eugd is gebaat bij openheid over seks
N
De evolutie op de staart getrapt
Leiden Regio
ONDERZOEK
X30ZH3CIN0
IENSDAG 28 JUNI 2000
leritus-hoogleraar Van Hall leidt nieuwe stichting abortusklinieken
a jorlichting aan de jeugd en de kwaliteit van
j le hulpverlening hoog houden. Dat zijn de
twee pijlers waarop de nieuwe Stichting
ï^lmenwerkende Arbortusklinieken Nederland
(StiSAN) rust. „Er is een duidelijke relatie
^jssen goede anticonceptie en het voorkomen
an ongewenste zwangerschappen", aldus
'ijorzitter Eylard van Hall. „En ais het dan toch
gebeurt, is goede medisch-sociale zorg
boden. Die is er in Nederland en dat is een
toot goed. In landen waar abortus verboden
zoeken vrouwen helaas hun toevlucht tot
zeer riskante vormen van
zwangerschapsonderbreking."
door ONNO HAVERMANS
'I B
tU!
erland heeft met rüim 25
end abortussen per jaar
'van de laagste abortuscij
fer wereld. Een op de tien
ïgerschappen eindigt in
is, terwijl dat in andere
en - juist die waar de in-
verboden is - soms op-
tot een abortus op een
ragen zwangerschap. Dat
t door de openheid waar
in Nederland over seksua-
en relaties wordt gespro-
meent Van Hall. „Al op de
ischool wordt voorlichting
Iven en door middel van
iorbeeld de kindertelefoon
len vragen over seks en
behoedsmiddelen duidelijk
ïtwoord. Diezelfde mentali-
eidt er toe dat wanneer een
jwenste zwangerschap ont-
er ook openheid bestaat
opzichte van de hulpverle-
Noordwijkse emeritus-
:r(gleraar verloskunde en gy-
ologie heeft zijn werkzame
n lang pal gestaan voor de
:ho-sociale kant van zijn
iep. Toen hij in de jaren ze-
ig chef de clinique was van
Nijmeegse Radboudzieken-
trad hij op als adviseur
de eerste abortuskliniek in
!t erland: het Mildredhuis in
li lem dat in 1970 werd opge-
Dat werd hem door de
Ulll-
in dank afgenomen. Na
overstap naar de Leidse
ersiteit was Van Hall be-
rslid van de door toenmalig
.lier Van Agt met sluiting
rC| reigde kliniek Bloemenhove
i.Ieemstede. Na zijn pensio
nering, twee jaar geleden, was
hij niet van plan zich nog actief
met de gezondheidszorg te be
moeien, maar hij kan het toch
niet laten. Als voorzitter van Sti
SAN probeert hij andermaal de
aandacht te vestigen op een
zorgvuldig en kwalitatief hoog
staand abortusbeleid. „Dit past
bij me, bovendien is het iets
waar ik verstand van heb."
Abortus is niet zomaar een
lichtzinnige ingreep, zo bena
drukt Van Hall. Daarom is het
goed dat de Nederlandse wet
geving na een lange politieke
strijd is aangepast en abortus in
de AWBZ zit, dus door de zorg
verzekeraar wordt vergoed.
„Het is geen gemakkelijke be
slissing en als er dan ook nog
een financieel bezwaar aan
kleeft, krijgt je de situatie dat al
leen mensen met geld goed
worden geholpen want die vin
den hun weg toch wel. Dat zie
je ook in landen waar abortus
verboden is. Vrouwen die geen
geld hebben, zoeken een oplos
sing onder zeer moeilijke om
standigheden."
De hulpverlening in Neder
land is goed georganiseerd,
omdat hij vanuit de basis is
ontstaan, zegt Van Hall. „De
huisartsen zijn ermee begon
nen. Zij waren het dié het Mild
redhuis hebben opgezet. Zo
was er in Nederland al goede
zorg, lang voordat de wet abor
tus had geliberaliseerd. Jaren
lang is die situatie gedoogd
door de overheid. Want hoewel
er al lange tijd een meerderheid
was in de Tweede Kamer, werk
te de WD aanvankelijk niet
mee omdat die partij lonkte
Leiden stapt al dit jaar over
op nieuw belastingsysteem
LEIDEN ROBBERT MINKHORST
Een nieuw Leids belastingsys
teem, europroof, moet niet in
2001 maar al dit jaar worden
ingevoerd. Daarmee voorkomt
de gemeente dat inwoners, in
stellingen of bedrijven met
succes een schadeclaim kun
nen indienen.
De invoering van de euro
maakt de aanschaf van een
ander computersysteem voor
belastingaanslagen nodig. Dat
stond gepland in 2001, maar
burgemeester en wethouders
komen daar na een ambtelijk
advies op terug. Zij stellen nu
voor het systeem nog dit jaar
te kopen. In 2001 levert elke
vertraging bij de invoer van de
nieuwe software een onaan
vaardbaar bedrijfsrisico op;
het oude computersysteem
dat in guldens rekent is im
mers niet meer bruikbaar.
Ambtenaren schatten dat
een half jaar vertraging al een
tegenvaller van een half mil
joen gulden oplevert. Iedere
belastingaanslag die later
wordt opgelegd betekent een
renteverlies van maximaal
60.000 gulden per maand.
Later invoeren betekent ook
dat dat samenvalt met het be
rekenen van de waardestijging
van huizen en de daaruit
voortvloeiende nieuwe OZB-
aanslag. Deze WOZ-beschik-
kingen moeten in 2001 de
deur uit. Komt Leiden die ver
plichting niet na, dan bete
kent dat onherroepelijk claims
van belastingbetalers. Sowieso
moet de gemeente extra per
soneel inhuren om een te ho
ge werkdruk te voorkomen.
Het moment waarop de WOZ-
beschikkingen worden ge
maakt leidt altijd al tot een
zeer hoge werkdruk; als tege
lijk de nieuwe software in ge
bruik wordt genomen is de
personeelcapaciteit 'absoluut
onvoldoende', schrijven B en
W in hun voorstel.
Het belastingsysteem in
2000 kopen kost ruim 1,8 mil
joen, 150.000 gulden meer
dan wanneer de gemeente dat
een jaar later doet. B en W
vinden de meerprijs niet op
wegen tegen de risico's. Een
bedrag van een miljoen heeft
de gemeente vorig jaar reeds
opzij gelegd. Voor de resteren
de 8,5 ton moet dekking wor
den gevonden in de begroting
van volgend jaar. De commis
sie financiën bespreekt het
voorstel morgenavond.
Cursussen in Volkshuis: van
jongleren tot vegetarisch koken
Emeritus-hoogleraar Eylard van Hall staat nog altijd pal voor een zorgvuldige abortushulpverlening van hoge kwaliteit, foto dickhooewoning
naar het CDA. Maar uiteindelijk
is de wet er toch gekomen."
Het liberale abortusbeleid
van Nederland ligt in het bui
tenland nogal eens onder vuur.
Volgens Van Hall is het daarom
van belang dat de klinieken la
ten zien hoe zorgvuldig de
praktijk in Nederland is. „Net
als het drugsbeleid en de eutha
nasiewetgeving zegt de abor
tuspraktijk veel over onze nor
men en waarden. We weten dat
ze daar in landen als Frankrijk
en Spanje heel anders over
denken. In Amerika worden
grove leugens over ons eutha
nasiebeleid verspreid, niet door
de overheid maar door machti
ge actiegroepen. Ze gaan ons
beleid op onheuse gronden te
lijf."
Met de steeds hechtere een
wording van Europa is het zaak
de krachten weer te bundelen,
zo verklaart Van Hall de oprich
ting van StiSAN. „Ik zie nog
geen directe bedreiging. Maar
we moeten ons wapenen tegen
de mogelijkheid dat er druk zou
komen op ons beleid van open
heid. Maar ook de overdracht
van informatie, voorlichting op
scholen, is een gezamenlijk be-
lang."
StiSAN treedt wat dat betreft
in de sporen van de stichting
Stimezo, die vorig jaar werd op
geheven. „Dat was een eerbied
waardige instelling, die jaren
lang borg heeft gestaan voor
kwaliteit in de abortushulpver
lening", aldus Van Hall. „Sti
mezo bracht jaarlijks een rap
port uit, waarin behalve de ont
wikkelingen in puur medisch
opzicht ook de sociologische
trends stonden. Daaraan kon je
bijvoorbeeld zien dat allochto
ne jongeren een risicogroep
zijn gaan vormen, net als vroe
ger de Nederlanders uit het zui
den. Die jongeren zitten klem
tussen de cultuur van hun ou
ders en hun eigen opvattingen
die wat ruimer zijn."
De cijfers van Stimezo bleken
een adequaat middel tegen 'fa
beltjes van de tegenstanders',
weet Van Hall. „Zo werd be
weerd dat bij abortus vaak
complicaties optreden en dat
het vrouwen onvruchtbaar zou
maken. Allemaal onzin. Minis
ter Borst van volksgezondheid
heeft de gegevens van Stimezo
zelfs gebruikt om het Neder
landse beleid in het buitenland
te onderbouwen."
Bij Stimezo waren aanvanke
lijk vijftien van de zeventien
abortusklinieken aangesloten,
maar door meningsverschillen
raakte de organisatie in het
slop. In 1993 werd voor het
laatst een rapport uitgebracht.
De nieuwe stichting StiSAN,
waarbij zich alweer veertien kli
nieken hebben aangesloten, wil
die jaarlijkse rapportage weer
oppakken. „We gaan ook dat
gat van zes jaar repareren", zegt
Van Hall. „Daarnaast gaan we
voorlichting geven aan de
jeugd, dat blijft heel belangrijk.
Trouwens, ook de politiek moe
ten we blijven informeren. Ik
ben beducht voor bezuinigin
gen, waardoor bijvoorbeeld de
pil uit het ziekenfondspakket
zou gaan en abortus uit de
AWBZ. Het zijn nog maar ge
ruchten, maar ik vind het ver
bazend dat ze uitgerekend van
D66 komen, de partij die zich in
het verleden sterk heeft ge
maakt voor een liberaal beleid.
Het zou een slecht signaal zijn
naar de samenleving, die juist
bekend staat om de solidariteit
met vrouwen die ongewenst
zwanger zijn."
Meer informatie over StiSAN is
te vinden op de website: www.a-
bortasinfo.nl of telefonisch: 030-
2415951.
Het cursus- en activiteitenpro
gramma van het Leidse Volks
huis is er weer. Naast bekende
taalcursussen als Arabisch,
Duits, Frans, Spaans, Engels,
Italiaans, Grieks en Nederland
se taal en literatuur, is het nu
ook mogelijk verhalen en ge
dichten te leren schrijven. Ver
der staan verschillende compu
tercursussen in het programma
vermeld, net als cursussen op
het gebied van algemene ont
wikkeling, van een assertivi-
teitscursus en een weerbaar
heidstraining tot een cursus
over alternatieve geneeswijzen
en een cursus levensbeschou
wing.
Het aanbod op het gebied
van kunst, cultuur en geschie
denis is vernieuwd: cultuur en
wijn, kunst en cultuur van de
Middeleeuwen, kunstenaars in
Leiden van 1890 tot 1940. Ver
der is het de bedoeling dat het
Volkshuis elke keer dat een
Leids museum een nieuwe ten
toonstelling heeft, een lezing
geeft over de achtergronden er
van.
Ook op het gebied van mu
ziek, zang en theater is het aan
bod divers. Zo zijn er de basis
cursus toneel, kennismakings
cursussen klassieke muziek en
opera en een korte zangcursus.
In de werkplaats is er gelegen
heid tot het volgen van lessen
in boetseren, het maken van
keramiek en mozaïek, en het
maken van beelden van textiel
of blik. In het atelier zijn lessen
fotograferen en iconen schilde
ren.
Verder vermeldt het pro
gramma nog cursussen in het
kader van beweging, dans en
ontspanning, en lees-, conver
satie- en studiegroepen voor
anderstaligen, en speciale kin
dercursussen: van jongleren tot
vegetarisch koken. De pro
grammafolder is verkrijgbaar in
het Leidse Volkshuis, Apothe-
kersdijk 33A.
IT
DOOR PETER GROENENDIJK
Leidse biologen onderzoeken gierzwaluwen
v itenschappelijk onderzoek kan over de gekste dingen gaan.
je ieuwsgierigheid is de belangrijkste drijfveer. De rubriek In
O. nderzoek doet een greep in de wonderbaarlijke wereld van
de Leidse wetenschap. Vandaag: David Povel en Henri
Thomassen.
17. d.
«rmuizen laten zich bij het
?gen leiden door echoloca-
door het uitbrengen van
uiden oriënteren zij zich en
den zij hun weg, ook in vol-
duisternis. De eigen -
lap werd ruim een eeuw ge
en ontdekt en spreekt sinds-
n tot de verbeelding van
tenschappers en leken,
nder bekend is dat ook be
lde vogelsoorten over deze
enschap beschikken. De
rzwaluw is er zo een. David
rel, universitair docent aan
Instituut voor Evolutionai-
in Ecologische Wetenschap-
1 (EEW), leidt sinds 1996
i project waarbij dit dier in-
sief wordt bestudeerd. De
ge onderzoeker Henri Tho-
ssen assisteert hem sinds
t. Het onderzoek bracht hen
iiepe grotten op het eiland
Eh^ iet alle gierzwaluwen be-
ïrsen de kunst van echolo-
ie", vertelt Povel. „De Euro-
;e soort echolokeert bijvoor-
sld niet. Maar ook in Zuid-
ira) st-Azië geldt de eigenschap
ig niet voor alle soorten."
t Leidse onderzoek, waarbij
rdt samengewerkt met de
iversitas Indonesia in Jakar-
moet duidelijk maken wan-
;r en waarom een deel van
1 gierzwaluwen miljoenen ja-
i geleden gedeeltelijk op de
ermuis is gaan lijken. Tho-
issen heeft daarover sterke
moedens: „Op Java bestu
urden wij een soort gierzwa-
ren die in een donkere grot
iter een waterval leeft. Deze
[els echolokeren niet, maar
weten de grot achter de wa-
rel in het donker prima te
vinden. Ze gebruiken waar
schijnlijk het geluid van de wa
terval om zich te oriënteren.
Leden van een andere soort,
die in dezelfde streek in een
vulkaan leeft, lijken sterk op
deze soort- maar zij echoloke
ren wél. Zij vinden hun voedsel
ook op grote hoogte. Wij den
ken dat de vogels ooit van een
waterval geleerd hebben hoe
geluid ze kan helpen om in het
donker te vliegen. Later ont
wikkelden zij zelf de vaardig
heid om geluiden uit te stoten
en die te gebruiken om zich in
het donker te oriënteren. Daar
door konden zij diep in donke-
ré grotten nestelen, waar zij
beschermd waren tegen veel
roofdieren." Thomassen ver
trekt volgend jaar opnieuw
naar Java om deze evolutie
preciezer in kaart te brengen.
Een andere soort gierzwalu
wen, waarvan de leden kleiner
in omvang zijn, leeft eveneens
in grotten in het laagland. Po
vel: „Die soort vliegt duidelijk
minder snel dan de hoger wo
nende soorten. Daardoor is de
ze vogel in staat om in boom
kruinen te vliegen en insecten
op te pikken. Wij denken dat
vocalisatie en gehoor ook bij
het ontwikkelen van die eigen
schappen een rol hebben ge
speeld."
De zoektocht naar de histori
sche ontwikkeling van de gier
zwaluw bracht Povel en Tho
massen op ontoegankelijke
plekken. Op Java bezochten zij
de thuisbases van de dieren:
diepe grotten waar het licht
niet komt. „Die grotten hebben
unieke eigenschappen", vertelt
Thomassen enthousiast. „Door
David Povel (links) en Henri Thomassen.
FOTO HIELCO KUIPERS
de afwezigheid van licht ont
staat een apart ecosysteem,
waar invloeden van buitenaf
nauwelijks een rol spelen.
Diertjes in die grotten hebben
zich in de loop van miljoenen
jaren aangepast aan het leven
in die duisternis: zij zijn bij
voorbeeld blind of vrijwel
kleurloos, en hebben vaak een
sterk reactievermogen. Zij we
ten hun weg en vooral hun
voedsel op de tast te vinden.
Insecten in die grotten hebben
bijvoorbeeld extreem lange
voelsprieten." Tijdens de expe
dities naar de diepste punten
haakte Povel af. Hij bleef wijse
lijk in de horizontale gedeelten
van de grotten. Thomassen
daalde dan met een andere
jonge onderzoeker, Wietske
van den Berge, wel af. „Som
mige grotten zijn wel twintig
meter diep", vertelt hij. „Wiets
ke en ik hebben ons geoefend
in speleologie: afdalen in grot
ten met behulp van speciale
technieken. Dat is niet echt ge
vaarlijk, hoor: je bent goed
vastgeketend. Maar een beetje
spannend is het natuurlijk
wel."
De vogels in de grotten waren
minder schuw dan je zou ver
wachten. Zij zijn wel gewend
aan bezoekers, legt Povel uit:
„De nestjes van de gierzwaluw
zijn in Azië gewilde objecten.
De dieren krijgen regelmatig
bezoek van mensen die die
nestjes weghalen. Zij komen
niet voor eieren, maar voor de
nestjes zelf." De behoefte aan
de nesten, die voornamelijk uit
speeksel bestaan, bestaat voor
al onder Chinezen. „Zij betalen
er honderden dollars per kilo
voor", aldus Povel. „Er wordt
soep van die nesten gemaakt
en het spul wordt ook gebruikt
in allerlei elixers. Inmiddels
zijn in Indonesië tientallen be
drijven opgericht waar gier
zwaluwen worden gehouden,
speciaal voor het makkelijk
oogsten van die nesten. Het is
echt een booming business."
Daar houden Povel en Tho
massen zich wijselijk niet mee
bezig. Geld voor het onderzoek
is er en bovendien vonden de
twee enkele sponsors. Tho
massen: „Wij hebben diverse
fabrikanten verzocht om ons
materiaal te verschaffen voor
onze expedities, zoals grote
aantallen batterijen voor onze
apparatuur. Enkele fabrikanten
waren daartoe bereid. Inder
daad, geheel in de geest van de
Universiteit Leiden."
Leidsch DagbladARCIIIL A Li\
ANNO 1900
Donderdag 28 Juni
HAZERSWOUDE - Ten behoeve van wandelaars, rij
tuigen en fietsrijders stond voor tal van jaren recht
tegenover den Gemeeneweg een handwijzer, die met
uitgespreide vingers 'Naar Leiden' wees. Een paar
jaar geleden begon men in te zien, dat het opschrift
minder juist was, daar langs dien weg ook verschei
dene andere plaatsen kunnen bereikt worden. Met
een kleine moeite veranderde men de aanwijzing en
voortaan las men op diezelfde plaats: 'Naar den
Rijndijk'. Thans schijnt men tot het inzicht te zijn
gekomen, dat iedereen den weg weet; want het bord
is verdwenen. Eiken dag ziet men dan ook koetsiers,
fietsers, automobielen zelfs, die de blinde steeg
naast het raadhuis willen inrijden, en anderen, die
aan den Gemeeneweg, vóór zij den beslissenden
draai nemen, even stilhouden, om naar den weg te
informeeren.
De kosten van een nieuwe handwijzer zijn zeer
klein; de erkentelijkheid van hen, die door de ge
meente trekken, zou zeer groot zijn.
ANNO 1975
28 juni
LEIDEN - De geschiedenis van de Koksschool, ge
vestigd in de Morschpoort- en in de Doelenkazerne
is nog maar kort: op 1 juli is het precies een kwart
eeuw geleden dat het eerste vlammetje onder een
grote pan werd aangefloept. Maar de verrichtingen
van de militairen, die er in de loop van die vijfen
twintig jaar hebben geroerd, geproefd, met lange
tanden hebben gegeten of met vreselijk veel trek en
dan enthousiast, dan wel geïnteresseerd, dan wel
gemotiveerd raakten van het vak, dat slechts door
mannen kan worden beoefend, hebben bewondering
afgedwongen van velen.
Van de Leidenaar bijvoorbeeld, die vorig jaar, bij
het 400-jarig feest rond het ontzet hutspot kreeg
voorgeschoteld;
van de Nederlandse Bond van Militaire Oorlogs
slachtoffers, die nog niet zo lang geleden in de
Groenoordhal bijeen was en ruim 3500 mensen een
gevulde maag moest bezorgen;
van de gedupeerden van de Zeeuwse watersnood
in 1953;
van de universiteit van Leiden, die de histori
sche maaltijd alleen kon laten doorgaan, als de
Koksschool maar wilde koken;
van de organisatie van de Vierdaagse in Nijme
gen (30.000 lunchpakketten per dag, de laatste ja
ren niet meer);
van de Europese zwemkarnpioenschappen-orga-
nisatie in Utrecht, waar voor iedere nationaliteit de
huiselijke kost werd verzorgd.
Maar niet alleen maaltijden. Ook worden met de
regelmaat van de klok blinde-geleidehonden aange
boden. Het (vele) geld daarvoor wordt door de solda
ten bijeengebracht met het gemak" alsof ze een pilsje
drinken. Onlangs werd er wéér een overhandigd.
Zo zijn er natuurlijk meer dingen te noemen: de hulp
in 1963 aan de PTT, toen het aantal zieken onder
het bestellend personeel zo groot was, dat een nor
male postbezorging niet meer mogelijk was.
Foto's in deze rubriek kunnen worden nabesteld door binnen veertien dagen na plaatsing een ingevulde cheque (geen
overschrijvingskaart) ter waarde van vijf gulden (voor een exemplaar van 13 bij 18 In zwart wit) op te sturen naar het Leidsch
Dagblad, t.a.v. Leidsch Dagblad Archieven, postbus 54, 2300 AB Leiden of d«»or contante betaling aan de balie van het Leidsch
Dagblad aan de Rooseveltstraat 82.1) ontvangt de foto binnen drie weken.
