Vliegticket duurder door allianties9
Definitief kopje onder of toch Britse redding voor Baan
Economie
Corus wil donkere tunnels vullen met daglicht
Parkeerkaart kopen
met mobiele telefoon
Economie van de zorg
ATERDAG 22 JULI 2000
UMUIDEN PIETER VAN HOVE
Altijd even met de ogen knipperen bij het bin
nenrijden van een tunnel vanwege het kunst
matige licht? En ook een unheimisch gevoel tij
dens de ondergrondse rit, alsof de navelstreng
met de buitenwereld voorgoed is afgesneden?
Als het aan Corus ligt, behoren deze problemen
voor de automobilist binnen afzienbare tijd gro
tendeels tot het verleden.
In samenwerking met de Technische Univer
siteit Delft heeft de afdeling Product Markt Ont
wikkeling het staalbedrijf een ontwerp gemaakt
voor een tunnelverlichtingssysteem, waarbij
normaal daglicht overdag in belangrijke mate
het licht van lampen vervangt. De uitvinding
staat bekend als het Ra-systeem, naar de Egypti
sche zonnegod. Een ingenieursbureau met de
nodige ervaring op het gebied van tunnelver
lichting geeft adviezen.
De gedachte achter het ontwerp is dat in het
plafond van de "tunnel op regelmatige afstand
gaten worden geboord. In elke opening komt
een stalen rol met een diameter van een meter
te hangen. Die is voorzien van een speciale coa
ting, die het buitenlicht opvangt. Het daglicht
wordt vervolgens weerkaatst in de tunnel. De
boven- en onderkant van de constructie wordt
afgesloten met een laag polycarbonaat (een
soort plastic), die de opening bedekt. Op die
manier, zo is de verwachting, kan het gebruik
van kunstlicht overdag worden beperkt of zelfs
stopgezet.
Een lichtmeter aan de ingang van de tunnel
meet het daglicht. Aan de hand van de gegevens
wordt eventueel de lichtsterkte van de lampen
bijgesteld. Volgens N. Noort, die namens Corus
bij het project is betrokken, is het systeem niet
toepasbaar op aquaducten of bergtunnels. „De
afstand die het licht van buitenaf moet over
bruggen, mag niet te groot zijn. Anders is het
rendement veel te laag." Verder is volgens hem
deze manier van verlichting alleen overdag mo
gelijk. 's Nachts zullen de tunnels alleen op de
conventionele wijze kunnen worden verlicht.
Dit maakt hem dat de investeringen in het sys
teem duurder zullen zijn dan de huidige, aldus
Noort „Het systeem hoeft zich overigens niet te
beperken tot alleen tunnels. In principe is het in
alle ondergrondse ruimten toepasbaar, zoals
parkeergarages. Het gevoel van onveiligheid
wordt stellig een stuk minder."
Tegenover de hoge investering staat volgens
Noort een behoorlijke energiebesparing over
dag. Een ander voordeel is dat het onderhoud
van het lichtsysteem vanaf de buitenkant kan
geschieden. Hierdoor ondervindt het tunnelver-
keer geen overlast tijdens werkzaamheden.
Het ontwerp is inmidels naar het ministerie
van verkeer en waterstaat gestuurd voor verdere
studie. Een voorlichtster van het ministerie
spreekt van een 'zeer interessant ontwerp'. Zij is
vooral te spreken over de energiebesparingen
en natuurlijke wijze van ventilatie. Ook is net
volgens haar een pluspunt dat de tunnelgebrui
ker in zijn natuurlijke omgeving blijft. Nadelen
zijn de hoge investeringen en de hoge kosten
voor het onderhoud.
'nelgroeiende prijsbreker Airtrade zet tegenoffensief in
RLEM JOHN OOMKES
markt voor vliegreizen groeit nog steeds ongelofelijk
i. Pin me er niet op vast, maar tien procent is niet uit
lucht gegrepen. Verbazingwekkend? Welnee, de
joentenman gaat naar Mexico, de slager naar Bonaire
niet alleen de buurvrouw reist af naar Bangkok. Voor
aar dochter ook al de gewoonste zaak ter wereld."
miljoen gulden binnenkwam,
telt de onderneming inmiddels
200 medewerkers en is inmid
dels de half miljard in zicht ge
komen. Airtrade en gelieerde
joint-ventures bestrijken sinds
deze maand een kwart van de
consumentenmarkt. Op jaarba
sis 375.000 stuks tickets. Het
eerste pandje van De Vliegwin
kel bestaat nog steeds, maar er
zijn inmiddels ook zes veel gro
tere vestigingen in Amsterdam,
Rotterdam, Rijswijk, Maas
tricht, Hengelo en Arnhem.
De luchtvaartwereld duidde
Butte en Hesselink eind jaren
tachtig ietwat smalend aan als
'ticketboeren', maar windhan
del was het allerminst. De Ame
rikaanse Anti Trust-wetgeving
en de Europese mededigingsre-
gels hadden de kartelvorming
binnen de LATA zacht doen in
slapen, zodat elke luchtvaart
maatschappij voor zich tarieven
en voorwaarden bepaalde.
„Daar lag onze kans", zegt But
te. „De prijzen duikelden en
steeds meer mensen gingen
vliegen. Het is tegelijkertijd ook
een ongelofelijk complexe ma
terie. Normaal gesproken wordt
door de airlines een keurige re
geling getroffen, maar kortgele
den moest ik op stel en sprong
op en neer naar Nice. De enige
mogelijkheid die me openstond
was een retourtje van 2400 gul
den en dat was nog niet eens
business class. Leg de gewone
ntmoet mr. drs. Wim Butte,
Irecteur van Airtrade. Samen
1 iet zijn 'partner in crime', An-
ré Hesselink, 'schrik' van de
guliere luchtvaartmaatschap-
ij. Dankzij een optimaal on
thouden database (met
1.000 tarieven) biedt hij de
iger en de buurvrouw de bes-
prijzen aan. Binnenkort
laien Airtrade en gelieerde
lrijven een omzet van 500
ljoen gulden per jaar.
een onooglijk kantoor van
istig vierkante meter aan de
laarlemse Gedempte Oude
racht begon de Vliegwinkel in
989, met alleen een telefoon
iet drie knoppen. „Als het
mpje met Vliegwinkel brand-
namen we op met 'Vlieg-
inkel'. Op de andere lampjes
ond 'Teleticket' en 'Airtrade'
j zegt Wim Butte gniffelend,
evestigde reispromotors za-
>n het kantoortje niet eens
aan.
Maar wie het laatst lacht,
Icht het best. Butte (48) en zijn
"jmpaan André Hesselink (38)
:den aan prijsvergelijking op
ote schaal. Via De Vliegwinkel
"streken en bestrijken ze de
larkt voor particulieren. Wie
a de kleine annonces in de
ani reageerde op spotgoedko-
vluchtjes naar New York of
ircelona kwam via het tele-
onknopje Teleticket binnen,
e markt van niet bij de inter
zonale luchtvaartorganisatie
iTA aangesloten reisbureaus
erd bespeeld via Airtrade.
„Er werd op neergekeken. Nu
lat er in Nederland zo'n vier
liljard gulden om aan vliegtic-
;ts. De helft van die markt in
ildens bestaat uit zakelijk ver
eer, de andere helft aan toeris-
sche tickets. Dat dédain vloei-
voort uit de wetenschap dat
itwee miljard van de zakelijke
arkt werd opgebracht door
echts 35 procent omvat van
it aantal vliegtickets. De zake-
ke passagier was en is de mo-
eymaker. De gewone consu-
ent telde eigenlijk niet vol-
aardig mee" zegt Butte.
Waar in 1989 via drie tele-
tonknopjes en vier man perso-
g[ eel (de directie incluis) zestien
Wim Butte op de werkvloer van Airtrade in Haarlem.
consument daar de logica maar traal in de vestiging klopt het
eens van uit; die vliegt voor 600 onzichtbare computerhart -
piek op en neer naar New een eigen database waarop de
York." consument zeer binnenkort
Op twee etages aan het Haar- (vliegwinkel.nl dan wel
lemse Stationsplein neemt Airt- reislaant. nl) kan inloggen,
rade sinds vier weken zo'n 1100 Zichtbaar' worden dan alle be-
vierkante meter in beslag. Cen- schikbare verbindingen met de
iNHAAG MARTUN SCHURING
Het nieuwe lATA-vliegticket zoals dat sinds kort door Airtrade wordt uitgeprint. Een magneetstrip aan de
achterzijde bevat informatie die de afhandeling op de luchthavens vereenvoudigt.
bijbehorende prijslijst. De drie
telefoonknopjes zijn vervangen
door een netwerk van drie
computers. Butte: „Dat is onze
moneymaker. Een aparte afde
ling voert de nieuwe gegevens
elke dag in. Die database staat
gekoppeld aan de reserverings
computer van Worldspan in At
lanta en een back office-com
puter die automatisch de admi
nistratie afhandelt. Je kunt van
uit je eigen huis een persoons
gebonden nummer krijgen dat
garandeert dat je vlucht en stoel
wereldwijd is gereserveerd."
Airtrade - sinds twee jaar on
derdeel van de multinational
BCD Holdings NV van John Fe-
ntener van Vlissingen - is een
grote speler op de Europese
markt aan het worden. En dus
vliegt hij in zijn functie als di
recteur Europe flink wat af naar
groeimarkten als Kiev, Lissabon
en Moskou. In Haarlem tekent
hij een organisatiemodel op het
schoolbord dat nu nog geldt
voor Airtrade en alle aangeslo
ten joint-ventures. Privévlieger
Butte's eigen wereldbeeld
Dinsdag uur van de waarheid
1
og even en de toekomst van het soft-
V« arehuis Baan Company is eindelijk dui-
elijk. Dinsdagmiddag gaat Invensys tel-
fTI n hoeveel aandelen het aangeboden
t eeft gekregen. Voor een volledige over-
ini ame is 95 procent van de uitstaande ef-
cten nodig. Zo'n percentage lijkt on-
aalbaar. Zullen de Britten ook genoegen
emen met iets minder en Baan alsnog
an de ondergang redden?
'oensdagochtend weten de werknemers
te' 'ze moeten uitkijken naar een nieuwe
Rjjl erkgever. Dan maakt het Britse Invensys
ikend hoeveel aandelen voor verkoop
ule ingemeld zijn. Genoeg om de onderne-
ling in Barneveld over te nemen of net
MIK ^reikend voor een absoluut meerder
en vraag die betrokkenen flink bezig-
idt. De leiding ziet geen andere manier
r om het hoofd boven water te houden.
Ivensys wil aan de slag en Baan zo snel
•gelijk weer gezond te maken. De werk
ers willen vooral rust in de tent. Ze wil-
verder met de ontwikkeling van de pro
feten waar ze zo trots op zijn: gebruiks-
lendelijke software voor alle afdelingen
•nen een bedrijf.
aandeelhouders zijn verdeeld. Een be-
•rlijke groep aanvaardt het bod en likt
jn wonden. Velen hebben de effecten
t een veelvoud gekocht, de grootste ver
ders betaalden zeventien keer de aange
ven prijs. Een andere groep, weigert
'tidvastig. Die vindt het aanbod te laag.
'k is er een club die Baan per se aan de
isterdamse beurs genoteerd wil houden,
blijven geloven in een zelfstandig Baan,
els om emotionele redenen,
ït kan de aandeelhouders onmogelijk zijn
ontgaan zijn dat Invensys uit is op stukken
Baan. Invensys adverteert al weken om
melding te maken van het bod. De afgelo
pen week zocht ook Baan zelf de publici
teit. In paginagrote advertenties in dagbla
den riepen de raden van bestuur en com
missarissen aandeelhouders op om vooral
in te gaan op het bod van de Britten. De
boodschap aan de nog weifelende aandeel
houders is duidelijk: het bod van Invensys
is reëel en een overname is het enige alter
natief voor een faillissement.
Zelfs de ondernemingsraad werd ingezet.
In een open brief vroeg voorzitter Van Dijk
aandacht voor „de buitengewoon ernstige
situatie" waarin het bedrijf zich bevindt.
„Als het bod van Invensys niet doorgaat,
zien wij nauwelijks hoop voor de toekomst
van Baan en de werkgelegenheid van zo'n
4.000 mensen", besluit hij.
Invensys, dat voornamelijk in elektronica
handelt en bezig is een software- en IT-di-
visie op te zetten, heeft het bod al een keer
verlengd. Bij het sluiten van de vorige slui
tingstermijn, eind vorige week, had het
technologieconcem slechts 58 procent van
de aandelen binnen. Het bod van 2,85 euro
per aandeel werd twaalf dagen uitgesteld.
De spanning is nog even opgevoerd.
Volgende week moet de kogel door de kerk.
Veel meer tijd is er niet, Baan moet snel
weer als een normaal bedrijf gaan draaien
en vertrouwen uitstralen. Niemand heeft
baat bij de huidige onzekerheid. Vaste af
nemers en potentiële klanten moeten weer
geloven in de voormalige softwarereus. En
bij een bedrijf dat op de rand van een fail
lissement staat, bestel je niet snel wat.
Opmerkelijk was dat ten tijde van de be
kendmaking van het bod de jaarcijfers van
1999 nog niet bekend waren. Dinsdag, uit
zonderlijk laat, publiceerde Baan het jaar
verslag alsnog. De situatie bleek zorgwek
kender dan verondersteld. De laatste twee
jaar heeft Baan zo'n anderhalf miljard gul
den verlies gemaakt. Het bedrijf maakt al
negen kwartalen op rij geen winst. Reserves
zijn er nauwelijks meer.
Beleggers kunnen nu wel zelf beoordelen of
een overname de enige uitweg is. En of de
geboden prijs, iets meer dan de huidige
beurskoers, redelijk is. ING, met vijf pro
cent een grootaandeelhouder, kwam
woensdag tot de conclusie dat het bod
verdedigbaar' is en bood haar belang in
Baan aan Invensys aan.
Bovendien heeft bestudering van de jaarcij
fers volgens ING „geen nader positief licht
geworpen op eventueel perspectief in de
zin van een zelfstandig voortbestaan van
Baan". Invensys, Baan, de werknemers en
de vakbonden hopen dat die constatering
de komende dagen veel navolging krijgt.
Jan en Paul Baan, de oprichters van het on
stuimig gegroeide bedrijf, zien alles vanaf
de zijkant aan. Belangen in Baan hebben
de broers niet meer, om het goede voor
beeld te geven bood ook Jan onlangs zijn
laatste pakket aandelen aan.
De 'Baantjes' kunnen terugkijken op een
bewogen periode van hun onderneming
die twee jaar geleden naar de beurs ging.
Begonnen in een schuur, snel uitgegroeid
tot een hoofdrolspeler op de markt voor
bedrijfssoftware en binnen de kortste keren
na de introductie een beurslieveling met
een fictieve waarde van twintig miljard.
Maar het ging even hard naar beneden. Be
gin '98 werd Baan ongenadig hard afge
straft voor de ondoorzichtige bedrijfsstruc
tuur en de koersen kelderden met tiental
len procenten per dag tot het huidige ni
veau. Nu is een overname, met daaraan
vast een grootscheepse reorganisatie, de
enige redding.
Minder flexwerkers in Ziektewet
FOTO UNITED PHOTOS DE BOER POPPE DE BOER
wordt bepaald dóór een cock
pit: „Ik moet me vooral voort
durend inprenten waar ik op
welk moment mee bezig ben.
Het is net alsof ik als een piloot
de wereld zie door allerlei me-
tertjes. Hoe blijf je de vlucht
van de hele onderneming,
waarin zoveel omgaat, beheers
baar houden?"
„De consument plukt nog
lang niet alle vruchten van de
prijsvergelijking die we hebben
opgezet. Binnen BCD kopen
onze Amerikaanse reisbureaus
op de Amerikaanse markt in en
de Nederlandse hier. Waar de
luchtvaartmaatschappijen we
reldwijde allianties aangaan,
komt de prijs van een ticket en
dus de bereikbaarheid van het
vliegen voor de gewone consu
ment onder druk te staan. Daar
kun je wat aan doen met een
tegenoffensief van prijsvergelij
kingen. De uitdaging voor de
komende tijd is je je eigen orga
nisatie internationaal zo goed
voor elkaar te krijgen dat daar
voor de noodzakelijke synergie
ontstaat."
AMSTERDAM ANP
Het aantal mensen dat in de
Ziektewet belandt, is in mei van
dit jaar licht gedaald. Volgens
cijfers van het Landelijk Insti
tuut Sociale Verzekeringen nam
het aantal uitkeringen met 2,7
procent af in vergelijking met
de maand april. De daling doet
zich vooral voor bij flexwerkers,
zoals uitzendkrachten. Overi
gens wordt bijna de helft (44
procent) van de uitkeringen
verstrekt in verband met zwan
gerschap. De meeste zieke
werknemers krijgen geen uitke
ring in het kader van de Ziekte
wet. Die is al een paar jaar afge
schaft. De werkgever moet een
deel van het loon doorbetalen.
ZOETERMEER GPD
Een parkeerkaartje kopen via
de mobiele telefoon. De ge
meente Nijmegen gaat dat als
eerste uitproberen. Vijfhonderd
personen zijn uitverkoren om
mee te doen aan een proef die
begint in het najaar. Het sys
teem dat het zogenoemde 'bei-
parkeren' mogelijk maakt is
ontwikkeld door Schmit Par
keersystemen uit Zoetermeer.
De parkeerders laten met
hun telefoon weten hoe laat ze
aankomen en vertrekken van
hun parkeerplaats. Achteraf
krijgen zij de rekening thuis ge
stuurd.
Gsm-parkeren is slechts het
begin, zegt directeur Schmit.
„In de toekomst kun je via de
telefoon de parkeerder door de
stad loodsen. Of laten uitreke
nen of de automobilist nog wel
genoeg brandstof heeft om de
eerstvolgende parkeergarage te
bereiken." Schmit zit 23 jaar 'in
het parkeervak' en heeft in die
tijd veel mislukte 'verbeterin
gen' langs zien komen. Zoals de
aankondiging van de banken
enkele jaren geleden dat de
chipper en chipknip gebruikt
kon worden als betaalmiddel
bij het parkeren.
„De banken gaven veel geld
uit aan marketing van die be
taalwijze, maar vergaten dat de
parkeerautomaten daaraan
moesten worden aangepast."
Dat is nu eindelijk gebeurd,
maar slechts weinig bankpas
houders hebben die chip in ge
bruik. Over gsm-parkeren is
Schmit positiever gestemd.
„Het voldoet aan een belangrij
ke voorwaarde: het is gemakke
lijk. De klant kan alles regelen
vanuit zijn auto."
Schmit Parkeersystemen is in
1987 opgericht en telt ongeveer
50 werknemers; de jaaromzet
bedraagt ongeveer 15 miljoen
gulden. Op de afdeling onder
zoek en ontwikkeling worden
ook heel andere dingen onder
zocht dan parkeerautomaten.
Bijvoorbeeld een nog geheim
vervoermiddel dat in de achter
bak van de auto past, om ge
makkelijk van de parkeerplaats
naar de werkelijke bestemming
te komen.
ECONOMIE WIJZER
De gebroeders Baan, oprichters van Baan Company, in betere tijden.
Zelf hebben ze inmiddels geen belang meer in het door hun opgerichte
bedrijf.
De Fransen valt de eer ten
deel door de Wereldgezond
heidsorganisatie (WHO) te
zijn uitgeroepen tot het land
met de beste gezondheids
zorg ter wereld. Nu valt er wel
iets af te dingen op een on
derzoek dat de verdeling van
de zorg onderzoekt en het re
sultaat dan de wereld in
stuurt als een onderzoek naa^ v
de kwaliteit. Kwaliteit en ver-
deling van zorg zijn twee ver
schillende dingen, hoe be
langrijk het ook is om ieder
een op medisch gebied gelijk
te behandelen. De Fransen
probleem dat de zorgsector
harder groeit dan het Bruto
Nationaal Produkt. Tot de in
teressante manieren om de
kosten in de hand te houden,
hoort het idee van de Réfé-
rences Médicales Opposa-
bles. Dit komt neer op het
credo van minister Borst dat
'niet alles wat kan, ook moet.'
De bedoeling is dat nutteloze
medische handelingen wor
den afgeremd. De arts die een
nutteloze handeling doet, ris
keert tijdelijke en vervolgens
definitieve uitsluiting. De
Fransen hebben op schrift ge-
voeren de gelijke behandeling zet wat ze onder goede en
van alle inwoners, ongeacht slechte praktijken verstaan.
hun leeftijd, ge
zondheidstoe-
stand en financië
le draagkracht
hoog in het vaan
del - maar daarin
wijkt Frankrijk ei
genlijk niet af van
Nederland, want
wij doen dat ook.
Toch lijkt de
WHO wel gelijk te
hebben als ze
Frankrijk hoger op de rang
lijst zet dan Nederland. Net
als in België zit de hele bevol
king er verplicht in de zieken
fondsen, die gefinancierd
worden door de - progressie
ve - belasting op het inko
men. Er zijn geen poortwach
ters; de Fransen hebben vrije
toegang tot hun specialisten
en bovendien hebben ze de
vrijheid zichzelf in het zieken
huis te laten opnemen zonder
tussenkomst van de huisarts.
De ziekenfondsen bieden een
breed pakket van diensten.
Toch vinden veel Fransen het
nodig een aanvullende verze
kering af te sluiten. Niet voor
vormen van zorg die anders
niet beschikbaar zijn, maar
omdat er nog een flink finan
cieel risico overblijft.
Om te beginnen is dat het
Ticket Modérateur, een eigen
bijdrage die moet worden be
taald voor alle zorgdiensten,
van medicijnen tot zieken-
huisdagen. Afgezien van de
eigen bijdrage blijft er dan
nog altijd een eigen risico
over. Van hun medicijnen
krijgen de Fransen bijvoor
beeld gemiddeld maar 61
procent vergoed, van het to
taal van alle zorg 74 procent.
Het resterende risico wordt
betaald uit eigen zak of uit
een aanvullende particuliere
verzekering. Behoeftigen krij
gen dispensatie.
Net als in België betaalt de
patiënt de rekening aan de
arts, waarna deze wordt gede
clareerd bij het fonds. In Ne
derland worden de kosten
volledig door het ziekenfonds
vergoed. Vaak gebeurt dat
zonder dat de patiënt de reke
ning te zien krijgt, wat het
kostenbewustzijn en het in
zicht in de prijzen van medi
cijnen niet bevordert. Ook zit
bij ons een veel kleiner deel
van de bevolking in het zie
kenfonds, namelijk 62 pro
cent. De rest is particulier
verzekerd.
Ook Frankrijk kampt met het
PAULINE VAN DE VEN
econome en publiciste
Bij verdenking
volgt een onder
zoek van het dos
sier en eventueel
een sanctie. In de
praktijk blijkt het
voor verzekeraars
overigens moeilijk
te controleren of
artsen nutteloze
handelingen ver
richten.
De aanpak ver
schilt van de Nederlandse,
waar de minister eveneens
vindt dat zinloze behandelin
gen moeten afgeremd, maar
zonder er een duidelijke en
controleerbare inhoud aan te
geven. De sfeer wordt be
paald, maar de praktische uit
werking wordt overgelaten
aan individuele artsen en ver
pleegkundigen, een aanpak
die willekeur in de hand
werkt en die vragen oproept
over de ethiek.
De tweede manier waarop de
Fransen de toekomstige kos
ten hopen te beheersen, is
met onderzoek. Ze zetten
reusachtige databanken op
met alle mogelijke gegevens
over de behandelingskosten
per ziekte en per ziekenhuis.
Zo is tot op twee plaatsen
achter de komma bekend wat
de gemiddelde behandeling
van een blindedarmoperatie
per ziekenhuis kost, uitge
splitst in twintig verschillende
onderdelen, variërend van ge
neesmiddelen tot schone la
kens. Met behulp van derge
lijke informatie moet per
ziekte de goedkoopste aanpak
blijken, die vervolgens stan
daard kan worden toegepast.
Over het geheel genomen
pleegt Frankrijk opvallend
veel medisch onderzoek. Een
van de interessante ontdek
kingen die ze hebben gedaan
is dat mannen tussen de 20
en de 50 jaar de afgelopen
twintig jaar niet méér zorg
zijn gaan consumeren. In die
zelfde periode zijn vrouwen
in elk jaar van hun leven méér
zorg gaan consumeren. Ook
blijkt de zorgconsumptie - in
Frankrijk - afhankelijk te zijn
van het inkomen. Hoe hoger
het is, hoe groter de zorgcon
sumptie.
In totaal geven de Fransen 9,8
procent van hun BNP uit aan
zorg, tegen Nederland 8,5.
Fransen mannen leven ge
middeld 1,2 jaar korter dan
Nederlandse, Franse vrouwen
leven 2,5 jaar langer.
