De lokroep van Vrouwtje Paling
Zomer 2000
Je eigen visje roken is tegenwoordig in
't Joppe
JSDAG 25 JULI 2000
Klem tussen
prug en schip
,tf en 57-jarige r
Wfiemen klem komen te zitten
brug en zijn plezier-
aartuig. De schipper gooide zijn
haam in de strijd toen de brug
p zijn boot terecht dreigde te ko-
De Amsterdammer i:
erwondingen aan zijn benen af-
roerd naar het ziekenhuis.
ra Ie schipper dacht nog net onder
M e brug door te kunnen nadat de
nl rugwachter het licht al op rood
id gezet. Halverwege dreigde
:t mis te gaan. De man zette zijn
iot in de achteruit, maar deze
eigerde dienst. De enige e
oor de schipper om zijn vaartuig
redden, althans dat dacht
was zijn lichaam onder de
n eerdalende brug te gooien,
oi
SOS in de
Vlietlanden
f.
ingles Sailors on Sailboats (SOS)
oudt op 6 augustus een laser-dag
p de Vlietlanden.
OS staat doorgaans voor Save
lur Soules - red onze zielen,
laar SOS, met de toevoeging
lolland, staat tegenwoordig ook
en groep mensen die het
:uk vindt om met elkaar te zei-
:n. Bij Singles Sailors on Sail-
oats, want dat betekent de af-
orting in dit geval, gaat om een-
ngen die graag met anderen hun
i obby beleven, in dit geval zeilen.
ieen contactclub, maar gewoon
ensen met dezelfde passie,
'ie wil zien hoe het werkt bij SOS
olland kan op 6 augustus in de
terecht, en wel op de Vliet-
inden. Plaats van handeling is
t watersportcentrum nabij de
mping. Daar wordt een speciale
ser-dag georganiseerd die on-
r leiding staat van een e
Hoogmadese jachthaveneigenaar speurt naar informatie over de legendarische Marie Spijker
Op zoek naar de legende. Het klinkt als
de titel van een spannend jongensboek,
maar in Hoogmade gebeurt het ook echt.
Eigenaar Nyac Wagenaar van jachthaven
de Noord Aa is een speurtocht begonnen
naar een plaatselijke mythe. Goed, eigen
lijk is hij vooral bezig met een andere
naam voor zijn haventje, maar hij-is daar
bij graag bereid wat plaatselijke geschie
denis in leven te houden.
Wagenaar is sinds enkele jaren samen
met zijn compagnon Jans Oosting eige
naar van het haventje, in een uitloper van
de Does. Het was ooit, zoals hij het
noemt, 'een jachthaven in ruste'. „De
toenmalige eigenaar deed er weinig meer
mee. Het haventje lag daar maar. Zonde,
want het ligt op een hartstikke mooi plek
je. Mijn collega en ik proberen het nu
nieuw leven in te blazen met verschillen
de activiteiten. Inmiddels verhuren we
elektrosloepen, zeilboten en kano's, ge
ven we zeilopleidingen en organiseren
tochten waarbij mensen kunnen varen en
kamperen. We wilden ook nog iets gezel
ligs om het terrein en daarom hebben we
een barboot in de haven afgemeerd. Die
boot gebruiken we als middelpunt voor
personeels- en familiefeestjes. Eerst met
z'n allen varen en dan hier een borrel of
een barbecue. Dat loopt uitstekend."
Die barboot moest een naam hebben.
Dat werd 'Vrouwtje Paling', genoemd
naar een legendarische figuur uit Hoog
made. Toen ze die naam eenmaal had
den, besloten ze dat het geen kwaad kon
als de hele jachthaven zo zou gaan heten.
„De Noord Aa is eigenlijk een verwarren
de naam. Een jachthaven bij Zoetermeer
heet namelijk precies hetzelfde. Dat is
natuurlijk niet geweldig als je, zoals wij,
met je haven aan de weg wilt timmeren.
Vandaar dat we nu wat meer de nadruk
op Vrouwtje Paling willen leggen."
Met de naam alleen zijn ze er echter niet,
vinden Wagenaar en Oosting. Wie
Vrouwtje Paling heet, moet ook wel iets
van Vrouwtje Paling kunnen tonen. En
dat houdt, om het voorzichtig te zeggen,
voorlopig niet over. Wagenaar heeft een
polyester opoetje in zijn barboot staan,
die voor Vrouwtje Paling doorgaat. Ver
der heeft hij alleen nog maar het verhaal.
Nyac Wagenaar en het opoetje dat 'Vrouwtje Paling' moet uitbeelden -
Hoogmade.
„Vrouwtje Paling heette eigenlijk Marie
Spijker. Ze woonde tot een jaar of twintig,
dertig geleden met haar familie aan een
afgelegen watertje in het dorp, de Spijker-
sloot. Een beetje rare familie was het. Ze
gingen nauwelijks met niemand om. Alle
broers en zussen, Marie zelf ook, bleven
vrijgezel. Maar Marie had één opmerkelij
ke gave. Als ze naar het water liep, hoefde
ze maar 'palinkie, palinkie' te roepen en
palingen staken hun kop boven water. Ze
heeft daar meer dan plaatselijke bekend
heid mee gekregen. Zo af en toe vertoon
de ze haar kunsten voor mensen van bui
ten. Ja, het is niet zo maar een legende,
het is allemaal echt gebeurd. Er schijnen
trouwens beelden van te zijn: foto's en
zelfs filmbeelden. En ook krantenartike
len, als ik het goed heb."
U raadt het waarschijnlijk al: Wagenaar is
op zoek naar die krantenartikelen, foto's
en als het even kan filmbeelden. „Het lijkt
me geweldig om daar hier wat mee te
doen. Dat is leuk voor de jachthaven,
maar ook leuk voor Hoogmade. Zo hou
den we een plaatselijke legende een beet
je in leven."
Overigens wordt die legende, als r
uit de buurt in de barboot plaatsnemen,
steeds mooier en mooier, zegt Wagenaar.
„Na een of tweè borrels is het al een hele
school palingen geworden en een paar
borrels later komen ook de snoeken en de
baarzen hun kop boven water steken.
Maakt niet uit, het blijft een mooi ver
haal."
Mensen die meer informatie of foto's en
filmbeelden van Marie Spijker hebben,
kunnen contact opnemen met Nyac Wa
genaar, telefoon 071-5018411.
Mensen wonen, werken of vieren vakantie aan het
water. In de rubriek Passanten aandacht voor
personen die een bijzondere band hebben met water.
Naam: Sjaak van Rijn (46)
Woonplaats: Leiden
Beroep: ambtenaar bij gemeente Leiden
Gezien: op de Does
Je houdt er flink de vaart in.
„Het gaat ook wel lekker vandaag. Er staat niet te
veel wind. Het is wel een beetje aan de koude kant,
maar ach. Het is
Ben je al lang
bezig?
„Een uurtje of
drie. Ik vaar sa
men met een
vriend van me.
We wisselen el
kaar af, dus dat
wel vol te hou
den."
Met kanoën, be
doelen we eigen
lijk.
„O, al een paar
jaar. Hoewel ik de laatste tijd minder kano dan ik
graag zou willen. Te weinig tijd, hè. Maar vroeger
lieb ik flinke tochten gemaakt. Ik ben zelfs een keer
reisleider geweest op een trektocht door Polen, tij
dens een uitwisseling met de Leidse zusterstad To-
run. Dat was heel bijzonder.
Een mooie kano trouwens.
„Dank je. Hij is overigens niet van
mijn zoon. Maar hij heeft er nog n,
voorgehad om er in te varen.
e op pad?
A WEGMAN FOTO WIM DUKMAN
velijks de tijd
De rookgewoonten van het handjevol ambachtelijke vissers krijgt de
laatste tijd navolging van barbecueliefhebbers die wel eens wat anders
willen op een zomeravond. foto gpd het visblad
Aan barbecuen valt zo langzamer
hand geen eer meer te behalen. Ieder
een doet, iedereen kan het. Het wordt
tijd voor de rookoven. Niets lekkerder
dan een gerookt visje uit eigen oven.
Rookovens bestaan al heel lang, maar
pas sinds kort neemt het aanbod op
de Nederlandse markt sterk toe; de
grootste importeur zit zelfs vlakbij, in
Zwanenburg.
Aan chef-koks van chiquere restau
rants is de opleving van gerookte vis te
danken. Zij begonnen een paar gele
den met het opdienen van deze deli
catesse. Tegenwoordig prijkt op vrij
wel iedere menukaart een gerookt ge
recht. „De laatste ontwikkeling is dat
liefhebbers zelf een rookoven aan
schaffen en thuis de hap klaarma
ken", zegt een medewerker van La
Cucina, een bedrijf dat rookovens im
porteert. „Kookprogramma's en culi
naire tijdschriften besteden vaker
aandacht aan het roken. Kortom, het
ambacht is terug van weggeweest."
Het roken van vis is trouwens nooit
helemaal verdwenen. Naast drogen en
zouten, is het de oudste methode om
voedsel te bewaren. Velen vinden ro
ken bovendien de lekkerste hap ople
veren. Vooral op het platteland wordt
door fervente hengelaars al tijdenlang
gerookt, maar na de Tweede Wereld
oorlog nam de belangstelling gestaag
af. „Sommige sportvissers blijven zich
met het ambacht bezighouden, want
zij beschikken gewoonlijk over verse
vis", vertelt hoofdredacteur Peter
Dohmen van Het Visblad. „De meeste
hengelaars echter zetten hun buit
weer terug, indachtig de oude slogan:
'bewaar uw sport voor later en zet de
vis terug in het water'."
De rookgewoonten van het handjevol
ambachtelijke vissers krijgt de laatste
tijd navolging van barbecueliefheb
bers die wel eens wat anders willen op
een zomeravond. Daardoor groeit de
vraag naar rookovens. „Jaarlijks ver
kopen wij nu ongeveer drieduizend
exemplaren en dat is veel meer dan
vroeger", zegt Hans Hillegers, Neder
lands enige fabrikant van rookovens.
„Weliswaar neemt het karwei veel
meer tijd in beslag dan een steak bar
becuen, maar eenmaal goed gerookt,
vormt vis een opvallende delicatesse.
Wat de hamburger is bij het barbe
cuen, is de paling bij het roken. Haast
alle paling wordt gerookt geconsu
meerd. Er worden zelfs allerlei kampi
oenschappen palingroken georgani
seerd. Volgens kenners zijn talloze an
dere vissen, zoals zalm en makreel,
gerookt net zo smakelijk. Wie verder
wil gaan dan vis, kan trouwens ook
met vlees aan de slag. Worst en ham
zijn de bekendste rookproducten.
Bij het roken van vis is het belangrijk
om de vis vooraf een nacht in een pe-
kelbad te leggen. „Vuistregel is om in
één liter water ongeveer tachtig gram
zout op te lossen. Daarmee wordt de
smaak verhoogd en de bacteriën ge
dood", vertelt Hillegers. Is er geen tijd
om de vis lang te pekelen, dan biedt
een korter zoutbad van ruim honderd
gram zout per liter water uitkomst.
Een vis dunner dan drie centimeter
moet daarin dertig minuten liggen.
Voor elke centimeter meer moet er
tien minuten bij worden opgeteld.
Na het zouten is het zaak om de vis
met theedoeken of keukenpapier te
deppen, totdat er geen vocht meer
vanaf komt. Een teiltje water met azijn
voorkomt dat de vislucht aan de doe
ken blijft kleven. Daarna moeten de
vissen door het harde gedeelte van de
kieuwen aan een dun stalen staafje of
wel speet worden geregen en op een
schaduwrijke plek verder drogen. „Be
langrijk is te zorgen dat er geen vlie
gen op afkomen, want die leggen ei
tjes op de vis", waarschuwt Hillegers.
Is de vis goed droog, dan is het tijd om
met wat proppen papier het houthak-
sel in de rookoven aan te steken. Beu
ken- en elzenhout leveren het smake
lijkste resultaat op.
De vissen worden aan de speten in de
rookoven gehangen om te garen. Als
de buikjes opengaan of de vinnen ge
makkelijk zijn los te trekken is dat kar
wei geklaard en kan het roken begin
nen. Daartoe wordt zaagsel of rook-
mot - eveneens van elzen- of beuken
hout - op het vuur gegooid en de dek
sel dichtgedaan. Hierdoor ontstaat in
de oven een dichte rook.
Rookdeeltjes verbinden zich met vet
en melkzuren in de vis, waardoor na
minimaal drie kwartier de typische s
rooksmaak ontstaat. Inmiddels wordt
de vis door de verbinding geconser
veerd en ontstaat de lichtgele tot diep
bruine kleur. Hoewel rook op zichzelf
niet gezond is, is het eten van gerook
te vis niet ongezond. Wel adviseert het
Voedingscentrum om niet iedere dag
gerookte vis te eten. Oppassen is het
alleen voor lijm- of verfresten in het
hout en de rookmot waarmee wordt
gestookt. Die brengen groot risico met
zich mee: lijm- en verfresten in rook
zijn kankerverwekkend.
't Joppe, vlak bij Koudenhoorti
Voor de zomer neergestreken
Alleen het klotsen is te horen
Zachte bries, de golven breken
Buiten op de houten muren
Dit is thuis voor een paar weken
Koffie bij de zomerburen
Elk begrip van tijd verloren
Dagen mogen maanden duren
foto: WIM DIJKMAN tekst: ANTON DIEDRICH
