kant gebeurt later deze week ver
moedelijk hetzelfde als de IRA-bommenlegger Sean Kelly vrij
komt.
In Groot-Brittannië is nu het debat over de vrijlating van deze
sectarische moordenaars verhevigd. Maar hoe onrechtvaardig
deze amnestie-regeling ook moge overkomen, de voordelen
van het broze vredesakkoord wegen toch zwaarder. De veroor
deelden dienen een staakt-het-vuren tussen de onderteke
naars van het akkoord te respecteren. Stone zelf beloofde zich
niet langer te mengen in de gewapende strijd. Zijn oorlog is
voorbij, zo zegt hij. De praktijk zal moeten uitwijzen of deze
terroristen woord houden.
Vrijlating van de gevangen was in 1998 nu eenmaal een harde
eis van beide partijen. Het geweld is inmiddels geluwd. Hoe
wel er nog een lange weg te gaan is voordat katholieken en
protestanten in Noord-Ierland definitief de strijdbijl begraven,
biedt het vredesakkoord voor vele gewone Noord-Ieren in elk
geval het vooruitzicht op een 'normaal' leven. Dat is tot nu toe
de winst van Goede Vrijdag.
Britse diëtisten hebben een
pleister ontwikkeld die een va-
nille-achtig luchtje afgeeft. De
pleister, geplakt op de rug van
de hand, moet het verlangen
naai' chocola en ander dikma
kend lekkers doen afnemen.
Wetenschappers van het Saint
George's ziekenhuis in Londen
noemen de pleister net zo ef
fectief als sommige vermage
ringsmiddelen, maar dan zon
der bijwerkingen.
Proefpersonen die de pleister
enige tijd droegen, hadden vol
gens de Britse omroep BBC
weinig zin meer in zoetigheid.
Zij aten nog maar half zoveel
chocolade als voorheen. Ze ver
loren gemiddeld twee kilo aan
gewicht.
De wetenschappers weten niet
precies waarom de pleister
werkt, maar ze vermoeden dat
het geurtje iets doet in de her
senen. Zij presenteren hun be
vindingen morgen in Edin
burgh op een internationaal
diëtistencongres.
De pleister, die dit najaar op de
Britse markt komt, werkt overi
gens niet op de lekkere trek in
hartigheid of in alcohol. Er
wordt nog gewerkt aan een
pleister tegen chips, eentje te
gen slapeloosheid en tegen het
premenstrueel syndroom
(PMS).
Daniël Kiezebrink uit Beijum
dacht gisteravond een mega-
stunt uit te halen, door met zijn
auto de dertig meter hoge ski
heuvel bij Kardinge in Gronin
gen op te rijden. Maar doordat
hij bij een tussenstop vergat de
handrem aan te trekken, ein
digde de heldendaad in een
jammerlijke afgang. De Opel
Corsa gleed vijftig meter bergaf
waarts om sissend in een sloot
tot stilstand te komen. ,Je kunt
hem de sukkel van de week
noemen", oordeelde zijn vrien
din, die hem de grijze auto
kortgeleden als presentje ca
deau had gedaan.
Daniël verklaarde dat hij de ski
heuvel 'voor de lol' wilde be
dwingen. Over het voetpad
scheurend baande hij zich een
weg naar de hoogste berg van
Groningen. Met ploegende wie
len haalde de twintiger de top,
maar in de afzink ging het mis.
Een band slipte door. Toen Da
niël uitstapte om te kijken wat
er loos was, kwam de auto lang
zaam in beweging en stortte
naar beneden.
De avontuurlijke Groninger had
nog geluk dat de naar beneden
denderende wagen niet over de
kop sloeg, maar na de doop in
het slootwater gaf de motor wel
de geest. Toegesnelde agenten
konden alleen maar lachen om
de onbesuisde bergrit. Met be
hulp van een Jeep van een
vriend, werd de Opel op het
droge getrokken. Het is nog de
vraag of die weer aan de praat
te krijgen is.
Zijn vriendin baalt van zoveel
ondankbaarheid, maar Daniël
had gisteravond nog geen enke
le spijt. „Het was een kick met
de auto bovenop de heuvel te
staan en over de stad uit te kij
ken", liet de gemankeerde
stuntman droogjes optekenen.
Al vier dagen zitten 150 gendar
mes achter twee tijgers aan in
de moerassen bij Picquigny
rond de rivier de Somme, vlak
bij Amiens in Noord-Frankrijk.
Tot dusverre zijn alle pogingen
tevergeefs: de beesten laten
zich niet zien aan mannen in
uniform.
Het eerste alarm kwam van een
clochard, die vertelde dat hij
twee tijgers had zien stoeien.
Iedereen wees toen nog wat la
chend op zijn overmatige ge
bruik van rode wijn, maar daar
na vertelden twee kinderen en
ook wandelaars, die de man ab
soluut niet kenden, hetzelfde
verhaal. Zelfs een gendarme
kwam oog in oog te staan met
'een viervoetig wezen met licht
gekleurde, gevlekte vacht,
amandelvormige ogen en de al
lure van een roofdier.'
Sindsdien is het serieus. In de
bomen in de buurt zijn stukken
vlees gehangen boven vallen
om de dieren te lokken. Twee
helikopters met infraroodcame-
ra's doen geregeld hun rondes
en mensen wordt aangeraden
hun kinderen binnen te hou
den.
Er zijn ook sporen gevonden en
haren. Die zijn voor onderzoek
naar een laboratorium gebracht
om vast te stellen of het gaat
om tijgers of om andere bees
ten zoals lynxen. De roofdieren,
waarvan niemand de herkomst
kent, hechten kennelijk zeer
aan hun vrijheid en laten zich
niet meer zien. Bij circussen en
dierentuinen in de buurt wor
den geen dieren vermist. „Mis
schien heeft de eigenaar ze in
middels weer te pakken. Maar
we blijven op onze hoede," al
dus een woordvoerder van de
gendarmerie.
Meer dan 9.000 kandidaten uit de hele wereld hebben zich volgens de orga.
nisatoren aangemeld voor een 'reality'-spel waarbij een persoon zich 24 da
gen lang onopgemerkt door Berlijn moet begeven om een beloning van
10.000 Amerikaanse dollar (13.500 gulden) in de wacht te slepen. De hele
wereld kan 'live' of op internet op de 'reality-runner' jagen., aldus Michael
Weiland, de persvoorlichter van de initiatiefnemers.
De uitverkiezing van kandidaten vindt in vijf wereldsteden plaats. De realit)
runner wordt uiteindelijk vanaf 1 augustus door de internetgemeenschap
gekozen uit tien overgebleven kandidaten, zei Weiland. Het spel gaat op 14
augustus van start. De verstopper moet „bepaalde opgaven" vervullen
waardoor hij of zij voor de jagers makkelijker op te sporen is.
Als de reality-runner 24 dagen onontdekt blijft, mag deze de 10.000 dollar
incasseren en volgend jaar augustus meedoen aan de Reality-Run in New
York - de finale van de runs die na het spel in Berlijn op verschillende plaat
sen in de wereld zullen worden gehouden. In New York is 100.000 dollar te
verdienen.
Loek Romeyn, deskundige in torenuurwerken
Roep 'torenuurwerk' tegen de Nunspeetse ingenieur Loek Romeyn en hij brandt terstond los over de ge
schiedenis ervan: over de handgesmede tandwielen, het slingermechaniek van Christiaan Huygens, de fi
nesses van Oostenrijks gietijzer en andere details. In de statige Oenenburgerweg in Nunspeet is zijn pas
sie zelfs te hóren. Zes meter hoog, aan de achtergevel, bracht hij eigenhandig een torenklok aan die tus
sen negen uur 's morgens en negen uur 's avonds trouw z'n uren slaat.
Loek Romeyn (57) is sinds kort voor
zitter van de Stichting tot behoud
van het Torenuurwerk. Hij wordt in
West-Europa alom als expert van to
renuurwerken gezien. Laatst nog, in
Mechelen, vroeg men hem naar de
oorsprong van een uurwerk. Ro
meyn dacht na en riep: 'Ik schat 'm
tussen 1730 en 1760, maar meer
naar 1760 toe'. Vervolgens werd er
een stuk verf achter het uurwerk
weggekrabd en daar stond: 1754.
Zijn reputatie was daarmee ook
meteen te België gevestigd. In Ne
derland hoeft dat al niet meer; daar
worden de aanbevelingen van Ro-
meyns stichting inmiddels gekoes
terd door de Rijksdienst voor de Mo
numentenzorg."
De passie van Loek Romeyn liet
thuis z'n sporen na. De laatste jaren
zijn er vijftien torenmechanieken
naar binnen getild. Wat doorgaans
ergens hoog in een toren is wegge
moffeld, staat bij Romeyn in de
woonkamer te pronk. De uurwerken
hakken er nu met trage slingerbewe
gingen de tijd aan stukken. Er staan
zeker nog bijna veertig andere klok
ken.
Romeyn is een gedreven deskundi
ge. Regelmatig gaat de telefoon en
dan stapt hij weer in de auto om er
gens een uurwerk te schouwen.
Vroeger wist niemand er raad mee.
Kennis om ze te restaureren was er
niet, gespecialiseerde bedrijven ver
kochten veel liever een nieuw me
chaniek en vaak ook speelde de leef
tijd mee van kosters of vrijwilligers
die het uurwerk onder hun hoede
hadden: want je moest wel één- of
tweemaal daags zo'n sleetse trap
naar boven beklimmen om het me
chaniek op te draaien. Daardoor zijn
er onder de roep van de vooruitgang
heel wat uurwerken kort en klein ge
slagen of onherstelbaar beschadigd
geraakt doordat er een elektromotor
in werd geprutst.
Hoe is die liefde voor de uurwerken
ontstaan? „Tja - hoe begint zoiets?
Achteraf is het wellicht aan meccano
te wijten," zegt Romeyn. Net als zo
veel andere jongens begon hij er al
vroeg mee te sleutelen. Op z'n tien
de bouwde hij een uurwerk dat echt
liep - en daarmee was het vuur van
de klokkenkunde ontstoken. Later,
als student elektrotechniek in Delft,
kreeg hij een vastgelopen Comptaise
weer aan de praat, zo'n Franse klok
die in de jaren '60 en '70 bij bosjes
werd ingevoerd. Om wat bij te ver
dienen repareerde hij daarna andere
klokken, „maar toen ik een keer bij
een antiquair in Voorburg een to
renuurwerk op de kop tikte dat er
gens uit een kerkje in de Ardennen
was gesloopt, was er geen houwen
meer aan."
Romeyn, directeur in ruste van een
De passie van Loek Romeyn laat thuis z'n sporen na, daar staan tal van uurwerken: „Tja, hoe begint zoiets. Achteraf gezien is het wellicht aan meccano te wijten.'
FOTO
Schokbeton-dochter uit Kampen,
spreidt de 'overheadsheets' uit,
waarmee hij lezingen geeft en vertelt
over het kloeke boekwerk dat hij aan
het schrijven is over de geschiedenis
van torenuurwerken in Europa.
Hij is gefascineerd door de pogingen
van de mensheid om de eindeloze
stroom van tijd in een meetbare or
de onder te brengen. De obelisken
van de Egyptenaren waren ervoor
bedoeld, zo blijkt uit recent onder
zoek. In het plaveisel eromheen wa
ren uren aangegeven en merktekens
waarmee je de seizoenen kon on
derscheiden. En dat al 2500 jaar
voor Christus. Hier kwam de zonne
wijzer later in zwang, maar vanwege
het gematigde zeeklimaat (veel wol
ken, regen en wind en weinig zon)
werd er ook geëxperimenteerd met
waterklokken: water in een grote bak
die dankzij een gaatje aan de onder
kant als een soort zandloper fun
geerde. „Proefondervinderlijk werd
vastgesteld hoelang het duurde voor
het water er was uitgestroomd: met
strepen kon je dan tijdmeting aan
brengen - ze probeerden het te syn
chroniseren met de zonnewijzer."
Hij is ervan overtuigd dat het uur
werk in een klooster is uitgevonden
- daar was ook de behoefte aan een
tijdsindeling: 7 maal per dag moes
ten ze er immers bidden. Een
schrandere kloosterling moest rond
1250 op het idee zijn gekomen om
in plaats van een dalende waterspie
gel in een bak een gewicht aan een
touw het werk te laten doen in een
spel met de zwaartekracht. Dat had
veel voeten in aarde, want het ge
heim van de smid is dat je het ge
wicht weer moet afremmen met een
mechaniekje - een soort contraba
lans. En hoe nauwkeuriger de tand
wielen in dat mechaniek - hoe
nauwkeuriger je de tijd kon aange
ven.
Het bleef trouwens nog generaties
lang tijdmeten met de natte vinger:
een afwijking van een kwartier per
etmaal was geen uitzondering. Ro
meyn: „Daarom hadden kerktorens,
die in de steden de functie hadden
gekregen van openbare tijdsaandui
ding, allemaal een zonnewijzer
naast de wijzerplaat - dan konden ze
de klok bij zonneschijn weer gelijk
zetten. De wijzerplaten hadden bo
vendien nog maar één wijzer. De
nauwkeurigheid om de tijd per mi
nuut aan te wijzen kwam pas toen
Christiaan Huygens het halansme-
chanisme door een slinger verving
en er ook de wiskunde bij leverde
om het nauwkeurig te laten werken.
Het duurde trouwens vier eeuwen
voordat die innovatie er kwam: pas
in 1656."
Romeyn bestudeert de vroege Mid
deleeuwen nu al jaren. In een stan
daardwerk wil hij de geschiedenis
van het tijdmeten nauwkeurig opte
kenen. Een paar primeurtjes zitten
er allicht in. Romeyn zal betogen dat
Europa's oudste nog werkende klok
niet in het Engelse Salisbury te vin
den is, maar in Winkel, een plaat
in Noord-Holland. En hij heeft bf
wijzen dat de Engelsen het uurwi
beslist niet hebben ontwikkeld (z
als ze zelf beweren) maar dat de
kennis is ingevoerd door drie klol
kenmakers uit Delft die op uitnoi
ging van de Engelse koning de
Noordzee overstaken.
Voorlopig heeft hij energie genoe
om zich langdurig in de geschied
nis vast te bijten: „Het is nog one
gonnen gebied, nauwelijks in kaa
gebracht. Prachtig en uitdagend
tuurlijk om er wat mee te doen.
'Tuurlijk, het is ijdelheid, allemai
delheid, ik ben de eerste om datt
te geven. Ze zien me inmiddels al
deskundige - en dat is geen onpn
tig gevoel. Alles watje zegt, word!
onmiddellijk geloofd. Maar dat vf
plicht tegelijkertijd ook: je kunt h
je niet permitteren onzin te verte
len."
JELLE BOONSTRA
Mina uit Minas
M,
Ik zelf denk dat de naam Montevideo ooit iro
nisch bedoeld is geweest, als kosmopolitisch
protest tegen de verlammende rust van een plat
teland met koeien en katholieken, met gaucho's
in de regen, struisvogels op nevelig grasland,
weilanden met bosjes eucalyptusbomen die
keurig op een rij wachten tot ze verzaagd wor
den tot de hekken die vanaf de weg loodrecht
vertrekken naar de horizon, en zorgen dat al
leen al met het prikkeldraad uit Uruguay de
wereld zeventien keer omspannen kan worden.
En aardige mensen, die hebben ze ook. Rustige,
beleefde mensen.
Volgens de geldende normen is Uruguay een on-
derbevolkt land. En als mensen inderdaad op
ratten lijken, wat weer een andere theorie is,
klopt het volkomen dat de Uruguayanenvan
hun ruimte rustig worden. Het verkeer, zowel
intermenselijk als gemotoriseerd, getuigt van
een beschaving, superieur aan de onze.
We hebben ze ook weieens uitgemaakt voor
mislukte Duitsers, toegegeven. Dat lag aan één
bepaalde mevrouw in Minas, van die mijnen.
Zij was baas van een hotel waarvan het drietal-
lige personeel uit te vaak geslagen vrouwen be
stond. Geslagen door haar. De vrouwen keken
naar de grond en gingen de bazin roepen als ie
mand om een kurketrekker vroeg, zelfs als die
duidelijk achter de balie lag. Niemand durfde te
spreken als de bazin praatte. Wij wel, maar dat
hielp niet. Midden in de nacht besloot Super-
Heidi dat de kinderen niet op de grond mochten
liggen, en beukte persoonlijk de extra bedden de
kamer binnen. Ze was wel bereid het uit te leg
gen. In het Spaansklinkt het net iets beter, maar
'Hay orden que mantener' betekent wel degelijk
dat er Orde Moet Zijn.
Gelukkig was er ook een andere mevrouw in
Minas. Ik kwam haar tegen in een gebouw dat
niet klopte. De voorgevel was van metselwerk,
maar zó kon het ohtwerp bijna niet bedoeld
zijn. Daar had vroeger iets opgezeten. Een klei
ne vrouw van dik vijftig sprak ons aan. 'Ja, het
is wat armoedig, maar alles gaat goed komen
Dit was de schouwburg, en inderdaad was die
gestript. Door militairen tijdens de dictatuur
van Pacheco, rond 1973. Alles wat marmer was,
vergidd, kristal, draagbaar of verkoopbaar was
in naam van de strijd tegen het communisme in
con tan tenomgezet.
Maar nu zou alles goed gaan komen, verklaarde
ze stralend. Iedereen was aan het sparen. Met
drie dikke kussen nam ze na een half uur mo
noloog afscheid van de cultureel ambassadeur
van Nederland in Minas. De borsten op het the
ateraffiche in de hal waren afgeplakt.
De zangeres van
popband All
Saints, NICOLE
APPLETON, heeft
een ,,heel speciale
relatie" met Oasis-
zanger Liam Gal
lagher. In het rod
delblad the Sun
biechtte zij op ge
vallen te zijn voor
de onlangs ge
scheiden Gal
lagher. Vrienden
van de zangeres beweren dat zij opgelucht is
dat de relatie nu openbaar is. „Zij denkt dat
er een echte toekomst is voor hen", zegt het
showbizzpersbureau WENN over de onwaar
schijnlijke combinatie tussen de hypercor
recte Appleton en rocker Gallagher, die alom
als botte herrieschopper bekend staat.
Parlementariërs in de eilandengroep BER
MUDA mogen voortaan in de naar hun land
genoemde korte broek verschijnen. De frac
ties zijn het hierover binnenskamers eens ge
worden, aldus het Caribische persbureau CA-
NA. De Bermuda is volgens een lid van de
oppositie, dat ijvert voor het wetsvoorstel,
„altijd een geaccepteerde nationale kleder
dracht geweest." De volksvergadering moet
nog deze week over het plan stemmen.
enselijk
Een Deense boer is naar het hoogge
rechtshof gestapt. Hij vindt dat hij de k
ten van het voer voor zijn plusminus 20
katten van de belasting moet kunnen af'
trekken. De beesten dienen namelijk he
zelfde doel als het wel aftrekbare ratten
en zijn nog milieuvriendelijker ook, zo
de boer, KARL ANKER SVENDSEN. De
lastingdienst heeft al in 1991 gerechteli
vervolging ingesteld tegen Svendsen oil
hij weigerde belasting te betalen over d(
3.500 kroon (ruim 1.000 gulden) die hij
steed had aan kattenvoer. Verschillende
rechters hebben Svendsen inmiddels in
ongelijk gesteld, maar hij weigert zich b
hun oordeel neer te leggen.
De Vogeltjesdans, ooit in Nederland eel
hit van de ELEKTRONICA'S, is door de
ten officieel gekozen tot het vervelendste
lied aller tijden. Het was nog dringen om
titel: de Teletubbies ('Teletubbies Say El
Oh') belanden na een spannende strijd
eindelijk op de tweede en 'Barbie Girl"
Aqua op de derde plaats. Neêrlands com
merciële trots, de Venga Boys, veroverdel
met 'We're Going to Ibiza" de zesde plek I
de Hali of Shame, zo meldt de Britse omf I
BBC. De Vogeltjesdans is een composite I
van de in 1998 overleden Belgische corm
mst Hector Delfosse. Rond 1980 zijn er
meer dan 15 miljoen platen van verkocht
Urugiiay is niet een land waar de verbeelding
aan de macht is. Een plaatsje waar mijnen zijn
heet in Uruguay Minas. Een plaatsje dat 33 ki
lometer vaneen andere plaats ligt, heet Treintay
Tres. je hoort de mensen in dat andere plaatsje,
op 33 kilometer van Treinta y Tres, tanden
knarsen. Nu moesten zij zelf iets verzin
nen. De zuidkust, een wijdse bocht, be
staat uit betonnen badplaatsen waar
rijke Argentijnen komen genieten van
het strand aan hun eigen overkant
en van de zwakke munt van de bu-
Ook historisch gezien is Uruguay
weinig meer dan de overkant
van Argentinië, uitsluitend ge
doogd omdat het zo handig in de
weg lag voor de roofzuchtige Bra
zilianen. Bij de Argentijnse voor-
waarden voor het voortbestaan van
Uruguay hoorde - zegt men - ook
het verbod om wereldkampioen voet
bal worden. Tenzij ook Brazilië in die
finale zou staan, dan moest het. Al
leen de naam van de hoofdstad, Mon
tevideo, duidt op een zekere rebels
heid. Er zou daar gezien de naam een
tbare berg moeten zijn, maar die is ons bij
het doorkruisen van de stad nergens opgevallen.
