Doodzwijgen of aanpakken?
Sleutelfiguur extreem-rechts opereert vanuit Oegstgeest
Wetenschapper J. van
Donselaar, verbonden
aan de universiteit in
Leiden en aan de Anne Frank Stichting,
kent de 19-jarige jongeman uit Oegst
geest en volgt hem op de voet. Voor de
Fabel van de Illegaal uit Leiden, 'een ra
dicaal-linkse organisatie', die een socia
listische en feministische samenleving
nastreeft, is hij evenmin een onbeken
de. Ook bij de Rotterdamse Anti-Discri
minatie Raad (Radar) is Patrick bekend.
En op de website van de Amsterdamse
anti-fascistische onderzoeksgroep Kafka
is alarmerende informatie over hem te
vinden. Maar de burgemeester van
Oegstgeest, mevrouw E. Timmers, heeft
geen idee wie Patrick is. Ook van zijn
cd-label, Berzerker Records, waarover
deze krant in februari berichtte, is zij
niet op de hoogte.
Ze heeft het dan ook nog niet in het
'driehoeksoverleg' (met de politie en de
officier van justitie) over de verspreiding
van cd's van neo-nazibandjes gehad.
Het kan zijn dat de politie, die daar zelf
geen mededelingen over doet, Patrick al
in de gaten houdt en op zijn eerste aan
toonbare misstap loert, maar dat ge
beurt dan niet op haar aandringen. Van
de Fabel van de Illegaal heeft ze ook nog
nooit gehoord. Het verrast haar dat die
club Patrick in verband brengt met het
plakken van stickers en posters in Lei
den en Oegstgeest van nieuwe extreem
rechtse organisaties. Ze zal het er eens
over hebben in dat driehoeksoverleg.
Verder vindt ze het de beste strategie
om niet te veel aandacht te besteden
aan racistische uitingen. Want aandacht
is voor lieden als Patrick erkenning, stelt
ze.
Burgemeester Timmers: „Ik ben ui
teraard wel in actie gekomen na de stic
keracties. Ik heb gemeld dat een groe
pering actief is met de verspreiding van
allerlei dubieuze leuzen en ik heb die
stickers laten verwijderen, maar ik heb
niets aan de grote klok gehangen. In ex-
treem-rechtse kringen wordt aandacht
als erkenning gezien. En deze lieden
aanmoedigen, is het laatste wat ik wil.
Hoe minder aandacht, hoe groter de
kans dat ze dood bloeden. Ultra-rechtse
rakkers zullen altijd proberen hun ver
werpelijke idealen uit te dragen en als
daar niemand aandacht aan schenkt,
slaan ze als het ware dood."
De burgemeester zegt dat ze goede
ervaringen heeft met deze aanpak, op
gedaan in de tijd dat ze nog voorzitter
was van de deelraad Kralingen/Croos-
wijk in Rotterdam, waarin ook CP86'ers
zitting hadden. De verleiding om tegen
ze in te gaan, was altijd groot. „Van al
leen al de entreerede van die lui kreeg je
kromme tenen. Ze balanceren dikwijls
op het randje van het toelaatbare, ze
provoceren en je kunt ze juridisch
meestal niets maken. Ertegen in gaan,
werkt als een boemerang. Door ze col
lectief te negeren, bereiken ze niets."
Toch erkent ze: „De verspreiding van
cd's van neo-nazi's en het plakken van
bepaalde stickers is gewoon strafbaar.
Dat kun je niet negeren. Ik zet deze jon
geman dan ook op de agenda van het
driehoeksoverleg.
Pubergedrag
M. Noort, raadslid namens Progressief
Oegstgeest, bevestigt de indruk dat Pa
trick geen onderwerp van gesprek is bij
het gemeentebestuur, ook in niet de in
formele sfeer. Zelf herinnert Noort zich
wel de publicatie(s) over het cd-label.
„Ook ik twijfel in toenemende mate aan
het effect van publiciteit en aandacht. Ik
las pas dat journalisten hooligans tij
dens het EK hebben betaald voor wan
gedrag zodat ze een mooi verhaal kon
den maken. En in hoeverre is het puber
gedrag van zo'n jongen die cds verkoopt
vanaf zijn zolderkamer en stickers plakt?
De een drinkt, de ander blowt, weer een
ander trapt een bushalte in elkaar en
kennelijk is het ook spannend om je
met dit soort dingen in te laten. Maar
nu ik dit allemaal hoor, ga ik toch eens
bellen met de burgemeester. Want als je
in je gemeente ook Centrum 45 hebt
staan, schept dat morele verplichtin
gen."
Margriet Maris, adjunct-directeur van
de Rotterdamse Anti-discriminatie Raad
(Radar), de instelling waarbij burge
meester Timmers in haar Rotterdamse
tijd advies inwon, ziet een verband tus
sen de informatiebronnen en het uitblij
ven van actie in het Oegstgeestse. Maris'
eigen Radar is geen extreem-linkse or
ganisatie maar een door de overheid er-
Vanuit een zolderkamer aan een rustige laan in een nette buurt in Oegstgeest runt
hij zijn bedrijjje, Berzerker Records. Met dit cd-label brengt hij muziek aan de
man van black metalbandjes die in namen, songteksten en interviews geen
moeite doen om hun neonazistische sympathieën te verbergen. De laatste tijd
probeert hij met stickers en posters zieltjes te winnen voor zijn fascistoïde
gedachtegoed. Dat doet hij namens nieuwe extreem-rechtse bewegingen die in
weerzinwekkende tijdschriften pleiten voor de verspreiding van aids onder
'ongewenste leden' van de bevolking, zoals homo's, drugsgebruikers,
rassenvermengers en hun 'geïnfecteerde' kinderen. Ook Berzerker Records krijgt
veel ruimte voor propaganda in het contactorgaan van nieuw extreem-rechts. De
kruisbestuiving tussen neo-nazi's en black metal is daarmee een feit.
De band 'Landstorm', volgens deskundigen de kern van de groep Nationaal Offensief.
ILLUSTRATIES WEBSITE 'KAFKA' ANTI-FASCISTISCHE ONDERZOEKSGROEP AMSTERDAM
Voorpagina van het eerste nummer van
het tijdschrift 'Nationaal Offensief', een
nieuwe extreem-rechtse groepering.
kend en gesubsidieerd meldpunt voor
discriminatie. „WD-dames bellen ons
ook, bij wijze van spreken." Dat zal Kaf
ka en de Fabel van de Illegaal, die wél
worden beschouwd als extreem-links,
niet snel gebeuren. Toch komt de mees
te en belangrijkste informatie over Pa
trick uit deze hoek en daarom is de eer
ste reactie van veel mensen er een -van
wantrouwen. Maris laat er geen twijfel
over bestaan dat alles wat Kafka en de
Fabel over Patrick melden klopt. Haar
conclusie:Als Patrick in Rotterdam zou
wonen, had hij het veel moeilijker dan
hij het nu in Oegstgeest heeft."
Zij noemt hem een sleutelfiguur. „Hij
is zeker geen snotjoch dat uit sensatie
zucht extremistische praktijken voert.
Hij is op diverse plekken in het land bij
verschillende gelegenheden opgemerkt
en hij hield zich daarbij bepaald niet op
in de luwte. De bewegingen waarvoor
hij actief is, stellen weliswaar nog niet
zo veel voor, maar hij is wel een van de
mensen die de boel warm houden en
die, als er een hausse komt, een kopstuk
zal blijken te zijn. ]e kunt hem dood
zwijgen en tegelijk in de gaten houden.
Maar dat kan alleen maar als je op de
hoogte bent en ik heb niet de indruk dat
de autoriteiten in Oegstgeest dat zijn.
Doodzwijgen en onwetendheid zijn heel
verschillende dingen.
Ik ben van mening dat je zo'n jongen
als Patrick moet laten merken, dat hij in
de gaten wordt gehouden. Zo van: ga jij
maar lekker hobbyen, maar een ver
keerde beweging en we hebben je. Zou
Patrick in Rotterdam actief zijn, dan zou
ik zo'n aanpak bepleiten. Wij beschik
ken over goede contacten met de politie
en mijn advies zou dan ook zeker wor
den gevolgd. Hij komt dan op zijn minst
ter sprake in het driehoeksoverleg."
Onenigheid
Maris vraagt zich hardop af waarom de
burgemeester niet bij het meldpunt
voor discriminatie in de Leidse regio te
rade is gegaan. Had ze dat wel gedaan,
zo blijkt uit het commentaar van coör
dinator Th. Ong, dan was ze niet veel
wijzer geworden. Ook daar is Patrick
onbekend. Wel zou Ong kritisch zijn ge
weest over de opvatting dat extreem
rechts juist garen spint bij aandacht.
„Kijk naar CP86. Die partij is toch kapot
gegaan door een golf van aangiftes en
de vele media-aandacht. Je moet alles
vervolgen wat vervolgd kan worden. Je
moet het ze moeilijk maken, die partijen
en groeperingen. Je moet ze dwingen
gematigder te worden. Dat is voor de ra
dicale elementen vaak aanleiding om in
opstand te komen. Kortom, er breekt
dan onenigheid uit in het extreem
rechtse kamp en dat is alleen maar
goed."
Bij de deskundigen was al bekend dat
de 19-jarige Oegstgeestenaar in de regio
in relatief korte tijd is uitgegroeid tot
een sleutelfiguur van nieuwe extreem
rechtse groepen als Nationaal Offensief
(NO), Voorpost en LANS. Patrick adver
teert met zijn cd-label in de bladen die
NO uitgeeft. NO, een nog vrij anonieme
organisatie, moet volgens de deskundi
gen worden beschouwd als een voort-
Het logo van 'Lord of Evil', een van de
neo-nazibandjes waarmee Patrick sa
menwerkt.
zetting van de vroegere CP86, een ex
treem-rechtse partij die door de rechter
is verboden. In het blad van NO is een
aantal pagina's gevuld met recensies
van de muziekschijfjes uit de catalogus
van Berzerker Records. De verrichtingen
van de musicerende skinheads worden
vrijwel zonder uitzondering bejubeld.
Hoe morbider, hoe meer jubel, lijkt
het credo van de anonieme recensent,
die in vervoering schrijft over de bonus
die de eerste tweehonderd kopers van
een bepaalde cd krijgen: maden. Het
kan nog walgelijker. Bij de eerste oplage
van een andere titel werden zakjes zand
uit Auschwitz geleverd. En wie zoekt
naar internetadressen met informatie
over de Holocaustontkenning kan te
recht in het blad van de zanger van een
bandje waarvan Berzerker Records de
platen uitbrengt.
Die bandjes luisteren naar namen als
Kristallnacht, Holocaust, Will of the Ary
an Nation en Landstorm. Deskundigen
wijzen de zanger en de bassist van de
laatste groep aan als de kern van NO. Ed
Polman, de drummer, zou bezig zijn om
een NO-afdeling in Rotterdam te orga
niseren, zo weten Kafka en Radar. Tus-,
sen Patrick en Landstorm zou 'een
band' bestaan. Zo vormden leden van
de groep de security bij een recent Ber-
zerker-festival in Alkmaar.
Gerrit de Wit van de Fabel van de Ille
gaal noemt Berzerker een van de be
langrijkste distributiekanalen van cd's
van neo-nazibandjes. Hij vindt niet dat
de lage leeftijd van Patrick een verzach
tende omstandigheid is. „Jongens van
zijn leeftijd leggen veel belangstelling
aan de dag voor extreme zaken, ze voe
len zich daartoe aangetrokken. Maar bij
Patrick is geen sprake van jeugdige on
bezonnenheid. Hij weet heel goed waar
mee hij bezig is. Hij wordt ook steeds
actiever."
Onopvallend
Volgens De Wit, die zich voor een be
langrijk deel baseert op informatie van
Kafka, vindt Patrick zichzelf geen neo
nazi. „Hij ziet er zo ook niet uit, hij is
geen skinhead. Hij is een onopvallend
type, een nette, jonge kerel om te zien.
Zelf noemt hij zich een volksnationalist.
Ik vind dat een beetje een woordenspel.
Een volksnationalist is niet tegen
vreemde culturen, als Nederland er
maar van gevrijwaard blijft. Een nazi wil
heel de wereld ervan vrijwaren en
streeft naar wereldwijde hegemonie van
ariërs. Toch zijn ook volksnationalisten
pure racisten. Ik ben wel blij met al die
schakeringen in het rechtse kamp want
daardoor hangt het van ruzies aan el
kaar. Maar wat je niet uit het oog mag
verliezen, is dat velen, die zich netjes
voordoen, radicaler zijn dan ze doen
voorkomen."
De Wit vindt het uitblijven van actie
en de gekozen strategie - die veel weg
heeft van doodzwijgen - van laksheid
getuigen. Een opstelling die past bij de
sfeer die in het algemeen rond extreem
rechts hangt. „Nu de CD en CP86 van
het strijdtoneel zijn verdwenen, laten de
autoriteiten de teugels vieren. Het wordt
jongens als Patrick gemakkelijker ge
maakt. We glijden af. Denk aan D66'er
Boris Dittrich die in Het Parool roept
dat Nederland vol is. Ik weet wel dat de
drijfveren van D66 anders zijn dan die
van CD'er Janmaat, die het patent had
op die uitspraak. Toch is het kwalijk om
zulke dingen te zeggen. Elke uiting van
extreem-rechts is er een te veel. De ge
meente Oegstgeest moet er beleid op
maken. Al zou maar iedere medewerker
van de reinigingsdienst een krabbertje
meekrijgen om die stickers te verwijde
ren. Waar een wil is, is een weg."
Hij zegt zich ervan beuwst te zijn dat
het aanpakken van Patricks cd-label
geen fluitje van een cent is. Het open
baar ministerie heeft eerder bakzeil
moeten halen toen het vergelijkbare dis
tributeurs vervolgde. De bewijslast is
moeilijk. Dat geldt ook voor de stickers.
De opschriften, zoals 'Geen moskee in
de wijk', zijn niet per definitie in strijd
met de wet. Maar wat De Wit stoort is
het gebrek aan interesse.
„De bewijslast mag dan moeilijk zijn,
je kunt in elk geval druk uitoefenen.
Vroeger zaten de overheid, de politie,
het openbaar ministerie en de pers er
bovenop. Mede dank zij dat fanatisme is
CP86 verboden verklaard en ook de te
loorgang van de CD is voor een deel te
verklaren uit de druk van buitenaf. Alles
was erop gericht extreem-rechts te cri
minaliseren. Wat niet zo moeilijk was
want veel van die lieden maken zich
schuldig aan zaken die ze zelf veroorde
len: drugsgebruik, brandstichting en
vuurwapenbezit. Vijf jaar geleden had
zo'n discussie over het multiculturele
drama niet gekund. Een tijdbom is het,
dat debat. Ook daardoor is een vijand
gecreeerd, die er niet is. Wederom is een
voedingsbodem ontstaan voor verder
gaande, extreem-rechtse uitingen."
Wetenschapper Jaap van Donsèlaar,
auteur van een aantal boeken en publi
caties over extreem-rechts, weet na een
halve zin al dat het vraaggesprek Patrick
als onderwerp heeft. Hij mengt zich in
de discussie over 'doodzwijgen of aan
pakken' met de opmerking 'dat ieder
een een beetje gelijk heeft'. „Het is in
derdaad niet ondenkbaar dat Patrick
zich door aandacht van de media en de
autoriteiten gevleid voelt. Maar dat
neemt niet weg dat als hij zich aan straf
bare feiten schuldig maakt - ik onthoud
me van een oordeel of dat echt zo is -
die jongen aangepakt moet worden.
Ik heb redenen om aan te nemen dat
hij in de regio een belangrijke figuur aan
het worden is, maar dan wel van groe
peringen waarvan je je echt geen gewel
dige voorstellingen moet maken. Maar
het fenomeen dat extreem-rechts zich
nu via muziek een weg baant in de sa
menleving verdient wel al onze aan
dacht en dat Berzerker Records in Ne
derland hierbij een belangrijke rol
speelt staat buiten kijf.
Geestverwanten
Het fenomeen dat neo-nazi's via be
paalde muziekstromingen, bij voorkeur
black metal, hun gedachtegoed ver
spreiden en zo onder jongeren probe
ren te werven, vindt volgens de antro
poloog zijn oorsprong in de voormalige
Oostbloklanden. Van Donselaar: „Daar
is zeer repressief opgetreden tegen ex
treem-rechts. Nu worden via muziek
geestverwanten gezocht en ontstaat een
tegencultuur, waarvan Berzerker Re
cords een belangrijke Nederlandse ex
ponent is. Voor het aanpakken van zo'n
label geldt hetzelfde als voor zo'n web
site, want ook internet is een dankbaar
medium voor extreem-rechts, vaak in
combinatie met muziek. Justitie brandt
haar vingers er liever niet aan. In die
kringen heet het dat ze liever geen natte
poot halen. Toch zou, ook in het geval
van Patrick, een gerechtelijk vooronder
zoek helpen. De ervaring leert dat dat
toch keihard aankomt.
De beste strategie houdt het midden
tussen onderschatting en overschatting.
Dus je gedeisd houden in de hoop dat
het dan vanzelf ophoudt, is niet goed.
Aan de andere kant moet je je ook niet
laten dollen door extreem-rechts. M.
Freling, voormalig CP86-raadsIid in Rot
terdam, was daar zeer bedreven in. Die
heeft de pers een tijdlang beziggehou
den met een verboden kantoor dat hele
maal niet bestond. Ook het opvoeren
van de druk, als je daarvoor al kiest,
moet je niet lukraak doen. De reactie
kan onevenwichtig hard zijn."
De wetenschapper geeft een jonge
vrouw als voorbeeld die was te zien op
een foto bij een krante-artikel over
nieuw extreem-rechts. Na de publicatie
kreeg ze grote problemen met haar fa
milie, vrienden en bekenden. Pas toen
kreeg zij goed in de gaten in welke krin
gen ze zich ophield. „Als alle schepen
achter zo iemand zijn verbrand, kan hij
of zij niet meer terug. Als je in verband
wordt gebracht met extreem-rechts
heeft dat grote gevolgen voor je maat
schappelijke positie. Overigens denk ik
van Patrick dat hij heel goed weet waar
mee hij bezig is.
Ik ken ook dat verhaal over het stic-
kerspoor dat naar Patricks huis leidt.
Het lijkt Klein Duimpje wel, ja en het
riekt naar opzet, zo van: vind mij, poli
tie. Zou dat kloppen dan is dat een goe
de reden om juist niets te doen. Ik her
ken de reactie vanuit Oegstgeest wel.
Zo'n kleine gemeente, ineens gecon
fronteerd met dit verschijnsel, dat aan
grote steden lijkt te zijn voorbehouden,
wordt bevangen door een enorme ge
ne."
Van Donselaar noemt instellingen als
Kafka en de Fabel zeer waardevol. „Zij
zitten aan het front, zijn gespitst op
waarnemingen van nieuwe ontwikkelin
gen en activiteiten. Zij zijn voor mij als
wetenschapper zeer belangrijke infor
matiebronnen. Het gevestigd bestuur
hobbelt altijd achter de feiten aan."
Patrick zelf wil geen commentaar ge
ven door de telefoon. Wel is hij bereid
om per elektronische post op enkele
vragen in te gaan. Hij bevestigt in zijn
reactie dat hij betrokken is bij de bladen
die NO uitgeeft. Hij leent ze cd's en
schrijft af en toe zelf de recensies. Pa
trick ontkent dat hij stickers plakt. Over
het spoor van plakplaatjes dat naar zijn
huis leidde, schrijft hij: „Dat kan ik niet
ontkennen. Maar ik krijg veel bezoek. Ik
ben niet verantwoordelijk voor ander
mans daden." Hij lacht de bewering
weg dat hij een sleutelfiguur zou zijn.
„Mijn prioriteiten liggen bij muziek en
dus bij Berzerker Records."
(De naam Patrick is uit privacy-over
wegingen gefingeerd-red.)
WIM KOEVOET
Logo van het cd-label van Patrick.
