n
Drugsheilige in Mexico
Wandelen in een overdekt tropisch regenwoud
ZATERDAG 1 JULI
Jesus Malverde: van bandiet tot schutspatroon
Tussen de talloze heiligen in Mexico figureert
een voormalig bandiet. Hij heet Jesus Malverde
en verdeelde eind vorige eeuw zijn buit onder de
armen. 'Malverde is de heilige van het volk', zegt
zijn apostel Eligio Gonzales. Er zijn er die
Malverde een andere kwalificatie toekennen:
beschermheer van handelaren en smokkelaars
in drugs.
De voorheen rustige provincie
plaats Culiacan in de Mexi
caanse deelstaat Sinaloa werd
eind jaren zeventig het schatrijke bolwerk
van de narcoticahandel. Landarbeiders die
voor een schamel loon hun rug braken in de
ontoegankelijke bergen van Sinaloa, verbou
wen sindsdien opgewekt marihuana en ver
menigvuldigden hun inkomen. Machtige
kartels verpakten de drugs en stippelden een
geheime route uit over land of zee naar de
Verenigde Staten.
De drugsoorlog die dit ontketende, veran-
dere Culiacan in een corrupte en door ge
weld geteisterde stad. Het federale leger
greep in en bracht een zekere rust tot stand.
Tot op de dag van vandaag zijn de zoge
naamde 'federales' permanent aanwezig.
Vaak staan zij fors gewapend achterop hun
auto, klaar om in te grijpen waar de lokale -
omgekochte - politie in gebreke blijft.
Midden in de stad, op een steenworp af
stand van het gemeentehuis, staat de kapel
van Jesus Malverde. Het heiligdom trekt elk
jaar duizenden gelovigen die hem om een
gunst vragen. Onder hen bevinden zich vol
gens de bevolking veel drugshandelaren. Bij
een inval vorig jaar in het huis van een pro
minente zetbaas werden overal afbeeldingen
van Malverde aangetroffen. Ze zouden hun
schutspatroon jaarlijks bewieroken en trak
teren op 'mariachi'- muziek in ruil voor be
scherming.
De legende wil dat Malverde, een ordinai
re dief die zijn naam dankt aan dat hij slecht
(mal) was en zich in de groene (verde) bos
sen verschool, in 1909 werd opgehangen.
Maar historici vonden daar geen enkel be
wijs van. De enige getuige was een onlangs
overleden vrouw van 120 jaar oud, die be
weerde hem gekend te hebben.
Eligio Gonzales onderhoudt sinds 1980 de
kapel van Malverde en heeft diens zorg voor
de armen overgenomen. Hij vertelt dat de
plaatselijke politie de boef met pijl en boog
in zijn been had geschoten. De 39-jarige
Malverde zou tegen een kameraad gezegd
Jesus Malverde, heilige van het volk en beschermheer van de drugswereld.
hebben 'Draag me over aan de politie voor
dat ik sterf aan koudvuur. En zorg dat je de
beloning krijgt'. Na zijn dood hing de politie
hem op aan een boom als afschrikwekkend
voorbeeld voor de bevolking.
Wonderen
Het eerste wonder in Culiacan geschiedde
toen dezelfde vriend zijn ezels kwijtraakte.
Hij vroeg aan het stoffelijk overschot van
Malverde, dat nog steeds aan de boom hing,
waar hij de dieren terug kon vinden. En even
later zag hij ze staan grazen in een weide ver
derop. De man verzamelde de botten van
Malverde en stopte ze in een doos. Vervol
gens kocht hij de bewaker van de begraaf
plaats om en begroef hem illegaal, niemand
weet waar. Op de plaats waar Malverde was
opgehangen, stapelde hij wat stenen op el
kaar bij wijze van monument.
In de loop der jaren gebeurden er steeds
meer wonderen. Kort geleden verdronk oes
terduiker Don Alvaro bijna. Het gebeurde tij
dens de Goede Week. Zijn voet bleef haken
in een net. Hij gleed langzaam af naar een
blauw met seringen begroeid pad waarvan
Don Alvaro dacht dat het de weg naar de he
mel was. Opeens verscheen het gezicht van
Jesus Malverde voor zijn ogen. Het dikke gol
vende zwarte haar, keurig achterover ge
kamd, de opgestreken snor, geen twijfel mo
gelijk. „Help me", kon Alvaro nog net uit
brengen. En even later kwam hij met een
paar ferme slagen boven water. Sindsdien is
Malverde zijn steun en toeverlaat.
De paar keien die eerder het graf van Mal
verde aangaven, zijn ondertussen een berg
geworden. Er liggen achteloos weggegooide
bierflesjes tussen. De buste van de be
schermheilige staat bovenop in een roestige
vogelkooi. In de jaren zeventig besloot de lo
kale regering het gemeentehuis vlakbij het
heiligdom neer te zetten. De stenen moesten
worden opgeschoven, maar de oppositie was
zo fel tegen dat de gemeente noodgedwon
gen een nieuwe kapel beloofde.
Heel Culiacan liep uit om de sloop te kun
nen bijwonen. En zie: de stenen sprongen
als popcorn omhoog. De bulldozer die de
stenen moest verplaatsen ging stuk, tot twee
keer toe. Daarom liggen de stenen er nog al
tijd. De parkeerplaats voor het gemeentehuis
werd er omheen gebouwd. Malverde kreeg
zijn eigen kapel een paar meter verderop.
Narco cultuur
Een grote jeep stopt voor de ingang. De be
stuurder - cowboyhoed, puntlaarzen, heup
broek, schakelarmband, donkere zonnebril
met gouden montuur, dure schakelketting -
stapt moeizaam uit zijn auto en wenkt een
groep muzikanten met hem mee te komen.
Ze spelen een bekende serenade die tot het
aparte oeuvre 'narco-corrido's' behoort
waarin de drugshandelaars bezongen wor
den. „Hij was een koning. Het land was van
hem."
Het oeuvre is onderdeel van de 'narco-cul-
tuur' die in Mexico gestaag groeit. Drugs
smokkelaars zijn bijkans helden, ze worden
vereerd voor hun moed en om hun extrava
gante rijkdom. Een 16-jarige delinquent
smeekte de agent die hem arresteerde: „Sluit
me op bij de grote jongens". Drugssmokkel
wordt sociaal meer en meer als een 'econo
mische activiteit' gezien, niet als een mis
daad.
Rondom het borstbeeld van Malverde
staan talloze kaarsen, het ruikt naar petrole
um. De ooit glanzende tegels in zijn kapel
zijn zwart geblakerd. Overal hangen foto's en
briefjes van zijn volgelingen. In speciale af
sluitbare nissen - te koop voor duizend gul
den - lieten families bloemstukken en luxu
eus uitgevoerde plakkaten achter: Voor de
verkregen gunsten, van de familie Redondo.
Vissers brachten hem de grootste garnaal uit
hun vangst.
„Het is de gewoonte om de eerste oogst als
offer aan Malverde op te dragen", vertelt de
voluptueuze Dona Teresa die al tien jaar bij
de kapel een handel drijft met afbeeldingen
van Malverde. „Mensen uit alle rangen en
standen bezoeken de kapel en nemen offers
mee. Drugsfiguren? Dat zou ik niet durven
zeggen. Ik vraag geen enkele bezoeker wat
hij of zij in het dagelijks leven uitvoert. Zie je
die plastic zak daar in de hoek?" Ze hijst zich
uit haar tuinstoel en schommelt richting
borstbeeld. Op haar toonbank stalt ze de in
houd uit. Olie, meel, zout, suiker, blikjes to
nijn en rijst. Don Eligio zal het later gaan uit
delen in arme wijken.
Dona Teresa geloofde niet in Malverde.
Tot op een dag kanker bij haar werd gecon
stateerd. Ze was alleen thuis en waagde het
erop: „Jesus", zei ze, „als het waar is wat
men over je zegt, laat dan eens wat zien." De
kanker zette niet door en Dona Teresa be
loofde eeuwige trouw aan Jesus. Ze praat en
scheldt dagelijks tegen zijn borstbeeld alsof
hij haar echtgenoot is. „Ik aanbid hem, maar
straf hem ook als hij zich slecht gedraagt."
Vraagt zij iets eenvoudigs waar hij niet voor
zorgt, dan krijg 'ie de wind van voren: „Moet
je eens horen, oude zak, het is genoeg ge
weest met die kuren van je. Je gaat een stuk
naar achteren, ik draai je om, je krijgt geen
water vandaag en die bloemen haal ik ook
weg."
Laatst zag ze een paar schoenen dat ze
dolgraag wilde hebben. Ze waren te duur.
„Zeg klootzak, doe iets". Die dag verkocht ze
meer dan ooit en kon de schoenen gemakke
lijk aanschaffen. Ze zegt dat Jesus Malverde
huilt als hij voor een wonder zorgt. Een be
zoekster trok een paar weken geleden bleek
weg toen ze een traan over zijn uitgestreken
gezicht zag rollen.
Dona Teresa heeft een vrij ontspannen
verhouding met Malverde. Maar ze vertelt
dat niet iedereen zich even goed behandeld
voelt door hem. „Een jongen kwam hier eens
stampvoetend binnen. Hij bleef vlak voor
Malverde stilstaan en begon een scheldtirade
terwijl hij hem af en toe een klap in zijn ge
zicht gaf. „Malverde discrimineert niet", zegt
ze. „Hij deelt alleen gunsten uit. En doet dat
voor iedereen; blank zwart, arm, rijk, boe
ven, dieven, prostituees, drugshandelaars."
De 53-jarige Don Eligio Gonzales - mobie
le telefoon op de heup - heeft van Jesus Mal
verde zijn levensproject gemaakt. Toen hij
nog als taxichauffeur werkte, werd hij een
keer overvallen en stierf bijna aan drie schot
wonden. Malverde redde zijn leven. Daarom
heeft hij sinds 1980 de zorg voor het heilig
dom op zich genomen. Hij distribueert de
schenkingen onder de arme bevolking van
Culiacan. In zijn woning hangen aan de mu
ren grote vellen papier met foto's van wijken
waar hij voedselpaketten uitdeelde.
Eligio Gonzales verkoopt het dagblad 'No-
reste' en werkt voor Pepsi Cola, zegt hij. Zo
scharrelt hij het benodigde bij elkaar voor
zijn goede doel. Hij beweert twaalf keer geld
in een loterij te hebben gewonnen en een
keer een auto. Bijna alles geeft hij weg, net
zoals zijn patroon Malverde.
Over de positie van bekende drugshande
laren in relatie tot de verering wil hij niets
weten. „Jesus Malverde is de beschermheili
ge van het volk. Niemand mag hem zich toe
eigenen".
KATRIEN GOTTLIEB
Grootste botanische tuin ter wereld
In het Engelse Cornwall, bij het kustplaatsje St
Austell wordt volgend jaar in een enorme krater,
het restant van een kleimijn, 's werelds grootste,
deels overdekte, botanische tuin geopend met
meer dan 12.000 verschillende planten en
bomen uit verschillende klimaatzones, compleet
met indoor-regenwoud. De belangstelling is zo
overweldigend dat het 'Eden Project', zoals het
heet, nu al voor bezoekers is opengesteld. Terwijl
de bouwkranen nog ronddraaien, worden per
dag al een paar duizend bezoekers verwelkomd.
De bolvormige constructies van het Eden-pro
ject bestaan uit zeshoekige elementen waar
door ze op facettenogen van een vlieg lijken.
FOTO'S GPD'SIMON BURT
Wie niets vermoedend aan komt lopen,
weet niet wat-ie ziet. Een modern ge
bouw, een bezoekerscentrum in een heuvel
achtig landschap. Meer lijkt het niet te zijn
vanaf het parkeerterrein op paar honderd
meter afstand. Maar iets dichterbij, en na
een bochtje, openbaart zich schuin achter
het bezoekerscentrum het Eden Project in
volle omvang. Uit een onvermoede, kolossa
le grijze kuil van klei, 32 voetbalvelden groot
en 60 meter diep, rijzen bolvormige con
structies op. Het zijn enorme dingen, in aan
bouw nog, opgebouwd uit zeshoekige ele
menten, waardoor zij lijken op de facet
tenogen van een vlieg.
In de diepte krioelen honderden bouwvak
kers met gele helmen. Het geheel biedt een
surrealistische aanblik: dit is de perfecte lo
catie voor de apotheose van een James
Bond-film: het voor de buitenwereld verbor
gen boze oord waar de schurk uit de film
bouwt aan een dodelijk wapen waarmee hij
de wereld wil vernietigen. In werkelijkheid
gaat het om iets vriendelijkers. De bollen
worden gigantische broeikassen, de grootste
ter wereld zelfs. De meest imponerende van
de twee, uit verschillende halve bollen opge
bouwde constructies, is 240 meter lang, 56
meter hoog en 110 meter breed. Het wordt
het onderdak voor een heus tropisch regen
woud, met ruimte voor tientallen meters ho
ge bomen.
In de wat kleinere maar nog steeds enor
me tweede broeikas wordt een subtropisch
klimaat opgewekt en buiten, op een lap
grond van meer dan 20 hectare, gaan dui
zenden planten wortel schieten uit gematig
de klimaten als dat van Engeland, maar ook
uit de Himalaya, Chili en Australië.
Daarbij geldt het klimaat van Cornwall als
een groot pluspunt. Omdat het er eigenlijk
nooit vriest, kunnen er in de buitenlucht le
gio planten gedijen die het in Nederland al
leen achter glas zouden bolwerken. Wie
woordvoerster Clara Penn de vraag stelt wat
het verschil is tussen een botanische tuin en
The Eden Project, krijgt als antwoord: „In
een botanische tuin staan misschien één of
twee olijfbomen, wij hebben straks een heel
bos".
Behalve het bezoekerscentrum op de rand
Het bezoekerscentrum met uitzicht op gigantische broeikassen die nog in aanbouw zijn.
van de krater, dat inmiddels gereed is, wordt
beneden in het midden een amfitheater ge
bouwd voor 2.000 bezoekers. Daar zullen
podiumpresentaties van divers allooi gehou
den worden.
Initiatiefnemer Tim Smit (een Nederlandse
vader maar getogen in Groot-Brittannië) lijkt
met het juiste idee op het juiste moment ge
komen te zijn. Botanische tuinen zijn zo oud
als de weg naar Rome, maar de discussie
over het milieu is dat niet. Tegen de achter
grond van een hoge werkloosheid in Corn
wall. een toenemend aantal planten dat in
zijn bestaan wordt bedreigd, en het snel slin
kende areaal aan tropisch regenwoud, is
Smit erin geslaagd bij verschillende particu
liere en overheidsinstanties 80 miljoen pond
(een kleine 300 miljoen gulden) los te weken.
Geldschieters stonden ook in de rij om bij te
dragen, omdat de winst die verwacht wordt
niet in particuliere zakken vloeit, maar ten
goede komt aan milieuprojecten.
Smit, vroeger actief als producer in de
popmuziek, ontvluchtte eind jaren '80 met
vrouw en kinderen het hectische leven in
Londen, en stuitte in Cornwall bij toeval op
de zogenaamde Lost Gardens of Heligan, de
verloren gegane tuinen van Heligan. Het be
trof een exotisch en legendarisch tuincom
plex dat na de Eerste Wereldoorlog ernstig in
verval was geraakt, doordat het overgrote
deel van de 22 tuiniers die er werkten, ge
storven was in de loopgraven van Noord-
Frankrijk.
Smit en enkele vrienden zamelden geld in
om de tuinen in hun oude glorie te herstel
len. Het lukte. Er werden een televisiedocu
mentaire en een boek over gemaakt, en
sindsdien horen de Lost Gardens tot de be
roemdste van het Verenigd Koninkrijk en
stroomt het publiek toe.
Smit had inmiddels zo de smaak te pakken
gekregen van de plantenwereld en van het
aanboren van fondsen, dat hij het Eden Pro
ject begon. Filosofie: het publiek een over
weldigend mooie plantenwereld laten zien,
gelardeerd met een lepel entertainment en
een scheut educatie. In de folder staat het als
volgt: „Ons doel is het creëren van een spec
taculair theater waarin het verhaal verteld
wordt van de afhankelijkheid van de mens
van planten."
Even dreigde het hele project letterlijk te ver
drinken. Dat was begin 1999 toen de bulldo
zers net bezit hadden genomen van de voor
malige mijn en er waren begonnen met het
egaliseren van de ondergrond. Gedurende
drie maanden regende het vrijwel elke dag
pijpestelen en veranderde de mijn in een
meer. Dankzij een uitgekiend drainagesys
teem dat toen is ontwückeld en dat 22 liter
water per seconde kan verwerken, werd het
project gered.
Botanisten in Groot Brittannië zijn er ra
zend enthousiast over. Het Eden Project
werkt nauw samen met onder andere de
Royal Botanie Gardens in Edingburgh. Pro
fessor Sir Ghillean Prance, oud-directeur van
de Royal Botanie Gardens noemt the Eden
Project uniek, door zijn locatie en zijn
schaal. Volgens de ecoloog Tony Kendle
wordt The Eden Project hét pronkstuk op het
gebied van biodiversiteit en natuurbehoud.
In de herfst van dit jaar gaan de eerste plan
ten er de grond in. Op enkele uitzonderingen
na wordt het overgrote deel gekweekt uit
zaad, in kassen die in de buurt zijn opge
richt. Slechts een enkele plant of boom
wordt rechtstreeks uit een ander werelddeel
aangevoerd.
Ja, geeft Clara Penn toe, het duurt wel een
paar jaartjes voordat alle planten tot was
dom zijn gekomen. Maar een groot pro
bleem lijkt dat niet te worden. Sinds het pro
ject in mei open ging voor het publiek, ko
men nu al dagelijks duizenden nieuwsgieri
gen kijken naar de voortgang van de bouw.
Dat gaat nog wat worden als je er straks een
overdekt tropisch regenwoud in kunt lo
pen....
HARM HARKEMA
