Eindelijk strop voor De Zwaan
Hiphop en verstilling op Poetry Slam in Rotterdamse Schouwburg
Christie's veilt
Cultuur Kunst
1 let is allemaal net even te
"et bij 'Omhoog die stok!'
KUL
Anni-Frid wil weer met Abba de studio in
1IJDAG 23 JUNI 2000
17
varel Appel terug in Nederland
«sterdam Voor het eerst sinds zijn vertrek in 1950 naar Parijs,
eeft Karei Appel schilderijen gemaakt op Nederlandse bodem.
)e achttien werken die hij vervaardigde in een Nederlands ate-
II zijn vanaf 24 juni tot en met 10 september te zien in het Ste-
dijk Museum in Amsterdam. De expositie geldt als opwarmer-
e voor de overzichtstentoonstelling die het Stedelijk inricht ter
n re van de 80ste verjaardag van de beroemde Nederlandse kun-
tenaar. Deze laat werk zien dat Karei Appel in de afgelopen
en jaar maakte.
Mondriaan' keert 36 miljoen uit
«sterdam De Mondriaan Stichting heeft in 1999 met 36 mil-
A' jen gulden projecten in de beeldende kunst, vormgeving en in
msea gesteund. Het bedrag is zes miljoen hoger dan het jaar
M aarvoor en het hoogste sinds de oprichting van de organisatie
11994. In totaal werden 587 projecten gesteund. De stichting
r' pendeerde aan in totaal 211 projecten in steden als New York,
1 erlijn, Londen en Parijs 4,2 miljoen gulden. Een groot deel van
d et budget werd in '99 opgeslokt door de KunstKoopregeling:
5 miljoen gulden. Met deze regeling kunnen particulieren in
aleries op afbetaling werken aankopen.
1 herborgen schepencollectie bij Berlage
0 «sterdam Ruim 1200 scheepsmodellen, halfmodellen en mo
dellen van droogdokken, scheepskombuizen, stoommachines,
51 chtboeien en ander scheepstuig uit de achttiende en negen-
18 ende eeuw staan van 11 juli tot en met 3 september tentoon-
esteld in de Beurs van Berlage in Amsterdam. Het grootste deel
k m deze collectie ligt sinds 1889 verborgen op de zolders van
et Rijksmuseum. In dat jaar besloot het toenmalige Ministerie
an Marine zijn modellenkamer op te heffen en over te dragen
an het toen nieuwe museum aan de rand van Amsterdam,
indsdien heeft niemand de volledige collectie ooit nog gezien,
iu wordt zij in het kader van SAIL 2000 Amsterdam voor het
erst weer aan het publiek getoond.
i
toneel recensie
susanne lammers
«telling: Omhoog die stok! Van Het-
iyting. Regie: Victor van Swaay Spel:
Mascini. Nelly Frijda, Liz Snoyink. Els-
:Wijn, Debbie Korper. Hetty Heyting
i Gezien: 22/6, Leidse Schouwburg.
iG te zien: 24/6, Stadsschouwburg,
a riem
>J"
rtt
em 11e bak. De verwachtingen
a hooggespannen voor Hetty
e® ytings vrolijke komedie 'Om-
og die stok!', waar maar liefst
itien grote namen in mee-
len. Over een drumband- en
ijorettenvereniging gaat het,
intriges en de problemen
ei sen de leden. De autocrati-
le voorzitter, de pikkende
iningmeester, het sletje, "de
Idervos, het gereformeerde
tje en de randjongere, brave
blij nkie en de blanke pit. Al die
schillende typetjes die zich
één vereniging moeten vin-
i, worden, naar verwachting,
mpj ioi neergezet en de sfeer is al
9,91 het begin precies zoals hij
imoet.
)e opkomst is rumoerig en
;r Mascini, als de voorzitter,
Jt 'Koppen dicht!' - tegen de
eg* 1, die inderdaad nog niet bij
les is. De melige toon is met-
i gezet, en het stuk gaat in de
ogste versnelling door, want
jefl volgens houdt Mascini een
spraak waarin het droeve
ag scheiden van de secretaris
i de vereniging wordt be
ard. Die fietste stomdronken
sloot in. Maar een nieuwe
retaris dient zich al snel aan.
i klagende buurtbewoonster,
l toevallig de zuster van de
wethouder van cultuur, wordt
bereid gevonden dat baantje op
zich te nemen, als haar dochter
tenminste mee mag doen met
de majorettes.
Elsje de Wijn als de zich op
haar ex-man wrekende ver
schrikkelijke moeder en Hetty
Heyting als de onhandige doch
ter nemen echter maar een deel
van de plot van het stuk voor
hun rekening. Het gelazer van
de andere leden doet de emo
ties nog veel hoger oplopen.
Er gebeurt veel in 'Omhoog
die stok!'. Naast de. seksuele
perversie die majorettelaarsjes
blijkbaar aankleeft, wordt de
vereniging geteisterd door ge
wone verliefdheden, ongewens
te zwangerschap, oplichting,
homoseksualiteit en chantage.
De verwikkelingen worden
steeds uitzinniger, maar de ma
nier waarop al die zaken be
handeld worden, doet vermoe
den dat Heyting het stuk in de
jaren vijftig gedacht heeft. Het
ongewenst zwangere meisje en
de stiekem homoseksuele jon
gen die ze ten tonele voert, la
ten nauwelijks een andere con
clusie toe.
En dat werkt, samen met de
hyper-meligheid, uiteindelijk
wel op de zenuwen. Heyting
gooit haar invallen kritiekloos
voor het voetlicht, ze wil het té
speciaal maken. Alleen ze kiest
voor de gemakkelijkste weg:
met mayonaise, ketchup en
uitjes. En dan mag er nog zo
prachtig geacteerd worden -
vooral de scènes op de dames
toiletten mogen er zijn - het is
allemaal net te vet.
Fans moeten
wachten op
Harry Potter
amsterdam
gpd
De jonge Nederlandse fans
van Harry Potter worden da
nig op de proef gesteld. Op 7
juli verschijnt het vierde deel
in de reeks boeken over hun
razend populaire held. De
Nederlandse vertaling ligt
echter pas op zijn vroegst in
december dit jaar in de win
kel. De reden? Vertaler Wie-
be Buddingh krijgt de Engel
se tekst pas na officiële pre
sentatie van het boek in En
geland.
De marketing van het
nieuwe boek van Joanne K.
Rowling beleeft daarmee
nieuwe hoogtepunten. Eer
der werd al bekend dat de
voorintekening voor het
nieuwe Harry Potter-boek
het immense aantal van één
miljoen exemplaren is ge
passeerd. Het enige wat de
Engelse uitgever Bloomsbury
over het nieuwe boek kwijt
wil. is dat deel vier ruim twee
maal zo dik wordt als de vor
rige delen.
De Samenwerkende Kin
derboekwinkels in Neder
land zijn in september vorig
jaar al een speciale Harry
Potter-fanclub gestart. In
middels is ook de full color-
krant Harry Potter Nieuws
verschenen. Daarin probe
ren de kinderboekwinkels de
fans van de jonge literaire
held op de hoogte te houden
van alle nieuwtjes en feitjes
rond de komende vervolg
delen over de avonturen van
Potter. De schrijfster heeft
nog drie boeken over Harry
Potter in voorbereiding.
jan-hendrik bakker
pinil Erc'amse Schouwburg. Internationale
monden. Poetry Slam Hommage aan
,cs Faverey Bijgewoond' woensdag-
1 donderdagavond. Vandaag afsluiting
oa dichter des Vaderlands Gerrit
Presentatie Freek de Jonge.
was woensdagavond nog
beetje wennen, dat Poetry
in! Misschien kwam het ook
het voetbal, dat de ener-
nen naar elders leidde. De
heling bij een slam is dat de
'edende artiesten het pu
bliek opjutten, dat op haar
beurt beloningen uitdeelt in de
vorm van een cijfer, boegeroep
of applaus. Aan de kwaliteit van
de optredende artiesten lag het
niet. Maar het publiek bleef wat
onwennig.
Slamsessies vragen om poë
zie die razendsnel bekt, trefze
kere beelden heeft en lekker
'naklinkt'. Wat wil zeggen dat je
als toehoorder niet het idee
hebt uitsluitend in een soort
taalwind te hebben gestaan,
maar dat iets is blijven hangen.
Bastian Böttcher, zanger en
tekstschrijver van de Berlijnse
band Zentrifugal, is het type
van de lyrische hiphopper.
Duits blijkt uitstekend geschikt
voor lange, mooie beschrijvin
gen. Maar zijn tekst mist net
weer boodschap. Het is meer
klank en ritme, zeer plezierig
overigens, dan inhoud wat blijft
hangen. De Amerikaanse Alix
Olson heeft beide: een verplet
terende act, klank en betekenis.
Terecht kreeg zij van het pu
bliek een negen.
Het zijn op Poetry vaak de
bijprogramma's die het festival
boeiend houden. In de eerste
plaats dit Poetry Slam! Een vol
gend hoogtepunt was donder
dagavond de presentatie van
een bundel niet eerder gepubli
ceerd werk van Hans Faverey.
Hij overleed tien jaar geleden,
jong nog. Hij debuteerde in de
jaren zestig met poëzie die in
de traditie paste van de Vijftiger
Gerrit Kouwenaar. Deze poëzie
is niet makkelijk, omdat ze
voortdurend ook zichzelf in de
bespiegelingen betrekt.
Faverey gold tijdens zijn le
ven als een hermetisch dichter.
Na zijn dood brak het besef
door dat hij een van de grootste
dichterlijke stemmen van de
twintigste eeuw is geweest.
Merkwaardig genoeg heeft Fav
erey zijn doorbraak gekregen
door zijn lezingen. Hij kon
prachtig voorlezen. Als hij las,
werden de raadselachtigheden
van zijn woorden geladen. Dan
bleek hoe emotioneel deze
schijnbaar intellectualistische
dichtregels waren.
Gisteravond bleek weer hoe
mooi dat indertijd al klonk. Fo
to's en bandopnamen kwamen
er aan te pas om Faverey weer
levend te presenteren. Het wa
ren ontroerende momenten.
Faverey, voorlezend, achter het
clavecimbel. Zijn broer Robby
gaf een concert op de theorbe,
een hoogst ingewikkeld snaar
instrument. En vervolgens
knuffelde uitgever Ammerlaan
de weduwe Faverey innig op
het podium. De bundel 'Spring-
vossen' was gedoopt.
Minder abstract is de poëzie
van Ed Leeflang. ,,Dit gaat over
de zorgsector in ons land, waar
mensen uit personeelsgebrek
maar voor de televisie worden
gezet, of voor de radio, of bei
de", leidde hij zijn gedicht 'Na
mens dé simpele' in. Het ge
dicht is een smeekbede tot alle
daags contact en begint zo:
'Laat mij niet achter in ge
luid/gooi mij niet voor de beel
den/de dagen korten en de re
gen/zal mij nog lang binnen
houden./Geef mij die dagen en
hun dingen/Ik ben eenvoudig.
Praat,/laat mij de borden ha
len...'
En toen werd het tijd voor
weer iets heel anders. Jules
Deelder en Trio me Reet. Con
trasten genoeg op dit festival.
Vijfde nominatie levert thrillerschrijver prijs voor beste spannende boek op
Peter de Zwaan joeg vorig jaar de complete jury over de kling maar won nu met zijn 'Alibibureau' eindelijk De Gouden Strop.
amsterdam gpd
Hij was aardig op weg de auteur
te worden met de meeste nomi
naties op zijn naam voor een li
teratuurprijs. Maar thriller
schrijver en journalist Peter de
Zwaan (55), heeft met 'Het Ali
bibureau' toch eindelijk de
Bruna Gouden Strop voor het
beste Nederlandstalige span
nende boek, gewonnen. De
prijs, een geldbedrag van 25.000
gulden, kreeg hij gisteren uitge
reikt in De Rode Hoed in Am
sterdam.
Van de zeven thrillers die De
Zwaan tot nu toe schreef, wer
den er in de afgelopen jaren vijf
genomineerd voor deze onder
scheiding. Zelf had De Zwaan
de prijs drie jaar geleden ver
wacht met zijn boek 'Een keel
van glas', waarin hij zijn erva
ringen als kankerpatiënt be
schrijft in de vorm van een
thriller. In 'Buiten leven', dat
daarna verscheen, nam hij vol
gens velen - behalve de auteur
zelf - de ultieme wraak. In het
boek wordt vrijwel de gehele
jury van een literatuurprijs over
de kling gejaagd.
Volgens het juryrapport, sa
mengesteld onder voorzitter
schap van Menno Schenke,
boekenredacteur van het Alge
meen Dagblad, heeft 'Het Alibi
bureau' gewonnen omdat het
'gortdroge humor heeft, veel
aan de fantasie van de lezer
overlaat, is geschreven in een
kenmerkende stijl en vooral in
de dialogen uitblinkt'.
In dit boek verzorgt Suz
Kcrams als directeur van het
Alibibureau, tegen betaling uit
vluchten en plausibele smoe
zen voor eenieder die daar be
hoefte aan heeft.
Sinds De Zwaan, die ook kin
derboeken schrijft, in 1992 als
thrillerschrijver debuteerde met
Dietz, is hij een van de bekend
ste namen van de huidige gene
ratie thrillerschrijvers gewor
den. Zijn personages wijken af
van wat gebruikelijk is in het
Nederlandse thrillergenre. Bij
De Zwaan spelen vooral schar
relaars, afpersers, kruimeldie
ven, oplichters, kortom, men
sen die van liegen en bedriegen
hun vak gemaakt hebben, de
hoofdrol. ,,Ik vind het leuk om
mensen te bedenken die niet
foto anp
deugen, die zich met enige
wanhoop uit een situatie pro
beren te redden die ze eigenlijk
niet aankunnen. En dét dan op
zo'n manier dat de lezer zich
met hen kan identificeren", al
dus De Zwaan.
Het was gisteren overigens de
laatste keer dat winkelketen
Bruna zijn naam verbond aan
de thrillerprijs. Na tien jaar
sponsoring vindt Bruna het
welletjes. Het Genootschap van
Nederlandstalige Misdaadau
teurs is inmiddels naarstig op
zoek naar een Einder die de prijs
en verdere kosten voor zijn of
haar rekening wil nemen. Er
zou al een kandidaat zijn, maar
volgens een woordvoerster is
het nog te vroeg om die naam
al bekend te maken.
gesigneerde zwarte Diadora's,
atje 44,5 z.g.a.n, die op het laatste
ment nog aan de catalogus zijn
gevoegd, gaan in de Kunsthal voor
i gulden van de hand. Hoewel de
spronkelijke eigenaar Marco van
ten heet, vindt Jop Ubbens dat
irag niet slecht. De veilingmeester
i Christie's, die in anderhalf uur
n 120 voetbalattributen wegha-
rt, is best te spreken over de koop-
ivan de ongeveer honderd aanwe-
m. De kleine 60.000 gulden -
en[irvan 25 mille voor de Johan
lyff Welfare Foundation - die Ne-
lands eerste voetbalveiling op-
ngt» noemt hij 'een redelijk suc-
enD laar om het geld is het Ubbens en
oï zijnen niet te doen deze avond.
Ugh T veilinghuis Christie's Amster-
saItin - 110 miljoen omzet in 1999 - is
;ro( onder de hamer brengen van de
ibalspulletjes een aardige onder
^në van hêt dagelijkse werk. Ub-
is heeft zichtbaar plezier in het
segment dat hij niet voor niets een
'fun market' noemt.
Bij Christie's in Londen, waar twee
keer per jaar voetbal-memorabilia
worden geveild, gaat het er bij derge
lijke gelegenheden een stuk steviger
aan toe. De 550 gulden voor de
schoenen van Van Basten zijn een
schijntje vergeleken bij de 40.000 piek
die onlangs zijn betaald voor de kick-
sen van David Beckham. Van Basten
droeg de Diadora's dan ook slechts
twintig minuten, vorig jaar in de her
denkingswedstrijd voor Johan Cruijff.
,,Het gaat om de goeie spullen van
de goeie mensen in de goeie tijd,"
noemt Ubbens de drie criteria die
een object gewild maken. „Als we
Van Bastens schoenen uit de EK-fina-
le van 1988 hadden geveild, hadden
die ook 20.000 tot 30.000 gulden op
gebracht. Daar waren denk ik zelfs
Italianen op af gekomen. Die hadden
•dat wel voor 'Sém Marco' betaald."
Het aantal buitenlanders in de
Kunsthcd beperkt zich tot enkele me
diavertegenwoordigers. De zuinige
Nederlanders stellen Ubbens echter
niet teleur. Alleen de posters lopen
van geen kant. „Je moet op zo'n
avond aftasten of hier een markt voor
is", zegt Ubbens, die een herhaling
niet uitsluit. „Nederlanders hebben
op elk gebied een sterk historisch be
sef. Ook wat voetbal betreft, zo is
vandaag gebleken."
Anders is inderdaad niet te verkla
ren dat het Ajax-shirt van Johan
Cruijff, dat hij in 1978 droeg tijdens
zijn afscheidswedstrijd (8-0 verlies te
gen Bayern), voor 4500 gulden wordt
verkocht. „Een fantastische prijs".
Voor het schilderij van Abe Lenstra
wordt zelfs 12.000 gulden betaald.
Maar ook de koopjesjagers komen
aan hun trekken. Zoals de Rotter
damse kaartjesverzamelaar die voor
het entreebewijs van Ajax - Juventus
(Europa Cup-finale 1973) 'slechts'
honderd gulden hoeft te betalen. „Ik
had er ook drie keer zo veel voor
neergelegd", zegt hij. Enkele honder
den guldens armer en een hoop 'oud
papier' rijker, gaat hij tevreden nattr
huis.
De schoenen
van Marco
van Basten
brachten 550
gulden op.
foto anp
Anni-Frid Lyngstad. foto ap
Zangeres Anni-Frid
Lyngstad sluit niet uit
dat ze in de nabije toe
komst weer met haar
vroegere partners van
de succesvolle groep
Abba de studio in
duikt. Dat zei ze in een
interview met een
Zweedse krant. „Maar
er komt zeker geen re-
unie van de groep", al
dus de zangeres die al
achttien jaar in Zwit
serland woont. „Het
lijkt me heel leuk om
weer iets muzikaals te
ondernemen. Maar de
tijd van Abba is echt
voorbij."
Anni-Frid vertoonde
zich vorige maand
voor het eerst sinds
lange tijd weer in het
openbaar. Dat gebeur
de bij de première van
de musical 'Mamma
mia' in Toronto. Ze
heeft een paar zwarte
jaren achter de rug. In
1998 kwam haar doch
ter Lise-Lotte om het
leven bij een auto-on
geluk in Amerika en
vorig jaar overleed
haar man Ruz Reuss
aan kanker. Reuss was
de afgelopen vijftien
jaar Anni-Frids levens
partner.
De voormalige Ab-
ba-zangeres verraste
vriend en vijand vier
jaar geleden met het
eigentijds pop-album
'Djupa andetag'. On
danks het enorme suc
ces van dat album in
Scandinavië zijn de
plannen voor een En
gelstalige versie ervan
nooit doorgezet. Ook
heeft Anni-Frid Lyng
stad geen plannen
voor een nieuw solo
album. Wel heeft ze re
gelmatig contact met
haar voornicilige Abba-
partners Benny An-
dersson en Björn Ul-
vaeus.
De contacten met de
blonde Agnetha Falts-
kog, in de hoogtijda
gen van Abba altijd be
schouwd als haar
grootste concurrente,
zijn enigszins hersteld.
„We schrijven elkaar
twee tot drie brieven
per jaar. Daarnaast
bellen we elkaar af en
toe", verklaarde Lyng
stad.
Een voor iedereen toegankelijk
Rapenburgconcert met Van Dik
Hout en Karin Bloemen luister
de de viering van het 425-jarig
bestaan van de Leidse universi
teit op. Het was het meest toe
gankelijke onderdeel van de cul
turele lustrumactiviteiten. Bij de
viering van de Dies Natalis (ver
jaardag) van de Universiteit in
februari waren verschillende
verborgen culturele schatten
van de universiteit voor oud
studenten toegankelijk.
Deze zomer bracht de univer
siteit sterk uit
eenlopende
concerten, the
atervoorstel
lingen en zelfs
een literaire
rondvaart
door Leidse
singels en
grachten. Te
vens verscheen
onder andere
een facsimile-
uitgave van
het vrienden
boek van onze
Leidenaar Ja
nus Dousa
(1545 - 1604).
En natuurlijk
deel 1 van de
geschiedschrij
ving van de
Leidse univer
siteit. Deze
leesbare studie
van de hoogle
raar Willem
Otterspeer heeft al in veel media
uitvoerige en welwillende aan
dacht gekregen.
Leiden wordt met Utrecht,
Amsterdam en Groningen gere
kend tot de echte of klassieke'
universiteiten. De Leidse univer
siteit zou zich de Klassieke Uni
versiteit Leiden (KUL) kunnen
noemen. De universiteitsbe
stuurders die zeggen te koersen
op kwaliteit spreken dan mis
schien liever van de Kwaliteits
Universiteit Leiden. In de jaren
zestig en zeventig zou zeker Kri
tische Universiteit Leiden heb
ben gekund. Of Külturele Uni-
versiteit*Leiden.
Toen de Katholieke Hoge
school Tilburg zich universiteit
mocht noemen, veranderde zij
haar naam in Katholieke Uni
versiteit Brabant. De afkorting
van de nieuwe naam bij het
handhaven van 'Tilburg', leek
ongepast. Hoe anders met de af
korting KUL! Die past in de goe
de Leidse ironiserende traditie
om in een naamgeving een dub
bele bodem te hebben.
Nog maar een paar jaar gele
den bevrijdde de Rijks Universi
teit Leiden (RUL) zich van de
aanduiding Rijks voor haar
naam. De weg was daarmee vrij
voor het verlenen van het predi
kaat Koninklijk aan de Univer
siteit, bij voorkeur ter gelegen
heid van haar 425-jarig be
staan. Aan Nederlands oudste
voetbalclub (Kon. HFC te Haar
lem) en oudste cricketclub (Kon.
UD te Deventer) werd het predi
kaat al veel eerder verleend.
Waarom niet aan Nederlands
oudste en meest prestigieuze
universiteit? Ondanks de vele
alumni uit het geslacht Oranje,
heeft de Universiteit Leiden zelfs
nog niet het predikaat hofleve
rancier gekregen.
In Leiden is de toneelvereni
ging Litteris Sacrum (zeer ver
diend) Koninklijk. Van de Leid
se onderwijsinstellingen is al
leen Mathesis Scientiarum Ge
ne trix (MSG; de Algemene Stich
ting voor middelbaar technisch
en ander voortgezet onderwijs
in Leiden) Koninklijk. In Leiden
geldt het predikaat verder voor
het Penningenkabinet, het Insti
tuut voor
Taal-, Land
en Volken
kunde, alsme
de het uit Lei
den verdwe
nen bedrijf
Sanders BV en
het enige Leid
se op de beurs
genoteerde be
drijf, uitgeve
rij Brill. Ver-
bazingwek-
kend is dat
ook de studen
tenroeivereni
ging Njord en
Pro Patria Ko
ninklijk zijn.
Wat behaagt
Hare Majesteit
in Pro Patria
(de 'Koninklij
ke Leidsche
Studentenver
eniging tot
vrijwillige oe
fening in de wapenhandel') zo
veel meer dan in de Universiteit
zelf?
Hare Majesteit heeft in Leiden
gestudeerd en heeft daarbij ac
tief deelgenomen aan vele cultu
rele activiteiten. Naar verluidt,
had zij het in Leiden erg naar
haar zin. Revolutionaire hoogle
raren of docenten bleven haar
bespaard. Vanwege haar komst
naar Leiden mocht de later zo
bekende Groninger polemoloog
Röling - die een van het rege
ringsstandpunt afwijkende me
ning over Indonesië en Nieuw-
Guinea had - hier zelfs niet
worden benoemd.
Natuurlijk weet majesteit ook
dat de Universiteit Leiden vanaf
haar stichting in 1575 eeuwen
lang republikeinse gedachten
heeft ontwikkeld en uitgedra
gen. Een predikaat Koninklijk
voor de Universiteit Leiden heeft
in historisch perspectief wel iets
pikants en dubbelzinnigs. Maar
het predikaat Koninklijk moet
natuurlijk los worden gezien
van opvattingen over de monar
chie. Het predikaat Koninklijk is
immers een nationale erkenning
met een internationale uitstra-
ling.
Onbetwistbaar is de Universi
teit Leiden al eeuwenlang een
internationale cultuurdrager
van grootse allure; de belang
rijkste cultuurdrager van Lei
den. Studenten zouden alsnog
moeten kunnen zeggen, dat zij
aan de Koninklijke Universiteit
Leiden studeren. Met een Ra
penburgconcert voor studenten
en stad kan dan die erkenning
jaarlijks worden gevierd.