Vetzucht als
nieuwe
epidemie
T
235
ZATERDAG 8 JULI 2000
Dikke mensen gaan
miljarden guldens kosten
De Amerikaanse 'vetgolf spoelt
langzaam over Europa. Volgens de
gezondheidsorganisatie van de
Verenigde Naties, de World Health
Organisation (WHO), kampt in 2030 de
helft van de Europese bevolking met
overgewicht en is dertig procent tegen
die tijd ziekelijk dik. Obesitas (vetzucht)
als nieuwe wereldepidemie.
Een dikke voldoende voor de 'Fat Girls Show' op het jaarfeest, vorige maand, van de Russische
krant Moskovsky Komsomolets. foto afp Alexander nemenov
lengte
Uwigewicht
Uw
v ^injkilo's
BMI'-kolom
1,90
1,89
1,88
1,87
1,86
1,85
1,84
1,83
1,82
1,81
1,80
1,79
1,78
1,77
1,76
1,75
1,74
1,73
1,72
1,71
1,70
1,69
__1,68
1,67
1,66
1,65
1,64
1,63
1,62
1,61
Doe de test.
Leg een lineaal op
uw lengte en gewicht.
De plaats waar de lineaal
uitkomt in de BMI-kolom,
bepaalt In welke
categorie u zich bevindt.
'BMI:
Body Mass Index
erwijl het kwik op de ther
mometer ruim dertig gra-
JÊLm den aanwijst, staan in het
Hilversumse bos twaalf mensen en
thousiast te sporten. Geen lolletje met
deze temperatuur, maar ze moeten
wel. Ze moeten namelijk afvallen. En
niet zo'n beetje ook: de patiënten van
de Obesitaskliniek in Hilversum zijn
minstens twintig kilo te zwaar. Ze
hebben als gevolg van hun overge
wicht last van allerlei kwaaltjes. Daar
willen ze nu 'voor eens en voor altijd'
vanaf. En dat kan niet anders dan on
der een streng regime.
,,Het vergt wel veel uithoudingsver
mogen", zucht Jaap Bent (38) uit Pur-
rfierend. „Ik ben nu in tien weken bij
na veertig kilo afgevallen, maar ik ben
er nog lang niet. Het is echt een pro
ces van lange adem." Toen Bent zich
aanmeldde bij de kliniek, woog hij
229 kilo. „Ik kon bijna niet meer lo
pen, kwam mijn huis nauwelijks nog
uit", vertelt hij. „Toen de arts zei dat
ik met mijn veel te hoge bloeddruk
een lopende tijdbom was, dacht ik:
dit is de limiet."
Jaap Bent is niet de enige Neder
lander die problemen heeft met zijn
gewicht. Op dit moment heeft zeven
procent van de Nederlandse bevol
king last van obesitas (vetzucht). Zij
hebben een Body Mass Index (BMI).
Het aantal mensen met 'gewoon'
overgewicht (BMI tussen de 25 en 30)
is veel groter: 35 procent van de Ne
derlandse bevolking.
Volgens Jaap Seidell, hoogleraar
epidemiologie en 'obesitasdeskundi-
ge', is dit reden tot grote bezorgdheid.
„Overgewicht leidt in veel gevallen tot
suikerziekte, een te hoge bloeddruk of
hartkwalen. Hoe dikker hoe meer
kans ziek te worden. Het zal de ge
zondheidszorg in de toekomst miljar
den guldens gaan kosten."
De oorzaak van de obesitas-epide-
mie is niet makkelijk aan te wijzen.
„Maar over het algemeen eten men
sen gewoon te onregelmatig en te
vet", zegt Seidell. „Bovendien be
weegt de gemiddelde Nederlander
veel te weinig. Door de voortschrij
dende techniek is er nauwelijks nog
lichamelijk werk. Vuilnismannen bij
voorbeeld, hoeven vaak geen zakken
meer te tillen." Toch verwacht het li
chaam, van vroeger uit gewend aan
overleven, nog wél zware lichamelijke
arbeid. „Als we de hele dag maar ach
ter onze computer blijven zitten,
wordt al het overtollige vet opgesla
gen", zegt Seidell. „En dan worden
we vanzelf dikker."
'Nieuwe epidemie'
Seidell vertelt dat de 'nieuwe epide
mie' aan het begin van de jaren tach
tig zijn intrede deed in de Westerse
wereld. „Toen werden de fastfoodke
tens en de snelle kant-en-klaarmaal-
tijden populair. Deze bevatten veel
verborgen vetten, waardoor je dik
wordt." De vetzucht heeft daarna
snel om zich heen gegrepen. „Vooral
bij jongeren gaat het de verkeerde
kant op", weet Seidell. „Die zijn ge
middeld veel dikker dan tien jaar ge
leden."
Een groot deel van de Nederlandse
bevolking denkt nog steeds dat het
wel meevalt met het eigen gewicht.
„Ze vinden allemaal dat de échte dik
ke mensen in Amerika leven. Maar
deze extremen zul je in Nederland
ook steeds vaker gaan zien."
Voor te dikke mensen zijn er legio
mogelijkheden om af te vallen. Zo be
staan er honderden diëten, die varië
ren van een brooddieet tot een sap-
kuur. Volgens deskundigen is dit ech
ter geen goede manier om gewicht
kwijt te raken. „Een snel dieet, waar
mee je een paar kilo per week afvalt,
heeft geen enkele zin", weet dr. Gerrit
de Groot, als internist verbonden aan
de Obesitaskliniek. „Want als je daar
na weer gewoon gaat eten, zitten de
kilo's er zo weer aan." Ook de maal-
tijdvervangers en poeders van de dro
gist sorteren weinig effect.
Een meer rigoureuze manier om
snel veel af te vallen, is het laten
plaatsen van een maagbandje. Daar
mee wordt de ingang van de maag
vernauwd en kan er minder eten naar
binnen. „Dit is alleen maar geschikt
voor extreem dikke mensen", zegt de
arts. „Want het is heel ingrijpend als
je plotseling nog maar heel weinig
kunt eten. Bovendien is zo'n operatie
behoorlijk duur."
Medicijnen lijken de laatste jaren
ook in opmars. Vooral Xenical wordt
door veel dikke mensen als 'een uit
vinding' beschouwd. Deze pil zorgt
ervoor dat eenderde van het vet het
lichaam onverteerd verlaat in de
vorm van vettige ontlasting en natte
winden. „Dit is alleen een hulpmid
del bij een vetloos dieet", zegt De
Groot. .Als de patiënt dan toch vet
eet, heeft hij er onherroepelijk last
van." Ook dit middel is echter alleen
geschikt voor een beperkte doel
groep. „Bovendien moet de patiënt
goed worden begeleid. Alleen pillen
slikken helpt niet."
Prijzige behandeling
Mensen die alle diëten, sapkuren en
alternatieve afvalmethoden al tever
geefs hebben geprobeerd, kunnen te
recht bij de Obesitaskliniek in Hilver
sum. Voor hen is de behandeling in
de kliniek vaak de laatste poging om
van hun overgewicht af te komen.
De patiënten, die allemaal een BMI
van boven de dertig hebben, komen
in de kliniek om veel af te vallen.
„Maar wij stellen geen streefgewicht
vast", zegt Trudi Leverink, directeur
van de kliniek. „Niet iedereen hoeft
maatje 38 te hebben, maat 48 is ook
prima. Het belangrijkste is dat onze
patiënten een gezond gewicht krijgen
en niet meer op een dwangmatige
manier met eten bezig zijn."
De behandeling is behoorlijk prij
zig: voor het hele programma van bij
na anderhalf jaar moet 6.500 gulden
worden neergeteld. De ziektekosten
verzekering betaalt daar maar een
klein deel of zelfs helemaal niets van.
Leverink: „Het is heel vervelend dat
de patiënten zelf zoveel geld moeten
betalen voor de behandeling. Niet ie
dereen kan dat bedrag immers zo op
tafel leggen. Sommigen moeten er ja
ren voor sparen."
De patiënten krijgen voor het be
drag een intensieve begeleiding. De
eerste twintig weken komen ze voor
vier uur per week naar de kliniek.
Daar bezoeken ze een diëtist, een
arts, een psycholoog en gaan ze stee
vast een uur sporten. Met de arts
worden lichamelijke problemen
doorgesproken en de psycholoog
praat in groepsverband met de 'dik
kerds' over hun problemen. „Zo'n
brede aanpak is noodzakelijk, want
obesitas is een complexe ziekte", legt
Leverink uit.
Na de eerste fase is het gedurende
vijftig weken zaak om het gewicht te
behouden. „Dat is de moeilijkste pe
riode", zegt de directeur. „Want dan
moet je bewijzen dat je levenswijze
echt is veranderd. En dat valt nogal
eens tegen."
Marian van Veen (45) uit Volendam
kan daarover meepraten. Zij zit nu in
de tweede fase van het programma
en merkt dat het lastig is om het ge
wicht te behouden. „Ik ben nu twin
tig kilo afgevallen, maar merk dat ik af
en toe in een dip terecht kom. Dan
wil ik even niet aan mijn dieet denken
en gewoon lekker eten." Tijdens de
moeilijke momenten pakt Van Veen
de telefoon en belt ze haar medepati
ënten. „Ik merk dat het heel goed
werkt om samen met lotgenoten over
je problemen te kunnen praten", zegt
Van Veen. „Want het is echt niet altijd
makkelijk." De Volendamse ziet op
tegen het einde van het 'officiële' pro
gramma. „Dan moet ik het helemaal
zelf doen", zegt ze. „En ik ben bang
dat ik dan weer terugval. Want ik heb
al zo vaak lijnpogingen gedaan en na
elk dieet kwam ik meer aan dan ik
was afgevallen. Dat jojo-effect is echt
verschrikkelijk."
Achtergrond
Psycholoog Wouter van der Schaar,
die bij de Obesitaskliniek werkt, ziet
dergelijke patronen vaak bij vetzucht-
patiëten. „Ze beginnen enthousiast
aan een dieet en vallen vaak heel veel
kilo's af. Maar als ze hun gewone eet
patroon weer oppakken, komen ze
weer aan." Van der Schaar probeert
dit te voorkomen door tijdens een
groepstherapie het eetgedrag van de
patiënt te onderzoeken. Vragen als
'Wanneer eet ik?' en 'Waarom eet ik?'
komen aan de orde. „Vaak blijkt dan
dat er emotionele problemen achter
het eetgedrag zitten", zegt Van der
Schaar. „Als Itind waren ze vaak al dik
en zijn ze uitgescholden door leeftijd
genoten. Ze voelden zich minder
waardig en gingen hun verdriet weg
eten. Het is een vicieuze cirkel die
moeilijk te doorbreken is. Achter de
facade van de kilo's gaat vaak veel
leed verborgen."
Volgens Van der Schaar is het voor
dikke mensen belangrijk om hun le
vensstijl om te gooien. „Ze moeten
gezonder gaan eten en meer bewe
gen. En het vooral volhouden, dat is
het belangrijkste." De psycholoog
vindt het jammer dat zijn patiënten
pas naar hem toe komen als het
grootste leed al geleden is. „Eigenlijk
zouden ze al op jonge leeftijd iets aan
hun gewicht moeten doen. Door
vroeg in te grijpen kun je heel veel el
lende voorkomen."
Ook Jaap Seidell vindt het belang
rijk dat jongeren zich al bijtijds met
hun gewicht bezig houden. „Het liefst
al als klein kind, want ook hier geldt:
voorkomen is beter dan genezen." De
hoogleraar vindt dat kinderen al op
jonge leeftijd het belang van bewe
ging moeten inzien. „Er moet veel
meer worden gegymd op basisscho
len en het sporten moet ook meer
worden gepromoot."
Daarnaast zouden kinderen minder
voor de tv en de computer moeten
zitten. „En de gebruikelijke zak chips
na schooltijd kan ook best een gezon
de appel zijn." Ook voor volwassenen
moeten betere mogelijkheden wor
den gecreëerd om gezond te leven.
„Zo moet sport bijvoorbeeld veel be
reikbaarder worden", zegt de hoogle
raar. „Lang niet iedereen heeft im
mers geld voor een abonnement op
een dure sportschool."
Een ander idee van Seidell is om
gezonde voeding goedkoper te ma
ken. Een soort subsidie op verant
woorde producten dus. „Een salade
bij een hamburgerketen moet net zo
goedkoop worden als de hamburger.
Nu is die nog twee keer zo duur."
Behandelcentra
Preventie alleen is volgens de deskun
digen niet genoeg: er moeten ook
goede behandelcentra komen voor
mensen met overgewicht. De Obesi
taskliniek gaat binnenkort in het hele
land regionale behandelcentra ope
nen. Hier kunnen ook mensen te
recht die geen obesitas hebben, maar
wel flink te zwaar zijn. In de regionale
behandelcentra wordt volgens dezelf
de filosofie gewerkt als in de kliniek.
„Er zijn een psycholoog, arts en dië
tist aanwezig", zegt Leverink. „Maar
de behandeling zal goedkoper zijn
dan in de kliniek, want zij is minder
intensief."
Ook de regionale centra worden
voorlopig nog gefinancierd door par
ticuliere investeerders. „Eigenlijk is
het te gek voor woorden dat de rege
ring niet investeert in dit steeds groter
wordende probleem", zegt Seidell.
„Terwijl de wereldgezondheidsorga
nisatie WHO obesitas officieel als een
chronische ziekte heeft uitgeroepen,
maakt de overheid hier zich nog niet
zo druk over het probleem. Geen en
kele minister voelt zich verantwoor
delijk. Totdat ze over een paar jaar
merken dat de ziekenhuisrekeningen
toch wel erg hoog worden en alles
moet worden aangepast aan de dik
kere mensen. Dan zullen ze ineens de
noodklok gaan luiden. Maar dan is
het al te laat."
ANOUK MIDDELKAMP
Twee Londense zwaargewichten. Hoogleraar Jaap Seidell: „Echt dikke mensen leven niet alleen in Amerika.
foto archief
