Haagse Clingendael in oude luister hersteld
Tijd om te genieten van de tuin
Rijp en Groen
Sub rosa
Bomen op balkon en terras
VRIJDAG 30 JUNI 2000
160/960
Cryptogram
Horizontaal: 1. Galawedstrijd (8); 5. Gemeen rijk? (8); 6. Laks onder de voet gelopen
(4); 8. Geschikt om aan te trekken (4); 10. Lijn voorschrift (5); 12. Kraamcentrum? (5).
Verticaal: 1. De misdaad wordt er beter van (6); 2. Duitse dame voor de oplichting (6);
3. Meer dan dit kun je nie.t invullen! (5); 4. Slordig weergegeven titel (5); 7. Drank van
minder niveau (5); 9. Voor een slagwerker die er tabak van heeft (4); 11Relatie op
krediet (3).
Oplossing van donderdag:
HORIZONTAAL: 1. Kostvrouw; 8. obi; 9. cie; 10. punch; 13. tl; 14. ido; 15. op;
17. stulp; 19. Kiev; 20. oele; 21. norne; 23. la; 24. een; 25. et; 26. griet; 28. pre;
30. heg; 33. caissière.
VERTICAAL: 1. Ko; 2. Ob; 3. sip; 4. vendu; 5. och; 6. ui; 7. we; 11. uitvoer; 12.
colonne; 13. takel; 16. poeet; 17. sen; 18. pee; 22. Reims; 26. gei; 27. the; 28. pc;
19. ra; 31. er; 32. ge.
HET WEER
Zomers warm
Was mei belangrijk te nat, met gemiddeld
over het land 94 mm de op vijf na natste
bloeimaand van de eeuw, in juni viel er
minder neerslag dan normaal. Het landelij
ke totaal bedroeg circa 50 mm tegen nor
maal 67 mm. Te nat was de maand voorna
melijk in delen van Brabant en Limburg en
dat had alles te maken met zaterdag 3 juni.
Toen kwam het tot wolkbreuken die in het
Limburgse Sevenum 79 mm dumpten. Erg
droog was juni in delen van Noord Holland
en op de Waddeneilanden. Op Terschelling
vergaarde Midsland slechts 19 mm. Uit de
eerste cijfers van onze regio blijkt dat juni
ook hier een tamelijk droge maand is ge
weest. Op Valkenburg viel 37 en op Schip
hol 32 mm.
Na de koelte van de afgelopen dagen gaat
het dit weekeinde crescendo met de ther
mometers. De rol van een depressie boven
de Oostzee is uitgespeeld en aan de voor
zijde van een nieuwe depressie bij Ierland
wordt de warmte juist naar ons land ge
stuwd. Morgen wordt het al 23-24 graden.
Bovendien is er geregeld zon maar tegen en
tijdens de avond neemt de kans op een re
gen of onweersbui toe. De wind waait zwak
tot matig uit oostelijke richtingen. Zondag
wordt het zomers warm met maximum
temperaturen omstreeks 25-26 graden. Na
het weekeinde komt er over Frankrijk een
storing dichterbij. Daardoor nemen de bui
enkansen (ook onweer) verder toe en gaa
de temperatuur weer iets naar beneden.
Wolken in het noorden, wolken in het zui|>o
den maar in onze regio is het gisteren ge
durende het grootste deel van de dag vrij
zonnig geweest. In Alphen a/d Rijn steeg
de temperatuur tot 19,2 graden. Ook tij
dens de afgelopen nacht wisten de opkla
ringen zich juist in een strook over het
midden van het land te handhaven. In hêf
oosten leidde dat opnieuw tot hele lage
temperaturen. Deelen bij Arnhem zakte
weg naar 2,2 graden tegen 11,9 in de dui-1
nen bij Bloemendaal.
Bomen op het balkon of
terras? Ja, dat kan. Van
een balkon, een terras of
daktuin, is heel gemak
kelijk een pafadijsje te
maken met kleine strui
ken en bomen in potten
of kuipen. De verschei
denheid aan kleine
boompjes is enorm.
Vaak kenmerken deze
kleine soorten zich door
aparte groeivormen of
ze worden in aparte vor
men gesnoeid.
Een bekend voorbeeld is
het Buxusstruikje. Als
deze na een aantal jaren
groot genoeg is, knipt de
kweker de onderste
zijtakken af. Als dan de
rest van het struikje bol
rond wordt geknipt, ont
staat een perfect mini-
boompje. Een ander
wintergroen struikje
waarmee dit ook wel ge
beurt, is Euonymus. Door een zelfde struikje als onderbeplanting
in de sierpot te zetten, ontstaat een mooi geheel.
Een echte mini-uitvoering van een grote boom is het treurwilgje.
Met zijn sierlijk hangende takken past hij op balkon of terras. Bo
vendien stelt dit boompje weinig eisen aan de verzorging, zolang
de potgrond maar niet uitdroogt. Een andere treurvorm is het erv\
tenboompje (Caragana). Deze is vooral geschikt voor wie weinig
ruimte heeft. De takken hangen namelijk veel smaller naar bene
den. Het erwtenboompje start het voorjaar uitbundig met een
overvloed aan gele bloemen. Na een groene zomer kondigt hij he
najaar aan met een schitterende herfstkleur.
De Buxus op stam als miniboompje. fot
Ooit was er een bosrijke zoom
rond Den Haag: het Haagse
Bos, Oosterbeek, Clingendael,
Ruighrock, Arendsdorp, Oost
duin, of de andere kant op naar
Waalsdorp, Duindigt, Rijksdorp
en Duinrell. Landgoederen die
een vrijwel gesloten groene ring
rond de stad vormden.
Dat beeld veranderde drastisch
na de Tweede Wereldoorlog. De
landgoederen werden door de
oorspronkelijke bewoners ver
laten, omdat ze te duur werden
in onderhoud. Daarnaast ruk
ten bebouwing en verkeer op.
Het leefgebied van flora en fau
na raakte versnipperd en geïso
leerd.
Op papier is de gemeente Den
Haag altijd trots geweest op de
unieke positie die het binnen
de Randstad inneemt dankzij al
die landgoederen. De groene
longen van Den Haag werden
ze genoemd, en de gemeente
raad speldde zichzelf het predi
kaat 'groene stad aan zee' op.
Maar van een beschermend be
leid is nooit sprake geweest.
Het Hubertusviaduct doorklieft
inmiddels de Scheveningse
Bosjes als oprijlaan naar het
Congresgebouw. De Shell kon
een groot kantoor in Oostduin
bouwen, waar een bejaardente
huis een tweede reusachtige
stap naar verstedelijking bete
kende. Ongeveer in dezelfde
tijd bouwde de ANWB haar
hoofdkantoor op de weilanden
van Clingendael en voegde daar
nog niet zo lang geleden nieu
we gebouwen aan toe. Een paar
jaar geleden eiste de mare
chaussee een stuk Clingendael
op. En nu wordt gebouwd aan
twee woningbouwcomplexen
op de weilanden van het aan
grenzende landgoed Ooster-
Dat is het slechte nieuws. Staat
tegenover dat de gemeente geld
beschikbaar heeft gesteld om
de Haagse landgoederen weer
in ere te herstellen. Te begin
nen met hét achterstallig on
derhoud, zoals het baggeren
van de sloten in Clingendael en
Oosterbeek. Dat is belangrijk
voor de waterhuishouding,
maar zo wordt ook de oerges-
chiedenis van het gebied bloot
gelegd, de tijd dat er nog geen
edellieden met hun hofhouding
waren neergestreken. Want hier
en daar is duidelijk te zien dat
op de bodem van de watertjes
helderwit duinzand ligt. Al die
andere lagen aarde die in de
loop der jaren de structuur van
het landschap hebben bepaald
zijn er met mensenhanden op
gebracht.
Clingendael was in de 16de
eeuw nog een glooiend duinge
bied met een boerderij. Door de
familie Doublet werd het gene
ratie na generatie uitgetuigd tot
een fraai landschap met paleis
achtige allure. Philip Doublet
legde een grote classicistische
tuin aan, in die tijd de eerste in
Nederland. Temidden van lage
duinen en polders ontstond
een surrealistische enclave van
luxe en verfijning.
In de eeuwen die volgden raak
ten de onderhoudsgevoelige
tuinen met hun gekunstelde
vormen en precies geknipte
heggetjes in verval. Tussen 1839
en 1903 brak er een nieuw be
langrijk tijdperk voor het land
goed aan, dat inmiddels in bezit
was gekomen van de familie
Van Brienen van de Groote
Lindt.
Onder de vaardige handen van
de landschapsarchitecten J.D-
.Zocher senior en junior werd
het grootste deel van het park
nenstichting waarin tal van
deskundigen uit de wereld var n
het hogere tuinieren zijn verte
genwoordigd. Beide partijen |f
botsen op twee punten. Ten
eerste het herstel van de tuin
aan de voorzijde van het huis, 0
richting de Van Alkemadelaan
Op de plek, die is vrijgekomen
door de sloop van barakken, v.|
de gemeente als knipoog naar
het verleden opnieuw een ba
rokke tuin aanleggen.
Een ander twistpunt is het Hu
Oosterbeek, dat de gemeente n
wil laten herbouwen. Buurt er3(
natuurbeschermers vrezen dav{
bebouwing de rust opnieuw z
verstoren. a
Maar het ergst, vinden zij, is
toch wel de aanslag op Zochei.
die pioet wijken voor een neo r
classicistisch borduurwerkje
van heggetjes en rozen. „De g
meente weet niet wat ze doet' f
zegt Carla Oldenburger-Ebbei -
vice-voórzitter van de Neder
landse Tuinenstichting. „Zo-
cher is de Rembrandt van de d
Nederlandse tuinarchitectuur
Met een Rembrandt ga je tochQ.
ook niet knoeien. Wat de ge- T.
meente wil is gewoon kitsch."
Anton Bohnen, ook van de TiA
nenstichting, valt haar bij. Hij lt(
heeft zelf een landgoed aan d< rs
Vecht: „Het bestaat niet dat z< e
een barokke tuin kunnen on- re
derhouden. Als die meneer va-
de gemeente beweert dat zo'n j,
broderie, zoals wij dat noeme
even duur in onderhoud is als
de tuin van Zocher, dan is mij
antwoord dat hij liegt dat hij
barst. Bij Zocher haal je er ge-
woon de maaimachine over
heen."
CASPER POSTMAA I
Na een aantal maanden van
druk werken in de tuin is nu de
tijd wel gekomen om rustig zit
tend op de (nieuwe?) bank van
al dat groen te genieten. Let ook
eens op de verschillen in licht
val door het groene lover in de
ochtend en in de namiddag.
Het groen is in vele afwisselen
de tinten aanwezig. Je kijkt je
ogen uit...
Toch is er nog wel het een en
ander te doen in de tuin. De
uitgebloeide bloemen wegknip
pen, zodat ze geen zaad kun
nen maken, wat veel energie
van de planten eist. Vooral de
planten die in bloembakken
staan vragen hier om. En ook
om stelselmatig mesten. Ge
beurt dat, dan valt lang te ge
nieten van de bloemendecora-
ties.
Knip uitgebloeide takken weg
en bindt nieuwe scheuten di
rect vast aan het rek of gaas. Dit
geldt voor klim- of leirozen,
maar ook voor Clematis met
verlepte bloemen. Bij enkele
soorten zoals Clematis alpina
en tangutica, die leuke vrucht-
pluizen maken, is het mis
schien beter een aantal niet
weg te knippen. Geef gesnoeide
planten in elk geval flink wat
water en mest.
Bij pioenrozen is het weer een
tikkeltje anders. De kale bloem
stengels worden hier niet weg
geknipt. Deze verdwijnen van
lieverlee door het groen dat er
overheen groeit. Een flinke hap
oude stalmest is ook bij de pi
oen op zijn plaats.
Wie er zeker van is dat in de
tuinheg geen bewoonde vogel
nesten meer zitten, kan de heg-
genschaar voor de dag halen.
Een heg van liguster kan door
vaak te snoeien ondoorzichtig
worden. Wees voorzichtig met
de elektrische heggenschaar.
Ook hagen van coniferen en
haagbeuk kunnen nu onder
handen worden genomen,
evenals hulst.
Als de eerste bloempjes van de
lavendel opengaan, plukt u.een
paar bosjes om ze onder een af
dak buiten te drogen. Zijn ze
droog, rits die bloempjes van de
steel en doe ze in linnen zakjes.
Deze legt u tussen de lakens in
de linnenkast. Alles gaat heer
lijk geuren.
Oorwormen mogen dan ortze
Ganzen voeren in het Haagse Clingendael. Door de landschapsarchitecten Zocher senior en junior is het
grootste deel van het park aan het eind van de negentiende eeuw ingericht volgens de Engelse landschaps
stijl met veel fraaie zichtlijnen. foto henri bulthuis
ingericht volgens de principes
van de Engelse landschapsstijl.
Vooral de beroemde jongste
Zocher liet zijn handschrift
achter.
De gemeente is er veel aan ge
legen om Zochers werk aan de
achterzijde van het Huis Clin
gendael (richting de grote
speelweide) te herstellen. Klaas
Pors, rentmeester van de Haag
se landgoederen, wijst op de vi
suele trucs die Zocher met het
landschap heeft uitgehaald.
Vanuit de achterzijde van het
huis loopt een lange vista
(zichtlijn) over de waterpartij,
over de speelweide, over de vij
ver met beukenkrans naar het
verste uiteinde van het land
goed. Een argeloze bezoeker is
geneigd het bestaan van het
vergezicht te ontkennen vanwe
ge de vele obstakels onderweg,
maar Zocher heeft subtiel zijn
werk gedaan.
Stammen werden een paar me
ter uit elkaar gezet, struiken on
derweg kort gehouden, zodat
de blik zich onbelemmerd door
het groen kon boren. Op vele
plaatsen waren er dergelijke
vista's in het park, die soms bij
een kunstwerk eindigden dan
weer bij een vlammende rode
beuk.
De gemeente wil ze allemaal
weer terugbrengen, inclusief de
andere verleidingen van Zo
cher, zoals de opzettelijke kron
kels in paden zodat het oog
steeds weer voor nieuwe ver
rassingen kwam te staan. Want
Clingendael en Oosterbeek zijn
aangelegd om de zinnen te
strelen, niet voor zoiets ordi
nairs als actieve recreatie. Lust
hoven waren het, met als voor
naamste neveneffect de status
verhogende werking die op de
eigenaar afstraalde.
De restauratie van Oosterbeek
en Clingendael die in 2009
moet zijn voltooid, heeft ook
een keerzijde. Althans dat vin
den wijkvereniging Benoorden
hout en de Nederlandse Tui-
Dit jaar is er veel belang
stelling voor de antieke
Griekse en Romeinse cul
tuur, mede omdat de uitge
verij in het teken staat van
de Oudheid. Waarom zou
den we dan niet een oud
Romeins ge
bruik in ere
herstellen? Ik
bedoel het ge
bruik dat eeu
wenlang, ook
nog in de mid
deleeuwen, be
kend stond als
'sub rosa'. En
wat hield sub
rosa in? Heel
eenvoudig: ie
dere ontwikkel
de Romein -
anderen wer
den hoogst
waarschijnlijk
niet als gast
uitgenodigd -
wist dan dat al
les wat op dit
feest bespro
ken was niet
naai- buiten ge
bracht mocht
worden. Men
kon dus vrijuit
spreken, zon
der bang te zijn voor ach
terklap en geroddel. Kort
om, een uitkomst voor ve
len en dan denk ik niet uit
sluitend aan politici.
Daarom vandaag de goede
raad: hang een mooie
bloeiende roos boven de
tafel tijdens gesprekken die
binnenshuis zouden moe
ten blijven. Vertrouw erop
dat de aanwezigen zich ook
in onze tijd aan deze oude
code zullen houden.
Nu is het niet mijn taak om
in dit hoekje van de krant
oude gebruiken in ere te
herstellen. Ik wil het hier
dan ook alleen maar heb
ben over de roos die zo'n
belangrijke rol speelt bij dit
gebruik. De roos blijkt na
melijk in veel tuinen een
zorgenkind te zijn in de
volle betekenis van het
woord. Ik hoor her en der
niets dan klachten over
luis, het wit, roest en nog
veel meer ellende. Bij nade
re informatie blijkt meestal
dat men om te beginnen
geen goede grond heeft
voor rozen. Rozen vragen
om goede, humeuze grond
die nimmer zuur mag zijn.
Verder hebben ze veel or
ganische voeding nodig,
bijvoorbeeld goed verteer
de paardenmest. Eigenlijk
zou de grond rond de ro
zen elke winter bedekt
moeten worden met een
laagje stalmest. Kunstmest,
door mij toch al niet aange
prezen, kan zeker bij rozen
de ouderwetse natuurlijke
mest nimmer vervangen.
Verder vraagt de roos ook
om een plaatsje in de zon.
In de schaduw of als on
derbeplanting op een don
ker hoekje wordt het per
definitie niets met rozen,
evenmin als op zure zand
grond of veengrond.
Al met al kan men stellen
dat rozen vrij hoge eisen
stellen aan de standplaats.
De roos wordt niet voor
niets de koningin van
de bloemen ge
noemd. Als koningin wil ze
ook bejegend worden. En
nu komt nog een belangrijk
aspect inzake rozen in de
tuin. Velen kiezen de ge
wenste soort naar aanlei
ding van een fraai plaatje of
een roos die
het bij vrien
den goed
doet, zonder
er rekening
mee te hou
den dat die
andere
grond heb
ben.
Wie oprecht
plezier wil
hebben van
rozen doet
er goed aan
om, nu het
GREET BUCHNER
geeft antwoord op
al uw tuinvragen
Brieven naar:
POSTBUS 507
2003 PA HAARLEM
nog rozen-
tijd is, naar
een ervaren
rozenkweker
te gaan en
daar om te
beginnen
eens rond te
kijken. Er
zijn mo
menteel na
melijk heel
veel totaal
verschillende soorten rozen
in omloop. Velen denken
bij rozen vooral aan de
fraai gevormde bloemen
die op stam dan wel aan
een iel struikje groeien.
Naast deze rozen, die nog
steeds hoog genoteerd
staan, zijn er struikrozen
die vrijwel het hele jaar
door bloeien en nauwelijks
gesnoeid moeten worden.
Er zijn rozen die als grond-
bedekker op een zonnig
plaatsje toegepast kunnen
worden. Er zijn enkelbloe-
mige rozen die vaak mooi
eetbare bottels leveren om
dat ze in tegenstelling tot
de gevuldbloemige nog in
het bezit van meeldraden
en stempel zijn. Die zijn bij
de gevuldbloemige rozen
omgevormd tot bloem
blaadjes en doen dus niet
mee bij de voortplanting.
Er zijn miniroosjes die
wonderwel voldoen in bak
ken en potten. En natuur
lijk zijn er nog de klimrozen
die prachtig staan langs
een zonnige muur of een
rozenboog. Kortom, qua
vorm en groeiwijze zijn er
enorme verschillen. Dat
geldt ook voor geur en
kleur en - wat naar mijn
mening van het grootste
belang is voor de amateur
die niet van gifspuiterij in
de tuin houdt - er zijn mo
menteel grote verschillen
qua bestendigheid tegen de
diverse aantastingen.
Uit eigen ervaring weet ik
dat Queen Elisabeth heel
sterk is, evenals de klim
roos New Dawn. Verder
reikt mijn kennis niet, maar
elke goede rozenkweker
(dus niet het tuincentrum)
zal hierover zeker de enige
juiste informatie geven.
Dus neem nu een kijkje bij
een goede kweker en no
teer de soort die het meest
geëigend is voor tuin en
standplaats. Al
leen dan is ro-
zensucces
verzekerd.
vrienden zijn wanneer ze blad
luizen eten, maar als ze zich
vergrijpen aan onze dahlia's
moeten we maatregelen ne
men. Neem een bloempotje,
prop daar wat hooi in en zet het
potje ondersteboven op een
stok, nadat u het gaatje in de
bodem met wat klei hebt ge
dicht. Elke ochtend vroeg leegt
u de potjes op de compost-
hoop. Tegen naaktslaldeen is
een milieuvriendelijke maatre
gel het half in de grond gegra
ven jampotje met bier, waarin
de slakken sneuvelen.
De specifieke werkzaamheden
in de moestuin moeten op tijd
worden gedaan, zoals het top
pen van de tomaten, het be
strijden van de bloemluis (witte
'watjes' met kwast en spiritus),
valappels tot moes veiwerken,
vruchten dunnen, en het plan
ten natuurlijk. Telkens komen
er toch stukjes grond beschik
baar waarop sla, stamslaboon-
tjes, winterprei en dergelijke
kunnen worden geplant. Er kan
ook worden geoogst, zoals
bloemkool, isjalotten en zilver
uitjes, vroege aardappels en
aardbeien. Veel kan worden op
geslagen in de diepvries, nadat
het even aan de kook is ge
bracht. Lees wel goed de in
structies. Peulen, doperwten,
groene kruiden, worteltjes, ra
barber en tuinbonen kunnen in
de koeling lang worden be
waard.
Intussen helpt u de stokbonen
zich - tegen de wijzer van de
klok in! - omhoog te werken. De
morel tegen de zuidmuur moet
in vorm gesnoeid: lange takken
inkorten. In de kas worden de
tomaten getopt als de vierde
tros zich heeft gevormd. Buiten
gebeurt dit na de derde tros.
Vergeet niet de hoofdstengel
vast te zetten.
Snij de bladeren van de peter-
selie-in-pot. Die zijn dan wel
een beetje verpieterd, maar ge
droogd kunnen ze in de keuken
nog dienst doen. Doe regelma
tig mest in het gietwater en al
gauw zal de plant nieuwe groe
ne blaadjes maken waarvan u
naar hartelust kunt snijden.
FRANS WEGMAN
Fleurig 2000
'Fleurig 2000' heet de groenma-
nifestatie die van 13 tot en met
27 juli wordt gehouden op
landgoed de Schaffelaar in Bar-
neveld. Talrijke bloemen en
bloeiende planten, van kuip-
planten tot fuchsia's, van bam
boes tot blauwe regen en van
siergrassen tot hortensia's, zijn
er te bewonderen. Ook in de
tientallen modeltuinen, waarin
landelijke tophoveniers zich
hebben uitgeleefd, valt veel te
genieten en kunnen leuke idee-
en worden opgedaan. Tenslotte
zijn er in de stands met woon-
en tuindecoraties, zowel trendy
artikelen als 'evergreens' uitge
stald.
'Fleurig 2000' op landgoed De
Schaffelaar in Bameveld is van
13 tot en met 27 juli dagelijks
geopend van 10.00 tot 23.00
uur. Zondags gesloten. Toe
gangsprijs: volwassenen 22,50
gulden, 65-plussers 17,50 gul- -
den, en kinderen vanaf 12 jaar ai
7,50 gulden.
Knip uitgebloeide bloemen weg, zodat ze geen zaad kunnen maken. Vooral de planten in
bloembakken vragen hierom. foto
