Wielersport ontdaan van romantiek
Onduidelijkheid over koeienziekte
Van Santander
naar Santander
ZATERDAG 8 JULI 2000
Peter Winnen genadeloos maar niet onthullend
Elf jaar (1980-1991) maakte
Peter Winnen deel uit van
het prof-wielerpeloton. Als
begenadigd klimmer won hij
twee keer de Tour de France
etappe naar Alpe d'Huez en
een keer die naar Morzine.
Zijn beste eindklassering in
de Franse ronde was de
eervolle derde plaats in 1983.
Vorig jaar haalde hij in
andere hoedanigheid de
publiciteit: onthullingen
over dopingebruik in de
wielersport. Bij die
ontboezemingen werd ook
bekend dat hij aan een boek
werkte met zijn carrière als
thema. Hoge verwachtingen
daarom over nog meer
nieuws uit de duistere
wereld van spuiten en
slikken. In dat opzicht stelt
Peter Winnen teleur.
Opvallend is hoe sterk hij
relativeert, hoe hij bij vlagen
meeslepend schrijft over zijn
ervaringen, maar zijn deze
week verschenen bundel
'Van Santander naar
Santander' bevat geen
wereldschokkende
openbaringen over doping.
~YJ
en fascinerend circus, de apothe-
m ose van elke jongensdroom. Maar
veel meer nog een op drift ge
raakte discipline, die de mens laat balance
ren op het aalgladde koord tussen gezond
verstand en waanzin. In zijn bundel 'Van
Santander naar Santander; brieven uit het
peloton' ontrafelt Peter Winnen 238 bladzij
den lang zijn haat-liefdeverhouding met de
wielersport. Zonder tot grootse onthullingen
te komen berooft de vroegere wielervedette
het metier genadeloos van alle romantiek.
„De hele santenkraam heb ik op zeker mo
ment kapot gerelativeerd. En niet eens ten
onrechte."
Met enige spanning werd het literaire de
buut van de Limburgse berggeit tegemoet
gezien. Eind vorig jaar legde de ex-coureur
immers de zweep over het wielerwereldje in
een geruchtmakende tv-documentaire waar
in, hoe kan het anders, het fenomeen doping
centraal stond. In harmonie met Maarten
Ducrot en Steven Rooks sprak de drievoudig
etappewinnaar in de Tour openhartig over
het geslik en gespuit in het peloton. Onthul
lingen die het trio moest bekopen met furi
euze reacties. 'Hier sta ik ver boven', waste
Peter Post zijn handen in onschuld, terwijl
Adri van der Poel de spijtoptanten brand
merkte als 'gesjeesde flippers'.
De onplezierige kwalificaties konden Win
nen niet verleiden om de verboden stimu
lantia uit zijn boek te schrappen, maar tot
echt wereldschokkende openbaringen komt
het nooit. Wel beschrijft hij met enig dédain
hoe diezelfde Peter Post hem in zijn eerste
Raleigh-jaar (1983) naar een zekere 'dokter
R.' in Velsen stuurt om zijn vormcrisis te lijf
te gaan. De arts spuit zonder dralen een 'dik
ke, stroperige injectievloeistof in het achter
werk van de frêle klimmer die meteen te kak
ken wordt gezet als hij licht protesteert. 'We
gaan toch niet de misdienaar uithangen?'
Het is de eerste serieuze greep uit de doping-
pot en zeker niet de laatste. Hoewel Winnen
steevast het gevoel bekruipt dat hij elke con
trole over de toevoer kwijt is. „Ruud (de ver
zorger, red.) merkte nog op dat hij gestart
was met de medicinale opbouw naar de
Tour. Waarom ook niet, dacht ik. Pijnloos de
onwetendheid. Want hoe de opbouw in zijn
werk ging vertelde hij niet. Ik gaf me als een
volwaardig lid van de Firma over in vertrou
wen."
De auteur noteert het met een zweem van
cynische afstandelijkheid die de hele bundel
doordrenkt. Nergens krijgt de lezer het ge
voel dat de hoofdrolspeler met passie zijn
vak uitoefent. Het genot, de voldoening, de
euforie, alles wordt steeds weer overscha
duwd door de welhaast beestachtige inspan
ningen die de broodfietser moet leveren.
Zelfs bij zijn grootste triomf, de zegetocht op
Alpe d'Huez in zijn eerste Tour, omschrijft
hij zich als een 'opengeplofte aardappelbo-
vist'. „Het voelde in elk geval niet zoals ik
verwacht had dat het zou voelen. Er danste
geen jubelende engelenschaar rond mijn
hoofd. Heel in de verte had ik een onvervals
te blijdschap waargenomen."
Het definitieve saluut aan het peloton, in de
Ronde van Spanje van '91, laat Winnen dan
ook achter met gevoelens van diepe verwar
ring. „Ik ben een mislukkeling en een zon
dagskind. Ik heb gedaan waar ik van droom
de en droom van wat ik heb verzuimd. Ik
ben op zoek naar een happy end." Of die ge
lukkige finale gevonden is, laat de schrijver
in het midden en dat is ook de bedoeling.
Peter Winnen neemt genoegen met een bij
vlagen meeslepend document over het cyc-
lisme, een mini-universum dat tegelijkertijd
fascineert en verbijstert. Of, zoals de achter
flap van het boek omschrijft, 'een grote
droom die op sommige momenten een
nachtmerrie werd'.
ROEL WICHE
Van Santander naar Santander; brieven uit het
peloton. Peter Winnen. Uitgeverij Thomas Rap;
34,90 gulden.
Peter Winnen (links) bij zijn debuut in de Tour de France van 1981 op weg naar de overwinning op Alpe
d'Huez. Rechts van hem: Hinault, Alban, Van Impe en Zoetemelk. foto archief
Fabrikant en boeren zoeken naar oorzaak
Het moest een zegetocht worden voor het wetenschappelijk instituut ID Lelystad en chemieconcern Bayer: een nieuw vaccin tegen IBR,
de koeiengriep. Het werd een nachtmerrie. Een deel van het vaccin bleek vervuild met een agressieve variant van het BVD-virus, een
ziekte die tot de dood van de koe kan leiden. De entingscampagne trok een spoor van dode en zieke koeien door Nederland. Inmiddels
is de strijd losgebroken over de vraag wie verantivoordelijk is voor de schade.
Ziek en dood. Er wordt verband gelegd met een nieuw vaccin tegen koeiengriep,
maar fabrikant Bayer wil niet van schuld horen. foto cpd
Elen halfjaar geleden, kreeg boer Jan
Adams uit Bennekom problemen met
zijn veestapel. De dierenarts was een
paar keer langs geweest om de koeien in
te spuiten tegen IBR, de koeiengriep.
Daarna begon de ellende. „Een koe met
longontsteking reageerde niet op de anti
biotica. Half januari ging-ie dood. Tege
lijkertijd ging een koe die afkalfde dood.
En daar was niets aan te zien geweest."
Twee dode koeien in een weekend, dat
was pure pech, dacht Adams. Maar in de
weken daarna ging er nog veel meer mis.
„Koeien met neusbloedingen, dat had ik
nog nooit gezien. Ze hadden uierontste
kingen, gaven minder melk. Sommige
kregen ontstekingen op onverklaarbare
plaatsen zoals boven op de rug." Hij was
bang om de stal in te gaan; bang voor
wat hij nu weer zou aantreffen. Met tra
nen in de ogen stond hij soms te melken,
terwijl zijn koeien wegteerden. „Ik heb
wel eens gedacht dat ik er geen een zou
overhouden."
Adams was niet de enige boer die zijn
vee onder zijn handen zag creperen. Bij
de landbouworganisatie LTO kwamen
allerlei telefoontjes van verontruste boe
ren binnen. Zij hadden na de eerste IBR-
entingen meer slijters (een koe die ver
magert en aftakelt zonder duidelijke oor
zaak) dan normaal. „Slijters zijn iets van
alle tijden. Iedere boer krijgt er mee te
maken. Zelf heb ik er elk jaar een stuk of
drie, vier op 120 koeien", zegt Jan-Cees
Vogelaar, voorzitter van de vakgroep
melkveehouderij van LTO-Nederland.
De boeren bleven bellen met klachten, te
vaak en te veel. „Toen het om tientallen
bedrijven bleek te gaan, gingen we toch
iets vermoeden. Toen het er honderden
werden, wisten we zeker dat er iets fout
moet zijn gegaan met de enting", zegt
Vogelaar.
Op een aantal bedrijven gebeurde van al
les tegelijk. Koeien hadden dikke knieën,
klauwproblemen, vielen om, kalfden te
vroeg af of gingen dood. „Dat leidde tot
grote onrust. Uiteindelijk hebben we alle
45.000 bedrijven met melkvee aange
schreven en kregen we 7.000 reacties.
Dat viel me eigenlijk nog mee, gelet op
de grote aantallen besmette vaccins die
er gebruikt zijn. Er waren in totaal 11
miljoen besmette vaccins en daarvan zijn
er 450.000 teruggehaald. Bayer klopt zich
daarvoor nog op de borst. Dat is toch ei
genlijk gênant, dan heb je de verhoudin
gen niet goed op je netvlies."
Van de 7.000 meldingen bleken 3.500
boeren met besmet vaccin te hebben ge-
ent, 2.000 hadden geen besmet vaccin
gekregen, van de anderen was het ge
bruikte vaccin niet meer te herleiden. De
3.500 gedupeerden zijn door LTO aange
schreven om dossiers op te maken; dat
deden 1.444 boeren.
„Vanaf het begin hebben we open kaart
gespeeld en de zaak in de publiciteit ge
bracht. We zijn in overleg getreden met
Bayer, om te zien of er een oplossing ge
vonden kon worden." Er kwam een we
tenschappelijk onderzoek. Met als uit
komst dat niet met zekerheid te zeggen is
dat het besmette vaccin de koeien ziek
heeft gemaakt. Maar die kans uitsluiten
konden de wetenschappers evenmin.
Eenzelfde geluid kwam er tot nog toe uit
ID Lelystad, van de onderzoekers die
staatssecretaris Faber van landbouw had
ingeschakeld. Faber verwacht zeer bin
nenkort de resultaten van de laatste twee
onderzoeken.
„Ik geloof niet in massahysterie", zegt
Vogelaar. „Daarvoor heb ik te veel ge
zien. Voor mij staat als een paal boven
water dat de problemen verband houden
met de enting die kort daarvoor gebeur
de."
Veehouder Adams had ondertussen Jan
en alleman ingeschakeld om er achter te
komen wat er met zijn vee aan de hand
was. Uit bloedonderzoek bleek dat de
koeien geen witte bloedlichaampjes aan
maakten, het beenmerg was aangetast.
„Daardoor hadden ze minder weerstand.
De Gezondheidsdienst vroeg me wan
neer ik tegen IBR had geënt. Dat zette me
aan het denken." Zijn problemen waren
volgens hem begonnen na de vaccinatie.
Op verzoek van Adams bezocht Bayer
zijn boerderij, maar wilde daar niets on
derzoeken. „Ze vroegen alleen een lijstje
van het veevoeder. Ik heb nooit meer wat
gehoord."
Adams had zich gemeld als gedupeerde
bij LTO maar besloot ook zelf een actie
comité op te richten: Ziek van Bayer. De
weg van LTO zou lang duren gezien het
aantal gedupeerden dat zich had gemeld,
vreesde hij. 'Ziek van Bayer' telt behalve
Adams nog twee gedupeerden. Zij willen
een vergoeding voor de geleden schade.
„Ik heb niet de illusie dat ik Bayer kan
aanpakken, het is een groot concern met
veel advocaten. Maar als dit in de doof
pot gaat, wat morgen dan nog meer? Ik
hoor van veel boeren dat ze Bayer boy
cotten."
Bij Bayer zijn ze niet gelukkig met de si
tuatie, maar het bedrijf pleit onschuldig
te zijn. „Het onderzoek heeft niet uitge
wezen dat de oorzaak bij ons ligt. We
praten nog wel met de club van gedu
peerde boeren van Vogelaar, maar over
de inhoud van de gesprekken weet ik
niets. Het zijn in ieder geval geen onder
handelingen over schadevergoeding", al
dus een woordvoerster van Bayer.
Inmiddels heeft het concern nieuw on
derzoek aangekondigd. Er zullen 53 koei
en met het oorspronkelijke vaccin wor
den ingespoten om te kijken of ze er ziek
van worden. De eerste resultaten worden
in september verwacht. Bij het onder
zoek worden ook buitenlandse onder
zoeksbureaus betrokken.
LIANNE SLEUTJES
PEET VOGELS
Peter Winnen
Brieven uit het peloton j
