Monument niet bestand tegen vandalisme
Udo Lindenberg maakt kunst van alcohol
Een fascinatie voor toren:
Beatles:
de beste
Cultuur Kunst
Academy of Ancient Music
geniet met Bach
Multimedia-spektakel Bael
DINSDAG 25 JULI 2000
Zesde aanhouding schilderijenroof
delfzul» De politie heeft een zesde verdachte aangehouden die
wordt verdacht van betrokkenheid bij de roof van de schilderij
en van fijnschilder Henk Helmantel. De man is in zijn woon
plaats Rijssen opgepakt toen hij in zijn auto voor een verkeers
licht stond. Vorige week zijn voor de roof al drie mannen en
twee vrouwen uit Almelo en Rijssen gearresteerd bij een poging
om drie ton losgeld voor de schilderijen te innen. De twee vrou
wen zijn de echtgenote en de dochter van de vrijdag aangehou
den man uit Rijssen. In februari werden 36 doeken ter waarde
van 1,5 miljoen gulden gestolen uit de expositieruimte in de
boerderij van Helmantel in Westeremden. De politie in Gronin
gen sluit niet uit dat er nog meer aanhoudingen volgen in deze
zaak.
Regisseur Claude Sautet overleden
parus De Franse filmregisseur Claude Sautet is het afgelopen
weekeinde op 76-jarige leeftijd in Parijs gestorven. Dat is van
zijn producent, Alain Sarde, vernomen. Sautet kreeg bekend
heid met films als Les Choses de la Vie (1970) en César et Rosa
lie (1972). Zijn film Une Histoire simple (1978) werd genomi
neerd voor een Oscar voor de beste niet-Engelstalige film.
Iraanse dichter Shamlou overleden
teheran De Iraanse dichter Ahmad Shamlou is gisteren op 75-
jarige leeftijd overleden. Hij leed al geruime tijd aan zowel kan
ker als diabetes en lag sinds enkele weken in het ziekenhuis-
.Shamlou was een van de bekendste hedendaagse Iraanse dich
ters. Zestig jaar van zijn leven wijdde hij aan de dichtkunst.
Sinds 1979 gaf hij leiding aan het tijdschrift Jom'éh (Vrijdag),
waarin hij politiek getinte verzen publiceerde die armoede en
onrecht aan de orde stelden. De laatste jaren leefde Shamlou,
verslaafd aan opium, in afzondering.
Gemeente wil discussie in 2001 heropenen
Het Vredesmonument aan de Garenmarkt in Leiden
doet zijn naam geen eer aan. Het kunstwerk is voor de
zoveelste keer zwaar gehavend. Het opvallende kunst
werk van Piet Hein Stulemeijer is klaarblijkelijk niet be
stand tegen vandalisme.
tende beeld te maken, een sle
pende discussie over de plek
waar het beeld zou moeten ko
men. Nu eens viel de keuze op
de ingang van het Van der
Werfpark, dan weer op het
Huigpark en uiteindelijk werd
het toch de Garenmarkt.
Toen het vredesmonument er
leiden lesley grieten
vervolg van voorpagina
Er is al jaren veel te doen over
het spiegelende, blauwe kunst
werk in het centrum van Lei
den. Zo volgde er vanaf het mo
ment dat Stulemeijer de op
dracht kreeg het vier ton kos-
eenmaal stond, bleef er kritiek
op het beeld. „Het is lelijk en
het staat ook nog op de ver
keerde plek", was het oordeel
van de tegenstanders. De kos
ten van reparatie van het regel
matig vernielde kunstwerk lie
pen bovendien op tot tiendui
zenden guldens.
De tegenstanders veerden op
toen vorig jaar uitlekte dat er
mogelijk het giftige cadmium in
de tegels was verwerkt. Dat
bleek bij nadere inspectie niet
het geval. Het kunstwerk mocht
blijven waar het was en werd
voor de zoveelste keer gerepa
reerd.
Het gemeentebestuur besloot
toen dat het Vredesmonument
nog twee jaar op die plek kon
laten staan. Het Vredesmonu
ment zou wel sneller worden
gerepareerd: namelijk binnen
vijf werkdagen. Maar die belofte
lijkt geen stand te houden. Ook
heeft het college vorige jaar de
glaswand aan de achterzijde
van het kunstwerk laten verste
vigen met gewapend folie,
waardoor het er na een aanslag
'minder geschonden' uit zou
zien. Ook die aanpak werkt
niet.
Achter de twee nu stukge
trapte panelen is ook het folie
verdwenen. De kosten van het
'verbeterde onderhoud' bedra
gen 10.000 gulden per jaar, een
kwart van het budget dat de ge
meente heeft om de beelden in
de openbare ruimte te onder
houden.
Pas in het voorjaar van 2001
zou er meer duidelijkheid moe
ten komen over de toekomst
van het monument, zo sprak
het gemeentebestuur destijds
af.
Wethouder Pechtold,
menteel op vakantie, wil dan
afgelopen periode evaluerei
de mogelijkheden nog eens
een rijtje zetten.
Ofwel het beeld laten uiti
ren in vandalismebesten
materiaal, handhaven van
huidige situatie, verplaatsing
definitieve ontmanteling
het monument.
De Brabantse kunstei
heeft al eerder laten weten g
heil te zien in deze alterna
ven.
muziek recensie
hans visser
Bach Zesdaagse Robeco Zomerconcerten:
The Academy of Ancient Music o.l.v An
drew Manze Bach Orkestsuites BWV
1066 en 1067, concert voor klavecimbel
BWV 1052, concert voor viool en hobo
1060. Gehoord Concertgebouw Amster
dam, 24 juli.
Het kan nauwelijks nog iemand
zijn ontgaan, vrijdag is het 250
jaar geleden dat Johann Sebas-
tiaan Bach overleed. Logisch
dat de organisatie van de serie
Robeco Zomerconcerten in het
Amsterdamse Concertgebouw
een klein festivalletje opzette,
waarin gisteravond de veelge
prezen Academy of Ancient
Music optrad.
Bach schreef een zee aan
geestelijk repertoire maar het
wereldlijke repertoire mag er
zijn. Zijn suites bijvoorbeeld. In
de eerste twee bewees het or
kest zich als een toonbeeld van
Engelse ensemblecultuur. Al
gebiedt de eerlijkheid te zeggen
dat veel daarvan is terug te voe
ren op de 'Hollandse School'
van de oude muziek met voor
gangers als Gustav Leonhardt
en Ton Koopman.
Meteen ook viel de schitte
rende orkestklank op. Iedereen
stond op scherp en met An
drew Manze zelf op de stoel van
de eerste violist leverde dat zin
derende momenten op, waar
naast de hobo's fenomenaal de
zaak van contrastrijke kleuren
voorzagen.
Alle muziek van de avond zou
Bach hebben geschreven voor
het Collegium Musicum in
Leipzig, een orkest dat elke vrij
dag optrad in Zimmermanns
Kaffeehaus. Daar moeten dus
ook zijn klavecimbelconcerten
zijn uitgevoerd, regelrechte
voorgangers van de latere pia
noconcerten. Maar hoe beperkt
was in de dagen van Bach het
klavecimbel ten opzichte van
het orkest.
Ook tijdens het optreden van
The Academy of Ancient Music,
dat toch op barokinstrumenten
speelt, was het bij het klavecim
belconcert BWV 1052 echt een
kwestie van goed naar elkaar
luisteren om Richard Egarr de
ruimte te geven om zijn solo
instrument verstaanbaar te la
ten spreken. Dat lukte uiteinde
lijk en zo klonk er een aange
naam samenspel.
Met alle respect voor de oude
muziekklank wordt het dan
toch begrijpelijk dat er musici
zijn die toch kiezen voor de
moderne vleugel met zijn dra
gende geluid. Maar deze con
certen zijn dan ook niet zelden
eerder geschreven voor heel an
dere instrumenten. Bij voor
beeld het concert voor twee
klavecimbels, BWV 1060.
De oorspronkelijke versie is
verdwenen, maar een recon
structie van dit wede voor viool
en hobo, leert dat de melodieën
met deze instrumenten vele
malen beter tot hun recht ko
men. Vooral met Andrew Man
ze en Frank de Bruine op res
pectievelijk viool en hobo. Ze
haalden alles wat er in deze
muziek te voorschijn en een sa
menspel dat al doende steeds
meer weg leek te hebben van
een vriendschappelijk maar ste
vig duel, met het orkest als en
thousiast meelevend publiek.
Kunstwerk laat Euromast schijnen
bedburg-hau
sandra bos
Noem de naam Udo Linden-
berg aan een willekeurige 30-
plusser en hij begint spontaan
te zingen: 'Entschuldigen Sie,
ist das der Sonderzug nach
Pankow...' Met dit politiek-kriti-
sche nummer had de Duitse
rockzanger in 1983 een grote
hit, die ook in Nederland gretig
werd beluisterd. Naast zijn car
rière als rockzanger speelde de
54-jarige Lindenberg in films en
documentaires. Vijf jaar gele
den begon hij met beeldende
kunst. Thema's: politiek, maat
schappijkritiek, Faust, drank en
vooral humor. In kasteel Moy-
land, net over de grens nabij
het Duitse Kleve, is deze zomer
een overzichtstentoonstelling te
zien van Lindenbergs schilde
rijen, tekeningen en 'Likörelle',
aquarellen, maar dan met alco
hol in plaats van water.
Het is niet verwonderlijk dat
Lindenbergs expositie 'Wo ich
meinen Hut hinhang...' uitgere
kend in museum-kasteel Moy-
land is te zien. Het museum
heeft de grootste collectie wer
ken van kunstenaar Joseph
Beuys (1921-1986). Lindenberg
en Beuys leerden elkaar kennen
bij de oprichting van de politie
ke partij Die Grünen in 1979 en
werden persoonlijke vrienden.
Lindenbergs oeuvre telt zeker
vijfhonderd werken. Een selec
tie van tachtig is te zien in een
zaaltje op de tweede verdieping
van het kasteel. Het cartoon
achtige karakter valt in alle ten
toongestelde werken direct op.
In een paar zwarte lijnen en
grove kleurvlakken zijn stripfi
guurtjes neergezet, waarvan
sommigen zo in de krant mee
kunnen.
De expositie valt grofweg uit
een in drie delen. De serie 'Vom
Leben gezeichnet' omvat schil
derijen, tekeningen en 'Likörel
le', een uitvinding van Linden
berg zelf. Als zanger breng je nu
Schilderij van Udo Lindenberg.
eenmaal veel tijd door in hotels
en kroegen. „Plotseling viel
mijn blik op de bontgekleurde
flessen op de plank", licht de
zanger toe. „Zou ik met die
'wunderbaren Schnapsfarben'
niet iets met mijn handtekening
kunnen doen? Ik probeerde het
gewoon: blue curagao met rode
grenadine en eierlikeur en een
scheutje campari."
Een wereldvinding, meent
Lindenberg. „Het leuke van de
Likörellen is dat je ze overal
kunt maken. Je hebt geen ate
lier nodig, op elke hoek zit wel
een kroeg. De kleuren die je no
dig hebt, drink je snel weg - als
schilder heb je nu eenmaal in
spiratie nodig."
Lindenbergs Likörellen zijn
op zichzelf staande plaatjes,
woord- en beeldgrapjes, die
soms doen denken aan de car
toons van Peter van Straaten.
De Likörellen gaan allemaal
over Lindenberg zelf en over
het leven van seks, drugs en
rock 'n roll. Een complete serie
van deze drankplaatjes speelt
zich af in de nachtclub 'lm Puff
(1996). Alle plaatjes samen la
ten zich lezen en bekijken als
een stripverhaal achter glas.
In de nieuwe werken die op
deze expositie voor het eerst
zijn te zien, grijpt Lindenberg
terug op de politieke thema's
uit zijn rockverleden. Hij lijkt
zelf 'Dem Deutschen Volke' toe
te spreken op het gelijknamige
doek (2000).
Lindenberg als de nieuwe
'Führer', de redder van een
land dat met partijpolitieke
schandalen haar verleden ach
ter zich probeert te laten? Als je
de 'Udopia' (2000) moet gelo
ven, lijkt het er wel op. Linden
berg zelf betreedt hierop het
Rijksdaggebouw in een Ro
meinse strijdwagen, met een
kanariepietje als symbool op de
scepter.
De 'Brandenburger Tor ont
breekt uiteraard niet, op de eni
ge ets die tussen alle werken
hangt. De grauwe lijnen van het
gebouw op deze 'Berlin, wat
nu?' (1996) roepen herinnerin
gen op aan het Berlijn tijdens
het communistisch regime.
Met de schilderijen uit de
Faust-serie (1999) ontpopt Lin
denberg zich bijna als illustra
tor. Minder stripachtig, maar
wel met dezelfde trefzekere en
eenvoudige lijnen en kleurstre-
ken als in de Likörellen zet Lin-
rotterdam desiree van derjagt
Het moet het symbool worden van Rotterdam
Culturele Hóofdstad 2001. Een fel roze verlichte
Euromast met aan de voet een dichtregel van
Remco Campert: 'Steeds schuift de wereld een
beeldje verder'. Het lichtkunstwerk, gemaakt
door de Rotterdamse kunstenaar Toni Burgering,
moet 20 januari klaar zijn. En als het aan de initi
atiefnemers ligt, zal het veel langer zijn licht laten
schijnen dan alleen in het jaar van de Culturele
Hoofdstad. De lichtkabels kunnen 15.000 tot
20.000 uur continu branden. „We hopen het
kunstwerk zeker driejaar goed te houden."
De torens van Toronto en Pisa en nu zijn eigen
Euromast. De Rotterdamse beeldend kunstenaar
Toni Burgering heeft een fascinatie voor torens.
Voor die in Toronto ontwierp hij in de jaren ze
ventig op papier een neon-ritssluiting. De rits
zou open kunnen en daaruit zouden allerlei
voorwerpen en dieren komen. Ook kippen en ei
eren kwamen uit de rits zetten, want de geboren
Barnevelder wilde zijn afkomst niet verlooche
nen.
Ook met de toren van Pisa had hij toentertijd
snode plannen. De toren, al behoorlijk scheef
zonder dat Burgering eraan had gezeten, zou hij
nog eens acht procent schuiner laten zetten. Een
neon-spiraal zou er dan voor zorgen dat de toren
van Pisa niet om zou vallen.
In diezelfde tijd ontwierp Burgering ook een
plan voor zijn grote liefde onder de torens: de
Euromast. „Ik ben in 1959 naar Rotterdam geko
men en destijds waren ze bezig met de bouw.
Sindsdien heb ik altijd een zwak voor de Euro
mast gehad", vertelt hij. De Euromast zou vol
gens de kunstenaar een perfecte plek zijri voor
neonlichten, maar destijds in de jaren zeventig
was het materiaal daarvoor niet geschikt. Het
space tower-deel beweegt licht en daardoor zou
het kunstwerk kapotgaan.
Het idee stierf een stille dood en kwam ruim
vijfentwintig jaar later weer tot leven toen Burge
ring werd geattendeerd op materiaal dat wel
bruikbaar zou zijn voor het verlichten van de Eu
romast. „Het is al die jaren een droom geble
ven", aldus de kunstenaar. „De technologische
ontwikkeling van de materialen brengt nu uit
komst. Tegenwoordig is neonlicht ook in een
flexibele lichtkabel te maken zonder dat het ma
teriaal zwaar is."
Voor het kunstwerk is vijf kilometer kabel no
dig waarin zestig kilometer lichtkabel wordt ver
weven. Twee maanden lang zullen vier man be
zig zijn met het vastmaken van de kabel. Voor het
onderste deel wordt een hangbrug aan de mast
bevestigd. De kabels kunnen bij het restaurant
met de glazenwasinstallatie worden gemonteerd
en het space tower-gedeelte gaat vanaf de lift.
Door de lange voorbereidingstijd is het vooi
initiatiefnemers zaak om het project ook snel
nancieel rond te krijgen. „Het kunstwerk kost
derhalf miljoen gulden. Voor de helft van
geld hebben we inmiddels toezeggingen binn
Het overige geld moet komende maanden
den verzameld." De initiatiefnemers hebl
daarbij wel haast, omdat de monteurs het li
in september en oktober de Euromast op wil
„We moeten hoog de Euromast in en dan zijn
toch afhankelijk van het weer en vooral van
wind", zegt een woordvoerder van Pearce Hi
man Lichtreclame dat het kunstwerk gaat moi
ren.
Het materiaal dat aan de Euromast wordt bei
tigd is licht - het weegt 400 gram per meter
flexibel. „Het geeft heel mooi diffuus licht,
verblindt of straalt niet. Ie kunt op het mater
staan of dansen. Het wordt ook gebruikt
vliegtuigen op te laten landen op onherbergz;
landingsplaatsen", legt de fabrikant van de ka
de firma El d'Or, uit. „Negenennegentig pror
van de energie geeft licht. Bovendien geeft
materiaal geen warmte af. Oneerbiedig gezej
de kabel een soort tuinslang die vooral bes
uit een fosforemulsie."
Van dichtbij zijn de lichtdraden die in de k
worden bevestigd nog te zien, maar volgens 1
Burgering is daar niets meer van te zien al
kabel aan de Euromast zit. Vanaf een afstanr
de Euromast een niet te missen lichtpunt ii
stad worden. „Het college van burgemeestei
wethouders en het Centrum Beeldende Ki
hebben inmiddels ingestemd met het kunstii
en ook de luchtvaartautoriteiten vinden het g
probleem. Die vinden het wel handig zo'n op
lend punt midden in de stad."
Om het kunstwerk compleet te maken mi
er ook een dichtregel komen. Ook bij eert
kunstwerken met neonlicht gebruikte Burgei
dichtregels. De dichtregel van Lucebert 'Alles
waarde is weerloos' was bijvoorbeeld het
gangspunt voor het kunstwerk op het j_
van de toenmalige verzekeringsmaatscha
Nieuw Rotterdam.
Samen met de Rotterdamse 'godfather of f
zie', Maitin Mooij, ging Burgering op zoek ei
kwam hij uit bij een gedicht van Remco Camj
„Het toeval wilde dat Martin op de dag da
hem belde samen met Remco in Parijs was
hadden samen op de Eiffeltoren gestaan en
had Campert gezegd dat de Euromast toch
mooiste toren was", vertelt Burgering. „Een|
uur later belde ik. De rest van de avond en m
hebben we allerlei regels heen en weer i
totdat we op deze regel uit het gedicht Hotf
Middelburg kwamen: 'Steeds schuift de we
een beeldje verder.' Een mooiere zin is bij de
romast nauwelijks te bedenken."
denberg het Faust-verhaal uit
een.
„Faust boeit me omdat ik in
hem mijn eigen drijfveer naar
een vaste rustplaats herken",
zegt Lindenberg. „Alles onder
zoeken, alles beleven wat de
wereld zo tussen hemel en hel
te bieden heeft. Faust is een
heel geschikte reisleider voor
onze wandelpaden langs de af
grond en onze hoogvluchten."
Deze zoektocht komt mis
schien nog wel het best tot ui
ting in het doek 'Faust und die
Sorge', waarop een vertwijfelde
Faust op een bankje voor het
Atlantic-hotel zit. Fotografie,
acryl, krijt en viltstift leveren
een surrealistisch beeld op,
waarin de spiegeling van het
hotel is te zien in de enorme
plas bloed waarmee Faust zijn
pact met de duivel tekende.
Ook in de Faust-serie blijft
Lindenberg humorist. Te mid
den van de vlucht heksen in de
'Walpurgisnacht' heeft hij zich
zelf gezet, als een cameo, her
kenbaar aan de eeuwige zwarte
hoed en zonnebril.
De werken van Lindenberg
zijn soms een beetje voorspel
baar en vanzelfsprekend, zeker
zijn nieuwe werken over de toe
komst van Berlijn. Zijn visie en
humor zorgen desondanks voor
aangename verrassingen voor
de bezoeker. Soms zie je duide
lijk kritiek, zoals in zijn hit 'Son
derzug nach Pankow', soms
zijn de werken poëtisch, als
Lindenbergs nummers uit het
begin van zijn carrière, bijna al
tijd parodieert hij, zoals hij doet
in de hilarische versie van
Heintjes 'Mama' op zijn laatste
cd 'Der Exzessor'. De ironie en
poëzie van Lindenbergs muziek
klinkt luid door in zijn beelden
de kunst.
Expositie 'Wo ich meinen
Hut hinhang...' Te zien: t/m
20/8 in kasteel Moyland, Bed
burg-Hau (vanaf Kleve rich
ting Xanten). Open: di t/m vr
10-18 uur; vr t/m zo 10-19 uur.
o
new york ap
Het optreden van de Beatles
bij de Ed Sullivan Show op 9
februari 1964 is uitgeroepen
tot het beste tv-optreden in
de popmuziek.
Het staat nummer 1 in de
nieuwe Top 100 die het
Amerikaanse tv-station VH1
en het tijdschrift Entertain
ment Weekly bekend hebben
gemaakt.
Op de zondag dat de
'Beatlemania' de Verenigde
Staten bereikte, keken naar
schatting 73 miljoen Ameri
kanen naar de televisie.
John Lennon was zo ner
veus dat hij de songteksten
op de achterkant van zijn gi
taar had geplakt. Een hele
generatie popartiesten wist
op die avond dat ze beroemd
wilde worden. ,,Ik weet nog
dat ik dacht: Dit is mogelijk.
Dit kan ik ook zei Billy
Joel.
De comeback van Elvis
Presley in een tv-special in
1968 eindigde op nummer 2.
in de Top 100. Bij het eerste
W-optreden van Elvis in 1956
werden zijn heupen niet ge
filmd, maar in 1968 zijn de
beroemde bewegingen wel
geregistreerd.
Andere tv-momenten die
de top 10 haalden zijn de
eerste 'moonwalk' van Mi
chael Jackson in 1983 en het
Live Aid concert in 1985.
Ook een optreden van Ma
donna in 1984, waarbij ze
het nummer 'like a Virgin'
opvoert in een bruidsjurk,
eindigde bij de beste tien.
gen zendgemachtigden. Fra
Zwitserse en Deense kan e
zenden het hele evenement r
Buiten Europa doen Japai a
de Verenigde Staten aan
Bach-evenement mee.
Hoogtepunten zijn de
uitvoeringen van de Hohe
se in de Thomaskerk in B<0
eigen Leipzig en de Johai n
Passion vanuit Tokio. Swin e
Bach is een rechtstreekse o[
lucht-happening op de m
van Leipzig, met medewer
van onder anderen Bobby
Ferrin.
De live-programma's var
Hours Bach' worden aange
met uitzendingen van ee
opgenomen concerten en
cumentaires.
Internet-adressen met in
matie en live-concerten zijr
der meer www.jsbach.de, w
.24hoursbach.com en
.bachdigital.org.
geneve/hilversum anp
Het Bach-jaar bereikt vrijdag
zijn hoogtepunt met de herden
king van de 250ste sterfdag van
de componist. De internationa
le programma-aanbieder EBU
komt, in samenwerking met
producent EuroArts, met een
televisie- en multimedia-spek
takel van 24 uur.
Vierhonderd musici (zes or
kesten, zeven ensembles, drie
koren en veertig solisten onder
wie Ton Koopman, John Elliot
Gardiner en Viktoria Mullova)
werken mee aan het program
ma dat zich over vrijdag en za
terdag uitstrekt.
Er worden minstens honderd
miljoen kijkers in veertig lan
den verwacht. In Nederland
zenden NOS en NPS via radio
en televisie delen van het eve
nement uit, net als buitenland
se, soms in ons land te ontvan-
KO0M!1
